حزب الله چیست و چرا اسرائیل به لبنان حمله می‌کند؟
جنبش حزب‌الله لبنان یک حزب سیاسی و گروه شبه‌نظامی شیعه است که از سوی جمهوری اسلامی ایران حمایت می‌شود. حسن نصرالله از سال ۱۹۹۲ دبیرکل این جنبش بوده و رهبری آن را بر عهده داشته است.
این گروه بخشی از ائتلافی است که با عنوان «محور مقاومت» شناخته می‌شود و با حمایت و رهبری ایران تلاش می‌کند از نفوذ اسرائیل و آمریکا در خاورمیانه جلوگیری کند. حماس در غزه، گروه‌های شبه نظامی شیعه در عراق و حوثی‌ها در یمن از جمله گروه‌های دیگر این ائتلاف به حساب می‌آیند.
حزب‌الله لبنان اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی، در دوره اشغال لبنان از سوی اسرائیل، با کمک مالی و نظامی حکومت ایران تاسیس شد. این گروه به عنوان نیرویی برای دفاع از شیعیان جنوب لبنان ظاهر شد که به صورت سنتی بهره‌ای از قدرت نداشتند. ریشه‌های ایدئولوژیک این جنبش به دوره احیای اسلام شیعی در لبنان در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی بر می‌گردد.
بعد از خروج نیروهای اسرائیلی از لبنان در سال ۲۰۰۰ میلادی، حزب‌الله در برابر فشارها برای خلع سلاح نیروهایش مقاومت کرد و به تجهیز و تقویت شاخه نظامی خود ادامه داد که با نام «مقاومت اسلامی» شناخته می‌شد. حزب‌الله لبنان به عنوان «قدرتمندترین نیروی نظامی غیردولتی» در جهان شناخته می‌شود.
این گروه به تدریج جای پای خود را در سیستم سیاسی لبنان هم باز کرد و با شاخه سیاسی خود، «فراکسیون وفاداری به مقاومت»، به یکی از حزب‌های تعیین‌کننده سیاسی در لبنان تبدیل شد که در عمل قدرت وتو کردن تصمیم‌های کابینه را دارد.
حزب‌الله در طی سال‌ها به انجام مجموعه‌ای از بمب‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی برای حمله متهم شده که بیشتر آنها علیه اهداف اسرائیلی و آمریکایی بوده است. کشورهای غربی، اسرائیل، کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس و اتحادیه عرب این جنبش را یک سازمان «تروریستی» می‌دانند.
حزب‌الله که متحد اصلی بشار اسد، رئیس جمهور سوریه بود در جریان جنگ داخلی این کشور که از سال ۲۰۱۱ شروع شد، هزاران نیروی شبه‌نظامی خود را برای جنگیدن در کنار نیروهای اسد به سوریه فرستاد. اسرائیل بارها به اهداف مرتبط با ایران و حزب‌الله لبنان در سوریه حمله کرده، اما به ندرت مسئولیت آن را پذیرفته است.
حسن نصرالله کیست؟
در مجموعه چهار قسمتی «اسطوره تختی» از زندگی شخصی، ورزشی و اجتماعی غلامرضا تختی می‌شنویم.
پادکست
پایان پادکست
حسن نصرالله، روحانی شیعه لبنانی، از فوریه ۱۹۹۲ دبیر کل حزب‌الله لبنان بوده و رهبری این جنبش را بر عهده داشته است. او سال ۱۹۶۰ در یکی از محلات فقیرنشین شرق بیروت به دنیا آمد. ۱۵ ساله بود که جنگ داخلی لبنان آغاز شد و نقش چشم‌گیری در شکل‌گیری شخصیت و مسیر زندگی او داشت.
در همان دوران به جنبش شیعی امل پیوست. در ۱۶ سالگی برای آغاز تحصیلات حوزوی به نجف مهاجرت کرد، اما دو سال بعد به دلیل تصمیم حکومت عراق برای اخراج طلبه‌های شیعه لبنانی، به کشورش بازگشت.
بعد از انقلاب اسلامی در ایران او به عنوان نماینده آیت‌الله خمینی در لبنان منصوب شد. این دوران با حمله اسرائیل به لبنان در سال ۱۹۸۲ همراه بود. جنبش حزب‌الله در واکنش به این حمله و با حمایت همه‌جانبه مقام‌های ایران و سپاه پاسداران ایران تاسیس شد، و حسن نصرالله و عباس موسوی به این گروه پیوستند.
پس از کشته شدن عباس موسوی به دست اسرائیل در سال ۱۹۹۲، نصرالله به دبیر کلی حزب‌الله رسید. در دوران رهبری او، این جنبش به یکی از مهمترین احزاب سیاسی و نظامی لبنان تبدیل شد. حسن نصرالله موفق شد با هدایت حزب‌الله، اسرائیل را در سال ۲۰۰۰ از جنوب لبنان خارج کند و این پیروزی به محبوبیت او افزود.
او از بیم حمله اسرائیل به صورت مخفیانه زندگی می‌کند، اما همچنان با سخنرانی‌های هفتگی خود، نفوذ زیادی در لبنان و بعضی کشورهای عربی دارد. ارتباط نزدیک او با ایران و رهبری جمهوری اسلامی، نقشی کلیدی در قدرت و نفوذ حزب‌الله داشته است.
نیرویی به مراتب قوی‌تر از ارتش لبنان
نفوذ نظامی، امنیتی و سیاسی حزب‌الله در کنار خدمات اجتماعی که ارائه می‌دهد، باعث شهرت این گروه به عنوان دولتی درون دولت لبنان شده که با نهادهای دولتی رقابت می‌کند و انتقاد تند رقبایش را به دنبال داشته است. توانایی نظامی این جنبش از ارتش لبنان به مراتب بیشتر است و قدرت آتش قابل توجهی دارد که در جنگ ۳۳ روزه سال ۲۰۰۶ با اسرائیل به نمایش گذاشت.
گروهی از لبنانی‌ها حزب‌الله را تهدیدی برای ثبات این کشور می‌دانند اما این جنبش به ويژه در میان شیعیان لبنان همواره محبوب بوده است.
تشخیص دقیق ریشه‌های جنبش حزب‌لله کار آسانی نیست، اما نشانه‌های اولیه شکل‌گیری آن بعد از حمله اسرائیل به جنوب لبنان در واکنش به حملات شبه نظامیان فلسطینی در سال ۱۹۸۲ دیده می‌شود. در آن زمان رهبران شیعی طرفدار واکنش نظامی به اسرائیل از «جنبش امل» انشعاب کردند.
سازمان جدید که با عنوان «امل اسلامی» شناخته می‌شد و مقر آن دره بقاع بود، حمایت‌های نظامی و سازمانی فوق‌العاده‌ای از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی دریافت کرد و توانست به عنوان مهمترین و موثرترین گروه شبه‌نظامی شیعه ظاهر شود که بعدها جنبش حزب‌الله را شکل داد.
این گروه در آن زمان علیه ارتش اسرائیل و متحدش، «ارتش جنوب لبنان»، حملات زیادی انجام داد و منافع قدرت‌های خارجی را هم در لبنان هدف گرفت. گفته می‌شود که بمب‌گذاری‌های سفارت آمریکا و پایگاه تفنگداران دریایی آمریکا در سال ۱۹۸۳ که در آن ۲۵۸ آمریکایی و ۵۸ فرانسوی کشته شدند، کار این گروه بوده است. این حملات باعث عقب‌نشینی نیروهای صلحبان غربی از لبنان شد.
«پیروزی بزرگ» با خروج اسرائیل از لبنان
سال ۱۹۸۵ جنبش حزب‌الله با انتشار یک «نامه سرگشاده» رسما تاسیس خود را اعلام کرد و در آن آمریکا و شوروی را به عنوان دشمنان اصلی اسلام معرفی کرد. حزب‌الله در آن نامه خواهان «محو» اسرائیل شد که به گفته این گروه سرزمین‌های مسلمانان را اشغال کرده بود.
حزب‌الله همچنین خواهان «پذیرش سیستم اسلامی بر مبنای انتخاب آزاد و مستقیم مردم و نه بر اساس تحمیل اجباری» شد.
پیمان طائف در سال ۱۹۸۹ که به جنگ داخلی لبنان پایان داد و خواهان خلع سلاح شبه نظامیان شد، حزب‌الله را بر آن داشت که شاخه نظامی خود را با نام نیروهای «مقاومت اسلامی» برای پایان دادن به اشغال اسرائیل معرفی کند تا بتواند همچنان یک گروه مسلح باقی بماند.
بعد از آن که ارتش سوریه در سال ۱۹۹۰ صلح را در لبنان برقرار کرد، حزب‌الله همچنان به جنگ‌های چریکی خود در جنوب لبنان ادامه داد، اما هم‌زمان نقش‌آفرینی فعال خود در صحنه سیاسی لبنان را هم آغاز کرد. سال ۱۹۹۲ برای اولین بار حضوری موفق در انتخابات سراسری داشت.
با خروج نیروهای اسرائیلی در سال ۲۰۰۰، حزب‌الله به عنوان نیرویی شناخته شد که اسرائیلی‌ها را وادار به عقب‌نشینی کرده بود. این گروه همچنان در برابر فشارها برای خلع سلاح مقاومت کرد و حضور نظامی خود را در جنوب لبنان حفظ کرد. حزب‌الله ادامه حضور اسرائيل در مزارع شبعا و دیگر مناطق مورد مناقشه را به عنوان توجیهی برای حفظ توان نظامی خود عنوان می‌کرد.
جنگ ۳۳ روزه، فرصتی برای عرض اندام
سال ۲۰۰۶ گروهی از شبه‌نظامیان حزب‌الله با نفوذ به خاک اسرائیل هشت سرباز اسرائیلی را کشتند و دو سرباز دیگر را ربودند که واکنش نظامی گسترده اسرائیل را به دنبال داشت.
جنگنده‌های اسرائیلی مواضع حزب‌الله را در جنوب لبنان و حومه جنوبی بیروت بمباران کردند. حزب‌الله هم حدود ۴۰۰۰ راکت به سوی اسرائیل پرتاب کرد. بیش از ۱۱۲۵ لبنانی که بیشترشان غیرنظامی بودند و همین طور ۱۱۹ سرباز و ۴۵ غیرنظامی اسرائیلی در جریان جنگ ۳۳ روزه کشته شدند.
حزب‌الله نه‌تنها از این جنگ جان به در برد بلکه بعد از آن توانست قوی‌تر ظاهر شود. با وجود آن که این گروه بعد از جنگ ۳۳ روزه ذخایر تسلیحاتی خود و به خدمت گرفتن نیروهای تازه‌نفس را گسترش داده اما از آن زمان درگیری بزرگ و تعیین‌کننده‌ای در مناطق مرزی رخ نداده است. کنترل امنیتی این مناطق به دست نیروهای صلحبان سازمان ملل و ارتش لبنان است.
حق وتو در کابینه لبنان
در ماه فوریه سال ۲۰۰۸ عماد مغنیه مرد شماره دو حزب‌الله که فرماندهی شاخه نظامی آن را بر عهده داشت در انفجاری در دمشق کشته شد. او روابط بسیار نزدیکی با سپاه پاسداران و قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین نیروی قدس داشت.
همان سال، در رویدادی دیگر، زمانی که دولت مورد حمایت غرب در لبنان شبکه مخابرات خصوصی حزب‌الله را بست و رئیس امنیت فرودگاه بیروت را به دلیل روابطش با این گروه برکنار کرد، حزب‌الله با تسخیر بخش بزرگی از پایتخت و درگیر شدن با گروه‌های سنی رقیب واکنش نشان داد.
دولت لبنان برای پایان دادن به درگیری‌های فرقه‌ای که ۸۱ کشته به جا گذاشت و لبنان را تا آستانه یک جنگ داخلی دیگر پیش برد، عقب‌نشینی کرد و با حزب‌الله و متحدانش توافق تقسیم قدرتی امضا کرد که در تمام تصمیم‌گیری‌های کابینه به آنها حق وتو می‌داد.
در انتخابات سال ۲۰۰۹ حزب‌الله ده کرسی در پارلمان به دست آورد و در دولت وحدت ملی باقی ماند.
اواخر همان سال حسن نصرالله، دبیر کل جنبش حزب‌الله، بیانیه سیاسی جدید صادر کرد که در آن دیدگاه و چشم‌انداز سیاسی این گروه پررنگ بود. در آن بیانیه اشاره به تاسیس یک جمهوری اسلامی که در مانیفست این گروه در سال ۱۹۸۵ آمده بود، حذف شد اما اعلام دشمنی سرسختانه با اسرائیل و آمریکا باقی ماند و گفته شد که حزب‌الله همچنان باید سلاح‌های خود را حفظ کند.
در سال ۲۰۱۱ این گروه و متحدانش باعث شدند دولت وحدت لبنان به نخست وزیری سعد حریری، رهبر سنی مورد حمایت عربستان، از هم بپاشد. حزب‌الله در آن زمان هشدار داد که در واکنش به متهم شدن چهار عضو این جنبش به دست داشتن در ترور رفیق حریری، نخست وزیر وقت لبنان و پدر سعد در سال ۲۰۰۵، کنار نخواهد ایستاد و نظاره‌گر نخواهد بود. در این پرونده سلیم عیاش، عضو حزب‌الله، ماه دسامبر سال ۲۰۲۰ در دادگاه ویژه ترور رفیق حریری که با حمایت سازمان ملل متحد برگزار شد، به جرم دست داشتن در این قتل به صورت غیابی به حبس ابد محکوم شد.
تابستان سال ۲۰۱۲ پنج گردشگر اسرائیلی در انفجاری در یک اتوبوس در شهر بورگاس، چهارمین شهر بزرگ بلغارستان در حاشیه دریای سیاه کشته شدند. اوایل سال ۲۰۱۳ مقام‌های بلغارستان، حزب‌الله لبنان را مسئول این انفجار انتحاری اعلام کردند. چند ماه بعد اتحادیه اروپا شاخه نظامی حزب‌الله لبنان در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار داد.
اعتراضات لبنان در سال ۲۰۱۹ علیه فساد و بحران اقتصادی و همین طور انفجار مرگبار بیروت در ماه اوت سال ۲۰۲۰ توان حزب‌الله برای روبرو شدن با بحران‌های داخلی را محک زد.
جنگ غزه و آتشی که شعله‌ور شد
بعد از یک دوره آرامش نسبی در مرز جنوب لبنان با شمال اسرائیل، جنگ غزه بعد از حمله ۷ اکتبر حماس به اسرائیل، بار دیگر تنش‌های مرزی میان حزب‌الله و ارتش اسرائیل را تشدید کرد.
درگیری‌های پراکنده‌ای که از همان ابتدای جنگ غزه، میان اسرائیل و حزب‌الله آغاز شد، به مرحله‌ای رسید که به نگرانی‌ها از وقوع جنگی کامل میان دو طرف دامن زده است.
گفته می‌شود که حزب‌الله زرادخانه ای با بیش از ۱۵۰ هزار راکت و موشک دارد که بعضی از آنها مجهز به امکان هدایت دقیق هستند.
سازمان ملل متحد درباره یک «فاجعه فراتر از تصور» در صورت وقوع جنگ میان اسرائیل و حزب‌الله لبنان هشدار داده است. برخی کشورها مانند آلمان و کانادا از شهرواندانشان خواسته‌اند لبنان را ترک کنند.
حسن نصرالله تاکید کرده است که حزب‌الله لبنان برای جنگ آماده است اما مشتاق نیست. او می‌گوید اگر حماس و اسرائیل با آتش‌بس توافق کنند، حزب‌الله نیز بلافاصله آتش‌بس خواهد کرد.
اسرائیل حزب‌الله را به عنوان یک تهدید دائمی و بسیار نزدیک می‌بیند و می‌خواهد این دشمن به شدت مسلح را از مرز عقب براند.
اما حسن نصرالله هشدار داده است که پرتاب «صدها موشک و ده‌ها پهپاد در یک روز» به سمت اهدافی در اسرائیل این پیام را می‌رساند که «حزب‌الله از جنگ نمی‌هراسد».
درگیری بین حزب الله و اسرائیل چگونه گسترش یافت؟
از زمان حمله حماس به اسرائیل در روز ۷ اکتبر ۲۰۲۳ و در پی آن عملیات تلافی‌جویانه ارتش اسرائیل در نوار غزه، تبادل آتش مرزی میان حزب‌الله و اسرائیل به صورت پراکنده اما مداوم ادامه داشت. این درگیری‌های تا حدی بالا گرفت که بسیاری نگران وقوع یک جنگ تمام‌عیار میان دو طرف و گسترش آن به کشورهای دیگر خاورمیانه بودند.
حزب الله برای همبستگی با فلسطینی‌ها به مواضع اسرائیل شلیک کرد.
این گروه از آن زمان تاکنون بیش از ۸ هزار موشک به سمت شمال اسرائیل و بلندی‌های جولان اشغالی توسط اسرائیل پرتاب کرده است. این کشور همچنین موشک های ضد تانک را به سمت خودروهای زرهی شلیک کرده و با پهپادهای انفجاری به اهداف نظامی حمله کرده است.
ارتش اسرائیل با حملات هوایی و آتش تانک و توپخانه علیه مواضع حزب الله لبنان مقابله به مثل کرده است.
بیش از ۷۰ هزار نفر به دلیل جنگ در شمال اسرائیل آواره شده‌اند، در حالی که بیش از ۱۱۰ هزار نفر در سمت لبنان از مرز آواره شده‌اند.
تنش‌ها پس از کشته شدن ۱۲ کودک و نوجوان در حمله موشکی در بلندی‌های جولان در ۲۷ ژوئیه افزایش یافت. اسرائیل گفت که حزب الله این حمله را انجام داده است، اما این گروه دست داشتن در این حمله را رد کرد.
در ۳۰ ژوئیه، ارتش اسرائیل اعلام کرد که فؤاد شکر، فرمانده ارشد نظامی حزب الله را در یک حمله هوایی در حومه جنوبی بیروت کشته است.
روز بعد، اسماعیل هنیه، رهبر سیاسی حماس در تهران، پایتخت ایران کشته شد. اسرائیل هیچ گونه دخالتی را نه تایید و نه رد کرد.
در ۲۵ اوت، ارتش اسرائیل گفت که جنگنده‌هایش هزاران راکت اندازحزب الله را پس از شناسایی اینکه این گروه در تدارک حمله‌ای در تلافی مرگ فواد شکر بود، هدف قرار داده است.
حزب الله گفت موفق شده صدها راکت و پهپاد را به سمت اسرائیل پرتاب کند. با این حال، شهرهای بزرگ اسرائیل را هدف قرار نداد و از سلاح‌های پیشرفته تر خود استفاده نکرد.
انفجار پیجرها و واکی تاکی‌های حزب الله در ۱۷ و ۱۸ سپتامبر باعث گسترش قابل ملاحظه تنش‌ها شد. در این انفجارها ۳۹ نفر کشته و هزاران نفر زخمی شدند.
حسن نصرالله اسرائیل را مسئول این حملات دانست و گفت که آنها از همه خطوط قرمز عبور کرده اند. اسرائیل در مورد این انفجارها اظهارنظری نکرد.
حزب الله در ۲۰ سپتامبر شکست دیگری را متحمل شد، زمانی که حداقل ۱۶ نفر از جمله فرماندهان ارشد نظامی ابراهیم عقیل و احمد وهبی در حمله هوایی اسرائیل در حومه جنوبی بیروت کشته شدند. در میان کشته شدگان کودکان و غیرنظامیان نیز دیده می‌شدند.
دو روز بعد، این گروه با شلیک سلاح‌های دوربرد در عمق اسرائیل، هزاران اسرائیلی را به پناهگاه‌ها فرستاد و به خانه‌هایی در نزدیکی شهر حیفا آسیب رساند.
وزارت بهداشت لبنان گفته است حداقل ۶۱۳ نفر تا ۲۰سپتامبر - قبل از اینکه ارتش اسرائیل صدها حمله هوایی را به عنوان بخشی از یک «عملیات تهاجمی» جدید انجام دهد، کشته شده‌اند. به گفته این وزارتخانه، اکثر کشته شدگان از ماه اکتبر جنگجویان حزب الله بوده اند، اما حداقل ۱۴۷ نفر غیرنظامی بودند.
در اسرائیل، مقامات می‌گویند حداقل ۴۹ نفر در نتیجه مستقیم حملات کشته شده‌اند.
