حسن اعظام‌قدسی (تولد 1308 ق)، روحانى و نویسنده. ملقب به اعظام الوزاره. در تهران متولد شد. بعد از فراگیرى مقدمات عربى نزد سید علىاكبر امام جمعه، مدتى روضهخوان شد. سپس با افكار مشروطهخواهى آشنا گردید. پس از به توپ بستن مجلس، به طالقان و رشت سفر كرد و به امور سیاسى پرداخت و سمتهاى مختلفى را احراز كرد. در سال 1322 ش نمایندهى مردم قزوین در مجلس شوراى ملى شد. «خاطرات من» تنها اثر بازمانده از وى است كه حاوى اطلاعت ذى قیمتى دربارهى اوضاع اجتماعى و اقتصادى و سیاسى دوره قاجار است
حسن اعظام قدسي اولين حاكم رسمي چهاردانگه
معرفي اولين حاكم رسمي چهاردانگه
نويسنده: حامد خليلي ازني
حسن اعظام قدسي
حسن اعظام قدسی روحانى و نویسنده. فرزند ملاعلی مدرس فرزند علیرضا 1308ه.ق/ 1268 ه.ش در تهران به دنیا آمد . بعد از فراگیرى مقدمات عربى نزد سید علىاكبر امام جمعه، مدتى روضه خوان شد. سپس با افكار مشروطه خواهى آشنا گردید. ايشان با حوا دختر احمد مظفري ازدواج نمود. در 1336ه.ق به اعظام الوزاره ملقب و به عنوان اولين حاكم منطقه چهاردانكه از سوي وثوق الدله انتخاب و به سوي چهاردانگه رهسپار شد. ايشان در اين مورد چنين نقل مي نمايد:
"آقاي وثوق الدله گفتند فلاني شما را به جايي مي فرستم كه تا كنون مامور دولت در آنجا به عنوان حاكم نرفته است و چون طرز حكومت كردن شما را پسنديدم بهتر از شما كسي براي اين كار در نظرم نيامد، بدانيد در چهاردانگه حكومت محلي يعني اشجع الدله خداي آن ناحيه و مردم سالي يك بار آن هم چند دقيقه با تقديم تحفه و هدايا از هر قبيل او را مي بيند. بقيه با كدخدا ها و خوانين جزء است. شما بايد طوري رفتار كنيد كه خود مجبور به فرار و آنجا را ترك نمايد. همين طور در هزار جريب مسعودالملك همين طرز برقرار است." (اعظام قدسي حسن. (1349) . خاطرات من یا روشن شدن تاریخ صد ساله. تهران: انتشارات ابوریحان. چاپ اول ، ص 520)
ايشان بعد ار برگشت از چهاردانگه به مشاغل و مناصب متعددی گمارده شد که از آن جمله عبارت‌اند از :حکومت نطنز، ریاست شعبه کنترل انبار غله دولتی، حکومت ایوانکی و خوار، حکومت دماوند و فیروزکوه، بازرس وزارت کشور، رئیس اسکان ایلات فارس، فرمانداری شیراز، ریاست کارگزینی وزارت کشور و بالاخره کاندیدای نمایندگی مجلس شورای ملی از قزوین در سال 1322ه.ش انتخاب شد. حسن اعظام قدسي در اول ارديبهش 1355 ه ش فوت كرد و در آرامگاه ظهيرالدوله تهران مدفون شد.
خاطرات من» تنها اثر بازمانده از وى است كه حاوى اطلاعت ذى قیمتى دربارهى اوضاع اجتماعى و اقتصادى و سیاسى دورهى قاجار است. زندگینامهى رجال و مشاهیر (213 -209 /1)
ناصر پورپیرار در مورد اعظام الوزاره در مقدمه ي كتاب خاطرات من یا تاریخ صد ساله
خاطرات آقای اعظام الوزاره قدسی اثر پرفسور هیگ نت ترجمه خشایار بهاری چنين اظهار نظر مي نمايد:
خاطرات آقای حسن اعظام قدسی (اعظام الوزاره) نگاه ویژه ی دولت مردی است به تاریخ معاصر، که به زمان پنج سلطان زیسته و به سه سلطان خدمت کرده است. در این یادداشت ها، رگه هایی از مردم خواهی نویسنده دویده است، که نشان از رسوخ اندیشه های نو در آن لایه ی اجتماع می دهد که به بی اعتنایی مطلق به رعیت عادت داشته اند. این لایه، بی این که بتواند راه حلی مشخص ارائه دهد، سراسر آرزومندی و امید به تغییر است. تغییری که هیچ زیربنای جامعه شناسانه ندارد و شبیه به تخیلات اومانیستی است. با این همه آن چه را آقای اعظام قدسی درباره جنبش مشروطه به بعد آورده اند، بدون نکات تازه و اشارات گفته نشده، نیست. ایشان به زمانی به کار خاطره نویسی دست زده اند،که زبان گویای چندانی یافت نمی شد و خاطره نویسی باب نبود. اگر لحن ناراضی و ناقد نویسنده را نیز در نظر بگیریم، آشکار می شود که آقای قدسی به عنوان روایتگر تاریخ از خود شجاعت غیرمتعارفی بروز داده اند، که قابل ستایش است. خواننده خود درخواهد یافت که اعظام الوزاره چیزی بیش از یک حقوق بگیر دولت و مستعد تبدیل به یک رجل سیاسی تأثیر گذار بوده است. این دولت مرد تیزنگاه توانسته است در خاطرات خود شکاف هایی را در ساختمان جامعه و دولت نشان دهد، که در تکان بزرگ جهش 57، به فروپاشی سیستم کهنه انجامید. خاطرات ایشان نیز می تواند چنان قطعه ای، در «پازل» تاریخ معاصر به جای خود نشیند و تصویر را تکمیل تر کند.
معرفي كتاب. خاطرات من یا روشن شدن تاریخ صد ساله
خاطرات من یا روشن شدن تاریخ صد ساله با توجه به محتوا از اهميت ويژه اي برخوردار است. اين كتاب در سال 1342 براي اولين بار به چاپ رسيده است . همين كتاب در سال1349 توسط اتتشارات ابوريحان سپس در سال 1999م توسط پرفسور هیگ نت و ترجمه خشایار بهاری همچنين ويرايش حسن مرسلوند انتشارات کارنگ. در سال 1379 به چاپ رسيده است.
اثر دو جلدی، سرگذشت و خاطرات حسن اعظام قدسی(اعظام الوزاره) است که طی آن تاریخ معاصر ایران از انقلاب مشروطه تا نهضت ملی کردن صنعت نفت بازگو شده است. کتاب به لحاظ محتوا و دوره زمانی از دو بخش تشکیل شده است. بخش نخست: حرکت‌های آزادی‌خواهی یا جنبش مشروطه‌طلبی در دوران سلطنت چهار تن از پادشاهان سلسله قاجار(اواخر سلطنت ناصرالدین شاه)، مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه و احمدشاه تا پیروزی مشروطه خواهان که خود در جریان انقلاب قرار گرفته است. بخش دوم دوران سلطنت احمدشاه، کودتای سردار سپه و سلطنت دو پادشاه پهلوی را شامل می‌شود که در این دوره مشاغل مهم اداری و سیاسی را عهده‌دار بوده است.
مطالب جلد اول این کتاب در هشت فصل سامان یافته است :((تولد و دوران تحصیل))، ((ادامه تحصیل و آشنایی با اجتماعات))، ((اولین قیام ایرانیان در زمان ناصرالدین شاه))، ((دومین انقلاب یا قیام ملی به نام مشروطه و صدور فرمان و تشکیل مجلس در اتاق نظام و فوت مظفرالدین شاه))، ((انتخابات دوره اول و تشکیل مجلس شورای ملی و خطابه اعلی‌حضرت مظفرالدین شاه در افتتاح مجلس شورای ملی))، ((قیام ملی بر ضد محمدعلی شاه و خلع شدن از سلطنت و نصب احمد میرزا ولیعهد به سلطنت))، ((جنگ بین‌المللی اول و مهاجرت)) و ((مطالعات در بدو ورود به تهران نسبت به اوضاع اجتماعات و تصمیم در اقدام و ورود به خدمت دولت))
