سعدیا چون تو کجا نادره گفتاری هست
اول اردیبهشت روز بزرگداشت استاد سخن سعدی
هرکسی می‌تواند خود را در آیینه سعدی ببیند
محمدجعفر یاحقی عضو پیوسته شورای فرهنگستان زبان و ادب فارسی و مدیر قطب علمی فردوسی‌شناسی:
سعدی زبان فارسی را به اوج کمال خود رساند؛ آن‌طور نیست که بگوییم او زبان فارسی را نجات داده، این کاری است که پیش‌تر و از سوی بزرگانی همچون فردوسی انجام‌شده بود. سعدی توانست آن را به میان زندگی مردم برده و به اصطلاح خودمانی کند. ویژگی خاصی که در آثار به‌جای مانده از او خودنمایی می‌کند، اشعار و متون نثری هستند که به‌رغم برخورداری از مضامین و مفاهیم غنی به زبانی همه‌فهم خلق‌شده‌اند، گویی که او نه‌فقط به قشر باسواد بلکه حتی به مردم کوچه و بازار هم توجه داشته است. سعدی تلاش کرد زبان فارسی را به سطوح مختلف جامعه ببرد و جالب این‌که آثار او تنها به زمانه خودش تعلق ندارند و حتی برای امروز و آیندگان هم خواندنی هستند. سعدی دست‌به‌کاری زد که هیچ شاعر دیگری نزده بود، البته حافظ هم نفوذ خاصی در بین مردم و اقشار جامعه داشته، اما بیشتر از جهت یک بعد خاص. سعدی حتی فراتر از بحث زبان فارسی، توانسته یافته‌های اخلاقی و انسان‌سازی برگرفته از فرهنگ ایران را به‌عنوان میراثی کهن به بطن جامعه ببرد. بنابراین اغراق نیست اگر بگویم که هرکسی قادر است خود را در آیینه سعدی ببیند؛ با هر سلیقه و هر نگاهی می‌توان مطلوب خود را در آثار این نویسنده و شاعر بزرگ ایرانی یافت. آثار سعدی به حدی میان مردم رواج یافته بود که تا وقتی هنوز مکتب‌ها دایر بودند، از همان روز نخست بوستان و گلستان به کودکان آموزش داده می‌شدند؛ آنان از همان بدو امر بویژه گلستان می‌خواندند و اصلاً جزء کتاب‌های درسی مکتب‌خانه‌های قدیم بود. بعدها بخش‌هایی از گلستان به کتاب‌های درسی مدارس هم راه پیدا کرد، هرچند که این حضور به‌مرور کم‌رنگ شد. به سبب این توجه درگذشته مردم بیش از امروز با آثار سعدی زندگی می‌کردند چراکه حرف دل خود را در آن می‌یافتند. برای سعدی در مقایسه با دیگر بزرگان ادبیات کلاسیک باید مقام خاصی قائل شد؛ نخست این‌که زبان فارسی را به بطن جامعه برد و دوم این‌که معارف، آموزه‌ها و اندیشه‌های ناب گذشتگانمان را به زبانی همه‌فهم در اختیار مردم گذاشت و آنها را ماندگار کرد. وقتی قله‌ای همچون سعدی در زبان و ادب فارسی سر برمی‌آورد طبیعی است که همه از آن بهره‌مند شده، تأثیر پذیرفته و به‌نوعی مدیون او شوند. اتفاقی که تنها به دوره سعدی یا بعد او محدود نمی‌شود و تا وقتی برخوردار از زبان و ادب فارسی هستیم ادامه دارد. ازجمله مصادیقی که می‌توان به اتکای آن حضور سعدی را حتی در زندگی امروزمان دید، ضرب‌المثل‌هایی هستند که از آثارش به زبان گفتاری راه‌یافته‌اند و ازاین‌جهت بیشترین سهم را از ضرب‌المثل‌ها از آن خودساخته است. ضرب‌المثل‌های فراوانی از زبان، آثار و اندیشه سعدی که میان مردم رواج یافته‌اند، پیر و جوان، بی‌سواد و باسواد از آنها در مکالمات روزمره خود بهره می‌گیرند. بنابراین می‌بینید که سعدی حتی بر مردم عادی هم تأثیر گذاشته، حالا بماند که همه شاعران بعد از او به تأثیر از سعدی شعر گفته‌اند و گرفتار موج سخن او شده‌اند؛ تقریباً کمتر شاعری را می‌توان یافت که گوشه چشمی به او نداشته باشد و این مسأله‌ای است که درباره کمتر شاعری رخ‌داده است. اما اگر مسئولان فرهنگی و همه آنهایی که در این زمینه مشغول فعالیت هستند خواهان جلب‌توجه نسل جدید به سعدی و آثار بزرگان ادبمان هستند می‌توانند با استفاده از رهاوردهای دنیای تکنولوژی از نوجوانان و جوانان برای مطالعه این گنجینه‌های گران‌بها دعوت کنند. شاید مخاطبان کم سن و سال امروزی به ذات زندگی شتاب‌زده و تغییرات گسترده‌اش حوصله خواندن دیوان‌ها و مجموعه متون کهن را نداشته باشند اما می‌توان با بهره‌گیری از قالب‌های جدید عرضه آثار هنری، همچون انیمیشن، فیلم سینمایی، سریال‌ها و حتی کتاب صوتی شکل جذابی از این متون ادبی گران‌بها را در اختیار نسل کم‌حوصله امروزی گذاشت. درست شبیه همان کاری که استاد شجریان انجام داد و اشعار سعدی و حافظ را با آوازی ماندگار و خیلی هنرمندانه به خانه‌های مردم و بطن جامعه برد؛ این کاری است که از عهده اهالی فرهنگ و هنر برمی آید. منبع : روزنامه ایران / شماره : 7609 ۱ اردیبهشت ۱۴۰۰
