چند ماه پیش عرض شد ایران غربی است و شتابان بدان سو رود: انتشار فایل صوتی ظریف درباره سلیمانی و کارشکنی روسیه در برجام
یک ساعت پیش
سلیمانی
منبع تصویر، AFP
در یک فایل صوتی که به تازگی منتشر شده است محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران، در مصاحبه با سعید لیلاز اقتصاددان نزدیک به دولت از کارشکنی روسیه در مذاکرات برجام و همچنین تقابل دستگاه دیپلماسی با تصمیمات نظامی و به ویژه نقش قاسم سلیمانی می‌گوید.
این مصاحبه ششم اسفند سال ۱۳۹۹ و در قالب برنامه‌ای با عنوان "تاریخ شفاهی دولت تدبیر و امید" ضبط شده و متن کامل آن که بیش از ۳ ساعت است به دست بی بی سی فارسی رسیده است.
در بخشی از این مصاحبه آقای ظریف به کارشکنی روس‌ها در باره برجام اشاره و روایت می کند که روس ها فکر نمی‌کردند برجام به نتیجه برسد و در هفته‌های آخر که دیدند برجام دارد به نتیجه می‌رسد شروع کردند به طرح پیشنهادهایی جدید. آقای ظریف می‌گوید که در این مرحله روسیه و فرانسه پیشنهاد دادند که ایران هر ۶ ماه یک بار موظف به تمدید مجوز از شورای امنیت برای ادامه توافق هسته ای باشد. یعنی ایران مجبور بود هر شش ماه یک بار با ۵ عضو ثابت و ۱۰ عضو غیرثابت شور مذاکره کند تا برجام تمدید شود.
آقای ظریف همچنین گفت که بین ۲۳ تیر ۹۳ که برجام نهایی شد تا ۲۶ دی ۹۴ که برجام به مرحله اجرا درآمد، اتفاقاتی افتاد که به توافق هسته‌ای ضربه زد. او می‌گوید سفر قاسم سلیمانی به روسیه، گرفتن دو قایق جنگی آمریکایی و حمله به سفارت عربستان، نوشتن مرگ بر اسرائیل روی موشک و ...از جمله وقایع این دوران بود.
آقای ظریف همچنین می‌گوید که "سفر آقای سلیمانی به روسیه به اراده مسکو شکل گرفت نه به اراده ما".
آقای ظریف در پاسخ به این سوال که چرا این سفر با وزارت خارجه ایران تنظیم نشده بود گفت که "اراده روسیه به آن بود که دستاورد وزارت خارجه ایران را نابود کند".
به گفته آقای ظریف روس‌ها آقای سلیمانی را با این هدف به مسکو دعوت کرده بودند. او می‌گوید روسیه زمانی پذیرفت آقای سلیمانی به روسیه برود که برجام امضا شد.
آقای ظریف در این فایل صوتی می‌گوید "ما ادعا می‌کنیم که آقای سلیمانی پوتین را به جنگ کشید. اما پوتین تصمیمش را گرفته بود. پوتین وارد جنگ شد، اما با نیروی هوایی، اما نیروی زمینی ایران را هم به جنگ کشید. ما تا آن زمان نیروی زمینی نداشتیم. سوری‌ها و اعراب و افغانی‌ها و داوطلبان بود".
به گفته آقای ظریف، قاسم سلیمانی در ماه بهمن ۹۳ درخواست سفر به مسکو را مطرح کرده بود اما روس‌ها در تیر ۹۴ قاسم سلیمانی را دعوت کردند به مسکو برود، در شرایطی که تصمیمشان را برای دخالت در سوریه گرفته بودند . او می‌گوید تا قبل از ورود روسیه، نیروهای زمینی ایران در حال جنگ در سوریه نبودند و پس از آن بود که درگیر شدند.
آقای ظریف می‌گوید که "چرا روسیه در حالی که می‌توانست از روی مدیترانه خاک سوریه را بزند اما از روی ایران زد. چرا هواپیماهای روسیه از روی ایران پرواز کردند. این اتفاق‌ها همه مال بعد از برجام است".
به گفته آقای ظریف روسیه در هفته آخر امضای برجام حداکثر تلاشش را کرد که برجام به نتیجه نرسد. او در همین زمینه به عکس مشهور وزرای خارجه کشورها پس از برجام اشاره می‌کند که در آن وزیر خارجه روسیه غایب است.
آقای ظریف در این فایل تاکید دارد که "ما هزینه میدان کردیم. میدان هزینه ما نکرد". اشاره آقای ظریف به سیاست جنگی ایران در منطقه و اختلاف او با تصمیم‌گیران نظامی ایران است.
ایران و روسیه
منبع تصویر، Getty Images
توضیح تصویر،
عدم حضور وزیر خارجه روسیه در این عکس خبرساز شده بود
هزینه کردن دیپلماسی برای 'میدان ' جنگ
آقای ظریف می گوید پس از برجام هنگامی که ایران خرید هواپیمای بوئینگ و ایرباس را آغاز کرد و شرکت هواپیمایی ایران ایر از فهرست تروریستی آمریکا خارج شد، با فشار قاسم سلیمانی "سفرهای شرکت هواپیمایی هما به سوریه اضافه شد".
وزیر امور خارجه ایران ماجرایی عجیب را روایت می کند با این مضمون که ۲۶ دی ۹۴ ایران ایر از فهرست تحریم های تروریستی آمریکا خارج شد. در خرداد ۹۵ جان کری، وزیر وقت امور خارجه آمریکا، به همتای ایرانیش گفت از روزی که آمریکا هواپیمایی جمهوری اسلامی را از فهرست تحریم ها خارج کرده، پروازهای هما به سوریه ۶ برابر شده است؛ و وی نقل می کند که به آقای کری گفته این امکان ندارد، چون پرواز به سوریه را ایران ایر انجام نمی‌دهد و ماهان انجام می دهد.
به روایت وزیر خارجه ایران، بعد او از آخوندی وزیر وقت راه پرس و جو کرده و وزیر هم گفته چنین چیزی راست نیست. سپس آقای آخوندی از فرهاد پرورش مدیرعامل شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران پرسیده و او گفته خبر درست است و پروازهای هما به سوریه زیر فشار قاسم سلیمانی افزایش پیدا کرده است.
به بیان آقای ظریف او در دیدار با قاسم سلیمانی پرسیده چرا دارد از هما استفاده می کند و چرا به روال گذشته از ماهان استفاده نمی شود؟ که قاسم سلیمانی جواب داده "چون هما امن تر است".
او می گوید آقای سلیمانی درواقع معتقد بوده چون "میدان" اصل است، فرضا اگر استفاده از هما ۲ درصد نسبت به ماهان مزیت داشته باشد باید از هما استفاده کرد، ولو آنکه ۲۰۰ درصد به دیپلماسی کشور هزینه بخورد. آقای ظریف معتقد است اساسا در ایران "حکمیت دوگانه" وجود ندارد و حاکمیت یگانه وجود دارد چون این، "میدان" است که تصمیم می‌گیرد.
آقای ظریف می گوید او و قاسم سلیمانی "احساس می‌کردند" که باید با یکدیگر هماهنگ باشند. اما به گفته آقای ظریف معتقد است او بیشتر دیپلماسی را برای میدان هزینه کرده است تا میدان برای دیپلماسی.
آقای ظریف می‌گوید "هر بار که من برای مذاکره رفتم این قاسم سلیمانی بود که این خاصیت و نکته را بگیری.. یعنی دیپلماسی هزینه این شود که شما در حلب و ادلب می‌خواهید کاری کنید". او می‌گوید اما در مقابل قاسم سلیمانی زیر بار نمی رفت که از هواپیمای ایران ایر برای خط ایران و سوریه استفاده نکنند.
در بخشی از این فایل سعید لیلاز خطاب به محمد جواد ظریف می گوید انتشار این فایل به تصمیم خود آقای ظریف، حسام‌الدین آشنا مشاور رئیس جمهوری و دیگر مسئولان باز می گردد.
تفاوت برجام و قطعنامه ۵۹۸
آقای ظریف در بخشی دیگر از این مصاحبه می‌گوید که در اوایل دهه ۹۰ خورشیدی در پاسخ به سوالی از سوی آقایان روحانی و خاتمی درباره سیاست خارجی ایران، به آنها گفته است که "یک گروه کشور را انداخته است در یک چاهی و آن چاه، چاه هسته‌ای است."
آقای ظریف تاکید می‌کند که می‌شد از آن وضعیت پرهیز کرد.
او در پاسخ به سوال آقای لیلاز در خصوص مقایسه توافق هسته ای برجام و قطعنامه ۵۹۸ که به جنگ ایران و عراق خاتمه داد می‌گوید که وی در هر دو مذاکرات حضور داشته است و اضافه می‌کند که که "حتما برجام دست‌آورد بسیار بزرگ تاریخی است و حتما بزرگتر از ۵۹۸ است."
اما وی در ادامه می گوید که قطعنامه ۵۹۸ "یک تفاوت" داشت و آن اینکه "آنها که در زمان مذاکره حضور داشتند لااقل از پشت خنجر نمی‌خوردند."
اصابت موشک به هواپیمای اوکراینی
آقای ظریف با اشاره به اصابت موشک سپاه به هواپیمای اوکراینی می‌گوید که وی "ظهر جمعه (هواپیمای اوکراینی روز چهارشنبه ۱۸ دی ۱۳۹۸ / ۸ ژانویه ۲۰۲۰ مورد اصابت موشک قرار گرفت) رفتم به جلسه ویژه‌ای که در دبیرخانه شورای امنیت گذاشته بودند. "
وزیر امور خارجه ایران می گوید که در آنجا گفته است که اکنون دنیا می‌گوید که موشک به این هواپیما اصابت کرده است؛ و اضافه می‌کند که به افراد حاضر در جلسه گفته است که "اگر واقعا موشک خورده بگین که ببینیم ما چگونه می‌توانیم آن را علاج کنیم."
آقای ظریف سپس قسم می‌خورد که آنگونه با وی برخورد کردند که وی "کفر ابلیس" گفته است و اضافه می‌کند که به وی گفته‌اند که "برو برو توییت بزن تکذیب کن. در صورتیکه صبح پنجشنبه (۱۷ دی) آقایان می‌دانستند که (به هواپیما) موشک خورده است؛ یا بعد از ظهر چهارشنبه. "
سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه در واکنش به انتشار این فایل گفته است که این فایل مخدوش به هیچ وجه منعکس کننده میزان احترام وزیر امور خارجه به شهید سلیمانی نیست.
آقای خطیب زاده گفت که "این گفتگو صرفا برای ثبت در حافظه سازمانی دولت تدبیر و امید ضبط شده بوده و قرار به انتشار آن نبوده است و معلوم نیست توسط چه افرادی و با چه اهداف و نیاتی به صورت گزینشی در فضای مجازی منتشر شده است".
