انتخابات ریاست جمهوری ونزوئلا؛ خداحافظ کوبا، روسیه، چین و ایران - سلام آمریکا؟
- ونسا بوش‌شلوتر
- سردبیر بخش آمریکای لاتین و کارائیب، بی‌بی‌سی
روز یکشنبه مردم ونزوئلا پای صندوق‌های رای خواهند رفت تا در پرتنش‌ترین انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور در بیش از یک دهه گذشته شرکت کنند.
حامیان احزاب مخالف بر این نظر هستند که شانسی واقعی برای برکناری نیکلاس مادورو، رئیس جمهور فعلی، دارند که از ۱۱ سال پیش قدرت را در دست داشته است.
در همین حال، آقای مادورو، که برای سومین دوره متوالی نامزد انتخابات ریاست جمهوری شده است، نتیجه انتخابات را با عباراتی واضح ترسیم کرده و هشدار داده است که شکست حزب متحد سوسیالیست ونزوئلا، یعنی حزب خود او، می‌تواند به «جاری شدن حمام خون» در کشور منجر شود.
در اینجا، به پنج موضوع می‌پردازیم که باید در بررسی نظرسنجی‌ها و روندی که به این وضعیت منجر شده است آنها را در نظر گرفت.
فرصتی برای تغییر بعد از ربع قرن
این انتخابات می‌تواند پس از ۲۵ سال به تسلط حزب متحد سوسیالست خاتمه دهد که ابتدا به رهبری هوگو چاوز، رئیس جمهوری قبلی، و پس از مرگ او در سال ۲۰۱۳ در اثر سرطان، به رهبری نیکلاس مادورو، بر این کشور حکومت کرده است.
End of مطالب پیشنهادی
در این ربع قرن، حزب متحد سوسیالست تمامی نهادهای کلیدی نظام سیاسی را در انحصار خود گرفته است.
در پارلمان، ائتلاف تحت رهبری این حزب ۲۵۶ کرسی از مجموع ۲۷۷ کرسی مجلس ملی، نهاد قانونگذاری ونزوئلا را در دست دارد.
کنترل کمابیش کامل بر قوه مقننه به دولت مادورو امکان داده است تا اختیار دو نهاد کلیدی دیگر را که اعضای آن توسط مجلس ملی انتخاب می‌شوند در دست بگیرد: یعنی دیوان عالی ونزوئلا که عالی‌ترین نهاد قضایی این کشور است، و شورای ملی انتخابات که نهاد اصلی مسئول سازماندهی و نظارت بر انتخابات است.
نتیجه تسلط این حزب بر قوه مجریه و قوه مقننه و تا حدود زیادی قوه قضاییه، تضعیف دموکراسی در ونزوئلا بوده است.
در گذشته، تفرقه در میان اپوزیسیون مانع شده بود چالشی جدی برای دولت مادورو ایجاد شود.
استراتژی اپوزیسیون برای تحریم انتخابات به دلیل آزاد و عادلانه نبودن نحوه برگزاری انتخابات باعث شد در سال ۲۰۱۸، آقای مادورو در انتخاباتی که به طور گسترده تقلبی و نتیجه آن جعلی توصیف شد دوباره به ریاست جمهوری انتخاب شود و حزب او تقریبا تمامی کرسی‌های مجلس ملی را هم در اختیار بگیرد.
اما احزاب اصلی اپوزیسیون که اکنون در پشت یک نامزد متحد شده‌اند، سیاست تحریم انتخابات را کنار گذاشته‌اند و استدلال می‌کنند که حتی اگر دولت در این مسیر دشواری‌هایی را برایشان ایجاد کرده و به آزار و اذیت مخالفان بپردازد، این انتخابات ریاست‌جمهوری بهترین شانس آنها برای برکناری آقای مادورو از قدرت است.
آنها به نظرسنجی‌هایی اشاره می‌کنند که نشان می‌دهد ادموندو گونزالس، نامزد جبهه واحد مخالفان، برتری چشمگیری نسبت به آقای مادورو دارد و استدلال می‌کنند که حمایت مردمی از آقای گونزالس چنان واضح و قاطعانه است که هرگونه اقدام بالقوه دولت برای سرقت نتیجه انتخابات را خنثی می‌کند.
آقای گونزالس گفته است که در صورت پیروزی، استقلال نهادهای نظام سیاسی ونزوئلا را به آنها باز خواهد گرداند.
در مقابل، در صورت یک پیروزی دیگر برای آقای مادورو، انتظار می‌رود او کنترل خود بر قدرت را بیش از پیش گسترش دهد و فعالیت مخالفان خود را بیش از پیش محدود کند.
اهمیتی فراتر از مرزهای ونزوئلا
نتیجه انتخابات بازتابی فراتر از این کشور آمریکای جنوبی با ۲۹/۴ میلیون نفر جمعیت خواهد داشت.
طی ۱۰ سال گذشته، ۷/۸ میلیون ونزوئلایی به دلیل بحران اقتصادی و فشار سیاسی که کشورشان در دوره دولت مادورو در آن گرفتار شده است ونزوئلا را ترک کرده‌اند.
نظرسنجی‌های انجام شده در آستانه انتخابات حاکی از آن است در صورتی که مادورو بار دیگر به ریاست جمهوری برسد، خروج شهروندان ونزوئلایی از کشورشان سرعت خواهد گرفت.
یک نظرسنجی نشان می‌دهد که ۱۰ درصد جمعیت فعلی ونزوئلا گفته‌اند که در صورت انتخاب مجدد آقای مادورو، از کشورشان خواهند رفت. یک نظرسنجی دیگر حاکی از این است که شمار پناهندگان به خارج ممکن است به یک سوم کل جمعیت برسد.
در هر حال انتظار می‌رود تعداد کسانی که قصد دارند در صورت پیروزی مادورو کشور را ترک کنند افزایش خواهد یافت.
در حالی که اکثر ونزوئلایی‌ها به دیگر کشورهای آمریکای لاتین مهاجرت کرده‌اند، تعداد قابل توجهی هم ایالات متحده را به عنوان مقصد خود در نظر گرفته‌اند.
از آنجایی که مهاجرت موضوع داغ در انتخابات جاری ایالات متحده است، آمریکا و همچنین کشورهای آمریکای لاتین که ونزوئلایی‌ها به طور دسته‌جمعی به آن مهاجرت کرده‌اند، از نزدیک نتیجه انتخابات ونزوئلا را زیر نظر دارند.
خداحافظ کوبا، روسیه، چین و ایران - سلام آمریکا؟
روابط بین آقای مادورو و دولت آمریکا پرتنش بوده است.
رهبر ونزوئلا تحریم‌های آمریکا را عامل مشکلات اقتصادی کشورش قلمداد و ائتلافی را با چین، ایران و روسیه ایجاد کرده است، یعنی کشورهایی که با ایالات متحده اختلاف دارند.
تغییر دولت می‌تواند منجر به رویگردانی ونزوئلا از این گروه از کشورها و همچنین از کوبا، متحد نزدیک دولت‌های چاوز و مادورو شود.
طرف‌های تجاری ونزوئلا هم برای سایر کشورها اهمیت دارد زیرا این کشور دارای یکی از بزرگترین ذخایر نفت جهان است.
تولید نفت این کشور در دوران ریاست جمهوری مادورو در نتیجه ترکیبی از کمبود سرمایه‌گذاری، سوء‌مدیریت دولتی و تحریم‌های نفتی به شدت کاهش یافته است.
ایالات متحده در پی انتخابات ریاست جمهوری ونزوئلا در سال ۲۰۱۸، که آن را نه آزاد و نه منصفانه می‌دانست، ونزوئلا را هدف تحریم نفتی قرار داد اما لغو این تحریم در صورت شکست مادورو می‌تواند بر بهای جهانی نفت تاثیر مثبت بگذارد.
محبوب‌ترین سیاستمدار مخالف اجازه شرکت در انتخابات را نیافت
در حالیکه حامیان مخالفان پشت ادموندو گونزالس متحد شده‌اند، فردی که این امید را در صفوف مخالفان ایجاد کرد که می‌توان آقای مادورو را از طریق انتخابات شکست داد، ماریا کورینا ماچادو بوده است.
خانم ماچادو در انتخابات مقدماتی مخالفان که در اکتبر ۲۰۲۳ برگزار شد، با ۹۳ درصد از حدود ۲.۳ میلیون رای شرکت‌کنندگان به پیروزی رسید.
موضوعی که این نتیجه را غیرعادی‌تر کرد این است که در آن زمان، دولت او را از نامزدی برای مناصب دولتی محروم کرده بود.
خانم ماچادو علیه این تصمیم به دیوان عالی مراجعه کرد اما دیوان عالی که تحت تسلط دولت مادورو است، این اعتراض را رد کرد.
دولت همچنین از ثبت نام فرد مورد نظر او، کورینا یوریس، به عنوان نامزد انتخابات جلوگیری کرد و تنها پس از آن بود که مخالفان تصمیم گرفتند آقای گونزالس را به عنوان نامزد ائتلاف خود معرفی کنند.
با این حال، این دیپلمات پیشین که فردی آرام و کم صحبت است موفق شد طی هفته‌های بعد به تدریج اعتماد احزاب مخالف را به دست آورد و به عنوان نامزد واحد احزاب مخالف وارد مبارزات انتخاباتی شود.
خانم ماچادو حمایت کامل خود را از او اعلام کرده و با سفر به نقاط مختلف کشور و تبلیغ به نفع او، اتحاد قدرتمندی شکل گرفته است.
رقابت نابرابر و نگرانی از تقلب
ممنوعیت اعمال شده بر خانم ماچادو توسط الویس آموروسو، ناظر انتخابات، تنها یکی از مشکلات بسیاری است که مخالفان با آن مواجه بوده‌اند.
از ابتدای سال تاکنون، بیش از ۱۰۰ تن از افرادی که در تبلیغات به نفع مخالفان فعالیت داشتند زندانی شده‌اند.
خانم ماچادو را بارها در ایستگاه‌های ایست و بازرسی متوقف کرده‌اند، اتومبیل او را تخریب کرده و رستوران‌هایی که به او خدمات داده‌اند تعطیل شده‌اند.
بسیاری از ناظران بیم دارند که مادورو و متحدانش تمام تلاش خود را برای تسلط بر کاخ ریاست جمهوری به کار گیرند.
گزارش‌هایی متعدد از اقدامات غیرعادی و تغییرات عجیب منتشر شده که نتیجه آنها به نفع حزب حاکم است. از جمله دولت ونزوئلا ۷/۸ میلیون ونزوئلایی ساکن خارج از کشور را از شرکت در انتخابات محروم کرده است.
با توجه به اینکه شورای ملی انتخابات - نهادی که انتخابات را سازماندهی و نظارت و نتایج آن را اعلام می‌کند - تحت سلطه متحدان دولت قرار دارد و ریاست آن با الویس آموروسو، یعنی همان کسی است که خانم ماچادو را از نامزدی در انتخابات محروم کرد، این نگرانی به طور گسترده وجود دارد که دولت مادورو به تقلب در نتیجه انتخابات متوسل شود.
نگرانی در این مورد را این واقعیت تشدید کرده است که آقای آموروسو دعوت ناظران انتخابات اتحادیه اروپا برای نظارت بر این انتخابات را لغو کرده است.
آلبرتو فرناندز، رئیس‌جمهور سابق آرژانتین نیز برای نظارت بر این انتخابات دعوت نشد زیر گفته بود که دولت مادورو باید شکست احتمالی در انتخابات را بپذیرد. دولت برزیل هم در واکنش به انتقادات مادورو از این کشور، ماموریت ناظران انتخاباتی خود را به حالت تعلیق درآورد.
اکنون تنها چهار ناظر از سوی سازمان ملل و تعداد انگشت شماری ناظر فنی از مرکز کارتر نظارت بر انتخابات را برعهده خواهند داشت.
مرکز کارتر قبلا هشدار داده است که «با توجه به تعداد انگشت شمار ناظران و محدودیت دامنه فعالیت، قادر نخواهد بود ارزیابی جامعی از فرآیندهای رای‌گیری، شمارش و استخراج نتیجه آرا انجام دهد.»
رای‌گیری در ونزوئلا الکترونیکی است. رای‌دهندگان دکمه‌ای را که به نامزد مورد نظرشان در دستگاه رای گیری اختصاص داده شده است، فشار می‌دهند و به این ترتیب، اسامی آنها ثبت می‌شود.
دستگاه سپس یک رسید کاغذی را چاپ می‌کند که در صندوق رای قرار می‌گیرد.
نتایج رای‌گیری الکترونیکی به مقر شورای نظارت بر انتخابات ارسال می‌شود و نتیجه باید بلافاصله پس از بسته شدن صندوق‌های رای‌گیری، اعلام شود.
گروه‌های مخالف دولت قصد دارند هزاران نفر را برای نظارت بر شمارش رسیدهای اوراق رای در شعبه‌های رای‌گیری جداگانه مستقر و آمار به دست آمده را ثبت کنند تا مشخص شود چه تعدادی رای داده‌اند.
در حالی که مخالفان با اشاره به جمعیت‌های بزرگی که در گردهمایی انتخاباتی آنها شرکت کرده‌اند نسبت به کسب اکثریت آرا ابراز خوشبینی می‌کنند، بدون شک ساعات پس از بسته شدن حوزه‌های رای‌گیری و قبل از اعلام نتایج، پر تنش‌ترین ساعات برای آنان خواهد بود.
