تلقین. گَسلایتینگ[۱][۲] (به انگلیسی: Gaslighting) به فریب کاری و دستکاری افکار یک شخص در دوره زمان طولانی و
پیوسته گفته می‌شود که باعث می‌شود قربانی اعتبار فکر خود، تعقل و توانایی درک
واقعیت، استدلال صحیح بودن وقایع اتفاق افتاده خود را زیر سوال ببرد، و در نهایت
به سردرگمی، بی ثباتی خلقی و از دست دادن حرمت نفس و اعتماد به نفس میگردد تا جایی
که شخص قربانی برای پشتیبانی عاطفی و تأیید اعتبار به شخص مرتکب شده تکیه می‌کند.[۱] از شدید ترین
انواع شستشوی مغزی است و معمولا افراد روان پریش و ضد اجتماع (اختلال شخصیت ضد
اجتماعی ASPD) و مبتلا به اختلال شخصیت
خودشیفته (NPD) با تکیه به این روش در کنار روش
های دیگر بر سایرین چیره می‌گردند.[۲] [۳] گَسلایتر سعی می‌کند با
سازوکارهایی چون انکار، گمراه‌سازی، ایجاد تناقض و ارائهٔ اطلاعات نادرست،
قربانی را ناپایدار ساخته و موجب عدم مشروعیت اعتقادات قربانی گردد.
مثال‌های
گَسلایتینگ، از انکار سوءاستفاده‌گر از
سوءاستفاده‌های گذشته گرفته تا تحقیر عواطف قربانی و احساساتش و همچنین برجسته‌کردن
رویدادهای نامأنوس توسط سوءاستفاده‌گر با هدف گیج‌کردن قربانی صورت می‌پذیرد.
هدف گسلایتینگ
این است که به‌طور تدریجی، اعتمادبه‌نفس قربانی
را تحلیل برد تا توانایی‌اش جهت تمیز حقیقت از کذب، درستی از نادرستی، یا حقیقت از
توهم را از بین برده و ازاین‌رو شخص یا گروه را به‌صورت آسیب‌شناختی در
فکر و احساسات به گسلایتر وابسته کند.
گسلایتینگ زمینهٔ
تداوم یافتن آزارهای جنسی، خشونت خانگی و
ماندن در رابطهٔ پرخشونت را
فراهم می‌کند.[۱]
اقتباس[ویرایش]
این اصطلاح
برگرفته از نام نمایش‌نامهٔ دلهره‌آور بریتانیایی (Gas Light) نوشته پاتریک همیلتون است که در
۱۹۳۸ نوشته شد و در ایالات متحده با عنوان خیابان فرشته[الف] اجرا شد. فیلم‌هایی در ۱۹۴۰
و ۱۹۴۴ (هردو
با عنوان Gaslight) از همین
نمایشنامه اقتباس شده‌اند.
در ایران هم یک
تله‌تئاتر با عنوان «چراغ گاز» از
روی این نمایشنامه ساخته شده است. مجموعه تلویزیونی (تله تاتر) آن با بازی مهتاب
نصیرپور در نقش بلا، از تلویزیون ایران پخش شده است.[۳]
این اصطلاح اکنون در متون روان‌شناسی بالینی به
کار می‌رود،[۴][۵] همچنین در تفاسیر سیاسی و در
فلسفه نیز به کار می‌رود.[۶] گسلایت (Gaslight) «چراغ گازی» یا «نور
چراغ گازی» معنی می‌دهد؛ اما برای اشاره به نوعی فریب و سوءاستفاده روانی به قصد
کنترل‌گری استفاده می‌شود.[۱]
پانویس[ویرایش]
1.
↑ Angel Street
منابع[ویرایش]
1.
↑ پرش
به بالا به:۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ پیمانه کشتکار (۲۸ دی ۱۴۰۱). «از Gaslighting،
واژه سال ۲۰۲۲، چه می‌دانید؟». رادیو
زمانه. دریافت‌شده در ۱۹ ژانویه ۲۰۲۳.
2.
↑ «کلمات جدید چطور به ابزاری برای به
چالش کشیدن خشونت‌های جنسی تبدیل شده‌اند؟». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۷ دسامبر ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۱۷ دسامبر ۲۰۲۲.
3.
↑ https://www.psychologytoday.com/us/blog/communication-success/201702/8-signs-someone-is-in-relationship-gaslighter
4.
↑ Dorpat,
Theodore L. (1996). Gaslighting,
the Double Whammy, Interrogation, and Other Methods of Covert Control in
Psychotherapy and Psychoanalysis. Northvale, NJ: Jason
Aronson. pp. 31–46. ISBN 978-1-56821-828-1. OCLC 34548677.
Retrieved 2014-01-06.
5.
↑ Jacobson,
Neil S.; Gottman, John M. (1998). When Men Batter Women: New Insights into Ending Abusive
Relationships. Simon and Schuster. pp. 129–132. ISBN 978-0-684-81447-6.
Retrieved 2014-01-06.
6.
↑ Abramson,
Kate (2014). "Turning up the Lights on
Gaslighting". Philosophical Perspectives (به
انگلیسی). 28 (1): 1–30. doi:10.1111/phpe.12046. ISSN 1520-8583.
·
مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Gaslighting». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای
انگلیسی.
|
گسترش ·
ن ·
ب ·
و |
|||
|
|
این یک مقالهٔ
خرد روان‌شناسی است. می‌توانید
با گسترش آن به ویکی‌پدیا
کمک کنید. |
||
·
این صفحه آخرین‌بار
در ۱۵ اکتبر ۲۰۲۳ ساعت ۱۶:۰۴ ویرایش شده‌است.
