مداخل مخزن الادویه عقیلی خراسانی (پنجاه و یکم) 2

صاب

اسم عربی جمیع اشیاء است که بسیار تلخ و تند باشد و بر قثأ الحمار و بر کیاهی که یتوع آن تند و تلخ است نیز اطلاق می نمایند

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

/////////////

صاب . (ع اِ) هر نباتی را گویند که آن را شیری باشد، یعنی در وقت بریدن و شکستن از آن چیزی برآید سفید، مانند شیر. (برهان قاطع). || درختی است که چون فشرده شود از او هیئت شیر آبی بیرون آید و اگر قطره ای از آن در چشم افتد، در نظر او چنان نماید که از آسمان شهاب سوی زمین می آید و در هوا درافشان شود و منبت او در اقصای بلاد شام است و طعم او تلخ بود. و ابوعبیده از اصمعی روایت کند که طعم صاب و سلع تلخ است و لیث گوید صاب عصاره  درختی است که طعم او تلخ است . (ترجمه  صیدنه  ابوریحان ). || گویند قثاءالحمار است ، به تحقیق نوعی از یتوعات است . (اختیارات بدیعی ). و در نسخه ای دیگر از همین کتاب چنین آمده است : صابون الصاره (بجای صاب ) و پس از آن آرد: گویند قثاءالحمار و گویند به تحقیق نوعی از یتوعات است . || اسم عربی جمیعاشیای بسیار تلخ است و بر قثاءالحمار و بر نوعی از گیاه شیردار بسیار تلخ شامل است . (تحفه  حکیم مومن ): از حلاوت مذاق ، حلاوت شهد و شکر را در مرارت صاب و صبر یابد. (جهانگشای جوینی ). || باران ریزان . (منتهی الارب ). || و به صفاهانی سیب را که تفاح باشد صاب خوانند. (برهان قاطع).

//////////

شادروان فرانسیس ژوزف استینگاس رحمة الله عليه در فرهنگ جامع فارسی انگلیسی خود یکی از معانی صاب را *colocynthis شمرده است.

* هندوانه ابوجهل میوه‌ای تلخ‌مزه است که در فارسی با نام‌های خربزه روباه، کدوی تلخ و سیب تلخ و در عربی با نام‌های حنظل، مراره الصحاری و علقم و در فرهنگ اچمی‌زبان‌های جنوب ایران به نام خزَرَ (تلفظ : Khazara) نام برده شده‌است.

هندوانه ابوجهل از راسته کدوئی‌ها (Cucurbitales) از تیره کدو (Cucurbitaceae)، از سرده سیترولوس (Citrullus) بوده و نام علمی آن Citrullus colocynthis است. مصرف آن باعث کولیت شدید شده و به علت مواد سمی خطرناک است.

محتویات  [نمایش]

ترکیبات شیمیایی[ویرایش]

در گیاه وجود یک ماده تلخ به نام کولوسنتین[پانویس ۱] و کولوسنتتین[پانویس ۲] گزارش شده است.[۱]

خواص دارویی[ویرایش]

گمان می‌رود عصاره کوکوربیتاسین آن خواص درمانی داشته باشد.

ضد بلغم، مسهل بسیار قوی، درمان کننده کبد، آنتی بیوتیک قوی، ضد نقرس، درمان کننده صدای گوش، ضد سردرد و درد شقیقه، درمان کننده سیاتیک

درمان بیماری صرع، بیماری قند، خارش پوست، درمان کننده سفید شدن مو

جلوگیری از سکته مغزی. قاعده آور، ضد کرم معده و کرم کدو، پادزهر سم عقرب و مار است.

خانمهای باردار استفاده نکنند.[۲]

در گذشته زنان باردار از هندوانه ابوجهل برای سقط جنین استفاده می‌کردند. هنوز هم برخی زنان عرب از این روش استفاده می‌کنند که تاکنون موجب مرگ نیز شده است.[۳][۴]

واژه‌نامه[ویرایش]

پرش به بالا ↑ Colocynthin

پرش به بالا ↑ Colocynthetine

پانویس[ویرایش]

پرش به بالا ↑ میر حیدر، معارف گیاهی (دوره ۸ جلدی)، ۳:‎ ۱۷۷.

پرش به بالا ↑ آموزش کشاورزی؛ کشت گلخانه طراحی فضای سبز پرورش قارچ گیاهان دارویی: آموزشگاه کشاورزی سبزایران

پرش به بالا ↑ Riddle, Contraception and Abortion from the Ancient World to the Renaissance, 70.

پرش به بالا ↑ Vij, Textbook of Forensic Medicine and Toxicology : Principles and Practice, 5/e, 478.

منابع[ویرایش]

Riddle, J.M.. Contraception and Abortion from the Ancient World to the Renaissance. History e-book project. Harvard University Press, 1994. ISBN ‎9780674168763. Retrieved 2014-01-23.

Vij, K.. Textbook of Forensic Medicine and Toxicology : Principles and Practice, 5/e. Elsevier India. ISBN ‎9788131226841. Retrieved 2014-01-23.

میرحیدر، حسین. معارف گیاهی. ج. ۳. چاپ اول. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۳. ۵۳۲.

/////////////

قس حنظل در عربی:

الحنظل (الاسم العلمي: Citrullus colocynthis) هي نوع نباتي حولي زاحف يتبع جنس الحنظل من الفصيلة القرعية.[1][2] [3]. يفترش الأرض وأوراقه خشنة يخرج من تحتها خيوط تلتف على النباتات والأوراق القريبة منه لتثبته بالأرض. يشتد نموه في بداية الخريف وتخرج الأزهار وهي صفراء بها خمس بتلات وثمرته كروية الشكل خضراء أصغر بقليل من التفاحة، والحنظل عموماً ثمرته وأوراقة شديدة المرارة. وبعد أن تنضج الثمرة يكون لونها مصفر، وبها حب كثير.

كان العرب يأكلون حبه ويسمونه الهبيد، حيث ينقع بماء وملح ويشرر في الشمس ويبدل ماءه حتى تذهب مرارته، ثم يدق حيث يخرج منه زيته ويضاف إليه بعد ذلك الطحين ليعمل منه عصيدة. ولا يأكل إلا عند الجوع حيث يسبب الإسهال عند الإكثار منه.

مراجع[عدل]

^ موقع لائحة النباتات حنظل تاريخ الولوج 12 ابريل 2012

^ موقع لائحة النباتات أنواع الحنظل تاريخ الولوج 12 ابريل 2012

^ موقع zipcodezoo.com حنظل تاريخ الولوج 25 مايو 2012

////////////

قس کلوسینت در آذری:

Kolosint (lat. Citrullus colocynthis)[1] - qarpız cinsinə aid bitki növü.[2[

/////////

قس آحا تیاخ در عبری:

אֲבַטִּיחַ הַפַּקּוּעָה (שם מדעי: Citrullus Colocynthis), הידוע גם בשם חַנְדַל (בערבית: حنظل), הוא צמח עשבוני רב-שנתי ממשפחת הדלועים הצומח באזורי ערבה ומדבר.

//////////////

قس فِلتیشوک در کردی:

Feltîşok (bi latînî, Citrullus colocynthis) riwekeke efrîqî ya pirsalî ye ku îroj li derûdora Deryaya Spî û heta Asyayê belavbûye. Demên berê feltîşok li bijîşkiyê hate bikaranîn, lê belê tê zanîn ku giyayeke gelek jehrdar e.

/////////

قس اندرائن در اردو:

اندرائن جسے عربی میں حنظل اور پنجابی میں کوڑتمہ کہتے ہیں خربوزے کی شکل کا ایک پھل جو دیکھنے میں خوبصورت اورذائقے میں بہت کڑواہوتاہے۔

اس کی بیل تربوز کی بیل جیسی ہوتی ہے اور پھل گول مالٹے کی طرح ہوتا ہے خودرو پودا ہے پنجاب اور سندھ کے علاقوں میں پایا جاتا ہے

حدیث میں اس کا ذکر ہے۔

ابوموسی سے روایت کرتے ہیں کہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے فرمایا کہ قرآن پڑھنے والے مومن کی مثال سنگترہ کی سی ہے کہ اس کا مزہ بھی عمدہ اور خوشبوبھی عمدہ اور قرآن نہ پڑھنے والے کی مثال اس کھجور کی طرح ہے جس کا مزہ تو اچھا ہے لیکن خوشبو نہیں اور اس فاسق کی مثال جو قرآن پڑھتا ہے گل ریحان کی طرح ہے کہ اس کی خوشبو اچھی ہے اور مزہ کچھ نہیں اور اس فاسق کی مثال جو قرآن نہیں پڑھتا اندرائن کے پھل کی سی ہے، جس کا مزہ بھی کڑوا ہے اور بو بھی خراب۔ [1]

///////////

Citrullus colocynthis

From Wikipedia, the free encyclopedia

"Bitter-apple" redirects here. For the species of nightshade, see Soda apple.

Citrullus colocynthis
Citrullus colocynthis from Koehler's Medicinal-Plants (1887).
Scientific classification
Kingdom:	Plantae
(unranked):	Angiosperms
(unranked):	Eudicots
(unranked):	Rosids
Order:	Cucurbitales
Family:	Cucurbitaceae
Genus:	Citrullus
Species:	C. colocynthis
Binomial name
Citrullus colocynthis (L.) Schrad.
Synonyms[1]
·         Citrullus colocynthoides Pangalo ·         Citrullus pseudocolocynthisM.Roem. ·         Colocynthis officinalis Schrad. ·         Colocynthis vulgaris Schrad. ·         Cucumis colocynthis L.

Citrullus colocynthis, with many common names including colocynth,^[2]bitter apple,^[2] bitter cucumber,^[2] desert gourd,^{[citation needed]} egusi,^[3] vine of Sodom,^[2] or wild gourd,^[2] is a desert viny plant native to the Mediterranean Basin and Asia, especially Turkey (especially in regions such as İzmir), Nubia, and Trieste.

https://en.wikipedia.org/wiki/Citrullus_colocynthis

///////////

خرخیار گیاهی است علفی چندساله و پایا از تیره  کدوییان که از عصاره میوه آن به نام الاتریوم[۲] در پزشکی گیاهی استفاده می‌کنند. نام‌های دیگر آن خیار خر، خیار دشتی، خیار وحشی، خیارشنگ، سیم‌آهنگ، سماهنگ، کربز، خیارزه ، اسپند، کموزسگی، کموزکول و خیار آب‌پران، خرخیار پران است.

خرخیار بومی مناطق معتدل آسیا، شمال آفریقا و اروپا است. سرده خرخیار در ایران یک گونه دارد که بیشتر در آذربایجان و گیلان می‌روید. در قدیم خرخیار را در روغن می‌جوشاندند و بر بواسیر می‌گذاشتند و آن را سودمند می‌دانستند.

محتویات  [نمایش]

گیاه‌شناسی[ویرایش]

خرخیار دارای ساقه  خزنده و خوابیده و ضخیم است. میوه‌اش مورد توجه است و شیر حاصل از آن به مصارف دارویی میرسد. میوه  این گیاه کمی از زیتون درشت‌تر و به درازی ۴ تا ۵ سانتی‌متر می‌رسد. رنگ میوه در آغاز سبز است و پس از رسیدن زرد می‌شود.[۳] برگ‌های آن سه‌گوش با دمبرگ دراز است؛ گل‌هایش زردرنگ است که در تابستان می‌شکفند.

مشخصات: ساقه پوشیده از کرک‌های زبر و خشن، برگها متناوب، پهن و دارای بریدگیهای کم‌عمق با دمبرگ دراز پوشیده از کرک بدون پیچک، گلها زرد کوچک و نر و ماده جداگانه روی یک پایه. میوه شبیه بلوط دراز، پس از رسیدن به رنگ سبز مایل به زرد پوشیده از تار زبر، طعم بسیار تلخ، پس رسیدن میوه، سوراخی در محل اتصال میوه به دمگل ایجاد شده و تخمها با سرعت و شدت و با صدا به خارج پرتاب می‌شوند. ریشه آن بزرگ و سفید است.

خواص و کاربرد[ویرایش]

رسوب خشک شده مغز خیار که در بازار به نام الاتریوم وجود دارد، خاصیت تخدیر دارد و در موارد مالاریا و بیماری آب‌ترسی است و در اثر گاز گرفتن حیوانات هار در انسان عارض می‌شود و به هاری معروف است نیز به کار می‌رود. مسهل و تخلیه‌کننده بسیار قوی است همچنین خوراک زیاد آن ایجاد مسمومیت، دل‌پیچه و سردرد می‌کند. از نظر طبیعت، گرم و خشک است و طبق پزشکی سنتی، پاک‌کننده دماغ، مسهل صفرا، بلغم خام و زردآب است و برای لقوه، فلج، صرع، کزاز، سردرد، دردهای مفاصل، نقرس، سیاتیک، سرفه سرد، تنگی نفس، گازها، استسقاء، یرقان سیاه، بواسیر، خرد کردن سنگ کلیه و مثانه، قاعده‌آور و ازدیاد ترشح ادرار نافع است. خوردن دم کرده آن برای جذام مفید است.

//////////

قس القثاء البري، قثاء الحمار در عربی:

القثاء البري أو قثاء الحمار[1]، بيض الغول، الخيار القافز، فقوس الحمار، اطريون، السفند، قثاء أبو حمار، بلح جحا، عورور العلقم، علقم، خيارزه، بزيط ، المعضوضه ،بلحة ابن جحا.

هو نوع نباتي عشبي بري زاحف وسام من فصيلة القرعيات.

محتويات  [أظهر]

الوصف النباتي[عدل]

نبات ثنائي المسكن كثير التفرع و متدُّ نحو مترٍ واحدٍ طولاً. ذات أوراق مثلّثة الشكل تقريباً،خضراءاللون ميّالة إلى الصُفرة. الأزهار صفراء اللون. ثمارها أسطوانية الشكل في حجم حبة التمر تقريبا، يغطيها زغب دقيق.لون الثمرة في البداية أخضر ثم يميل إلي الأصفر كلما نضجت. تنفجر الثمار الناضجة عند لمسها لتنثر البزور وهذه طريقة إنتشار النبات.

ملاحظة:المادة الهلامية المتناثرة من الثمار المنفجرة سامة، لذا يجب وضع الفازات والنظارات الواقية عند التعامل مع هذا النبات.

الموطن الأصلي والانتشار[عدل]

الموطن الأصلي للقثاء البري هي المناطق المتوسطية، لكنه ينتشر في المناطق الشبه جافة المحيطة بها.

الاستعمال[عدل]

يستعمال نبات القثاء البري في الطب التقليدي في علاج اليرقان،التهاب الكبد، النقرس، ألم الرأس، الشقيقة، نوبات الربو، البواسير، الصرع، فقدان حاسة الشم، الجيوب الأنفية،الاستسقاء في البطن،ألم المفاصل، الكلف على الجلد والاسوداد في المناطق الحساسة. الأجزاء المستعملة :لأوراق، السائل الذي يكون داخل الثمرة، وكل أجزاء النبتة.

طرق الاستخدام : الأوراق تجفف وتطحن وتخلط مع الفازلين لعلاج ألم المفاصل. السائل الذي يوجد داخل الثمرة

يستعمل طازجا أو مصنّع. الصبغه المحضرة من النبات هي من أفضل أنواع الاستخدامات واقلها خطورة. ملاحظة : نظرا لسمية النبات يجب التعامل معها بحذر واستشاره المختصين في الميدان قبل استخدامها.كما يجب التنويه إلى أن المعلومة الواردة أعلاه لا تغنيك عن استشارة الطبيب.

روابط خارجية[عدل]

Information on Ecballium elaterium[وصلة مكسورة : ماذا يجب أن أفعل ؟]

Comprehensive profile for Ecballium elaterium

المصادر والمراجع[عدل]

^ تعدى إلى الأعلى ل: أ ب قاموس المورد؛ البعلبكي، بيروت، لبنان.

/////////

قس عادی دلیخیار در آذری:

Adi dəlixiyar (lat. Ecballium elaterium)[1] və ya İt qarpızı [2] – balqabaqkimilər fəsiləsinin dəlixiyar cinsinə aid bitki növü.[3]

/////////

قس عموق، لوخامسیا، زبرا متسویا در عبری:

ירוקת חמור מצויה היא מין יחיד בסוגו של עשב רב שנתי ממשפחת הדלועים, גדלה בר ופורחת בקיץ. פרחיה צהובים ופירותיה עסיסיים. כשהפרי מבשיל ניתק החיבור שבין העוקץ לגוף הפרי והציפה שבתוך הפרי ניתזת ומפיצה למרחוק את הזרעים שבציפה.

מקור השם במשנה: "האירוס והקיסום וירקות חמור ודלעת יונית" (משנה, מסכת אהלות, פרק ח', משנה א'), הזיהוי נעשה לפי השם הערבי לצמח: קת'אא אלחמאר - קישוא החמור. בכתבי יד מסוימים של המשנה הנוסח: יריקת החמור וייתכן שלפי זה הכוונה לדרך הפצת זרעיו שנעשית במעין יריקה, בדומה לשמו הלטיני: Ecballium elaterium שגם בו ישנה משמעות של יריקה.

ברפואה העממית של ערביי ארץ-ישראל יש למוהל הפרי (שהינו רעיל) שימושים רפואיים רבים. הוא משמש כתרופה לצהבת, לקטרקט על העין, לנוזלים המצטברים בדרכי הנשימה, לדלקות אוזניים ולעצירות.

/////////////

قِس اِشِک حیاری در ترکی استانبولی:

Eşek hıyarı (Ecballium elaterium), bir çiçekli bitkiler familyası olan Cucurbitaceae (kabakgiller) içinde bulunan Ecballium cinsinin bilinen tek türü.

/////////

Ecballium

From Wikipedia, the free encyclopedia

Squirting cucumber
A fruit of the squirting cucumber
Scientific classification
Kingdom:	Plantae
(unranked):	Angiosperms
(unranked):	Eudicots
(unranked):	Rosids
Order:	Cucurbitales
Family:	Cucurbitaceae
Subfamily:	Cucurbitoideae
Tribe:	Bryonieae
Genus:	Ecballium A.Rich.[1]
Species:	E. elaterium
Binomial name
Ecballium elaterium (L.) A.Rich.[1]
Synonyms
Elaterium Mill.

Ecballium is a genus of flowering plants in the family Cucurbitaceae containing a single species, Ecballium elaterium,^[1] also called the squirting cucumber or exploding cucumber (but not to be confused with Cyclanthera explodens). It gets its unusual name from the fact that, when ripe, it squirts a stream of mucilaginous liquid containing its seeds, which can be seen with the naked eye. It is thus considered to have rapid plant movement.

It is native to Europe, northern Africa, and temperate areas of Asia.^[2] It is grown as an ornamental plant elsewhere, and in some places it has naturalized.^[2][3]

It is suspected to provide food for the caterpillars of the tortrix mothPhtheochroa rugosana.

This plant, and especially its fruit, is poisonous, containing cucurbitacins.^[4] In the ancient world it was considered to be an abortifacient.^[5]

Elaterium or elaterin is the name of the greenish substance extracted from the juice of the fruit that is used as a purgative.

Ecballium elaterium

References[edit]

Wikimedia Commons has media related to Ecballium.

1.     ^ Jump up to:^a b c "Search results for Ecballium". The Plant List. Retrieved 1 March 2016.

2.     ^ Jump up to:^a b "Ecballium elaterium (L.) A. Rich.". Germplasm Resources Information Network.

3.     Jump up^ "Ecballium elaterium (L.) A. Rich.". USDA PLANTS.

4.     Jump up^ Attard, E. G.; Scicluna-Spiteri, A (2001). "Ecballium elaterium: An in vitro source of cucurbitacins". Fitoterapia. 72 (1): 46–53. doi:10.1016/s0367-326x(00)00256-2. PMID 11163940.

5.     Jump up^ Pliny Naturalis historia, Book XX, 4

External links[edit]

·         Comprehensive profile for Ecballium elaterium

This Cucurbitales article is a stub. You can help Wikipedia by expanding it.

Categories: 

·         Cucurbitaceae

·         Abortifacients

·         Monotypic Cucurbitaceae genera

·         Poisonous plants

·         Cucurbitales stubs

&&&&&&

صبر

بکسر صاد و سکون با و راء مهمله و بفتح اول و کسر دوم نیز آمده و آن را صبارا نیز نامند لغت عربی است و بسریانی علوی و بیونانی فیقرا والیا و برومی نیز الیا و بهندی ایلیا والوا و ایلوا و یول سیاه و در بنکاله مصبر نیز نامند و درخت آن را اهل شام و نواح آن صبارا و بهندی کهیکوار نامند

ماهیت آن

عصاره و بعضی کفته اند صمغ درختی است ببلندی یک قامت و در بعضی بلاد کوتاه تر و در بعضی بلندتر می شود و از بیخ آن برکهای بلند ده عدد و زیاده نیز می روید شبیه ببرک عنصل و از ان بسیار بلندتر تا بدو ذرع و اندک عریضتر و طرف پائین برک آن عریضتر و ضخیم تر از طرف بالای آن و سر آن باریک و بر اطراف برک آن خارهای صلب کوتاه و دراز هم و جوف آن متخلخل و مملو از رطوبت غلیظ لزج بسیار تلخی که صبر از ان بعمل می آید یعنی عصارۀ آنست که خیکچه ها می کنند و یا در ظرف های کشاده خشک می نمایند و چون برک های آن بلند شود و کهنه کردد از بیخ آن و وسط برکها شاخی می روید قریب بذرعی پر از رطوبت عسلی با اندک حلاوتی و حدتی و کریه الرائحه و بر سر آن ثمری شبیه بغورۀ خرما و در آخر سرخ می کردد و بیخ آن بقدر شلغم بزرکی و نر و ماده می باشد علامت نر آن آنست که دو طرف ثمر آن باریک و مادۀ آن را متساوی و جمیع اجزای درخت آن تلخ است خصوصا رطوبت آنکه ذکر یافت و کفته اند صبر سه قسم می باشد یکی عربی که از جزیرۀ سقوطره که بر دهنۀ دریای قلزم و سرحد حبشه و یمن واقع است و در ان جزیره کندر و مقل و دم الاخوین نیز بسیار بهم می رسد و صبر آنجا زرد و زعفرانی تیره سرخ رنک اشقر صاف براق چسپنده صلب کبدی شکل زودشکن می باشد و اجزای آن در حین شکستن ریزه ریزه می شود و بهترین آن و مستعمل از داخل و ادویۀ عین و خالص از رمل و سنک ریزۀ خوشبوی آن است که با حدت و لذع باشد و بوی مر از ان آید چون نفس کرم بدان رسد و دوم هندی و آن زرد کمرنک مائل بسیاهی غیر صافی و از سقوطری در اوصاف مذکوره کمتر و ضعیف العمل تر خصوص از داخل و سوم سمیخانی بفتح سین مهمله و کسر میم و سکون یاء مثناه تحتانیه و فتح خاء معجمه و الف و کسر نون و یاء نسبت نام بلدی از بخارستان است و آن را صبر فارسی نیز نامند و این زبون ترین اقسام است و سیاه رنک غیر صافی شبیه بدردی و رملی و دیرشکن و بدبو و سخیف و سبک و بسیار ضعیف العمل از خارج و از داخل غیر مستعمل و محمد بن احمد دینوری نوشته که یک قسم دیکر نیز می باشد مشهور بحضرمی و این بعد از سقوطری و بهتر از هندی و فارسی است و بعضی این قسم را یمانی کفته اند و قوت صبر تا چهار سال باقی می ماند یعنی کمتر از چهار سالۀ آن قوی العمل و از چهار سال کذشته تا هفت سالۀ آن بسیار ضعیف العمل و غیر مستعمل و باید که مبالغه در سائیدن آن نمایند تا بخمل معده بچسپد و خوب عمل نماید و جوانان و صفراوی مزاجان و محرورین و صاحبان ضعیف الاحشا بتخصیص صاحبان ضعیف امعا و ماساریقا و جکر و علل مقعده و بواسیر و کسانی که در ابدان ایشان خون غالب و عروق شان ضیق باشد و در هواهای بسیار کرم و یا بسیار سرد از استعمال آن اجتناب نمایند و همچنین هنکام بودن طعام در معده که مبادا با طعام آمیخته آن را فاسد سازد و صبر را مغشوش با اقاقیا و صمغ عربی و امثال اینها می نمایند و فرق برائحه و طعم و صلابت آنست که اهل خبرت می شناسند

طبیعت آن

در دوم کرم و خشک و بعضی در سوم خشک و بعضی در اول خشک کفته اند و قول اول اصح می نماید و تلخی طعم و قبض آن دلالت بر مرکب القوی بودن آن دارد و این اقوی است

افعال و خواص آن

مفتح سدد و کبد و غیر آن و محلل ریاح احشا و مسهل اقوی هر خلط مهیای مجتمع در معده و سر و مفاصل و غیرها و ضعیف الاثر در غیر آن و جاذب از اقاصی بدن و منقی معده و عروق از اوساخ و مسهل و مخرج سودا و بلغم غلیظ و مائی و صفرائی و زائل کنندۀ یرقان بقوت اسهال و تفتیح سدۀ کبد و بهترین دوائی است برای معده و منقی و مقوی آن است و مقوی قوت باصره و سائر حواس و دافع مالیخولیا و حدیث نفس و اکثر امراض دماغی حادث بمشارکت معده زیرا که معده را بآنها کمال شرکت است و منوم و مجفف بی لذع خصوصا مغسول آن و ملصق نواصیر غائره و مدمل قروح عسره الاندمال خصوص که در دبر و مذاکیر باشد و مانع خباثت مواد آنها است و اکر پیش از برآمدن عرق بدنی یعنی اول هنکام ظهور علامات آن سه روز پی هم بدین ترتیب بخورند که روز اول نیم درهم و روز دوم یکدرهم و روز سوم یکدرهم و نیم و قدری بران موضع کذارند مادۀ آن را بتحلیل برد و باطل سازد و آشامیدن یک مثقال و نیم آن با آب نیم کرم اسهال معده نماید بقوت و تنقیۀ آن کند از فضول و با ماء العسل اسهال بلغم و صفرا نماید و کاه است که چون صبح و شام چند حبه از ان با مصلحات آن و راتینج و عسل کفکرفته بقوام آورده سرشته فرو برند به آب کرم اسهال بطن نماید و فاسد نکرداند طعام را در معده و اوجاع معده را در یک روز زائل کرداند و با مصطکی منقی دماغ و با غاریقون جهت مفاصل و ربو و تنقیۀ سینه و یک درم آن با آب سرد جهت نفث الدم و یرقان و با کل سرخ و مصطکی جهت امراض معده و با ادویۀ مناسبه جهت جمیع امراض سوداویه و اخراج اقسام کرم معده و امعا و امراض طحال و کرده و رفع تشنکی حادث از صفرای مخلوط ببلغم و اعاده کردن شهوت طعام باطل شده و اصلاح و التهاب حادث در لهاه از حرارت صفرای کائن در معده و با ادویۀ مسهله و رفع ضرر آنها از معده چون باطفال شیرخواره با ادویۀ مناسبه بخورانند کرم شکم ایشان را دفع نماید و اکر بطفل نخورانند و بمرضعۀ او بخورانند نیز همان اثر دارد باعتبار تاثیر در شیر او در طب قدیم است که چون مسهل سودا است اکر سه روز پیهم هر روز مقدار یک مثقال آن را بخورند و سه روز ترک نمایند و باز سه روز بخورند و همچنین عقدها و کره های مزمنۀ قدیمه را بتحلیل برد مقدار شربت معتدل آن یک مثقال و یک نیم درهم آن مسهل و سه درهم آن منقی اخلاط فاسده و اکثار آن مورث اسهال الدم بدل آن در اورام و جراحات دو وزن آن حضض مکی و در اسهال نیم وزن آن تربد و قدری سقمونیا و کفته اند بوزن آن افسنتین و نصف وزن آن زعفران مضر امعا و معده و کبد ضعیف و مقعده بجهت آنکه مرخی و مفتح افواه عروق مقعده است و مورث سحج مصلح آن در امعا کثیرا و در ضعف معده و کبد برک کل سرخ و مصطکی و در مقعده مقل و چرب نمودن آن موضع بروغن کل یا روغن بنفشه و یا پیه بز و مقوی فعل آن عسل و افاویه و هلیلۀ زرد است و اقسام زبون آن کاه باشد که تا سه روز در معده بماند باعث قلق و کرب کردد و اصلاح آن عند الضروره زیرا که استعمال آنها بی ضرورت جائز نیست غسل آنست با کلاب و با برک کل سرخ و مصطکی و افسنتین و مقل و ماء العسل و یا با طبیخ افاویه و عسل آشامیدن و اکتحال آن مقوی باصره و سلاق و حکه و جرب و غلظ اجفان و پرکنندۀ قروح غائرۀ چشم و چاق کنندۀ آن و قاطع دم منبعث بسوی آن و طلای آن با رغن کل جهت قروح چشم و جرب و اوجاع ان که از جانب موافق باشد و تجفیف رطوبات ان و بر پیشانی و صدغین جهت تنقیۀ فضول صفراوی از دماغ و تسکین صداع و با نمک و نطرون بر پیش سر جهت منع نزلات بارده و تسخین دماغ و مجفف رطوبات آن و با آب برک بارتنک و با سرکه جهت قروح رطبۀ سر اطفال و با اقاقیا جهت استحکام شیون سر ایشان و با آب برک بارتنک جهت قروح بینی و کوش و با روغن کدوی شیرین جهت جراحت بینی و با مورد و شراب جهت سیاه کردن موی سر و ریش و دفع قمل و رویانیدن موی که از کچلی ریخته باشد و با عسل جهت ضربه و سقطه که خون در ان مرده بنفش شده باشد و رفع آثار جلد و نزلات و صداع و تحلیل اورام بارده و نمله و باد سرخ و داخس و قروح خبیثه و اوجاع ظهر و مفاصل و بواسیر و بدستور با شراب و عسل جهت کوفتکی اعضا و عضلات دو طرف زبان و لثه و اورام دهان و منخرین و قروح عسره الاندمال خصوصا که بر انف و مذاکیر و دبر باشد و با آب کشنیز تازه و سرکه جهت حمره و شری و با شراب حلو جهت دانهای بواسیر و برآمدکی و آویختکی دانهای آن و قطع آمدن خون از آنها و شقاق مقعده و با آب کندنا جهت اسقاط دانۀ بواسیر اما باید که بعد از اسقاط اسرب را با روغن کل سائیده بران موضع بمالند و مطبوخ آن با آب کندنا و سلخ الحیه جهت سقوط دانۀ بواسیر و امراض مقعده با تکرار عمل بی نظیر و طلای آن بتنهائی و یا با ادویۀ مناسبه بر بدن موتی حافظ اجساد اوشان از تعفن و زود از هم پاشیدن و ضماد محلول آن در وسخ صوف که از طبخ برآورده باشند بر اعضا جهت تسکین وجع حادث از رض و فسخ و غسول آن با سرکه جهت حزاز و سعفه و داء الثعلب و بخور آن و کرفتن دخان آن با انبوبه و با قمعی جهت ربو با مداومت بران بهترین دوائی است و تحقین بدان جهت بواسیر نافع و ذرور آن مجفف زخمها و التیام دهندۀ آنها و جهت قروح قضیب و فرج و اعضای عصبانی بنهایت مفید و باستخوان پوسیده بالسویه جهت دفع اکله و بواسیر و قروح خبیثه مجرب و زنان اهل هند را دستور است که چون شکم اطفال شیرخواره قبض می شود و از ان در دو وجع بهم می رسد صبر را با آب حلکرده بر برک تانبول بنکاله مالیده کرم کرده بزیر ناف ایشان مائل بطرف چپ موضع کبد را بجهت مضرت آن مران را کذاشته می چسپانند اسهال می آورد و درد وجع آن را زائل می کرداند و کویند که چون قطعۀ از برک را شق نموده و بر ان زردچوبه و قلیلی افیون نرم سوده بپاشند و بر ورم کش ران که خیارک نامند کرم کرده بندند بتحلیل برد و صبر مغسول ضعیف العمل تر از غیر مغسول و حدت و لذع آن کمتر جهت آنکه اجزای لطیفۀ مسهلۀ آن زائل می کردد و یا ناقص اما نفع آن از برای معدۀ ضعیف بیشتر از غیر مغسول و همچنین برای اکثر امراض چشم و دستور غسل آن در قرابادین ذکر یافت و از ادویۀ شریفه و جزو اعظم ایارجات و شبیارات و اکثر حبوب مسهله است و داء الصبر و ضماد طلا و قرص و مطبوخ و معجون و نقوع آن در قرابادین مذکور شد

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

//////////

صبر. [ ص َ ب ِ / ص َ ] (ع اِ) ۞ سولع. مقر. ایلوا. بفتح اول و کسر ثانی است . و سکون ثانی جائز نیست مگر بضرورت شعری .و آن عصاره  تلخ است از درختی که به هندی ایلوا گویند. اما از قاموس معلوم می شود که شعرای عرب بسکون دوم جایز داشته اند بنابر ضرورت در این صورت تصرف فارسیان نباشد که به سکون دوم میخوانند و لهذا در مدار نوشته که صبر بالفتح معروف است و نوعی از دوا و بعضی گویند که بمعنی دوای تلخ بکسر اول و سکون ثانی نیز جایز است چه هر اسمی که بفتح اول و کسر ثانی باشد در آن کسر و فتح اول و سکون ثانی نیز جایز است چنانکه درکَتِف و کِتف و کَتف و در فَخِذ و فِخذ و فَخذ... (غیاث اللغات ). و در اختیارات بدیعی است که آن سه نوع است : اسقوطری و عربی و سمجانی و بهترین آن سقوطری بود... و نیکوترین صبر سقوطری آن بود که لون آن مانندلون جگر بود و بوی وی مانند مرّ بود و براق بود نزدیک صمغ عربی و چون در دست بمالند زود خرد شود و بلون مانند زعفران بود و از وی بوی روغن گوسفند آید و قطعاً سنگ ریزه در وی نبود و نوع عربی را عدنی و یمنی خوانند و وی میانه بود و سمجانی بد بود و آن را صبر بردگی خوانند... و در تحفه  حکیم مومن آرد: عصاره  نباتی است ، برگ آن شبیه ببرگ کلم و بسیار ضخیم و شبیه ببرگ رقع یمانی که در مازندران انجیر بغداد می نامند و بیخ آن بقدر شلغم و از یک بیخ زیاده بر ده عدد میروید و مملو از رطوبت در غایت تلخی و چون مدتی بگذرد از وسط برگها ساقی میروید قریب بذرعی و پر از رطوبت عسلی با اندک حلاوت و کریه الرائحه و ثمرش مثل غوره خرما و در آخر سرخ می شود و آنچه از جزیره  سقوطر بلاد یمن آرند زرد مایل بسرخی و زودشکن و براق و خوشبو و بهترین اقسام است و قسم عربی مایل بزردی و درخشندگی او کمتر است و قسم سمجانی که صبر فارسی نیز گویند بدبوئی و سیاهی او غالب و بی درخشندگی و زبونترین اقسام است . و محمدبن احمد گوید: نوعی دیگر مسمی بخضری میباشد که بعد از سقوطری بهتر از عربی و فارسی است و هرچه از هفت سال بلکه از چهار سال بگذرد و آنچه بدبو و سیاه و بی درخشندگی باشد استعمال او جایز نیست و باید در سائیدن صبر مبالغه نمایند و در هوای بسیار سرد و بسیار گرم و در مزاج جوانان و محرورین و ضعیف الاحشاء خصوصاً با صاحبان ضعف جگر و امعاء و سده  ماساریقا و بواسیر و علل مقعد استعمال نباید کرد و صبر در دوم گرم و در سوم خشک و مسهل قوی موادی که مهیا و جمع بوده باشد و ضعیف الاثر است در آنچه مهیای دفع نشده باشد و مخرج سودا و بلغم غلیظ مائی و صفرای مائی و مفتح سوای سده جگر و محلل ریاح احشاء و مجفف بی لذع خصوصاً شسته  او و با مصطکی منقی دماغ است و جهت مفاصل مفید و یا غاریقون جهت ربو و تنقیه  سینه و با گل سرخ و مصطکی جهت امراض معده و با آب سرد جهت نفث الدم سینه و با ادویه  مناسبه جهت یرقان و جمیع امراض سوداوی و اخراج اقسام کرم و امراض سپرز و گرده و رفع تشنگی که از صفرای مخلوط بلغم باشد مفید و بالخاصیه مضر جگر و مقعد و اکثار او مورث اسهال دموی و کهنه  او و انواع زبون او گاه باشد که تا سه روز در معده بماند و باعث کرب گردد و مصلح او مقل ازرق و مصطکی و پوست هلیله  زرد و کتیرا و زعفران و افسنتین و شربتش یک مثقال و بدلش در اورام و جراحات دوچندان آن حضض و در اسهال نیم وزن او تربد و قدری سقمونیا است و طلای او حافظ جثه میت از فساد و جهت ضربه و سقطه و اورام و رفع آثار و نزلات و صداع و نمله و جمره و آکله و قروح خبیثه و با آب گشنیز و جهت باد سرخ و شری و با مغز تخم کدو جهت جراحت بینی و با مورد و شراب جهت سیاه کردن و درازی موی نافع و رفع قمل و رویانیدن موی که از کچلی ریخته باشد مجرب و غسول او با سرکه جهت سعفه و خزاز و داءالثعلب و اکتحال او مقوی نور بصر و جهت سلاق و جرب و حکه و مطبوخ او با آب گندنا و سلج الحیه جهت سقوط دانه  بواسیر و امراض مقعد بی عدیل و ذرور او مجفف زخمها و التیام دهنده  او و جهت قروح قضیب و فرج و اعضای عصبانی بغایت نافع و با استخوان پوسیده بالسویه راعف نواصیر و آکله مجربست . (تحفه  حکیم مومن ). و در تذکره  ضریر انطاکی آرد که : نیکوتر آن صبری بود که اعتصار آن در سرطان بود و پس از گستردن در آفتاب در پوست کنند و قوت آن چهار سال بماند... و با مرسین و سداب موی دراز و سیاه کند و از ریزش بازدارد و شپش بکشد و موی برویاند پس از کلی - انتهی . در گیاه شناسی گل گلاب آمده است که : صبر از دسته  سوسن ها است و در نقاط گرم روئیده (میشود) برگهای بسیار ضخیم دارد و برگهای آن دارای صمغی بنام صبر زرد است که مسهلی بسیار قوی و تلخ است . (گیاه شناسی گل گلاب ص 281) : و چون روزی چند برآمد مردمانی از شام سوی بیت المقدس آمدند که عیسی را ببینند و با خویشتن هدیه آوردند عیسی را که بمادرش دهند پاره ای زر و پاره ای مر و پاره ای کندر و مر داروئی است تلخ همچون صبر که بشکستگی بمالند... ۞

///////////

صبر زرد

اشاره

عصاره برگ گیاهی است که به فارسی «صبر»، «صبر زرد» و «چادروا» و در کتب طب سنتی با نامهای «صبر» و «صبارا» و «صبر سقوطری» نامبرده می‌شود. گیاه آن را به فرانسوی‌Aloes و به انگلیسی‌Aloe ،Cape aloe ،Barbados aloe وCuracao aloe وZanzibar aloe گویند. گیاهی است از خانواده‌Liliaceae و دارای گونه‌های مختلفی است و جز یکی دو گونه که در بلوچستان ایران نیز می‌رویند بقیه گونه‌ها همه بومی افریقا و مناطق حارّه است. نام علمی معروف‌ترین آنها عبارت‌اند از:

1.Aloe succotrina Lam . که از نظر خواص مشابه‌Aloe abyssinica Lam . می‌باشد. اولی بومی جزایرSocotra و سایر جزایر اوقیانوس هند است و صبر زرد حاصل از آن در بازار تجارت به نام صبر سقوطری نامیده می‌شود(Aloes Socotrina) و دومی بومی حبشه و افریقای مرکزی است.

2.Aloe vera L . و مترادفهای آن‌A .vulgaris Lamk . وA .barbadensis Mill . می‌باشد. گیاه‌شناسان هندی‌A .indica Royle را هم مترادف آن می‌دانند. این‌گونه در افریقای شمالی و جزایر آنتیل می‌روید. در باغهای هند کاشته می‌شود و واریته‌هایی از این‌گونه نیز در هند بومی شده است. صبر زرد حاصل از این‌گونه در بازار تجارت دارویی به نام آلوئه کوراسائوAloes du Curacao و یا آلوئه هندی‌A .de l'Inde و یا آلوئه باربادA .de Barbade معروف است.

3.Aloe vera var .chinensis (Ham .) Berger . و مترادف آن‌A .perfoliata

معارف گیاهی، ج‌6، ص: 97

Lour

می‌باشد. این‌گونه در عربستان و افریقای جنوبی می‌روید و صبر زرد حاصل از آن را در بازار تجارت بین‌المللی‌Aloes du Cap یا صبر زرد محصول دماغه امید نیک می‌نامند.

4.Aloe littoralis Baker .. این‌گونه در ایران در بلوچستان در هندیان و لاس‌بلاس می‌روید. درختچه‌ای است به بلندی 3- 8/ 1 متر تنه آن صاف. برگها پرپشت و گروهی و شمشیری، نوک‌تیز، صاف و بدون لکه به عرض 6- 5 سانتی‌متر و به طول 15- 12 سانتی‌متر و دندانه‌دار است. در محل میوه آن را پخته و می‌خورند و له شده ژلاتینی برگهای درختچه را گرم کرده و به صورت مرهم و کمپرس روی موضع بواسیر و شقاق بواسیر می‌گذارند.

مشخصات کلی گونه‌ها

آلوئه‌ها اغلب به‌طور کلی بدون ساقه و یا دارای ساقه کوتاه و برگهای آنها ضخیم گوشتی و گروهی به رنگ سبز مایل به قرمز، دراز و نوک‌تیز که در کناره برگها در بعضی گونه‌ها خارهای نوک‌تیز دیده می‌شود و بدون دمبرگ می‌باشند. گلهای آنها در روی یک محور به شکل سنبله ظاهر می‌شود. طول برگها در برخی گونه‌ها تا 2 متر هم می‌رسد.

در برگهای صبر عصاره فراوانی وجود دارد که شفاف، چسبنده، سبزرنگ و خیلی تلخ و منبع ماده شیمیایی صبر است که از آن استخراج می‌شود. این عصاره به محض اینکه در مجاورت هوا قرار گیرد سفت شده و ماده صمغی قهوه‌ای رنگی را تشکیل می‌دهد.

در بازار تجارت بین‌المللی مرغوبترین نوع صبر آن است که از گونه‌های جزایر سوکوترا به دست می‌آید. بسیار تلخ به رنگ زعفرانی یا سرخ تیره، صاف، برّاق و ترد می‌باشد. در حین شکستن ریزریز می‌شود و بوی آن شبیه مرّ مکّی است. مقطع آن مانند بلور و گرد آن زرد طلایی است و در الکل کاملا حل می‌شود.

نوع دوم که آن هم از معروف‌ترین نوع دارویی صبر زرد است، صبر زرد کاپ‌Aloes du cap می‌باشد که به صورت قطعات بزرگ به رنگ قهوه‌ای تیره با تلؤلؤ مایل به سبز است. اگر شکسته شود مقطع آن شیشه‌ای و شفاف است. گرد آن زرد مایل به سبز طعم آن بسیار تلخ و تهوع‌آور و بوی آن شبیه بوی ترشیده است.

انواع دیگری صبر نیز در بازار عرضه می‌شود از آن جمله صبر اوگاندا و صبر

معارف گیاهی، ج‌6، ص: 98

کوراسائو و صبر بارباد و صبر جعفرآباد (این نوع اخیر از صبر زرد حبشه در بازار بمبئی عرضه می‌شود).

به‌طور کلی قطعات صبر زرد با دو شکل در بازار عرضه می‌شود یک نوع شفاف و نوع دیگر کدر و جگری است نوع شفاف که به رنگ قرمز یاقوتی است، مرغوبتر از نوع کدر و جگری است.

ترکیبات شیمیایی

از نظر ترکیبات شیمیایی در گونه‌A .vera مواد زیر مشخص شده است:

آلوئین 168]، ایزوباربالوئین 169]، امودین 170]، صمغ و رزین. در عصاره برگهای گیاه موادی از مشتقات آنتراکینون 171] مانند امودین و کریزوفانیک اسید[172] مشخص شده است. در برگهای گوشتی آن اورونیک اسید، اکسیداز و کاتالاز[173] و انواع قندها یافت می‌شود. به علاوه در گیاه یک گلی کوزید متبلور به نام باربالوئین 174] و در آخر اسانس یافت می‌شود]G .I .M .P[ .

و در گونه‌A .abyssinica مواد به شرح زیر مشخص شده است:

در حدود 6/ 13 درصد آلوئین، 26/ 0 درصد آلوئه- امودین 175]. آلوئین ماده‌ای است تلخ، متبلور، مسهل و معمولا بسته به اینکه از گیاه صبر کدام یک از مناطق دنیا به دست آمده است با نام آن منطقه نامگذاری می‌شود. مثلا آلوئین مربوط به گیاه آلوئه بارباد را باربالوئین و آلوئین مربوط به گیاه صبر جزایر سوکوترا را سوکالوئین 176] و آلوئین مربوط به گیاه آلوئه ناتال را ناتالوئین 177] می‌نامند.

معارف گیاهی، ج‌6، ص: 99

گیاه صبر دماغه امیدنیک

خواص- کاربرد

در کشورهای خاور دور بیشتر صبر زرد حاصل از گونه‌A .vera در بازار عرضه می‌شود. شیره گیاه به صورت تازه رقیق یا غلیظ شده آن به عنوان مسهل و ملیّن به کار می‌رود [روا]. آن را با قند برای معالجه آسم می‌خورند [هین . مقدار کم آن به عنوان تونیک و کمک به رفع سوءهاضمه خورده می‌شود [والنزوئلا و پاردو دوتاورا]. برای تسکین سرفه [کلوپن برگ و ورستیغ و معالجه صرع مفید است [لوئی . قاعده‌آور است [فوکود] و ترشح صفرا را زیاد می‌کند و برای معالجه روماتیسم و برخی اختلالات کبد مفید است [پروت و هریر و پاردو دوتاورا]. برای تصفیه خون آن را

معارف گیاهی، ج‌6، ص: 100

می‌جوند [وان‌استی‌نیس- کروزمان . در فیلیپین آن را با شیر مخلوط کرده و برای معالجه اسهال خونی و درد کلیه می‌خورند [کوئی زمبینگ . در استعمال خارجی و مالش برای رفع طاسی سر و جلوگیری از ریزش مو مفید است. و مو را در شرایط خوبی نگه می‌دارد [کوئی زمبینگ . در استعمال خارجی برای التیام زخمها و جراحتها و کاهش ورم مفید است و همچنین در دوران پس از وضع حمل پشت زنان می‌اندازند و می‌مالند، برای رفع ناراحتی [برکیل . سوختگی و اکزما [کول و چن مفید است. مخلوط با شیره ریشه شیرین‌بیان برای رفع ناراحتی‌های پوست به صورت شست‌وشو [استوارت . و برای رفع خارش بینی ناشی از کرم نخی 178] مفید است [لوئی .

برای بعضی از بیماری‌های چشم نیز به کار می‌رود. [موزیگ و شرام . شاید مهمترین خاصیت آن معالجه آثار سوختگی حاصل از اشعه ایکس باشد [ویه هوور راوه و پارکس . صبر زرد در دوران عادت ماهیانه و حاملگی و در مواردی که بواسیر هست نباید مصرف شود [ریگانگ‌کو].

در مورد گیاه صبر زرد دماغه امیدنیک(A .perfoliata) چنین آمده است:

شیره گیاهی این گیاه در مقدار کم ملیّن و اگر به مقدار زیاد خورده شود مسهل و ممکن است موجب اسهال شود. طبق گزارش یکی از پزشکان روسی اگر برگهای تازه این‌گونه برای مدتی بیش از ده روز در جای تاریکی نگهداری شود، از آن می‌توان محلولی ساخت که پس از ضد عفونی نمودن کامل محلول آن را با تزریق زیر جلدی برای معالجه بیماری‌هایی نظیر زخمهای باز پوست، ناراحتی‌ها و دانه‌های التهابی در صورت، ناراحتی گلو به کار برد. این مایع در استعمال خارجی به عنوان خنک‌کننده و بندآورنده خون مصرف می‌شود. به علاوه به عنوان مایع شست‌وشو در موارد بواسیر، آبسه‌ها و جرب کاربرد دارد. چون تأثیر کاربرد این دارو به میزان زیادی مثبت می‌باشد، لذا در سطح وسیعی به صورت محلول دارویی تهیه می‌شود [هاو]. در تایوان شیره گیاه را به عنوان مسهل، ضد کرم شکم و خونساز و برای بند آوردن خونریزی، تسکین آبله و تشنج در بچه‌ها به کار می‌برند [کروست و پتلو].

از نظر شیمیایی اسانس صبر زرد منشاء بوی مخصوص آن است. رزین آنکه در حدود 12 درصد است قسمت ماده شیمیایی غیر مسهلی آن را تشکیل می‌دهد و مواد امودین، آلوئه امودین و آلوئین و مواد نظایر آن منشاء خاصیت مسهلی آن

معارف گیاهی، ج‌6، ص: 101

گیاه صبر

A

- مقطع گل‌B - گل

می‌باشند.

صبر زرد از نظر طبیعت طبق رأی حکمای طب سنتی گرم و خشک است و از داروهای مسهل می‌باشد. اثر مسهلی آن در روده بزرگ از قدیم مورد تأیید و شناخت اطبای سنتی بوده است. یکی از پزشکان معروف آثار خوردن صبر زرد را به عنوان مسهل چنین شرح می‌دهد: این دارو را به مقدار کم یعنی از 5 تا 30 سانتی‌گرم در یک یا دو بار در عرض روز می‌خورند. ابتدا ایجاد قولنج ضعیفی می‌شود و بعد یک یا چند بار کار می‌کند و معمولا اثر دارو از نظر مسهلی خیلی بکندی ظاهر می‌شود یعنی از 6- 5 ساعت و اغلب پس از 24 ساعت بروز می‌کند. اولین آثار آن تعداد دفعات و سهولت تخلیه است و اگر کندی عمل هضم به واسطه اختلالات مزمن خاصی در معده

معارف گیاهی، ج‌6، ص: 102

نظیر ورم مزمن باشد، صبر زرد موجب تحریک اعمال معده می‌گردد و پس از مدتی که در استعمال صبر زرد ادامه داده شود، علامت غلبه جریان خون به آلات و اعضای این قسمت از بدن بروز می‌کند. به این ترتیب که احساس حرارت و سنگینی در انتهای روده بزرگ می‌شود و آلات تناسلی را به هیجان آورده و احساس جنسی و میل به نزدیکی را افزایش می‌دهد و انسان احساس احتیاج به ادرار کردن می‌نماید. در زنان احساس درد و سنگینی در رحم و کلیه و قسمت انتهایی ران ظاهر می‌شود و به ترشحات رطوبت مهبلی افزوده می‌گردد و موجب ایجاد قولنجهای رحمی دردناک در هنگام عادت ماهیانه می‌شود و ترشح خون عادت ماهیانه افزایش می‌یابد. اگر به جای صبر زرد مستقیما ماده آلوئین مصرف شود اثر آن 5- 4 برابر بیشتر است و باید به همان نسبت کمتر خورده شود. زیرا آلوئین در حدود 14- 10 درصد صبر زرد را تشکیل می‌دهد.

صبر زرد به‌طور کلی بازکننده انسداد کبد است و در برطرف کردن یرقان مفید و یکی از داروهای تقویت معده می‌باشد. ضمنا برای تقویت نیروی چشم و سایر حواس نافع است و چون مسهل خوبی است برای شفای بیماری‌های منبعث از اختلال معده مانند مالیخولیا و اکثر بیماری‌های دماغی مؤثر است. خواب‌آور می‌باشد و برای التیام نواسیر غائره (زخم ناحیه مقعد) و همچنین زخمهای دیرالتیام‌پذیر بخصوص زخمهای آلات تناسلی زن و مرد نافع است. اگر صبر زرد با آب عسل خورده شود، در دفع بلغم و صفرا نیز نافع است. و اگر با غاریقون خورده شود برای درد مفاصل و تنگی نفس و رفع اخلاط سینه مفید است. اگر با آب سرد خورده شود برای قطع خونروی از سینه و یرقان مفید است. اسراف در خوردن صبر زرد و خوردن زاید بر حد مجاز آن موجب اسهال خونی می‌شود و اگر چنین عوارضی در اثر بی‌احتیاطی رخ دهد برای رفع آن باید از تربد و سقمونیا به نسبت نصف وزن صبر زرد خورده شود.

همچنین زنان سالخورده که رحم آنها از کار افتاده و زنان حامله و اشخاص مبتلا به سنگ کلیه و در موارد بیماری قطع ادرار نباید از صبر زرد استفاده شود و به‌هرحال مصرف صبر زرد باید زیر نظر و با توصیه پزشک باشد.

تهیه گرد صبر زرد: صبر زرد را به مقدار مورد نظر گرفته و در گرمخانه می‌خشکانند و آن را ساییده و بدون مواد خارجی از الک بسیار ریز ابریشمی شماره 100 می‌گذرانند. ذرات این گرد به سبب جذب رطوبت در تابستان به هم می‌چسبد و گلوله می‌شود. از این گرد برای تقویت معده از 5 سانتی‌گرم تا یک دسی‌گرم

معارف گیاهی، ج‌6، ص: 103

(1/ 0- 05/ 0 گرم) و به عنوان مسهل و مدّر و انحراف جریان خون به عروق بواسیری و دفع کرم و انگل از 6- 1 دسی‌گرم خورده می‌شود.

حب صبر زرد مسهل: 1 گرم صبر زرد را با مقدار کافی عسل مخلوط کرده ده حب بسازند و برای تقویت معده 2- 1 حب قبل از غذا میل کنند. به عنوان مسهل و افزایش ترشح عادت ماهیانه 10- 2 حب بتدریج مصرف می‌شود.

حب صبر و صابون طبی: صبر زرد 1 گرم- صابون طبی 1 گرم. از این دو ده حب می‌سازند و از 6- 2 حب به عنوان مسهل مصرف می‌شود.

حب صبر و ریوند صابونی: صبر نرم کوبیده نیم گرم، ریوند چینی نیم گرم و صابون طبی نیم گرم. اینها را مخلوط و از آن ده حب می‌سازند و به عنوان مسهل از 8- 2 حب می‌خورند. از این حبها برای رفع یرقان و تحریک کبد هم استفاده می‌شود.

حب صبر و آنغوزه (حب مسهل ضد هیستری): صبر زرد نیم گرم، آنغوزه نیم گرم و صابون طبی نیم گرم. اینها را مخلوط و طبق معمول ده حب درست می‌کنند و از 6- 1 حب می‌خورند.

حب ملیّن: صبر مرغوب 1 گرم، عصاره بلّادون نرم کوبیده شده 1 گرم و برگ بلّادون یک گرم. مطابق معمول از آن ده حب درست می‌کنند و برای ایجاد لینت و رفع یبوست مزاج روزی یک حب صبح و یک حب شب تا چند روز می‌خورند.

توضیح: درباره تهیه صابون طبی یا صابون بادامی: سود محرق 33/ 1 درجه 10 واحد، روغن بادام شیرین 21 واحد. این دو جزء را مخلوط کرده و گاه‌گاه به هم می‌زنند تا به صورت خمیر نرمی درآید، بعد در قالب ریخته می‌گذارند تا کاملا جامد شود و پس از آن در حدود 2 ماه آن را در مجاورت هوا می‌گذارند یعنی آن‌قدر در معرض هوا باشد تا ماده کالومل 179] را احیا نکند.

صابون طبی مسهل و مدّر است و مقدار مصرف آن از 1- 2/ 0 گرم و در مورد تنقیه از 10- 2 گرم می‌باشد و اگر به صورت شیاف در مقعد استفاده شود، در رفع یبوست مؤثر است.

کالومل که کلرور مرکورو به فرمول‌ClHg می‌باشد به صورت گرد سفید است.

سابقا خصوصا در مورد بچه‌ها به عنوان مسهل تجویز می‌شد و در بزرگسالان نیز به عنوان داروی جیوه‌ای ضد سیفیلیس توصیه می‌شده است. مصرف آن مستلزم

معارف گیاهی، ج‌6، ص: 104

پرهیزهای غذایی خاصی است که به‌هرحال باید در مواردی که لازم می‌شود زیر نظر پزشک باشد.

سایر بررسی‌ها و تحقیقات علمی که در مورد صبر در جهان به عمل آمده است.

اگر در هر آشپزخانه‌ای یک گلدان از گیاه صبر در محل مناسبی نگهداری شود، هر وقت که به سبب کار در آشپزخانه بریدگی و یا زخم در دست ایجاد شود، می‌توان فورا قطعه‌ای از برگ تازه گیاه را بریده و ژل 180] آن را با چلاندن و فشار برگ روی موضع بریدگی و زخم ریخت البته پس از اینکه محل زخم با آب و صابون خوب شسته و تمیز شده باشد. ژل صبر فورا خشک شده و مانند یک پانسمان خوب محل زخم را می‌پوشاند و به این ترتیب درعین‌حال که موجب التیام زخم می‌شود از ایجاد عفونت در زخم نیز جلوگیری می‌گردد.

قسمت دیگر صبر لاتکسی است یا شیره‌ای است که از سلولهای مخصوص در بخش داخلی پوست برگ استخراج می‌شود که همان صبر تجارتی است که پس از خشک شدن به صورت بلورهای تیره‌رنگی درمی‌آید و خاصیت مسهلی آن به قدری قوی و نیرومند است که عده‌ای از کارشناسان معاصر مصرف داخلی آن را تجویز نمی‌کنند.

صبر از روزگاران کهن و از آغاز تاریخ بشر برای درمان به کار می‌رفته است. در نوشته‌های کهن مصری آمده است که از 1500 سال قبل از میلاد صبر را برای مقابله با عفونتها و ناراحتی‌های پوستی و به عنوان مسهل تجویز می‌کرده‌اند که خاصیت مسهلی آن در حال حاضر هم در گیاه‌درمانی قرن بیستم مورد قبول و تأیید عده زیادی از کارشناسان می‌باشد. صبر یکی از چند گیاه غیر مخدّر است که انگیزه وقوع جنگ شده است. زمانی که اسکندر کبیر در 332 قبل از میلاد مصر را فتح کرد به او گزارش داده شد که گیاهی با خاصیت اعجاب‌انگیزی برای التیام زخم در جزیره‌ای در نزدیکی سومالیا وجود دارد، اسکندر که برای التیام زخمهای سربازانش شدیدا به چنین گیاهی احتیاج داشت دستور داد به آن جزیره حمله و جزیره فتح شود و گیاه را به دست آورند و طوری عمل شود که وجود و اثر این گیاه از دشمنان مخفی بماند. این گیاه

معارف گیاهی، ج‌6، ص: 105

همان صبر معروف از آب درآمد.

دیوسکوریدس پزشک معروف یونانی صبر را در استعمال خارج برای التیام زخم، بواسیر و ریزش مو تجویز می‌کرد و طبیعی‌دان رومی‌Pliny صبر را در مصرف داخلی به عنوان مسهل توصیه می‌نمود. اعراب پس از فتح اسپانیا در قرن ششم این گیاه را از اسپانیا به آسیا بردند و از این راه به هند وارد شد و در مکتب آیورودا مورد استقبال حکمای آن مکتب قرار گرفت که برای بیماری‌های پوست و انگلهای روده‌ای و ناراحتی‌های عادت ماهیانه تجویز می‌کردند. کارشناسان چینی هم در همین زمینه‌ها توصیه می‌نمودند پزشکان پیشرو قرن نوزدهم‌Aloe gel را برای معالجه زخم، سوختگی و بواسیر به کار می‌بردند که در حال حاضر نیز ادامه دارد. و کارشناسان گیاه‌درمان معاصر امریکا صبر را در همان مواردی که دیوسکوریدس در دو هزار سال قبل استفاده می‌کرد، به کار می‌بردند و برای سوختگی‌ها و زخمها در استعمال خارج توصیه می‌کنند.

اولین‌بار در سال 1935 در یک مجله پزشکی امریکایی گزارشی منتشر و طی آن اعلام شد بانویی که در اثر اشعه ایکس سوختگی در بدنش ایجاد شده با به کار بردن ژلاتین برگ صبر که از گیاه تازه چیده شده و ژلاتین آن با فشار گرفته شده بود، درمان شده است. از آن زمان به بعد چند پژوهش علمی دیگر نیز توانایی التیام‌بخشی گیاه صبر را برای سوختگی‌های درجه 1 و 2 و برخی از زخمها تأیید نموده است و پژوهشهای علمی متعدد دیگری نیز نشان می‌دهد که صبر برای رفع خارش پوست که در اثر تماس با گیاه و میوه گیاه‌Poison ivy [181] ایجاد شده باشد، مفید است.

ژل برگ صبر نه فقط برای التیام زخم مفید است بلکه برای پیش‌گیری از عفونت زخمهای پوستی نیز مؤثر می‌باشد. پژوهشهای متعددی نشان می‌دهد که صبر بر ضد باکتری‌های مختلفی که ممکن است زخم را عفونی کنند مؤثر است.

کلئوپاترا ملکه زیبای مصر پوست بدن خود را برای اینکه شفاف و لطیف شود با ژل برگ صبر ماساژ می‌داد در حال حاضر هم از ژل برگ صبر در ساختن کرمهای لطیف‌کننده پوست در صنعت داروسازی استفاده می‌شود ولی اگر واقعا کسی درصدد باشد پوست لطیف داشته باشد، بهتر است همان کاری را بکند که ملکه زیبای مصر کرد

معارف گیاهی، ج‌6، ص: 106

یعنی ژل برگهای تازه صبر را برای ماساژ پوست به کار ببرد زیرا مصرف ژل کهنه که مدتها در انبارهای کارخانجات داروسازی مانده و در شامپوهای تجارتی و کرمهای پوست به کار می‌رود به هیچ وجه خواص ژل برگهای تازه چیده شده از گیاه را ندارد.

البته اگر به مصرف شامپوها و کرمها و لوسیرنهای معطر شده و خوش‌بوی تجارتی پایبند هستید اشکالی ندارد ولی به‌هرحال انتظار نداشته باشید که مصرف آنها پوستی لطیف چون پوست کلئوپاترا برای شما بسازد.

تحقیقات دانشمندان نشان می‌دهد که صبر ممکن است قارچهای عامل عفونت آلت تناسلی زن را نیز[182] بکشد. این خاصیت موجب شده است که عده‌ای از کارشناسان گیاه‌درمان معاصر آن را برای این نوع عفونتها و خارشها توصیه کنند. ولی البته باید توجه شود که پژوهشهای آزمایشگاهی همیشه قابل تسرّی در کلیه موارد نیست و چون صبر این نوع قارچها را در آزمایشگاه می‌کشد نمی‌توان نتیجه قطعی گرفت که در بدن انسان نیز همان اثر را دارد.

در پژوهشهای آزمایشگاهی دیگری نشان داده شده است که یکی از مواد شیمیایی گیاه صبر به نام‌Aloe emodin بر ضد لوکمیا[183] مؤثر است ولی دانشمندان مؤسسه ملی سرطان امریکا معتقدند که مقدار مصرف شده در پژوهشهای آزمایشگاهی خیلی سمی است و نمی‌توان آن را برای انسان مبتلا به لوکمیا مصرف کرد.

یک پژوهش اروپایی نشان می‌دهد که ژل صبر قند خون را در جانوران آزمایشگاهی کاهش می‌دهد. البته معمولا ژل صبر در استعمال داخلی مصرف نمی‌شود. ولی اگر تحقیقات دیگری این اثر را تأیید کنند، روزی خواهد رسید که مصرف داخلی ژل صبر برای کاهش قند در بیماران دیابتیک توصیه شود.

مقدار و نحوه مصرف

برای التیام زخمها و سوختگی‌های از آب، آتش و آفتاب و برای جلوگیری از عفونت در این موارد یک عدد برگ پایین گیاه یعنی برگ بزرگ پیر گیاه را انتخاب کرده و در حدود 10 سانتی‌متر از آن را قطع کرده و قسمت قطع شده برگ را در

معارف گیاهی، ج‌6، ص: 107

امتداد طولی بریده و قسمت ژل آن را روی موضع بمالید و صبر کنید خشک شود.

البته این کار را پس از اینکه موضع را با آب و صابون خوب شسته و تمیز کردید، انجام دهید. خود برگ هم محل قطع شده خود را فورا می‌بندد و خشک می‌شود و بقیه برگ برای مصرف آینده سالم می‌ماند. برای لطیف کردن پوست ژل برگ صبر را روی پوست بدن که تازه شسته و تمیز شده باشد بیندازید و اگر احتمالا پوست تحریک شود از ادامه مصرف ژل خودداری شود.

احتیاطهایی در مصرف صبر

ژل صبر معمولا برای مصارف خارجی و در مورد اشخاصی که حساسیت ندارند، بی‌ضرر است ولی به‌هرحال مصرف آن در هر صورت باید زیر نظر پزشک باشد.

از نظر مسهل، لاتکس صبر دارای مواد شیمیایی است به نام‌anthraquinones که مسهل بسیار نیرومندی است. البته سایر گیاهان مسهل نظیر سنا، ریوند، سیاه‌توسه و کاسکا را نیز هم دارای انتراکینون هستند ولی اثر انتراکینون صبر خیلی بیشتر از همه آنهاست و معمولا مصرف داخلی آن بندرت توصیه می‌شود زیرا ممکن است موجب اسپاسم روده‌ای و اسهال و عوارض دیگر شود. ولی عده‌ای از کارشناسان گیاه‌درمانی مصرف آن را در حد مجاز به عنوان مسهل توصیه می‌کنند. به‌هرحال اگر مصرف می‌کنید هیچ وقت نباید از مقدار مجاز توصیه شده بیشتر مصرف شود. و اگر در حین مصرف عوارض روده‌ای ایجاد شد، مصرف آن کاهش داده شود و یا بکلی قطع شود و در هر مورد مصرف آن باید زیر نظر پزشک باشد.

لاتکس صبر نباید در مورد زنان باردار مصرف شود، زیرا ممکن است موجب تحریک و انقباض رحم و درنتیجه سقط جنین شود. مادران شیرده نباید مصرف کنند زیرا از طریق شیر وارد بدن طفل شده و موجب ایجاد اسهال می‌شود. خاصیت مسهلی شدید صبر ممکن است موجب تشدید زخمهای روده و معده، بواسیر،diverticulosio ،diverticulitis و کلیت و در آخر انواع ناراحتی‌های معدی از اقسام بالا شود و اشخاص مبتلا به نوعی ناراحتی معده روده‌ای نباید مصرف نمایند. با اینکه مصرف خارجی ژل صبر برای التیام زخمها در اغلب موارد مفید است ولی در یک مورد دیده شده مردی که چندین سال مرتبا از آن استفاده می‌کرده دچار نوعی اکزما شده است. و به این دلیل مصرف بسیار درازمدت ژل صبر توصیه نمی‌شود.

معارف گیاهی، ج‌6، ص: 108

//////////

صبر زرد طبی [۱] یا آلوئه‌ورا[۲][۳][۴] (نام علمی: Aloe vera) یا شَب‌یار،[۵] صَبر یا صبر زرد نام گیاهی است از سرده سِگِل‌ها (Aloe) راسته مارچوبه‌ای‌ها (Asparagales)، تیره سریشیان (Asphodelaceae) این گیاه بومی آفریقای شمالی است.

آلوئه‌ورا بی‌ساقه‌است. البته برخی از آنها دارای ساقه‌ای بسیار کوتاه هستند. این گیاه ۶۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر رشد می‌کند و از طریق پاجوش تکثیر می‌شود. برگ‌های آن نیزه‌ای کلفت و گوشتی با لبه‌های دندانه‌دار است و رنگ آن سبز تا خاکستری می‌باشد. گل‌های آن بر روی سنبله‌ای می‌رویند که گاه تا ۹۰ سانتیمتر درازا دارد. هر کدام از گل‌های آن آویخته‌است و دارای جام لوله‌ای ۲–۳ سانتیمتری می‌باشد. این گیاه در لوازم آرایشی بهداشتی کاربرد بسیاری دارد.

نام‌های دیگر آلوئه‌ورا عبارتند از: چادُروار، صبر سقوطری، آلوئه‌ورا، صبر، صبر کموار، صبر زرد، ازوال، ازوادزرد خزانه، مقر، ایلوا، صبارا، آلوئه کوراسائو، آلوئه هندی، آلوئه بارباد، الوا، صباره، برمس، سولع، مقرا، چادروا و صعدنا.[۶]

محتویات  [نمایش]

کلیات گیاه‌شناسی[ویرایش]

به عنوان یک گیاه طبی سابقه طولانی مدت دارد و قدمت استفاده از آن به سال ۱۷۵۰ قبل از میلاد مسیح برمی گردد. امروزه این گیاه در اغلب مناطق نیمه گرمسیری و گرمسیری از قبیل منطقه کارائیب، جنوب ایالات متحده، آمریکای لاتین و خاورمیانه می‌روید. بسیاری از مردم نیز این گیاه را در گلدان‌های کوچک در منازل خود به منظور درمان سوختگی‌ها و بریدگی‌های جزیی پرورش می‌دهند. آلوئه ورا یک گیاه بادوام با گل‌های زرد است. صبر زرد فاقد ساقه بوده ولی برگ‌های آن دراز و تا ارتفاع ۳۰ سانتی‌متر می‌رسد. گل‌های این گیاه در انتهای ساقه‌ای که از وسط برگ‌ها خارج می‌شود، می‌روید. برگ‌های سخت آبدار و نیزه‌ای این گیاه به طول ۲۰ اینچ رشد می‌کند و طول کل گیاه تا۴ پا می‌رسد. تنها برگ‌های این گیاه ارزش دارویی دارند، اما بخش‌های مختلف برگ‌ها نیز برای اهداف گوناگونی مورد استفاده قرار می‌گیرند. ژله شفاف و سفتی از قسمت‌های داخلی برگ ترشح می‌شود. بین این ژله و پوست بیرونی برگ سلول‌های خاصی حاوی مایع زرد رنگ تلخ قرار دارد. وقتی که این مایع خشک می‌شود، سبب تولید شیره آلوئه ورا می‌شود.

ترکیبات شیمیایی[ویرایش]

گیاه، حاوی مشتقات هیدروکسی آنتراسن از جمله آلوئین‌های A2 و B به میزان ۴۰–۲۵٪ کل ترکیبات و مشتقات کرومون از جمله آلوئه رزین A2،B و C است. ترکیبات مهم دیگر آلوئه شامل قندها از جمله: گلوکز، مانوز و سلولز، آنزیم‌ها از جمله: اکسیداز، آمیلاز و کاتالاز، هچنین ویتامین‌هایی نظیر: B1،B2،B6،C،E و اسیدفولیک و مواد معدنی مانند: کلسیم، سدیم، منیزیم، روی، مس و کروم می‌باشند. صبر زرد موادی نظیر آلوئین فامودین، آنتراکینون، ایزوباربالوئین و مقدار صمغ آن در حدود ۱۲٪ می‌باشد.[۷]

خواص دارویی[ویرایش]

این بخش از مقاله فاقد منبع و مأخذ است. شما می‌توانید با افزودن منابع برطبق اصول تأییدپذیری و شیوه‌نامه ارجاع به منابع، به ویکی‌پدیا کمک کنید. مطالب بی‌منبع احتمالاً در آینده حذف خواهند‌ شد.

صبر زرد از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است و شیرآبه آن به مصرف طبی می‌رسد.

تقویت کننده بدن است.

یبوست را برطرف کرده و روده‌ها را تمیز می‌کند.

برای معالجه آسم مفید است.

سوء هاضمه را برطرف می‌کند.

در معالجه صرع مفید است.

اثر ضد کرم دارد.

خون را تصفیه می‌کند.

برای برطرف کردن خارش ناشی از گزیدگی حشرات شیرآبه آن را روی پوست بمالید.

اگزما را درمان می‌کند.

برای معالجه اسهال خونی مفید است.

برای رفع ریزش مو، شیرآبه آن را به سر مالیده و موها را با آن ماساژ دهید.

گرفتگی کبدی را درمان می‌کند.

برای التیام زخم‌ها شیرآبه آن را روی زخم بمالید.

صبر زرد بهترین کرم مرطوب‌کننده است، برگ‌ها را بشکنید و ژله آن را به پوست بمالید.

مبتلایان به بیماری قند می‌توانند با مصرف این گیاه قندخون خود را کنترل کنند.

برای شستن چشم و زخم‌ها شیرآبه صبر زرد را با آب مخلوط کرده و استفاده کنید.

تقویت و تعدیل سیستم ایمنی در بیماری‌های ویروسی مثل تبخال، ترمیم زخم، ترمیم آسیب‌های ناشی از سوختگی و ضد التهاب است.

استفاده از آن در بیماری برگشت محتویات اسیدی معده به مری است. این بیماری به علت عدم کفایت اسفنکتر تحتانی مری ایجاد و برگشت محتویات اسیدی معده به مری باعث آسیب وارد آمدن به مخاط مری و علایمی مانند سوزش سر دل، سرفه‌های خشک، تنفس بدبو، خونریزی و زخم مری می‌شود.

مکانیسم عمل[ویرایش]

نحوه تأثیر ژل صبر زرد به درستی مشخص نیست.

شب‌یار با نفوذ به عمق سلولها و تأثیر بر روی DNA آنها از تغیر شکل آنها بر اثر عوامل بیرونی جلو گیری کرده و عمر سلولها رانیز افزایش می‌دهد که همین تأثیر را هم بر روی ویروس‌هایی که به بدن وارد می‌شوند می‌گذارد که با افزایش عمر ویروس‌هایی که ابتدا به بدن راه یافته‌اند وجلو گیری از تغیر شکل و جایگزینی سریع آنها به سیستم ایمنی بدن فرصت ایجاد پادتن‌های مناسب و کافی را می‌دهد و در مقابل ویروس‌هایی که رمز ماندگاریشان در دنیا تغیر شکل سریعشان است، می‌توان از این گیاه برای جلو گیری از تغیر شکل سریع آنها در درمان و ساخت واکسن علیه این ویروس هااستفاده کرد.

مضرات[ویرایش]

شب‌یار اگر به اندازه مصرف شود، خطری ندارد ولی مقدار زیاد آن باعث اسهال خونی می‌شود.

ضمناً زنان شیرده نباید از آن استفاه کنند زیرا شب‌یار از طریق شیر وارد بدن طفل می‌شود و ایجاد اسهال می‌کند. این گیاه برای زنان حامله خوب نیست زیرا ممکن است باعث سقط جنین شود.

ژل آلوئه برای استعمال خارجی ماده بی خطری است، اما در موارد نادری سبب واکنش آلرژیک می‌شود. اگر پوست شما تحریک می‌شود مصرف آن را ادامه ندهید. ژل آلوئه برای درمان زخم‌های عمیق موثّر نیست. شیره آن می‌تواند سبب گرفتگی یا اسهال روده‌ای شدید گردد، زنان باردار یا شیرده نباید این ماده را مصرف کنند زیرا ممکن است سبب انقباض‌های رحمی گردیده و باعث سقط جنین شود. مصرف مسهل آلوئه برای درمان بیماری‌های معده‌ای-روده‌ای، انسداد روده‌ای، آپاندیسیت یا درد معده مبهم تجویز می‌شود. این ماده ممکن است سبب تشدید اولسرها، بواسیر، دیورتیکولوز، التهاب دیورتیکول، کولیت یا سندرم روده تحریک پذیر گردد.

مصرف طولانی مدت این ماده سبب وابستگی به آن می‌شود یا تعادل الکترولیتی را مختل می‌سازد. این ماده ممکن است سبب تغییر رنگ ادرار به رنگ قرمز بی ضرر گردد. کودکان زیر ۱۲ سال نباید گیاه آلوئه مصرف کنند.

مصرف طولانی و مزمن شیره آلوئه می‌تواند سبب کمبود پتاسیم گردد که می‌تواند با پاره‌ای معالجات قلبی تداخل کند. احتمال کمبود پتاسیم در بدن در صورتی که شیره آلوئه را با مدرهای تیازید، شیرین بیان یا کورتیکواستروئید مصرف کنید، بیشتر است.[۸]

کِشت‌گاه[ویرایش]

شبیار را از دیرباز در مناطق خشک‌تر گرمسیری و نیمه‌گرمسیری جهان، هم به عنوان گیاه زینتی و هم گیاه درمانی کشت می‌کنند.

کاربرد[ویرایش]

ژل آلوورا آماده شده برای دسر

این گیاه واجد ویژگی‌های مهم درمانی از جمله تقویت و تعدیل دستگاه ایمنی بدن[۹] در بیماری‌های التهابی و ویروسی (مثل تبخال)، ترمیم زخم، ترمیم آسیب‌های ناشی از سوختگی و ضدالتهاب است و نیز در تولید نوشیدنی و کمپوت آلوئه ورا به کار می‌رود.[۱۰]

پانویس[ویرایش]

پرش به بالا ↑ مظفریان، فرهنگ نام‌های گیاهان ایران، ۳۲.

پرش به بالا ↑ توجه به صادرات و برندسازی در تدوین 20 بسته کارآفرینی گیاهان دارویی وبگاه وزارت جهاد کشاورزی ایران

پرش به بالا ↑ آشنایی با خواص آلوئه ورا همشهری آنلاین

پرش به بالا ↑ پودر آلوئه‌ورا وارد فاز دارویی می‌شود خبرگزاری مهر

پرش به بالا ↑ لغتنامه دهخدا: شبیار، حق‌شناس، م. فرهنگ معاصر هزاره، انگلیسی-فارسی ۱۳۸۹.

پرش به بالا ↑ صبر زرد سلامت‌ایران

پرش به بالا ↑ دائرةالمعارف گیاه درمانی- گردآورنده:نیره اژدریان- ناشر: آئینه دانش- نوبت چاپ: دوم، 1391- چاپخانه جعفری- شابک: 9786005756265- آلوئه ورا (صبر زرد) ص 12- به نقل از روزنامه همشهری آنلاین

پرش به بالا ↑ دائرةالمعارف گیاه درمانی- گردآورنده:نیره اژدریان- ناشر: آئینه دانش- نوبت چاپ: دوم، 1391- چاپخانه جعفری- شابک: 9786005756265- آلوئه ورا (صبر زرد) ص 13و14- به نقل از روزنامه همشهری آنلاین. دائرةالمعارف گیاه درمانی- گردآورنده:نیره اژدریان-آلوئه ورا (صبر زرد) ص 13و14

پرش به بالا ↑ Mills S.Bone K/ The Essential Guide To Herbal Safety/ Churchill Livigstone/ 2005:P233-240

پرش به بالا ↑ S-W.Choi, B-W.Son /Y-S.Son, Y-I.Park, S-K.Lee, M-H.Chung/ The wound-healing effect of a glycoprotein fraction isolated from aloe vera/ British Jornal of Dermatology 2001/ P145 & 535-545

۴. ↑دائرةالمعارف گیاه درمانی- گردآورنده:نیره اژدریان- ناشر: آئینه دانش- نوبت چاپ: دوم، ۱۳۹۱- چاپخانه جعفری- شابک: ۹۷۸۶۰۰۵۷۵۶۲۶۵- آلوئه ورا (صبر زرد) ص ۱۳و۱۴- به نقل از روزنامه همشهری آنلاین

منابع[ویرایش]

          در ویکی‌انبار پرونده‌هایی درباره صبر زرد طبی موجود است.

مظفریان، ولی‌الله. فرهنگ نام‌های گیاهان ایران: لاتینی، انگلیسی، فارسی. تهران: فرهنگ معاصر، ۱۳۷۵. شابک ‎۹۶۴-۵۵۴۵-۴۰-۴.

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «آلوئه ورا»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامه آزاد (بازیابی در ۱ بهمن ۱۳۹۱).

////////////

قس صبر حقیقی در عربی:

صبر حقيقي

[عدل]

 اضغط هنا للاطلاع على كيفية قراءة التصنيف

الصبر الحقيقي

نبتة الصبر الحقيقي مع تكبير للزهرة في زاوية الصورة.

نبتة الصبر الحقيقي مع تكبير للزهرة في زاوية الصورة.

التصنيف العلمي

المملكة: نبات

الرتبة:   هليونيات

الفصيلة: بروقيات

الجنس: الصبر

النوع:    الصبر الحقيقي

الاسم العلمي

Aloe vera

، 1768  تعديل قيمة خاصية الاسم العلمي للأصنوفة (P225) في ويكي بيانات

اسم علمي سابق Aloe perfoliata var. vera  تعديل قيمة خاصية اسم علمي سابق (P566) في ويكي بيانات

مرادفات [1][2]

Aloe barbadensis Mill.

Aloe barbadensis var. chinensis Haw.

Aloe chinensis (Haw.) Baker

Aloe elongata Murray

Aloe flava Pers.

Aloe indica Royle

Aloe lanzae Tod.

Aloe perfoliata var. vera L.

Aloe rubescens DC.

Aloe vera var. chinensis (Haw.) A. Berger

Aloe vera var. lanzae Baker

Aloe vera var. littoralis J.Koenig ex Baker

Aloe vulgaris Lam.

 معرض صور صبر حقيقي  - ويكيميديا كومنز  تعديل قيمة خاصية معرض صور كومنز (P935) في ويكي بيانات

تعديل طالع توثيق القالب

الصَبِر الحقيقي أو الأَلْوَة الحقيقية أو ألوي فيرا (باللاتينية: Aloe vera) وكذلك (باللاتينية: Aloe barbadensis) نوع من النباتات في جنس الصبر أصله من جنوب أفريقيا ومدغشقر وشبه الجزيرة العربية، ينمو في المناخ الجاف ويخزن الماء في أوراقه الثخينة.

وقد استخدم منذ نحو 6000 سنة واستخدمها المصريون القدماء لتضميد الجروح وشفاء الالتهابات وتخفيف الحروق والتقرحات.

انظر أيضا[عدل]

قائمة نباتات مصر

المراجع[عدل]

^ Tropicos

^ The Plant List

أيقونة بوابةبوابة علم النبات أيقونة بوابةبوابة صيدلة

مشاريع شقيقة في كومنز صور وملفات عن: صبر حقيقي

Ferns02.jpg هذه بذرة مقالة عن نبات بحاجة للتوسيع. شارك في تحريرها.

معرفات الأصنوفة        

موسوعة الحياة: 1085598  GBIF: 2777724  PlantList: kew-298116  Tropicos: 18403421  ITIS: 182653  ncbi: 34199  IPNO: 530017-1  GRIN: ps://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=311403 FNA: 200027555  FOC: 200027555  PLANTS: ALVE2  AFPD: 155971

ضبط استنادي   

GND: 4386185-4

تصنيفات: حياة نباتية في حوض البحر الأبيض المتوسط صبر نباتات الشرق الأوسط نباتات تجميل نباتات زينة في أفريقيا نباتات شمال أفريقيا نباتات طبيةنباتات مقاومة للجفاف

/////////

قس آذری:

Əsl əzvay və ya Aloe vera (lat. Aloe vera)[1] — əzvay cinsinə aid bitki

//////////

قس لیداه بوآیا در باسای اندونزی:

Lidah buaya (Aloe vera) adalah sejenis tumbuhan yang sudah dikenal sejak ribuan tahun silam dan digunakan sebagai penyubur rambut, penyembuh luka, dan untuk perawatan kulit. Tumbuhan ini dapat ditemukan dengan mudah di kawasan kering di Afrika.

//////////

قس عبری

אלוורה או אַלוי אמתי (שם מדעי: Aloe vera) הוא מין בסוג אלוי, צמח שידוע בתכונותיו הרפואיות. השייך למשפחת העיריתיים. קיימים מאות מינים בסוג אלוי, דבר המקשה לעתים על הזיהוי של האלוי המכונה "אמיתי" (vera בלטינית)[1] שפריחתו צהובה, לעומת פריחת מינים משובטים שהיא לעתים כתומה. השימוש באלוורה הן חיצוני והן פנימי. הג'ל שמופק מתוך החלק הפנימי של העלים עשיר בחומרים רבים כמו ויטמינים, מינרלים, חומצות אמינו וחומרים התומכים במערכת העיכול. החל מראשית המאה ה-18 רשמו רופאים באירופה מיצוי מקליפת עלה האלוורה כדי להתגבר על בעיות עצירות. כיום אין משתמשים כמעט במיצוי הזה ובמקומו נפוץ שימוש אחר לחלוטין בג'ל המופק ממרכז העלה ושאינו מכיל חומרים משלשלים[2]. באנליזה כימית של ג'ל האלוורה התגלו יותר מ-400 חומרים ובתוכם כל אבות המזון הנחוצים לאדם. בהתייחסות לשימושים שנעשים באלוורה ישנה הפרדה עקרונית בין מיצוי שהופק מהג'ל שבמרכז העלה לבין חומרים שהופקו מהקליפה והשכבות החיצוניות.

//////////

قس ایلات بایا در باسای جاوی:

Ilat baya utawi Lidah Buaya punika salah satunggaling tetanduran. Lidah buaya utawa aloe vera gadhahi nama latinAloebarbadensis Miller. Tetanduran punika wiwit rumiyin kathah mupangatipun. Lidah buaya punika anggadhahi 7272 zat ingkang dipunbetahaken dèning badan. Saking 72 zat punika wonten 1818 maneka warni kadosta asam amino, karbohidrat, lemak, toya, vitamin, mineral, enzim, hormon, lan zat golongan obat. Antawisipun antibiotik, antiseptik, antibakteri, antikanker, antivirus, antijamur, antiinfeksi, antiperadangan, antipembengkakan, antiparkinson, antiaterosklerosis, sarta antivirus ingkang resisten kangge antibiotik.^[1]

/////////

قس طبی صبیرلر در ترکی استانبولی:

Tıbbi sarısabır (Aloe vera), Asphodelaceae familyasından tıbbi amaçlarla kullanılan bir sarısabır türü. Yaprak, iki bölümden, meydana gelmiştir. Müshil olarak kullanılan ve antrakinonlar adı verilen maddeleri içeren yeşil kabuk bölümü ve Aloe jeli olarak adlandırılan müsilaj bölümü.

///////////

Aloe vera

From Wikipedia, the free encyclopedia

Aloe vera
Aloe vera plant with flower detail inset
Scientific classification
Kingdom:	Plantae
Clade:	Angiosperms
Clade:	Monocots
Order:	Asparagales
Family:	Asphodelaceae
Subfamily:	Asphodeloideae
Genus:	Aloe
Species:	A. vera
Binomial name
Aloe vera (L.) Burm.f.
Synonyms[1][2]
·         Aloe barbadensis Mill. ·         Aloe barbadensis var. chinensis Haw. ·         Aloe chinensis (Haw.) Baker ·         Aloe elongata Murray ·         Aloe flava Pers. ·         Aloe indica Royle ·         Aloe lanzae Tod. ·         Aloe maculata Forssk. (illegitimate) ·         Aloe perfoliata var. vera L. ·         Aloe rubescens DC. ·         Aloe variegata Forssk. (illegitimate) ·         Aloe vera Mill. (illegitimate) ·         Aloe vera var. chinensis (Haw.) A. Berger ·         Aloe vera var. lanzae Baker ·         Aloe vera var. littoralis J.Koenig ex Baker ·         Aloe vulgaris Lam.

Aloe vera - MHNT

Aloe vera (/ˈæloʊiː/ or /ˈæloʊ/) is a plant species of the genus Aloe. It grows wild in tropical climates around the world and is cultivated for agricultural and medicinal uses. Aloe is also used for decorative purposes and grows successfully indoors as a potted plant.^[3]

It is found in many consumer products including beverages, skin lotion, or ointments for minor burns and sunburns. There is little scientific evidence of the effectiveness or safety of Aloe vera extracts for either cosmetic or medicinal purposes. Studies finding positive evidence are frequently contradicted by other studies.^[4][5][6]

Contents

  [show] 

Description[edit]

Aloe vera is a stemless or very short-stemmed plant growing to 60–100 cm (24–39 in) tall, spreading by offsets. The leaves are thick and fleshy, green to grey-green, with some varieties showing white flecks on their upper and lower stem surfaces.^[7] The margin of the leaf is serrated and has small white teeth. The flowers are produced in summer on a spike up to 90 cm (35 in) tall, each flower being pendulous, with a yellow tubular corolla 2–3 cm (0.8–1.2 in) long.^[7][8] Like other Aloe species, Aloe vera forms arbuscular mycorrhiza, a symbiosis that allows the plant better access to mineral nutrients in soil.^[9]

Aloe vera leaves contain phytochemicals under study for possible bioactivity, such as acetylated mannans, polymannans, anthraquinone C-glycosides, anthrones, other anthraquinones, such as emodin and various lectins.^[4][10][11]

Aloe vera buds

Taxonomy and etymology[edit]

Spotted forms of Aloe vera are sometimes known as Aloe vera var. chinensis

The species has a number of synonyms: A. barbadensis Mill., Aloe indica Royle, Aloe perfoliata L. var. vera and A. vulgaris Lam.^[12][13] Common names include Chinese Aloe, Indian Aloe, True Aloe, Barbados Aloe, Burn Aloe, First Aid Plant.^{[8][14][15][16][17]} The species epithet vera means "true" or "genuine".^[14] Some literature identifies the white-spotted form of Aloe vera as Aloe vera var. chinensis;^[18][19] however, the species varies widely with regard to leaf spots^[20] and it has been suggested that the spotted form of Aloe vera may be conspecific with A. massawana.^[21] The species was first described by Carl Linnaeus in 1753 as Aloe perfoliata var. vera,^[22] and was described again in 1768 by Nicolaas Laurens Burman as Aloe vera in Flora Indica on 6 April and by Philip Miller as Aloe barbadensis some ten days after Burman in the Gardener's Dictionary.^[23]

Techniques based on DNA comparison suggest Aloe vera is relatively closely related to Aloe perryi, a species endemic to Yemen.^[24] Similar techniques, using chloroplast DNA sequence comparison and ISSR profiling have also suggested it is closely related to Aloe forbesii, Aloe inermis, Aloe scobinifolia, Aloe sinkatana, and Aloe striata.^[25] With the exception of the South African species A. striata, these Aloe species are native to Socotra (Yemen), Somalia, and Sudan.^[25] The lack of obvious natural populations of the species has led some authors to suggest Aloe vera may be of hybrid origin.^[26]

https://en.wikipedia.org/wiki/Aloe_vera

&&&&&&

صبتی

عصارۀ سنا مکی است که از ان قرصها سازند بجهت رفع اورام بغایت نافع است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

/////////////

صبتی . [ ص َ ] (ع اِ) رجوع به صبی شود.

- صبی . [ ص َ ] (اِ) گیاهی است که آن را سنا گویند و بهترین آن مکی است و بعضی گویند عصاره  سناست و در اختیارات عصاره  اشنان نوشته اند. (برهان قاطع). عصاره  سنا یا سنا. (مجموعه  لغات طبی ص 181). عصاره  سناست و گویند عصاره ای زردرنگ است طبیعت آن سرد است نقرس گرم را نافع بود. (اختیارات بدیعی ). در نسخه  خطی دیگر از همین کتاب نویسد: صبای ، گویند عصاره  سناست ... در مخزن الادویة این کلمه راصبتی ثبت کرده است و گوید عصاره  سنای مکی است و بجهت رفع اورام بغایت نافع است و در فهرست مخزن الادویة آن را صبی نوشته در تحفه  حکیم مومن آن را صبتی آورده و در نسخه  چاپی صبنی ضبط کرده و در منتهی الارب آرد: صبی بسکون با و تشدید یاء عصاره  سنای مکی است .

///////////

سنا، سنا مکی*

 Cassia angustifoliau

به هندی مها نامند؛ برگ گیاهی است حجازی ربیعی ساق آن اندک رخو و برگ آن باریک شبیه برگ حنا و مورد و از برگ حنا بزرگ‌تر و ضخیم‌تر و از برگ مورد نازک‌تر و گل آن مایل به کبودی و دانه آن پهن و کوچک صنوبری شکل مایل به درازی و اندک خمیدگی و در غلافی شبیه به غلاف باقلا و پهن و بسیار نازک‌تر از آن و نوعی برگ آن عریض‌تر از آن و گل آن زرد و در تابستان به هم می‌رسد و مستعمل برگ آن است و قوت آن تا هفت سال باقی می‌ماند.

طبیعت آن در آخر دوم گرم و در اول خشک است.

این گیاه چه به صورت مفرد و یا مرکب با سایر داروهای دیگر از مشهورترین ادویه است که در طب سنتی مورد استعمال زیادی دارد. از خواص بی شمار آن منجمله مسهل اخلاط بلغمی و سوداوی و صفراوی و اخلاط سوخته است. در درمان صرع و در شقیقه و جنون و سردردهای مزمن و درد پهلو و تنگی نفس و قولنج ها به طور اعم سیاتیک و نقرس و دردهای مفاصل و تشنجات عصبی و عضلانی و خارش بدنی که از آلرژی ها سرچشمه می گیرد و همچنین جوش های چرکی بسیار نافع و معالج است. ترکیبات مرکبه آن با فلوس و سایر داروها مسهلی سالم است و در تب ها تیفوئید  و پاراتیفوئید مؤثر و مناسب می باشد. از معاجین معروف آن که در رفع دل پیچه و نفخ مؤثراست به شرح زیر است

سنامکی و گل سرخ و انیسون را با یکدیگر مخلوط و سحق کامل کرده و با روغن بادام و عسل ممزوج نموده و مصرف می کنند

امام صادق«ع» اگر مردم از آنچه در گیاه سنا هست،آگاهی داشتند،هر مثقال آن را با دو مثقال طلا به چنگ می آوردند. زنهار که این گیاه،مایه ایمنی از:بهک،پیسی،جذام،دیوانگی،سست اندامی و کژدهانی است1

1- مکارم اخلاق،ج1،ص409،بحار الانوار،ج62،ص218

افعال و خواص دیگر آن: مسهل بلغم و سودا و صفرا و اخلاط سوخته و پاک کننده دماغ و شدید الغوصبه عمق بدن و مقوی آن و جلادهنده پوست، جهت صرع و شقیقه و جنون و صداع کهنه و درد پهلو و ضیق النفس[1] و قولنج و عرق النساء و نقرس و تشنج عضل و داء الثعلب[2] و داء الحیه[3] و حکه و جرب و بثورهای کهن و شپش که در بدن به هم رسیده باشد و جهت قتل دیدان و شقاق دست و پا و سایر امراض سوداوی و امراض مفاصل حاصل از بلغم و صفرای مخلوط با هم و جهت وسواس سوادوی بالعرض نیز.

[1] تنگی نفس

[2] نوعی از بیماری که مو بریزد و علت آن موخوره باشد.

[3] بیماری که در سر پدید آید و مو بریزد.

منبع

مخزن الادویه، تألیف مرحوم سید محمد حسین عقیلی علوی خراسانی شیرازی

کلید واژگان

درد مفاصل جوش مسهل سردرد مزمن سنا

* سنا. [ س َ ] (ع اِ) چوبی باشد که بدان مسواک کنند. (برهان ) (آنندراج ). || گیاهی است مسهل و بهترین آن مکی میباشد. (برهان ). نام گیاهی است که آن اسهال میکند. گیاهی است ۞ که سناء مکی گویند. (غیاث ). گیاهی است از تیره  پروانه داران (سبزی آساها) که دارای چند گونه است و از گیاهان بومی نواحی گرم سودان (آفریقا) و آسیای صغیر و عربستان و جنوب ایران میباشد. برگهایش متناوب و مرکب (دارای 3 تا 9 زوج برگچه ) بدون برگچه  انتهایی است ، گلهایش زردرنگ و میوه اش نیاک و محتوی چند دانه است . میوه و برگ مختلف سنا دوای تلخ مسهلی است که بصورت دم کرده یا پودر بکار میرود، عشرق . گونه های آن :

1 - سنای اسکندریه ؛ گونه ای از سنا که در مصر و سودان و اطراف نیل (در نواحی کوهستانی شمال و مغرب خرطوم ) بحد وفور میروید و یکی از انواع سناهای دارویی است . برگهایش از سنای هندی کوچکتر است وسنایی که در بازار به این اسم عرضه میشود مخلوطی ازسناهای مختلف است : سنای مکی ، سنای حجازی ، مهار، سنای مکی آغاجی ، سنای مکی . 2 - سنای بری ؛ قدقدک . 3 - سنای هندی ۞ ؛ گونه ای از سنا که بحد وفور در عربستان و آفریقا و سواحل سومالی تا موزامبیک میروید، ولی امروز بیشتر در جنوب هندوستان کشف میشود و یکی از انواع سناهای دارویی است . میوه اش تقریباً بدون انحنا و برگچه هایش در قاعده کمی نامتقارن است . سنای هندوستانی . (از فرهنگ فارسی معین ).

//////////

عشرق . [ ع ِ رِ ] (ع اِ) گیاهی است از قسم اغلاث ، دانه  آن نافع بواسیر است و نیز شیر زیاده پیدا کند و موی را سیاه گرداند. (منتهی الارب ). تخمی است دوائی که آن را به عربی بزرالمرو و بفارسی تخم مرو گویند. (برهان قاطع). از جنس حشایش است و برگ اوبه برگ درخت غار مشابهت دارد، و بار درخت عشرق به هیئت بزرگتر باشد و او را جهت زینت بکار برند و موی را سیاه کند، و بعضی گفته اند او را ساق باشد اما ساق او کوتاه باشد و طعم او تیز است و علت بواسیر را سوددارد. (از تذکره  ضریر انطاکی ). به لغت حجاز سناء عریض الورق است و بعضی گویند مرو است و برخی آن را گیاهی دانند که برگش شبیه به برگ غار و سرخ و خوشبو است ، و عروسان استعمال میکنند. (از تحفه  حکیم مومن ). نباتی است از اغلاث ، یکی آن عِشْرِقة. و گویند نباتی است سرخ رنگ که عروسان بکار برند، و گویند درختی است به اندازه  یک ذراع دارای دانه های کوچکی که چون خشک شوند به وزش باد، بصدا می آیند. (از اقرب الموارد).

/////////////

سنای اسکندریه یا سنای مصری (نام علمی: Senna alexandrina) نام گونه‌ای از زیرخانواده ارغوانیان است.

نام‌های مترادف[ویرایش]

منابع[ویرایش]

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Senna alexandrina»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامه آزاد (بازیابی در ۲۷ ژانویه ۲۰۱۵).

///////////

قس سنا أكيوتيفوليا، السيناميكي، السنا الاسكندراني، السنامكي، السنا، السنامكا، العشرق, السنامكي, الكاسيا در عربی:

سنا أكيوتيفوليا، السيناميكي، السنا الاسكندراني، السنامكي، السنا، السنامكا، العشرق, السنامكي, الكاسيا (الاسم العلمي: Senna acutifolia) Cassia acutifolia Alexandrian senna Senna alexandrina

ويعرف كذلك باسم نبتة العشرق؛ نبات السيناميكي نبات شجيري النمو يصل لارتفاع مترين ذو سيقان متفرعة باهتة. النبات موطنه الأصلي أعالي النيل أو مصر العليا خاصة النوبة، وبالقرب من الخرطوم وهما مكان زراعته على النطاق التجاري. كما يزرع السيناميكي في الهند والصومال وإن اقتصرت الزراعة فيهما على السيناميكي الهندي.

سمي السنا بالسنا الإسكندراني نتيجة لكون الإسكندرية ميناء التصدير إلى العالم الخارجي، حيث كانت تنقل من السودان والنوبة وغيرها إلى الإسكندرية ثم من الإسكندرية عبر البحر الأبيض المتوسط إلى معظم بلدان العالم المعروفة حينئذاك.

الأوراق مركبة ريشية زوجية متبادلة، والوريقات من 4 إلى 6 أزواج من الوريقات المتقابلة كاملة الحافة حادة القمة، والعروق الوسطى للوريقات لا تقسمها بالنصف تماماً عند قواعد الوريقات. الأزهار في نورات عنقودية أبطية صفراء كبيرة الحجم تميل إلى اللون البني، الثمار قرنية منضغطة عادة عريضة مفلطحة.

تحتوي أوراق وثمار السيناميكي على جليكوسيدات أنثراكينونية ومشتقاتها والتي تتكون من الوى أمويدين Aloe-emoidin والرين Rhein وكلاهما في صورة حرة أو مرتبطة ويكونان معاً أشكالا أو صور جليكوسيدية مختلفة.

تحتوي الأوراق والثمار أيضاً على مواد هلامية Macilages ومواد ملونة صفراء وبلورات من أكسالات الكالسيوم.

ترجع القيمة الطبية للسيناميكي لفعلها المسهل الذي يعزى لوجود ثلاثة أنواع من الجليكوسيدات وهي:

سينوسيد أ Sennoside A

سينوسيد ب Sennoside B

سينوسيد ج Sennoside C

تحتوي الأوراق التي تباع تجاريا على 2-3% من جليكوسيد أ وب معا و0ز2-4% من الجليكوسيد ج.

كذلك تحتوي أوراق وثمار السنا الإسكندراني على مواد راتنجية وهي التي يعزى إليها المغص الخفيف المصاحب لعمل السيناميكي، وبصفة عامة يستعمل السيناميكي كمنبه للطبقة العصضلية لجدار الأمعاء، لذا فانه يستخدم كمسهل، ويعتبر السيناميكي من المسهلات المفضلة لعلاج حالات الإمساك المزمن.

يختلف السنا عن غيره من النباتات مثل الخروع والصبر في قلة اثره من صداع أو مغص عند استعماله.

مصادر[عدل]

النباتات الطبية والعطرية-كيمياؤها-إنتاجها-فوائدها. د.محمد السيد هيكل-د.عبد الله عبد الرازق عمر-الناشر:منشأة المعارف بالإسكندرية-الطبعة الثانية-1993.

أيقونة بوابة

/////////////

قس سیوری یارپاق سنا در آذری:

Sivriyarpaq səna (lat. Cassia acutifolia)^[1] - səna cinsinə aid bitki növü.^[2]

////////

قس جاتی سنا در باسای اندونزی:

Jati Cina[1] atau Senna Alexandrina adalah genus besar tanaman berbunga dalam keluarga Fabaceae, subfamili Caesalpinioideae, yaitu Senna (dari bahasa Arab sanā), atau sennas. Beragam genus ini adalah asli dari seluruh daerah tropis, dengan sejumlah kecil spesies mencapai ke daerah beriklim sedang. Jumlah spesies biasanya diperkirakan sekitar 260,[2] tetapi beberapa penulis percaya bahwa ada sebanyak 350. Ada sekitar 50 spesies Senna dikenal yang dibudidayakan.

//////////

Senna alexandrina

From Wikipedia, the free encyclopedia

"Cassia lanceolata" redirects here. This taxon may also refer to other plants; see below.

Alexandrian senna
Conservation status
Not evaluated (IUCN 3.1)
Scientific classification
Kingdom:	Plantae
(unranked):	Angiosperms
(unranked):	Eudicots
(unranked):	Rosids
Order:	Fabales
Family:	Fabaceae
Subfamily:	Caesalpinioideae
Tribe:	Cassieae
Genus:	Senna
Species:	S. alexandrina
Binomial name
Senna alexandrina Mill.
Synonyms
Many, see text

Senna alexandrina (Alexandrian senna, in Arabic عشرج or عشرق and see below) is an ornamental plant in the genus Senna. It is used in herbalism. It grows natively in upper Egypt, especially in the Nubian region, and near Khartoum (Sudan), where it is cultivated commercially. It is also grown elsewhere, notably in India and Somalia.

Alexandrian Senna is a shrubby plant that reaches 0.5–1, rarely two, metres in height with a branched, pale-green erect stem and long spreading branches bearing four or five pairs of leaves. These leaves form complex, feathery, mutual pairs. The leaflets vary from 4 to 6 pairs, fully edged, with a sharp top. The midribs are equally divided at the base of the leaflets. The flowers are in a raceme interior^{[verification needed]} blossoms, big in size, coloured yellow that tends to brown. Its legume fruit are horned, broadly oblong, compressed and flat and contain about six seeds.

When cultured, the plants are cut down semi-annually, dried in the sun, stripped and packed in palm-leaf bags. They are then sent on camels to Essouan and Darao, then down the Nile to Cairo or else to Red Sea ports. For the nomadicAbabda, for example, trade in senna provides a significant source of income.

Contents

  [show] 

Names and taxonomy[edit]

Senna alexandrina is also known under the names Egyptian senna, Tinnevelly senna, East Indian senna or the French séné de la palthe

It received the names "Alexandrian senna" and "Egyptian senna" because Alexandria in Egypt was the main trade port in past times. The fruits and leaves were transported from Nubia and Sudan and other places to Alexandria, then from it and across the Mediterranean sea to Europe and adjacent Asia.

Though it might look like a scientific name, Cassia Officinalis is actually the apothecary term for this plant, and hence Officinalis—the Latin adjective denoting tools, utensils and medical compounds—is written with an initial upper-case letter, unlike specific epithets, which are always written with an initial lower-case letter today.

Synonyms:^[1]

·        Cassia acutifolia Delile

·        Cassia alexandrina (Garsault) Thell.

·        Cassia angustifolia M. Vahl

·        Cassia lanceolata Collad.^{[verification needed]}

C. lanceolata Link is a synonym of Senna sophera var. sophera)

C. lanceolata Pers. is a synonym of Chamaecrista desvauxii var. mollissima

·         Cassia lenitiva Bisch.^{[verification needed]}

·         Cassia senna L.

·         Senna acutifolia (Delile) Batka

·         Senna alexandrina Garsault

·         Senna angustifolia (Vahl) Batka

Medicinal use[edit]

Historically, Senna alexandrina was used in the form of senna pods, or as herbal tea made from the leaves, as a laxative.

Modern medicine has used extracts since at least the 1950s^[2] as a laxative.^[3][4] If accidentally ingested by infants, it can cause side effects such as severe diaper rash.^[3] The active ingredients are several senna glycosides^[5] which interact with immune cells in the colon.^[6]

References[edit]

1.     Jump up^ ILDIS (2005)

2.     Jump up^ Duncan, As (Feb 1957), "Standardized Senna as a Laxative in the Puerperium", British Medical Journal (Free full text), 1 (5016): 439–41, doi:10.1136/bmj.1.5016.439, ISSN 0007-1447, PMC 1974525, PMID 13396280

3.     ^ Jump up to:^a b Spiller, Ha; Winter, Ml; Weber, Ja; Krenzelok, Ep; Anderson, Dl; Ryan, Ml (May 2003), "Skin breakdown and blisters from senna-containing laxatives in young children", The Annals of pharmacotherapy, 37 (5): 636–9, doi:10.1345/aph.1C439, ISSN 1060-0280, PMID 12708936

4.     Jump up^ Kinnunen, O; Winblad, I; Koistinen, P; Salokannel, J (Oct 1993), "Safety and efficacy of a bulk laxative containing senna versus lactulose in the treatment of chronic constipation in geriatric patients", Pharmacology (Free full text), 47 Suppl 1: 253–5, doi:10.1159/000139866, ISSN 0031-7012, PMID 8234438

5.     Jump up^ Hietala, P; Marvola, M; Parviainen, T; Lainonen, H (Aug 1987), "Laxative potency and acute toxicity of some anthraquinone derivatives, senna extracts and fractions of senna extracts", Pharmacology & toxicology, 61 (2): 153–6, doi:10.1111/j.1600-0773.1987.tb01794.x, ISSN 0901-9928, PMID 3671329

6.     Jump up^ Lemli, J (Nov 1995), "Mechanism of action of sennosides", Bulletin de l'Academie nationale de médecine, 179 (8): 1605–11, ISSN 0001-4079, PMID 8717178

Further reading[edit]

·         el Sayid Haykal, Mohamed & Abd Razik Omar, Abdalluh^{[verification needed]} (1993): Medicinal plants & Aromatic plants - Its chemistry-production-benefits (2nd ed.). Dar el Maaref, Alexandria.

·         International Legume Database & Information Service (ILDIS) (2005): Genera Cassia and Senna. Version 10.01, November 2005. Retrieved 2007-DEC-20.

·         Irwin, H.S. & Barneby, R.C. (1982): The American Cassiinae. Memoirs of the New York Botanical Garden 35: 1-918

External links[edit]

Wikimedia Commons has media related to Senna alexandrina.

·         Senna alexandrina profile at botanical.com

Categories: 

·         Senna

·         Medicinal plants