از نظر اسپینوزا جهان صحنه خیمه شب بازی نیست و خدا
خیمه شب بازِ آن که آن را کنترل کند، خود از طریق معجزه قوانین طبیعت رانقض کند و زیر
پا بگذارد و در صورت لزوم دوباره آن را به کار گیرد! خدا همان طبیعت است که در برگیرنده
تمام علت‌ها و جوهر هاست.
خدا برای اسپینوزا، خدایی نیست که جهان را از نیستی
آفریده باشد؛ جهان ناآفریده‌است؛ نه آغازی داشته و نه پایانی برای آن در نظر گرفته
شده. جهانِ اسپینوزا، خدای جاودان و به عبارت دیگر صورتِ پدیداریِ الوهیت است. برای
وی، خدا و طبیعت یکی است. (پیش ما سوختگان کعبه و بتخانه یکی است حرم و دیر یکی سُبحه و پیمانه یکی است*. عماد خراسانی)*. این، عالیترین مفهوم متافیزیک اسپینوزاست.
فلسفه اسپینوزا سرشار و اشباع شده از خداست. او در
جایی می‌گوید: من خواهان عشق عقلانی به خدا هستم. از این رو نگاه اسپینوزا یک جهان
بینی علمی بسیار متعالی و زیباست به حدی که انیشتین را مجذوب خود می‌کند. انیشتین دانشمندی
متفکر و همه خدایی و اسپینوزایی بود. از این جهت نگاه ضد دینی اسپینوزا را در می یابید
که او مخالف دیدگاه سنتی و ساده لوحانه ادیان ابراهیمی بود و آنان را ساخته ذهن بشر
می‌دانست که ادعاهای متافیزیکی آنان مانند وحی (در جایی می‌گوید که پیامبران نسبت به
بقیه دارای قدرت وحی نبودند بلکه دارای قدرت تخیل سرشار بودند!). در مورد معجزه‌ها
(می‌گوید هیچ یک اتفاق نیوفتاده بلکه بزرگ نمایی شده‌اند مثلاً طبق حرف تنخ یهودی،
کوه شکافته نشد و چشمه بیرون نیامد بلکه چشمه خود به‌طور طبیعی بیرون آمده و فقط بزرگ
نمایی شده و پیروان دین ساده لوحانه این را باور کرده‌اند یا کشتی یعقوب با خدا، شاید
چیزی شبیه حمله صرع بوده‌است و… را همگی زیر سؤال برد. او در بخش ذیل از فصلِ یکمِ
کتاب اخلاق خود می‌گوید: هر چیزی علت طبیعی خودش را دارد از این رو باید سعی شود مانند
دانشمندان مسائل دریافته شود و نه مانند ادیان که دلیل‌های ساختگی برای آنان می‌آورند.
به قول انیشتین: ادیان برای من چیزی جز نماد ضعف و جهل بشر نیست. گرچه به دین و پیروانش
احترام می‌گذارم ولی داستان‌های کودکانه اش را قبول ندارم. (در نظر او و بسیاری از
دانشمندان بزرگ دیگر که اغلب بی‌دین بوده و این گونه فکر می‌کنند (مثلاً ماری کوری)
معجزات دینی با دیگر داستان‌ها و ماجراهای تخیلی مثلاً مانند داستان سفید برفی فرقی
ندارند.) به طور خلاصه او خدا به عنوان واجب الوجود یا علت
خود را رد می‌کند و آن را پناهگاه جهل می‌نامد، مگر این که خدا همان طبیعت تصور شود.
ویکی.
* https://yaahagh.com/emad-khorasani/262
** https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%AF_%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C
