چرا مذاکرات آتش‌بس غزه به نتیجه نمی‌رسد؟
- یاسمین فرج
- بی‌بی‌سی عربی
بی‌نتیجه ماندن مذاکرات آتش‌بس جنگ غزه این سوال را مطرح کرده است که مذاکره‌کنندگان اسرائیل و حماس برای رسیدن به توافق با چه موانعی روبرو هستند؟
آخرین طرح پیشنهادی برای رسیدن به آتش‌بس را آمریکا روی میز گذاشت و ویلیام برنز، مدیر سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) برای ارائه جزییات آن، اوایل ماه آوریل به قاهره سفر کرد. اما اسرائیل و حماس هر دو با این طرح که پیشنهاد «آتش‌بس موقت» شش هفته‌ای در آن مطرح شده بود، مشکل داشتند.
این مذاکرات در حالی با مانع روبرو شده که بیش از شش ماه از حمله نیروهای حماس به جنوب اسرائیل می‌گذرد، حمله‌ای که به گفته دولت اسرائیل ۱۲۰۰ کشته به جا گذاشت و ۲۵۳ نفر در جریان آن گروگان گرفته شدند. از آن زمان، به گفته وزارت بهداشت تحت کنترل حماس، بیش از ۳۳ هزار نفر در غزه کشته شده‌اند و بر اساس برآورد سازمان ملل متحد یک میلیون و ۷۰۰هزار فلسطینی -که نیمی از آنها کودک هستند- مجبور به ترک خانه‌هایشان شده‌اند.
در طرح پیشنهادی آمریکا از اسرائیل خواسته شده ۹۰۰ زندانی فلسطینی، از جمله ۱۰۰ محکوم به حبس ابد را در مقابل رها کردن ۴۰ گروگان اسرائیلی در نوار غزه، آزاد کند.
این طرح همچنین خواهان عقب‌نشینی تدریجی نیروهای اسرائیلی شده که در جاده صلاح‌الدین، مسیر اصلی تردد شمال به جنوب در غزه، پاسگاه‌های موقتی ایجاد کرده‌اند. این درخواست به این دلیل مطرح شده که فلسطینی‌هایی که به جنوب غزه گریخته‌اند بتوانند به محل زندگی‌شان در شمال برگردند.
در ادامه این مقاله موارد اصلی مخالفت حماس و اسرائیل با این طرح را مرور می‌کنیم.
لحن و زبان طرح
حماس به کلمه «موقت» در کنار آتش‌بس اعتراض کرده و خواهان پایان کامل و دائمی جنگ شده است.
باسم نعیم، عضو دفتر سیاسی حماس، در بیانیه‌ای مطبوعاتی اعلام کرد: «ما ادامه حضور اسرائیلی‌ها در این منطقه را که به آنها اجازه حملات جدید به مردم ما را می‌دهد، نمی‌پذیریم.»
بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، خواسته‌های حماس را «متوهمانه» خوانده و گفته است که اسرائیل تا رسیدن به «پیروزی کامل»، به جنگ در غزه ادامه خواهد داد.
آقای نتانیاهو همچنین گفته است که پیروزی زمانی به دست خواهد آمد که اسرائیل وارد شهر رفح شود که به گفته او آخرین پایگاه حماس است. حدود یک و نیم میلیون فلسطینی در این شهر پناه گرفته‌اند.
با وجود این گزارش شده است که آقای نتانیاهو در حال بررسی به تعویق انداختن حمله تمام‌عیار به رفح است. این گزارش پس از آن منتشر شد که ایران در حمله‌ای بی‌سابقه بیش از ۳۰۰ موشک و پهپاد به سوی اسرائیل پرتاب کرد.
پیش از آن تهران وعده داده بود که حمله مرگبار به کنسولگری جمهوری اسلامی در دمشق، پایتخت سوریه را تلافی خواهد کرد. اسرائیل رسما مسئولیت این حمله را برعهده نگرفته اما تقریبا تردیدی وجود ندارد که این حمله کار اسرائیل بوده است.
مذاکره درباره گروگان‌ها
یکی ازمهم‌ترین مسائل برای حماس و اسرائیل، موضوع گروگان‌ها و چگونگی آزاد شدن آنها است.
آمریکا در طرح خود پیشنهاد آزادی ۴۰ گروگان «زنده» اسرائیلی را مطرح کرده است. پیش از این با آزادی گروگان‌های «زنده یا مرده» توافق شده بود. بر اساس این طرح رهایی این گروگان‌ها در ازای آزادی ۹۰۰ زندانی فلسطینی از زندان‌های اسرائیل صورت می‌گیرد.
منابعی در جنبش حماس به بی‌بی‌سی گفته‌اند که «مهم‌ترین مورد اختلاف نظر در طرح پیشنهادی، به کار بردن کلمه 'زنده' است».
بر اساس بعضی گزارش‌ها حماس ممکن است ۴۰ گروگان زنده با شرایطی که در طرح عنوان شده، در اختیار نداشته باشد. این شرایط بر اساس معیارهای بشردوستانه مطرح شده، و زنان، سربازان زن، مردان بالای ۵۰ سال، و مردان زیر ۵۰ سال با مشکلات سلامتی را شامل می‌شود.
آمریکا پیشنهاد آزادی «سربازان مرد» را هم مطرح کرده که حماس آن را رد کرده است.
گرشون باسکین، فعال صلح اسرائیلی و مذاکره‌کننده سابق، می‌گوید: «بهای آزادی گروگان‌های نظامی بیشتر از غیرنظامی‌هاست.» او معتقد است که حماس می‌خواهد درباره آزادی نظامیان اسرائیلی به صورت جداگانه مذاکره کند.
مقام‌های اسرائیلی برآورد کرده‌اند که ۱۳۳ گروگان هنوز در غزه هستند که مرگ ۳۰ نفر از آنها تایید شده است.
آمریکا پیشنهاد کرده است که اسرائیل ۹۰۰ زندانی فلسطینی از جمله ۱۰۰ محکوم به حبس ابد را آزاد کند، اما درباره این که چه کسی تصمیم می‌گیرد که کدام زندانی‌ها آزاد شوند، اختلاف نظر وجود دارد.
الی نیسان، تحلیلگر سیاسی مستقل اسرائيلی می‌گوید: «اسرائیل نمی‌تواند به حماس اجازه دهد تا درباره اسامی زندانیانی که قرار است مبادله شوند، تصمیم بگیرد. اگر به حماس اجازه دهند درخواست آزادی زندانی‌هایی مانند مروان برغوثی و احمد سعدات را مطرح کند، مردم اسرائیل بسیار خشمگین خواهند شد.»
آقای باسکین، برغوثی و سعدات را که قبلا جزو رهبران جنبش‌های «ضد اسرائیلی» بوده‌اند، به عنوان «نماد درگیری میان فلسطینیان و اسرائیلی‌ها» توصیف می‌کند.
برغوثی، از رهبران سابق جنبش فلسطینی فتح، سال ۲۰۰۴ به اتهام پایه‌گذاری گردان‌های شهدای الاقصی به حبس ابد به علاوه چهل سال زندان محکوم شد. او خود این اتهام را رد کرده است. گردان‌های الاقصی، شاخه نظامی جنبش فتح، حملات متعددی علیه سربازان و شهرک‌نشینان اسرائیلی در کرانه غربی و نوار غزه انجام می‌داد و مسئول تعدادی از حملات انتحاری علیه غیر نظامیان اسرائیلی بود.
احمد سعدات، دبیرکل سابق جبهه خلق برای آزادی فلسطین، در حال گذراندن حکم ۳۰ سال زندان به جرم صدور حکم ترور رحبعام زئیفی، وزیر گردشگری اسرائیل، در سال ۲۰۰۱ میلادی است. وکیل او این اتهام را رد کرده بود.
آقای باسکین می‌گوید بازگشت آنها به زندگی عادی می‌تواند الهام‌بخش فلسطینی‌ها برای ادامه مبارزه با نیروهای اسرائیلی باشد.
بازگشت به شمال غزه
آمریکا در طرح آتش‌بس خود پیشنهاد کرده که آوارگان فلسطینی که در جنوب غزه پناه گرفته‌اند، اجازه پیدا کنند به خانه‌هایشان در شمال برگردند. اما در حالی که حماس بر بازگشت «بی قید و شرط» خانواده‌های فلسطینی پافشاری می‌کند، اسرائیل خواهان گذاشتن شرط و شروطی برای بازگشت آنها است.
آقای باسکین می‌گوید: «هر فلسطینی که به شمال غزه برمی‌گردد باید با بررسی کامل مقام‌های اسرائیلی برای اطمینان از این که عضو حماس نیست، اجازه بازگشت پیدا کند، و همین طور اطمینان از این مسئله که جنگجویان حماس از این طریق به پایگاه‌های نظامی خود در شمال برنخواهند گشت تا بتوانند از آنجا به اسرائیل حمله کنند.»
اما به گفته آقای نعیم، از مقام‌های ارشد حماس، این گروه درخواست «بررسی» را راه تازه‌ای برای دستگیری هزاران فلسطینی، «بدون دلیل موجه» می‌داند.
«فشار»
با وجود اختلاف نظرهای جدی میان حماس و اسرائیل، انتظار می‌رود فشاری که هر دو طرف با آن روبرو هستند، باعث شود در هفته‌های آتی به سوی یک توافق آتش‌بس حرکت کنند.
جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، به صراحت از آقای نتانیاهو خواسته طرح پیشنهادی آتش‌بس را بپذیرد و آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده هم از حماس خواسته تا این «پیشنهاد جدی» را قبول کند.
بعد از آن که نمایندگان حماس مذاکرات قاهره را ترک کردند، این هیئت در بیانیه‌ای اعلام کرد که «برای مشورت با رهبری جنبش» بازگشته و از ادامه تلاش‌ها و مذاکرات خبر داد.
آقای باسکین، مذاکره‌کننده سابق برای آزادی گروگان‌های اسرائیلی، می‌گوید: «فشار آمریکا به علاوه فشار داخلی از جانب خانواده‌های گروگان‌های اسرائیلی، ممکن است نتانیاهو را وادار به پذیرش توافق پیشنهادی کند، حتی اگر او خود راضی به این کار نباشد.»
