حجر، سنگ های مخزن الادویه 2

حجر البحیره

بضم باء موحده و فتح حاء مهمله و سکون یاء مثناه تحتانیه و فتح راء مهمله و ها

ماهیت آن

سنکی است رقیق و سیاه و چون در آتش اندازند اندکی ملتهب کردد و از نواح شام خیزد

افعال و خواص آن

با محللات محلل و با مجففات مجفف و جهت تحلیل ریاح و رکین و التیام جراحات نافع

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

&&&&&&&

حجر البرم

بفتح باء موحده و راء مهمله و الف و میم

ماهیت آن

سنکی است سیاه که از ان دیک* و ظروف می سازند و در خراسان بسیار است

افعال و خواص آن

جهت تقویت لثۀ دندان و نزف الدم مؤثر است

*سنگ «هرکاره» یا «سنگ دیگ» نوعی سنگ دگرگونی از گروه تالک شیست «Talc schist» هاست که از تغییر سنگ‌های سرپانتین تولید می‌شود. این سنگ به دلیل ساختار چرب و صابونی که دارد به «سنگ صابونی**» هم مشهور است و به دلیل ساختار نرم آن به راحتی تراشیده شده و شکل می‌گیرد.

این سنگ هادی خوبی برای حرارت نبوده و از آن برای ساخت ظروف مخصوص پخت و پز استفاده می‌شود که این امکان را می‌دهد غذا با حرارت کم و طولانی مدت پخته شود. دیگ‌ها و ظروف ساخته شده از این سنگ برای پخت غذاهای سنتی ایرانی مانند دیزی و انواع خورشت بسیار مطلب است.

معادن این نوع سنگ در همه جای جهان یافت می‌شود و در ایران نیز معادن آن در زنجان، سیستان، کرمان، خوی، ماکو، سبزوار، تربت حیدریه و بیرجند وجود دارد اما استخراج عمده و انبوه آن از معادن اطراف مشهد مقدس است.

گفته می‌شود در سایر مناطق، به جز سنگ مشهد، با توجه به سختی بیش از اندازه سنگ و عدم شکل‌پذیری، امکان تولید انبوه و باکیفیت محصولات سنگی وجود ندارد. مهم‌ترین معادن سنگ مشهد عبارتند از «بزه اوشر» Baze ušar، «بزه انقى» Baze annaqi، «بزه زکریا» Baze zakaria و «بزه نجفى» Baze najafi که عموماً در جنوب شهر مشهد واقع هستند.

تولید ظروف سنگی و مجسمه از این سنگ در بسیاری از کشورهای جهان مانند هند، برزیل، چین و ... از دیرباز انجام می‌شده است اما جالب است بدانید بسیاری از قدیمی‌ترین ظروف و آثار ساخته‌شده این سنگ در جهان در سایت‌های باستان‌شناسی کرمان مانند «تپه یحیی»، «شهداد» و «جیرفت» یافت شده‌اند. ظروف یافت‌شده از این سایت‌های باستانی مربوط به اوایل هزاره سوم پیش از میلاد است.

این سنگ امروزه نیز در بسیاری از کشورها برای تولید ظروف و مجسمه و سوغات استفاده می‌شود و شاید مثال شناخته شده از کاربرد امروزه این سنگ، مجمسه «مسیح نجات‌دهنده» در شهر ریودوژانریو با ارتفاعی بالغ بر ۳۷ متر باشد.

** Soapstone (also known as steatite, or soaprock) is a talc-schist, which is a type ofmetamorphic rock. It is largely composed of the mineral talc and is thus rich inmagnesium. It is produced by dynamothermal metamorphism and metasomatism, which occurs in the zones where tectonic plates are subducted, changing rocks by heat and pressure, with influx of fluids, but without melting. It has been a medium for carving for thousands of years.

Contents

  [show] 

Petrology[edit]

A block of talc

Petrologically, soapstone is composed dominantly of talc, with varying amounts ofchlorite and amphiboles (typically tremolite, anthophyllite, and cummingtonite, obsolete name: magnesiocummingtonite), and trace to minor FeCr-oxides. It may be schistose or massive. Soapstone is formed by the metamorphism of ultramaficprotoliths (e.g. dunite or serpentinite) and the metasomatism of siliceousdolostones.

By mass, steatite is approximately 67% silica and 33% magnesia, and may contain minor quantities of other oxides such as CaO or Al₂O₃.

Pyrophyllite, a mineral very similar to talc, is sometimes called soapstone in the generic sense since its physical characteristics and industrial uses are similar,^{[citation needed]} and because it is also commonly used as a carving material. However, this mineral typically does not have such a soapy feel as soapstone.

Physical characteristics[edit]

Soapstone is relatively soft because of its high talc content, talc having a definitional value of 1 on the Mohs hardness scale. Softer grades may feel soapy when touched, hence the name. There is no fixed hardness for soapstone because the amount of talc it contains varies widely, from as little as 30% for architectural grades such as those used on countertops, to as much as 80% for carving grades. Common, non-architectural grades of soapstone can just barely be scratched with a fingernail and are thus considered to have a hardness of 2.5 on the Mohs scale.^[1] If a candidate rock cannot be scratched with a knife blade (hardness of 5.5), it is not soapstone.

Soapstone is often used as an insulator for housing and electrical components, due to its durability and electrical characteristics and because it can be pressed into complex shapes before firing. Soapstone undergoes transformations when heated to temperatures of 1000–1200 °C into enstatite and cristobalite; in the Mohs scale, this corresponds to an increase in hardness to 5.5–6.5.^[2]

Uses[edit]

Historical uses[edit]

The 21st-century BCEstatue of Iddi-Ilum of Mari is made of soapstone

Soapstone is used for inlaid designs, sculpture, coasters, and kitchen countertops and sinks. The Inuit often use soapstone for traditional carvings. Some Native American tribes and bands make bowls, cooking slabs, and other objects from soapstone; historically, this was particularly common during the Late Archaic archaeological period.^[3]

Locally quarried soapstone was used for gravemarkers in 19th century northeast Georgia, US, around Dahlonega, and Cleveland, as simple field stone and "slot and tab" tombs.

Vikings hewed soapstone directly from the stone face, shaped it into cooking-pots, and sold these at home and abroad.^[4]

Soapstone is sometimes used for construction of fireplace surrounds, cladding on metal woodstoves, and as the preferred material for woodburning masonry heaters because it can absorb, store and evenly radiate heat due to its high density and magnesite (MgCO₃) content. It is also used for counter tops and bathroom tiling because of the ease of working the material and its property as the "quiet stone." A weathered or aged appearance will occur naturally over time as the patina is enhanced. Applying mineral oil simply darkens the appearance of the stone; it does not protect it in any way.^{[citation needed]}

Tepe Yahya, an ancient trading city in southeastern Iran, was a center for the production and distribution of soapstone in the 5th–3rd millennia BC.^[5] It was also used in MinoanCrete. At the Palace of Knossos, archaeological recovery has included a magnificentlibation table made of steatite.^[6] The Yoruba of West Nigeria utilized soapstone for several statues most notably at Esie where archaeologists have uncovered hundreds of male and female statues, about half of life size. The Yoruba of Ife also produced a miniature soapstone obelisk with metal studs called superstitiously "the staff of Oranmiyan"

The outer layers of the Christ the Redeemer sculpture in Rio de Janeiroare made of soapstone.

Modern uses[edit]

Soapstone has been used in India for centuries as a medium for carving. Mining to meet world-wide demand for soapstone is threatening the habitat of India's tigers.^[7]

In Brazil, especially in Minas Gerais, due to the abundance of soapstone mines in that Brazilian state, local artisans still craft objects from that material, including pots and pans, wine glasses, statues, jewel boxes, coasters, vases. These handicrafts are commonly sold in street markets found in cities across the state. Some of the oldest towns, notably Congonhas, Tiradentes and Ouro Preto, still have some of their streets paved with soapstone from colonial times.

Some Native Americans use soapstone for smoking pipes; numerous examples have been found among artifacts of different cultures and are still in use today. Its low heat conduction allows for prolonged smoking without the pipe's heating up uncomfortably.^[8]

Some premium wood fired heating stoves are made of soapstone to take advantage of its useful thermal and fire resistant properties.

Soapstone is also used to carve Chinese seals.

Currently, soapstone is most commonly used for architectural applications, such as counter tops and interior surfacing. There is currently only one active North American soapstone mine. That mine is found in Central Virginia and is operated by the Alberene Soapstone Company. All other architectural soapstone is mined in Brazil, India and Finland and imported into the United States.^[9]

Welders and fabricators use soapstone as a marker due to its resistance to heat; it remains visible when heat is applied. It has also been used for many years by seamstresses, carpenters, and other craftsmen as a marking tool because its marks are visible and not permanent.

Soapstone can be used to create molds for casting objects from soft metals, such as pewter or silver. The soft stone is easily carved and is not degraded by heating. The slick surface of soapstone allows the finished object to be easily removed.

Soapstones can be put in a freezer and later used in place of ice cubes to chill alcoholic beverages without diluting. Sometimes called 'whiskey stones', these were first introduced around 2007. Most whiskey stones feature a semi-polished finish, retaining the soft look of natural soapstone, while others are highly polished.

Steatite ceramics are low-cost biaxial porcelains of nominal composition (MgO)₃(SiO₂)₄.^[10] Steatite is used primarily for itsdielectric and thermal insulating properties in applications such as tile, substrates, washers, bushings, beads and pigments.^[11]

Safety[edit]

People can be exposed to soapstone in the workplace by breathing it in, skin contact, or eye contact. The Occupational Safety and Health Administration (OSHA) has set the legal limit (Permissible exposure limit) for soapstone exposure in the workplace as 20 mppcf over an 8-hour workday. The National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH) has set a Recommended exposure limit (REL) of 6 mg/m³ total exposure and 3 mg/m³ respiratory exposure over an 8-hour workday. At levels of 3000 mg/m³, soapstone is immediately dangerous to life and health.^[12]

Other names[edit]

·         Combarbalite stone, exclusively mined in Combarbalá, Chile, is known for its many colors. While they are not visible during mining, they appear after refining.

·         Palewa and gorara stones are types of Indian soapstone.

·         A variety of other regional and marketing names for soapstone are used.^[13]

Gallery[edit]

·         

12th century Byzantine relief of Saint George and the Dragon

·         

Soapstone sculpture on the Hoysala temple atBelur, India^[14]

·         

Soapstone slot & tab tomb in Dahlonega, Georgia, US.

·         

An Egyptian carved and glazed steatite scarabamulet.

·         

Steatite scarab. The Walters Art Museum.

See also[edit]

·         List of minerals

·         List of rocks

·         Serpentinite

·         Talc carbonate

·         Archeological Site 38CK1, Archeological Site 38CK44, and Archeological Site 38CK45

References[edit]

1.     Jump up^ “About the Hardness of Soapstone” by Soapstone.com

2.     Jump up^ "Some Important Aspects of the Harappan Technological Tradition," Bhan KK, Vidale M and Kenoyer JM, in Indian Archaeology in Retrospect/edited by S. Settar and Ravi Korisettar, Manohar Press, New Delhi, 2002.

3.     Jump up^ Kenneth E. Sassaman (1993-03-30). Early Pottery in the Southeast: Tradition and Innovation in Cooking Technology. University Alabama Press. ISBN 978-0-8173-0670-0.

4.     Jump up^ Else Rosendahl, The Vikings, The Penguin Press, 1987, page 105

5.     Jump up^ "Tepe Yahya," Encyclopædia Britannica, 2004. Britannica Concise Encyclopedia. 3 January 2004, Britannica.com

6.     Jump up^ C.Michael Hogan (2007) "Knossos Fieldnotes", The Modern Antiquarian

7.     Jump up^ Barnett, Antony (2003-06-22). "West's love of talc threatens India's tigers". The Guardian. London. Retrieved 2007-01-09.

8.     Jump up^ Witthoft, J.G., 1949, "Stone Pipes of the Historic Cherokees", Southern Indian Studies 1(2):43–62.

9.     Jump up^ "Soapstone gives countertops, tiles a look that's both new and old". The Washington Post. Retrieved 2014-01-11.

10.  Jump up^ Royalty Minerals Ltd., Mumbai, India.

11.  Jump up^ Superior Technical Ceramics Corp., St. Albans, Vermont, USA.

12.  Jump up^ "CDC - NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards - Soapstone (containing less than 1% quartz)".www.cdc.gov. Retrieved 2015-11-21.

13.  Jump up^ GemRocks: Soapstone

14.  Jump up^ Hoysala.in

&&&&&&&

حجر البسر

بضم باء موحده و سکون سین و راء مهملتین

ماهیت آن

سنکی است سفید مدور صاف در بحر حجاز یافت می شود

افعال و خواص آن

چون اندکی از ان را بیاشامند ادرار بسیار نماید و تقویت قلب و تفتیت حصاه کند بالخاصیه و تعلیق آن بر بالای مثانه از خارج جهت ادرار بول مفید و آنچه در ساحل جده در صدف بزرک مستدیری بهیأت سم یافت می شود بسیار کثیف و مستعمل در طب نیست

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

///////////

حجر البسر ( اسم ) صدف نوعی نرم تن از دسته شکمپاییان که شبیه مخروطی است و دهانه اش دارای سرپوش میباشد و جزو خانواده توبینینه است .

&&&&&&&

حجر البشف[یشف]

بفتح باء موحده و سکون شین معجمه و فا و یشب* بیاء مثناه تحتانیه در اول و بای موحده در آخر نیز آمده و بفارسی یشم کویند بمیم در آخر

ماهیت آن

سنکی است بسیار صلب و بالوان بسیار می باشد بهترین آن زیتونی پس سبز مائل بزردی پس سبز صاف پس سبز مائل بسفیدی پس سفید است که آن را کافوری نامند بلکه آنچه صاف تر و صلب تر و شفاف تر باشد بهتر و مستعمل است

طبیعت آن

در آخر دوم سرد و خشک

افعال و خواص آن

آشامیدن آن جهت تقویت قلب و معده و خفقان عجیب الفعل حتی تعلیق آن بجهت نزف الدم و قروح باطنی و زحیر و حرقه البول و با شراب سفید جهت حصاه مقدار شربت آن یک دانک و تعلیق آن بر کردن جهت خناق بر روی دل جهت خفقان و طپش آن و بر مری و معده جهت تقویت آن و بر ران جهت عسر ولادت و در دست جهت رفع سحر و چشم بد و ضرر صاعقه مؤثر و کویند که چون قمر در برج انثی باشد و بران صورت انسانی نقش کنند تعلیق آن جهت آلام باطنی نافع و بعضی در تاثیرات دیکر که مذکور شد نقش صورت انسان شرط نداشته اند و بعضی مقدار یک مثقال را شرط می دانند برای این عمل

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

* یشب . [ ی َ ] (معرب ، اِ) سنگی است و آن معرب یشم است به ابدال میم به باء مانند لازم و لازب . (از تاج العروس ). مأخوذ از یشپ فارسی و به معنی آن . (از آنندراج ) (ناظم الاطباء). یشم . یشف . معرب یشم** و آن سنگی است . یصب . یصم . (یادداشت مؤلف ). و رجوع به یشم و الجماهر ص 198 و صیدنه ٔ ابوریحان بیرونی شود.

** یشم . [ ی َ ](اِ) نام سنگی قیمتی که از چین یا هند می آورند و گویند هرکه آن را با خود داشته باشد از آفت برق ایمن خواهد بود. (برهان ) (از فرهنگ جهانگیری ) (ناظم الاطباء). سنگی قیمتی که مایل به سبزی باشد. (غیاث ). سنگ یشم از رودهای ختن خیزد. (حدود العالم ). یشم که آن را یشب هم خوانند، سنگی است معدنی ، بهترین آن زیتی و سپس سفید و آنگاه زرد است و آن را خواصی است . (از تاج العروس ). سنگی است سبزرنگ معدنی و گفته اند در حوالی ختن رودخانه ای است که آب آن بدانجا می رود و یشم در آنجا بهم رسد و در جایی دیگر پیدا نمی شود و یشم را هفت رنگ است ، زیتی بهترین رنگهاست و حکما آن را در جزو جوهریات شمرده اند و مبارک دانند. در ختا معتبر است و بزرگان آنجا بی کمر یشم نباشند و حکاکی خوب بر یشم می کنند و گویند یشم را دافع طاعون و صاعقه دانند، چه در آن ولایت صاعقه بسیار می شود و لهذا یشم معتبر شده است . گویند دافع برص و بهق و خفقان و بواسیر است و معرب آن یشب است . (انجمن آرا) (آنندراج ). یکی از گونه های عقیق که دارای رنگ دودی مایل به سفید است . از این سنگ گاهی در جواهرسازی و ساختن زینت آلات استفاده می کنند. یشب . یشپ . یشف . یصم . یصب . حجر حبشی . حجرالیشب . سنگ یاسم . سنگ چشم . (از یادداشت مؤلف )

-حجرالیشف . [ ح َ ج َرُل ْ ی َ ] (ع اِ مرکب ) یشم . یشب . حجرالیشب . عبارت از یشم فارسی است ، و آن سنگی است در غایت صلابت و بهترین او زیتونی پس سبز مایل بزردی پس سبز صافی و بعد از آن سبز مایل بسفیدی است . در آخر دوم سرد و خشک و مقوی معده و قاطع نزف الدم و زحیر و قروح باطنی و خفقان و حرقة البول شرباً، و با شراب سفید مفتت حصاة و تعلیق او بر گردن جهت خناق و بر مری و معده جهت تقویت معده و بر ران جهت عسر ولادت و در دست جهت سحر و دفعچشم بد و ضرر صاعقة مؤثر. و گویند چون قمر در برج انثی باشد و بر او صورت انسان نقش کنند تعلیق او جهت جمیع آلام باطنی نافع است و بعضی در تأثیرات دیگر که مذکور شد نقش صورت انسان را شرط دانسته اند و قدر او یک مثقال بودن را برخی شرط میدانند و قدر شربتش یکدانگ است . (تحفه ٔ حکیم مؤمن ). و صاحب اختیارات بدیعی گوید: حجرالیشب سنگ یشف خوانند و اهل مشرق ابوقلمون خوانند و بیونانی اسطریوس و معنی آن کوکبی بود و نوعی دیگر از وی ملومینون (در بعض نسخ طرمیتو) و آن چند رنگ بود و بهترین وی سبز بود، معده را نافع بود بغایت . و جالینوس گوید اگر قلاده ای از وی بسازند که موازی معده بود و در گردن اندازند معده و مری را نافع بود و دیسقوریدوس گوید: بر ران آبستن آن جهت دشخواری زادن و بر بازو بستن جهت تعویذ نافع بود -انتهی . و داود ضریر انطاکی گوید: یشم و یقال بالباء الموحدة والفاء معدن قریب من الزبرجد لکنه اکثر شفافیةً و صفاءً و اجوده الزیتی فالاخضر فالابیض . و هو بارد یابس فی آخر الثانیة یقطع نزف الدم و القروح و الزحیر و حرقة البول شرباً و الخفقان و ضعف المعدة و الخناق تعلیقاً فی العنق و عسرالولادة علی الفخذ و العین و النظرة و السحر و الصاعقة فی الید. و قیل أن فعله مشروط بنقش صورة انسان علیه و القمر فی برج انثی -انتهی

/////////

یَشم (در متون طب سنتی یشب، یشف)یکی از سنگ‌های بهادار و سنگی سیلیسی است که معمولاً به رنگ قرمز، زرد، قهوه‌ای یا سبز است. گونه آبی آن کم‌یاب است.[1]

یشم صیقل‌خورده، 2.5 سانتی‌متر.

یشم در ادبیات فارسی

در اشعار و حکایات زیادی در متون ادبی فارسی به سنگ یشم اشاره شده است:

به دشت شاه بهار آمد [مسعود] با تکلفی سخت عظیم از پیلان و خیلستان چنانکه سی اسب با شاخ‌های مرصع به جواهر و پیروزه و یشم.[2]

انگشتری یشم داشت بیرون کشید و گفت این انگشتری خداوند سلطان است.[3]

مزاج و طبع هوا گرم ونرم شد، نه شِگفت

اگر بزاید از یشم و مرمر، آتش و آب.[4]

ویکی

///////////

به عربی یشب:

اليشْب أو "اليشم" أو "الجاد "(بالإنجليزية: Jade) هو من الأحجار الكريمة ويتخذ للزينة وجلب الحظ. عادةً يكون لونه أخضر ولكنه يوجد بجميع الألوان ما عدا الأزرق. ويكثر استعماله في الصين حيث تُعتبر الأيقونات والتمائم والحلي المصنوعة منه جالبةً للحظ والسعادة.

يوجد من اليشب نوعان أساسيان مختلفان من حيث التكوين الذري ولكنهما يشتركان في نظام بلوري واحد لتوزيع الذرات، وهما:

الجاديت وهو الأكثر غلاءً وجمالاً ويتكون من سيليكات الألمنيوم والصوديوم.

النفريت الذي يتكون من سيليكات الكالسيوم والمغنيزيوم والحديد.

تعتبر ميانمار المنطقة الرئيسة في العالم لاستخراج اليشم من نوع الجادييت، تليها غواتيمالا في أميركا اللاتينية. أما النوع الثاني، النيفريت، فيوجد في العديد من البلدان كنيوزيلندا والصين وتايوان وكندا والولايات المتحدة وروسيا.

/////////

به آذری یِشم:

Yəşəm kvars və ya xalsedonla sementləşmiş mikro Yəşəm kvars və ya xalsedonla sementləşmiş mikroskopik kvars dənələrindən ibarət bərk süxurdur.Tərkibində böyük miqdarda dəmir, alüminium, kalsium oksidlərinin və həmçinin qranat, xlorit, epidot kimi mineral qarışılqların olması ona çx müxtəlif rənglər verir.Yəşəmin ən yaxşı növlərindən istənilən rəng və çarlara rast gəlinir.Görkəmli mineroloq – alim A.Y.Fersman bu daş haqqında belə yazmışdır: “Mən öz rəng zənginliyinə görə yəşəm qədər fərqlənən ikinci bir mineralk növü tanımıram ; təmiz göy rəngdən başqa , yəşəmdə bütün rəng çalarları var və onlar birləşərək nağılvari mənzərə yaradır” Çinlilər yəşəmi ilahiləşdirmişlər.Yəşəmlər qədim dənizlərin dibində, sualtı bazalt-liparit vulkanlatının yaxınlığında əmələ gəlmidir. Qərbi Avropa ölkələrində yəşəmdən bəzık daşı kimi XV-XVİ əsrlərdə istifadə etmişlər.Rusiyada I Pyotr dövründə filiz bilicilərini yəşəm arxasınca Urala, ya da Sibir göndərirdilərXVIII əsrdə Urala Orsk şəhəri yaxınlığında Polkovnik dağında müstəsna dərəcədə gözəl, ala-bəzək yəşəm daşları tapıldı.Bəzək əqiqlərinin ehtiyatı praktiki olaraq tükənməzdir.Bu , planetimizdə ən geniş yayılmış süxurlardandır. Rusdiyada , təkcə Uralda 250-dən çox yataq məlumdur.Burada onlar Qütb Uralından Qazaxıstana qədər eni 50 km zolaq şəklində uzanan ərazidə rast gəlir. ərazidə rast gəlir.

//////////

به عبری

יָשְׁפֵה, האבן השלישית בטור הרביעי בחושן הכהן הגדול, והיא מיוחסת לשבט בנימין.

//////////

به ازبکی یشمهَ:

Yashma (arab.) — kremniyli choʻkindi togʻ jinsi. Asosan, xalsedon hamda tarkibida kaltsiy karbonatlari va giltuproq aralashmasi boʻlgan kvarsning mikroskopik donalaridan tashkil topgan. Ya.ning kelib chiqishi metasomatizm jarayoni va kremniyli choʻkindilarning metamorfik oʻzgarish jarayoni bilan bogʻliq. Tarkibiga koʻra: kvarsli asl Ya.; kvarsli, kvarsxalsedonli yashmoidlar; kvarsdala shpatli Ya. koʻrinishl i jinslarga boʻlinadi. Rangi sariq, qizil, yashil, kulrang . Koʻpincha toʻlqinli, dogʻ va yoʻlyoʻl koʻrinishdagi turfa rangda uchraydi. Qattiqligi 5,5—7; yaxshi silliqlanish xususiyatiga ega. Shaffof emas. Teksturasi boʻyicha yaxlit, yoʻlyoʻl, sferoid shakllilarga ajratiladi. Ayniqsa, turli rangli tasvir (peyzaj) koʻrinishidagi turlari qimmatli hisoblanadi. Ya. qatlam va linza koʻrinishida boʻlib, qavatlarning qalinligi oʻnlab va yuzlab metr boʻladi. Ya. Oʻzbekiston, Rossiya (Ural, Oltoy), Ukraina va boshqalar joylarda uchraydi. Ya.ning yaxshi silliqlanadigan turlari qadimiydan bezak toshi sifatida ishlatilgan. Hoz. vaqtda bezak toshi, qoplama sifatida hamda zargarlik buyumlari ishlab chiqarishda va texnik maqsadlarda ishlatiladi.

///////////

به پنجاب جیسپر:

جیسپر سلیکان ڈائیآکسائیڈ دی اک ونڈ اے۔

///////////

به ترکی استانبولی یِشم (جَسپ)

Yeşim (Jasp)

Kuvars grubundan bir silis mineralidir. Doğada kırmızı, yeşil, kahverengi ve sarı renkleri vardır. Bileşiminde bulunan hematit,ona rengini verir ve bu renkler, dağılımlarına göre: Okyanus, dalmaçya, hayalet, kırmızı gibi adlarla anılırlar. Kırmızı noktalar serpiştirilmiş haline kantaşı ya da heliotrop denen yeşim (jasp) taşı, EskiRoma'da yüzük taşlarında kullanılırdı. Sertliği 7'dir.

 //////////

به اویغوری: قاشتیشی

/////////

Jasper

From Wikipedia, the free encyclopedia

For other uses, see Jasper (disambiguation).

Jasper outcrop, Bucegi Mountains,Romania

Jasper, an aggregate of microgranular quartz and/or chalcedony and other mineral phases,^[1][2] is an opaque,^[3] impure variety of silica, usually red, yellow,brown or green in color; and rarely blue. The common red color is due to iron(III)inclusions. The mineral aggregate breaks with a smooth surface and is used for ornamentation or as a gemstone. It can be highly polished and is used for vases,seals, and snuff boxes. The specific gravity of jasper is typically 2.5 to 2.9.^[4]Along with heliotrope (bloodstone), jasper (green with red spots) is one of the traditional birthstones for March. Jaspilite is a banded iron formation rock that often has distinctive bands of jasper.

Contents

  [hide] 

·         1Etymology and history

·         2Types

o    2.1Gallery

·         3See also

·         4References

·         5External links

Etymology and history[edit]

Moveable ring from 664 to 322 BC (Late Period). Green jasper and gold.^[5] TheWalters Art Museum

Goat-headed basket carved from red jasper. Russian, late 19th century,Kremlin Armoury

The name means "spotted or speckled stone", and is derived via Old French jaspre(variant of Anglo-Norman jaspe) and Latin iaspidem (nom. iaspis)) from Greek ἴασπιςiaspis, (feminine noun)^[6] from an oriental language (cf. Hebrew יושפה yushphah, Akkadianyashupu).^[7]

Green jasper was used to make bow drills in Mehrgarh between 4th and 5th millennium BC.^[8] Jasper is known to have been a favorite gem in the ancient world; its name can be traced back in Arabic, Persian, Hebrew, Assyrian, Greek and Latin.^[9] On Minoan Crete, jasper was carved to produce seals circa 1800 BC, as evidenced by archaeological recoveries at the palace of Knossos.^[10]

Although the term jasper is now restricted to opaque quartz, the ancient iaspis was a stone of considerable translucency including nephrite.^[2] The jasper of antiquity was in many cases distinctly green, for it is often compared to the emerald and other green objects. Jasper is referred to in the Nibelungenlied as being clear and green. The jasper of the ancients probably included stones which would now be classed aschalcedony, and the emerald-like jasper may have been akin to the modernchrysoprase. The Hebrew word yushphah may have designated a green jasper.^[11] Flinders Petrie suggested that the odem, the first stone on the High Priest's breastplate, was a red jasper, whilst tarshish, the tenth stone, may have been a yellow jasper.^[12]

https://en.wikipedia.org/wiki/Jasper

&&&&&&&

حجر البقر

بفتح باء موحده و قاف و راء مهمله و آن را خرزه البقر نیز نامند و بهندی کای روهن

ماهیت آن

مهره ایست که در زهرۀ کاو متکون می کردد بمقدار زردۀ بیضۀ مرغ و زردتر از ان و تلخ و نزد برآوردن و تازکی اندک نرم می باشد و بعد از سرد شدن و خشک کشتن اندک صلب و تیره و بعضی منقط بسیاهی می کردد و جرم آن اندک سخیف و سست و ظاهر آن صلب تر و در رنک مساوی و بعضی مدور و بعضی مثلث و بعضی پهن و بعضی طولانی و بهر شکلی که می خواهند در حین نرمی و تازکی می سازند و از یک مثقال تا چهار مثقال می باشد و آنچه در شیردان آن تکون می یابد فادزهر است و در فادزهر ذکر یافت و کویند علامت تکون آن در زهرۀ کاو آنست که روز به روز آن کاو زرد و ضعیف و لاغر می کردد و چشم آن مائل بزردی و سفیدی و حدقۀ آن مستدیر و اکثر اوقات فریاد می کند و مختص بکاو نر و یا ماده نیست و در ماده بیشتر و در بلاد بارده زیاده از حاره تکون می یابد و این امور کلی نیست و نیز در زهرۀ هر کاوی تکون نمی یابد بلکه در صدها یکی و بهترین آن بزرک سنکین تازۀ آنست

طبیعت آن

در آخر دوم کرم و خشک و انطاکی کرم در اول و خشک در دوم کفته

افعال و خواص آن

از حجر التیس بغایت ضعیف تر و محلل و مسمن و مدر بول و حیض و جالی و مفتت حصاه و جهت یرقان و مرضی که در هند و بنکاله در پهلوی چپ اطفال بهم می رسد و آن را د به بفتح دال چهار نقطه و باء موحدۀ مشدده و ها و بکهی بفتح باء موحده و کسر کاف و خفای ها و یا نیز نامند نافع و اکتحال آن جهت رفع بیاض و تقویت بصر به تنهائی و یا با اکتحال مناسبه و طلای آن جهت بهق و برص و رفع آثار جلد و بواسیر و التیام جراحات و با آب کشنیز خشک جهت جمره و نملۀ ساعیه و امثال آن و با شراب جهت رویانیدن موی سیاه در موضع برص و داء الثعلب بعد از کندن موی سفید از مجربات است و سعوط یک عدس آن با آب چغندر جهت نزول آب در چشم و خوردن آن هر روز بقدر دو حبه با جلاب بعد از حمام بلا فاصله و یا در حمام و از عقب آن آب کوشت مرغ فربه آشامیدن تا چند روز باعث تسمین بدن و تولید پیه و نرمی آن و از مجربات دانسته اند و همچنین با مغز بادام و یا نارجیل و یا حبه الخضراء و یا حب الصنوبر خوردن و مستعمل زنان مصر و عراق است و حمول آن با عسل جهت باثور مضر محرورین و مصدع مصلح آن کثیرا مقدار شربت آن تا دو قیراط و یک مثقال آن قاتل و آنچه در کردۀ کاو متکون می کردد بزرکتر و سبک تر و در افعال ضعیف تر از آنست

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

///////////

حجر البقر

در مصر آن را خرزة البقر خوانند و آن را گاو زهرج و گاو زهره خوانند در میان زهره گاو بود و گویند در شیردان بود و در میان زهره گوسفند نیز می‌باشد و بشیرازی آن را اندرزا نامند و چون سحق کنند به آب بعضی بقول و طلا کنند بر حمره و نمله نافع بود و چون سحق کنند و با شراب بسرشند و بر موضعی که سفیدی بود طلا کردن موی سیاه برآید اگر سبب آن از علت داء الثعلب بود یا برص بوده باشد اما موی سفید را سیاه نکند مؤلف گوید بغایت گرم بود و بادهای سرد را سودمند بود خوردن و طلا کردن

______________________________

صاحب مخزن الادویه می‌نویسد: آن را خرزة البقر نیز نامند و بهندی کای‌روهن و آن مهره‌ایست که در زهره گاو متکون می‌گردد و آنچه در شیردان گاو تکون باید فادزهر است‌

اختیارات بدیعی، ص: 115

&&&&&&&

حجر البلور

بکسر باء موحده و فتح لام مشدده و سکون واو و راء مهمله

ماهیت آن

سنکی است معروف سفید و شفاف از شیشه صلب تر و شفاف تر و از ان نکین و تسبیح و ظروف آب خوردن و سرنی و قلیان و عینک و غیرها تراشیده می سازند

افعال و خواص آن

نکاهداشتن آن با خود مانع خوابهای مشوش و ترسیدن در ان و نکاه کردن در ان مانع سبل و مالیدن آن بر پستان زن شیردار باعث زیادتی شیر آن و چون خواهند که جلای آن زیاده کردد باید که در خون بز نر بکذارند و چون از ان عینک بزرکی که وسط آن ضخیم می باشد بسازند و در برابر قرص آفتاب بدارند و در عقب آن پنبۀ و یا پشمی کذارند زود مشتعل کردد و از عینک شیشه نیز این اثر ظاهر می کردد

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

/////////////

سنگ بلور. [ س َ گ ِ ب ُ ] (ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) ۞ حجرالبلور گویند چون بر شخصی که در خواب می ترسیده باشد بندند دیگر نترسد. (برهان ). سنگی سفید و شفاف و سخت تر و شفاف تر از شیشه که از آن نگین و عینک و تسبیح و ظروف آبخوری و نی غلیان تراشند. (ناظم الاطباء). رجوع به فهرست مخزن الادویه و سنگ شود.

&&&&&&

حجر البولس

بضم باء موحده و سکون واو و ضم لام و سکون سین مهمله و چون بولس اول کسی است که واقف شده بر افعال و خواص آن بنام او مسمی کشته

ماهیت آن

سنکی است شبیه ببورۀ ارمنی و از ان سخیف تر و سبکتر و ملمع و با نقطه های زرد و سفید

طبیعت آن

کرم و خشک

افعال و خواص آن

محلل قوی چون آن را در روغن زیتون بجوشانند و آن روغن را بر بدن صاحبان اعیا بمالند بزودی رفع اعیا و ماندکی آنها کردد

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

///////////

 حجر بولس . [ ح َ ج َ رِ ل ُ ](ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) سنگی است شبیه به بوره ٔ ارمنی و از آن پوچ تر و ملمع و با نقطه های زرد و سفید گرم و محلل قوی . و تدهین بروغن زیتونی که در آن جوشانیده باشند جهت رفع ماندگی بسیار مفید است . (تحفه ٔ حکیم مؤمن ). ابن البیطار از غافقی روایت کند که حجر بولس سنگی است به نطرون ماننده با تخلخلی بیش از نطرون و بر آن خالها و نقطه های زرین شبیه بسنگی که آنرا سفیدلس (نسخه ٔ لکلرک ) سقندلس (نسخه ٔ ابن البیطار چ مصر) نامند و در اعیاو ماندگی سود دارد... و در بعض نسخ ابن البیطار و هم در «مالایسع» این کلمه حجر یونس آمده است و گوید از آن روی که بار نخست یونس آنرا بشناخته است . (از ابن البیطار و مالایسع به نقل لکلرک ).

/////////////

حجر بولس . [ ح َ ج َ رِ ل ُ ](ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) سنگی است شبیه به بوره ٔ ارمنی و از آن پوچ تر و ملمع و با نقطه های زرد و سفید گرم و محلل قوی . و تدهین بروغن زیتونی که در آن جوشانیده باشند جهت رفع ماندگی بسیار مفید است . (تحفه ٔ حکیم مؤمن ). ابن البیطار از غافقی روایت کند که حجر بولس سنگی است به نطرون ماننده با تخلخلی بیش از نطرون و بر آن خالها و نقطه های زرین شبیه بسنگی که آنرا سفیدلس (نسخه ٔ لکلرک ) سقندلس (نسخه ٔ ابن البیطار چ مصر) نامند و در اعیاو ماندگی سود دارد... و در بعض نسخ ابن البیطار و هم در «مالایسع» این کلمه حجر یونس آمده است و گوید از آن روی که بار نخست یونس آنرا بشناخته است . (از ابن البیطار و مالایسع به نقل لکلرک ).

&&&&&&&

حجر الحبشی

بفتح حاء مهمله و باء موحده و کسر شین معجمه و سکون یاء نسبت و آن را حجر فلفل نیز نامند

ماهیت آن

سنکی است شبیه بز برجد و تیره و کویند نوعی از زبرجد است و چون بسایند سفید رنک کردد

طبیعت آن

کرم و خشک و بسیار تند و کزنده

افعال و خواص آن

منقی و جالی و جهت ازالۀ آثار قریبه العهد و بیاض و انتشار بدون ورم و ظفرۀ تازه غیر صلبه نافع است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

////////////

حجر حبشی . [ ح َ ج َ رِ ح َ ب َ ] (ترکیب وصفی ، اِمرکب ) سنگ یاسم* . سنگی است شبیه بزبرجد و تیره و گویند نوعی از زبرجد است و از بلاد حبشه خیزد، و سائیده ٔ او سفیدرنگ میشود. گرم وبسیار تند و منقی و جالی و جهت ازاله ٔ آثار قریب العهد و بیاض و انتشار بدون ورم و ظفره نافع است . (تحفه ٔ حکیم مؤمن ). و صاحب اختیارات بدیعی گوید: دیسقوریدوس گوید این سنگ سبز باشد و صاحب منهاج گوید که بزردی زند و جالینوس گوید مانند یشب بود و چون بسایند مانند شیر از وی بیرون آید و زبان را بگزد و شب کوری و ورم چشم و درد قرحه ٔ آن زایل کند و ناخنه و تاریکی ببرد و مؤلف گوید بپارسی آنرا سنگ یاسم خوانند -انتهی . و حمداﷲ مستوفی در نزهة القلوب آرد: سنگی زردرنگ است و چون به آب بسایند سفیدی دهد مانند شیر و طعمش تیز باشد و در اوجاع چشم مفید بود. و غشاوه ٔ چشم پاک کند و ریشها را صحت دهد و در ملک حبش باشد -انتهی . و در مفردات ابن البیطار آمده : قال دیسقوریدوس فی الخامسة، هو صنف من الحجارة، یکون ببلاد الحبشة، لونه الی الخضرة، ما هو شبیه بالحجر الذی یقال له یشب (طبق نسخه ٔ لکلرک ، و در متن عربی چاپ مصر: هو شبیه بالحجر الذی یقال له لتنشیش ) و هو صنف من الزبرجد. اذا حک هذا الحجر صار لونه بلون اللبن ، یلذع اللسان لذعاً شدیداً و له قوة منقیة و قد یجلو ظلمة البصر. [ قال ] جالینوس فی التاسعة: هو شبیه بالیشب و محکه لذاع شدیداً و لذلک انما یستعمل فی المواضع المحتاجة الی الجلاء و التنقیة. و در آنندراج حجر الحبشی آمده است .

* سنگ یاسم . [ س َ گ ِ س ِ ] (ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) سنگی است سبز بزردی مایل . چون بسایند اجزای آن مانندشیر برآید و زبان را بگزد. درد چشم را نافع باشد و آنرا به عربی حجر حبشی خوانند. (برهان ) (آنندراج ).

&&&&&&&

حجر الحمام

بفتح حاء مهمله و میم مشدده و الف و میم

ماهیت آن

جرمی است که در دیک و پاتیل حمام متحجر می کردد و تیره رنک و سست می باشد

طبیعت آن

کرم و خشک

افعال و خواص آن

از ادویۀ قویه است از برای سرطان و ضماد آن جهت رفع سرطان غیر مزمن مؤثر است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

&&&&&&&

حجر الحوت

بضم حاء مهمله و سکون واو و تاء مثناه فوقانیه و بفارسی سنک سر ماهی نامند

ماهیت آن

جسمی است سفید و مفرطح فی الجمله مثلث شکل صلب شبیه بسنک که بدو طرف سر نوعی ماهی که بهندی پتهرچته نامند متکون می کردد در هر طرفی یک عدد و آن ماهی بقدر یک شبر نهایت دو شبر می باشد و در بنکاله بسیار است و فلس دار و حلال و اکثر می خورند و از ماهی کوچکتر که یک شبر باشد سنک کوچکتر و از ماهی کلان بزرک تر برمی آید

طبیعت آن

کرم و خشک و حاد و با قوت مفتته

افعال و خواص آن

در تفتیت حصاه کرده قوی التاثیر است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

///////////

 سنگ ماهی . [ س َ گ ِ ] (ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) به عربی حجرالحوت را گویند و آنرا در سر ماهی یابند و آن سفید و سخت می باشد خوردن آن سنگ گرده را بریزاند و در علم یده بکار آید. (برهان ). سنگی باشد که در سر ماهی یابند سفید و سخت بود و خوردن آن سنگ گرده را بریزاند. (آنندراج ).

&&&&&&&

حجر الحیه

بفتح حاء مهمله و یاء مثناه تحتانیه و ها بفارسی مهرۀ مار کویند

ماهیت آن

اقسام می باشد قسمی معدنی و آن را مار مهره نامند و بعضی کویند که در معدن زبرجد بهم می رسد و آن زبرجدی رنک مائل بسیاهی و خاکستری می باشد و بشکل نکین مربعی از یک مثقال تا دو مثقال و دوم حیوانی که در عقب سر بعض افاعی می باشد و در همه افاعی یافت نمی شود بلکه بندرت در بعضی و چون از کوشت جدا کنند نرم می باشد و بعد رسیدن هوا متحجر می کردد و بقدر نصف صدفی مائل بدرازی و خاکستری رنک و بعضی سیاه و صلب و مخطط بسه خط سفید و بعضی سفید و سست و مجعول نیز می باشد و امتحان اصلی از جعلی و خوبی آن کویند آنست که چون بر موضع کزیدۀ مار بکذارند بچسپد و چون شیر بران بریزند شیر منجمد و متغیر کردد و کفته اند که چون بعد از ان در شیر اندازند شیر را منجمد کند و چون جذب تمام سم کرده باشد دیکر نچسپد و شیر را منجمد نسازد و در حین جذب سم لون آن متغیر کردد و چون در شیر اندازند بحال اصلی آید و امتحان دیکر آنکه چون بر جامۀ پشمی سیاه یا کبود بمالند سفید کرداند و چون مبالغه نمایند سیاه شود و سفیدی در ان نماند و امتحان دیکر آنکه چون در آب لیمو در صحن چینی اندازند بحرکت و دوران آید و این امتحان مختص بدین نیست بلکه اکثر اصداف و حلزونات نیز چنین می باشند

افعال و خواص آن

جهت سم مار قوی الاثر و برای عقرب کزیده و هوام دیکر ضعیف الفعل و لیکن شیخ الرئیس در مفردات قانون نوشته که جالینوس منکر این فعل است و آشامیدن آن جهت تفتیت حصاه و سنک مثانه بغایت نافع مقدار شربت آن تا سه قیراط و تعلیق مخطط آن جهت صداع و لیثرغس نافع است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

//////////

حجر الحیّه‌

: به پارسی مهره مار گویند، و آن در قفای مار افعی یافته شود؛

و بر چند نوع بود

: سیاه رنگ، و رمّادی اللّون، و مخطّط. چون دانگی از او تا دو دانگ در شراب حلّ کرده، خورند، دفع جمیع زهرها کند.

اختیارات بدیعی

//////////////

مهره ٔ مار. [ م ُ رَ / رِ ی ِ ] (ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) مهره ای است به اندازه ٔ برنجی بارنگ سپید که گویند هر ماری دو عدد از آن در درون سردارد و غربال بندان دو تای از آن را در سرکه افکنند به فاصله ای و آن دو در سرکه حرکت کنند تا به یکدیگر پیوندند و این خاصیت در هر چیز آهکی باشد چون پوست خایه . (یادداشت مؤلف ). به عربی حجرالحیه گویند، و درمخزن الادویه گفته آن را اقسام است قسمی است معدنی وآن را مار مهره گویند و بعضی گفته اند در معدن زبرجدبهم میرسد و آن زبرجدی رنگ مایل به سیاهی و خاکستری است بشکل نگین مربعی از یک مثقال تا دو مثقال . دم حیوانی که در عقب سر بعضی از افاعی هست و در بعضی نیست . چون از گوشت جدا کنند نرم و بعد حجریت پیدا می کندو متفاوت است . مجعول نیز می باشد. امتحان اینکه بر جای گزیده مار بچسبد و چون شیر بر آن ریزند شیر منجمدو متغیر شود و چون جذب تمام سم کرده باشد دیگر نچسبد. (از آنندراج ). حجرالثعبان . عودالحیة

&&&&&&&

حجر الخزامی

بفتح خا و زای معجمتین و الف و کسر میم و یاء نسبت

ماهیت آن

سنکی است سیاه رنک و مدور و بدبوی و از صقلبه خیزد و از آتش مشتعل کردد و چون آب کمی بران ریزند شعله ور کردد و چون در روغن اندازند منطفی شود

افعال و خواص آن

بخور آن جهت کریزانیدن هوام و با خود داشتن آن جهت صرع و عقر زنان عاقر و وجع رحم و اذیت حیوانات موذی مؤثر است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

&&&&&&&

حجر الخزفی

بفتح خا و زای معجمتین و کسر فا و سکون یاء نسبت

ماهیت آن

سنکی است مصری شبیه بخزف و صفایحی و زود منشق شود و از هم بپاشد و ریزه کردد

طبیعت آن

در کرمی کمتر از یاقوت و بسیار خشک و با قوت قابضه و حاده

افعال و خواص آن

قائم مقام حجر قیشور است در ستردن موی و دو درهم آن با شراب قاطع خون حیض و خوردن یک مثقال آن چهار روز بعد از ظهر باعث قطع حمل دائمی و ضماد آن با عسل جهت ورم پستان و قروح خبیثه نافع و مانع ازدیاد و انتشار آن هر دو است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

&&&&&&&

حجر الخطاطیف

بفتح خاء معجمه و طاء مهمله و الف و کسر طاء مهمله و سکون یاء مثناه تحتانیه و فا

ماهیت آن

دیسقوریدوس کفته بچۀ اولین پرستوک را چون در افزونی نور ماه بکیرند و شکم آن را بشکافند دو عدد سنک در شکم آن یابند یکی یکرنک و دیکری ملون بالوان و چون یکرنک آن را در پوست شتر یا کوساله بندند پیش از آنکه بزمین برسد تعلیق آن بر بازوی مصروع و یا کردن آن جهت زوال صرع بعون اللّه تعالی مفید و مجرب است و انطاکی نوشته سنکی است بقدر سر انکشتی مائل بزردی و سفیدی و آن را حجر الیرقان نامند و در سر اندیب بهم می رسد و چون بچۀ خطاطیف را یرقان عارض می شود مادر و پدر آن رفته آن سنک را برای زوال آن می برند و نزد ما یافت نمی شود مکر در آشیان خطاطیف و مردمی که می شناسند آن را بحیله بدست می آورند باینکه بچهای آنها را بزعفران زرد می نمایند به نحوی که مادر و پدر آنها ندانند و بعد دیدن آنها بچها را زرد بکمان یرقان رفته آن سنک ریزها را می آورند و مردم از آشیان آنها برمی آورند

طبیعت آن

کرم و خشک در دوم

افعال و خواص آن

جهت یرقان و خفقان و تفتیت حصاه و تفتیح سدد شربا و طلاء و تعلیقا نافع و کفته اند ملون آن را چون در حریر پیچند و نکاهدارند با خود باعث جاه و قبول و قضای حوائج می کردد و امین الدوله کفته تعلیق سنک ملون سرخ آن موجب رفع فزع است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

////////////

حجرالخطاطیف . [ ح َ ج َ رُل ْ خ َ ] (ع اِ مرکب ) حجرالخطاف . سنگ پرستوک . حجرالیرقان . داود ضریر انطاکی در تذکرة گوید: یتولد بسراندیب من ارض الهند فی قدرالانملة رخو الی الصفرة و البیاض و یسمی حجر الیرقان . و الخطاطیف یعتری فروخها الیرقان فتصفر فتذهب و تأتیها به فلایوجد عندنا منه الا مایری فی بیوت الخطاطیف . و یحتالون علی جلبه بان تطلی فروخ الخطاطیف بالزعفران فتظن الیرقان نزل بها فتأتیها به . و هو حار یابس فی الثانیة. قد جرب نفعه من الیرقان شرباً و طلاءً و یفتت الحصی و یفتح السدد و یزیل الخفقان ولو حملاً - انتهی . سنگی است سست بقدر سر انگشتی مایل بزردی و سفیدی و از سراندیب خیزد و گویندچون بچه ٔ خطاف را بزعفران زرد کنند او گمان یرقان کرده آن سنگ را به آشیان خود می آورد. در دوم گرم و خشک و شرباً و طلاءً بجهت یرقان مجرب دانسته اند و مفتت حصاة و مفتح سدد و جهت خفقان نافع است و مؤلف «مالایسع» تصریح کرده : که آن سنگی است که چون بچه ٔ خطاف رادر ایام فزونی نور ماه شکم بشکافند دو عدد از آن یابند. و در طی بیان خواص خطاف مذکور خواهد شد. (تحفه ٔحکیم مؤمن ). و حمداﷲ مستوفی در نزهةالقلوب گوید: در رودگان پرستو میباشد. سفید و سرخ نیز بود. سفیدش دفع صرع کند و سرخش دفع ترسیدن در خواب کند - انتهی . صاحب اختیارات بدیعی گفته است : دیسقوریدوس گوید: بچه ٔ نخستین پرستوک را چون بگیرند در فزونی ماه و شکم بشکافند دوپاره سنگ یابند یکی یکرنگ بود و دیگری برنگهای الوان و در پوست ایل یا پوست گوساله بندند پیش از آنکه خاک به وی رسد و بر بازوی مصروع بندند یا بر گردن وی آویزند بفرمان آفریدگار عزوجل صرع از وی زایل شود، و این مجرب است .

&&&&&&&

حجر الخمار← حجرالصرف*

بضم خاء معجمه و فتح میم و الف و راء مهمله و آن را حجر الخمار جهت آن نامند که رافع خمار است و خرزه الخمار نیز نامند

ماهیت آن

سنکی است سنکین و ملمس آن نرم و سرخ مائل بسیاهی و بسیار صلب نیست و آن قسم مادۀ خماهان است که حدید صینی نامند بهترین آن آنست که چون بر مس بسایند سائیدۀ آن سرخ رنک باشد

افعال و خواص آن

چون مقدار یک مثقال و نیم سائیدۀ آن را مخمور بیاشامد در ساعت خمار او زائل کردد و عرق نماید و سردی و سرور و فرح یابد

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

- حجرالصرف . [ ح َ ج َ رُص ْ ص َ ] (ع اِ مرکب ) شیخ الربوة محمدبن ابی طالب انصاری دمشقی گوید: یزعم بعض المتکلمین انه زنجفر معدنی لشبهه به فی اللون و الکون و الرزانة. و لون هذا الحجر احمر بسواد لکون خشب الصندل الاحمر کمد الظاهر احمر الباطن . یعلوه سواد یسیرو فی وجه منه صقال و نعومة و من خواصه تسکین ثائرةالدم لطوخاً و تبرید حرارة الجسد و الورم الحار و شرب الیسیر منه یذهب بالسکر و الخمار، و من حمله و اخفاه و دخل بین محبین تباغضا. و هومن الاحجار الحدیدیةواﷲ اعلم بذلک . (نخبة الدهر ص 83). و نیز گوید: و من قسم الکبریت ایضاً حجر الصرف الذی یسقی للمخمورین اذا قوی علیهم الخمر و معدنه بوادی موسی علیه السلام . (نخبةالدهر ص 79). و حمداﷲ مستوفی در نزهةالقلوب گوید:حجر صرف . سنگی سرخ است که بسیاهی زند. در کرمان می باشد. سحق کرده بر سر مالند دفع خمار کند و بدین سبب آنرا سنگ خمار نیز خوانند. مسحوق آن مانند شنگرف است که کتابت را شاید - انتهی . رجوع به حجرالحمی شود.

////////////

حجر الخمار

بضم خاء معجمه و فتح میم و الف و راء مهمله و آن را حجر الخمار جهت آن نامند که رافع خمار است و خرزه الخمار نیز نامند

ماهیت آن

سنکی است سنکین و ملمس آن نرم و سرخ مائل بسیاهی و بسیار صلب نیست و آن قسم مادۀ خماهان است که حدید صینی نامند بهترین آن آنست که چون بر مس بسایند سائیدۀ آن سرخ رنک باشد

افعال و خواص آن

چون مقدار یک مثقال و نیم سائیدۀ آن را مخمور بیاشامد در ساعت خمار او زائل کردد و عرق نماید و سردی و سرور و فرح یابد

&&&&&&&

حجر الدیک

بکسر دال مهمله و سکون یاء مثناه تحتانیه و کاف

ماهیت آن

سنکی است سفید مائل بتیرکی بقدر باقلی و از ان کوچکتر و در شکم خروس متکون می کردد

طبیعت آن

در دوم کرم و در اول خشک

افعال و خواص آن

جهت دفع احزان و هموم و وسواس و تفتیت حصاه شربا و تعلیقا نافع و آشامیدن آبی که آن را در ان شسته باشند جهت تسکین تشنکی مفرط بیعدیل و بدستور نکاهداشتن آن در دهان

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

///////////

حجر الديك

مكان تواجده حجر يتولد في قانصة الدجاج وقيل في بعض الديكة

صفاته وهو ابيض رخو حار يابس

منافعه

إذا حك وشرب فتت الحصى وأزال الوسواس والهم وإذا شد على المصر وع يزول عنه الصرع ويزيد في قوة الباه وإذا علق علي الإنسان يدفع عين السوء وإذا وضع تحت راس الصبي لا يفزع في نومه

&&&&&&&

حجر الرحی

بفتح را و حاء مهملتین و الف آن را قوف نامند

ماهیت آن

سنکی است سیاه و پرسوراخ و متخلخل مانند اسفنج و با صلابت و از جبال شرقی حلب خیزد

طبیعت آن

در آخر سوم کرم و خشک

افعال و خواص آن

محلل و حابس خون حیض و چون کرم کرده سرکه بران ریزند و عضو را ببخار آن بدارند باعث ازالۀ ورم و رافع نزف الدم و رعاف و خون حیض است و شستن مقعده بسرکۀ که در ان آن را تافته انداخته باشند جهت بروز مقعده و نطول آن جهت استحکام اعضا و قطع عرق و رفع اعیا و حمول جرم آن جهت بواسیر و قطع حیض و طلای آن جهت استسقا نافع

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

///////////

حجرالرحی

سنگ آسیا. آسیا سنگ. قوف . سنگی است سیاه و با سوراخها مانند اسفنج و با صلابت و از جبال طرف شرقی حلب خیزد و در آخر سیم گرم و خشک و محلل و حابس خون حیض و چون گرم کرده سرکه را بر او ریخته عضو را ببخار او نگهدارند باعث ازاله ورم و نزف الدم و رعاف و خون حیض و شستن مقعد بسرکه که در آن تافته او را انداخته باشند، جهت بروزمقعد، و نطول آن جهت محکم نمودن اعصاب و قطع عرق و رفع اعیا و حمول جرم او جهت بواسیر و منع حمل و طلای آن جهت استسقا نافع است . (تحفه حکیم مومن ). حمداللّه مستوفی در نزهةالقلوب گوید: حملش دفع بچه افکندن کندو چون سرکه برو پاشند دفع اورام حاره کند - انتهی . صاحب اختیارات بدیعی آرد: بپارسی سنگ آسیا خوانند خشک بود چون گرم کنند و سرکه بر وی ریزند بخار آن منع خون رفتن بکند و ورمهای گرم را سودمند بود، داود ضریر انطاکی در تذکره گوید: یسمی القوف ، و هو اسود محرقکالاسنفج صلب یتولد بجبال تلی حلب من المشرق، یقطع حوله و یلصق ورق الحدید فیطیر من الغد بنفسه . و هو حار یابس فی الرابعة اذا حمی و طفی فی الخل قطع الرعاف والنزف دخانه و خله . و ینطل بهذا الخل المقعدة فیمنع بروزها. و یشد الاعصاب و یقطع العرق والاعیاء و یضمدبالحجر الترهل و الاستسقاء فینفعه و اذا احتمل قطع الباسور و منع الحمل و حبس دم الحیض - انتهی . و ابن البیطار در مفردات آرد: (قال ) ابن سینا: بخار الخل عنه ،یمنع النزف و یمنع الاورام الحارة جداً. و داود ضریرانطاکی در شرح کلمه قوف گوید: حجر اسود اسفنجی الجسم یتولد ببلاد حلب تعمل منه الرحی . حار یابس فی الثالثة ینفع من الاستسقاء و الاورام و الترهل ضماداً. و ان حل و طفی فی الخل قطع النزف و النفث و قروح الرئة شربا و البواسیر نطولا و مسحوقه یدمل الجراح - انتهی .

 &&&&&&&

حجر الرخام

بفتح راء مهمله و خاء معجمه و الف و میم

ماهیت آن

سنک سستی است که در بعضی بلاد در قبرها نصب می کنند و اقسام می باشد مراد از مطلق آن قسم سفید آنست

طبیعت آن

در آخر دوم سرد و خشک

افعال و خواص ان

رادع و قاطع نزف الدم و جهت جراحات و با سرکه جهت تحلیل اورام و رفع استسقا و با صمغ و نوشادر جهت بهق و رفع آثار و ذرور آن جهت رفع بواسیر و آشامیدن مسحوق آن با عسل هر روز بقدر یک مثقال جهت رفع دملهای دموی مؤثر کویند آشامیدن سنک مقابر که منقوش بنوشتها باشد باعث نسیان است و همچنین بسیار خواندن نقشهای آن و آشامیدن آن روز شنبه پیش از طلوع آفتاب باسم معشوق و قصد رفع عشق دافع تعشق است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

///////////

رخام . [ رُ ] (ع اِ) سنگ سپید و نرم . (غیاث اللغات از منتخب اللغات و صراح اللغه ). مرمر. (منتهی الارب ) (دهار) (مهذب الاسماء) (دستوراللغة) (دمشقی ). سنگی است سفید یا سفید زردرنگ یا سفید مایل به سیاهی که نام دیگرش مرمر است . (فرهنگ نظام ). سنگی است سپید نرم و آن را انواع است برنگ می و زرد و برنگ زرزور که مرغی است سیاهرنگ . (آنندراج ). مرمر سفید. (ناظم الاطباء). مرمر صاف و سپید که با عربی مشترک است . (از شعوری ج 2 ص 24). نوعی از سنگ است و آن زرد و سفید و سرخ می باشد وبهترین آن سفید است و گویند بغایت صلب و سخت می باشدو بعضی دیگر گویند بسیار نرم می شود و گویند عربی است . (برهان ) (لغت محلی شوشتر نسخه ٔ خطی کتابخانه ٔ مؤلف ). سنگی بغایت صلب و سخت که زرد و سپید و سرخ میباشد. (ناظم الاطباء). سنگی سفید معروف است . (نزهة القلوب ). در برهان نوشته که اقسام آن زرد و سرخ نیز می باشد و در خیابان نوشته که سنگ مرمر است . (غیاث اللغات ). سنگ نسو. (نصاب الصبیان ). نوعی از احجار است ، زردسیاه خمری رنگ و سپید زرزوری بود و بهترین آن سفید بود. (از اختیارات بدیعی ) : آنجا [ به سمنگان ] کوههاست از سنگ سپید چون رخام . (حدود العالم ).

//////////

سنگ مرمر (در متون طب سنتی رخام و حجر الرخام) از سنگ‌های دگرگونی است که از دگرگونی سنگ آهک بوجود آمده است. کانی اصلی تشکیل دهنده آن کلسیت است. از این سنگ به صورت گسترده‌ای برای مجسمه‌سازی استفاده شده است. نمای بنای تاج محل از سنگ مرمر است،این سنگ در بناهای زیارتی و حرم های امامان نیز استفاده می شود.

مرمریت

سنگ آهکی شکل گرفته از رسوبات دریاهای گرم و بیکران میلیون‌ها سال قبل است. مرمریت دارای رگه‌ها و فسیل‌هایی است که زیبایی خاصی به این سنگ می‌بخشد. مرمریت دارای زنجیره‌هایی به نام استیلولیت می‌باشد که مانند نوار قلب در بافت سنگ مشاهده می‌شود. این سنگ با توجه به وجود ناخالصی‌ها به رنگ‌های روشن تا تیره و رنگی مانند: کرم، قرمز، قهوه‌ای، صورتی، سیاه، خردلی، سبز و غیره دیده می‌شود. مرمریت کاربرد مناسبی در نما و کف فرش داخلی و خارجی ساختمان دارند. عمده این سنگها از کشور هندوستان و اقلیت از کشور چین وارد می‌گردد و از بازار بسیار خوبی در ایران برخوردار هستند. از نمونه سنگهای مرمریت می‌توان به گرین ماربل، انیکس، امپرادور لایت و دارک اشاره کرد.[1]

منابع

مصالح و ساختمان / سام فروتنی

ویکی

///////////////

به عربی رخام

الرخام هو صخر كلسي متحول، يتكون من الكالسيت النقي جداً (شكل بلوري لكربونات الكالسيوم CaCO3). يستعمل في النحت، وكذلك يستعمل كمادة بنائية، وأيضاً في العديد من الأغراض الأخرى مثل إكساء الأرضيات والجدران وجدران الحمامات. وقد تكون تحت ظروف نادرة من الضغط والحرارة الهائلتين في جوف الأرض.

مكتب مصنوع من الرخام في مطعم تركي.

تشتهر عدة دول في إنتاجه منها، فلسطين، تركيا، إسبانيا، البرازيل وإيطاليا التي تعد في المرتبة الأولى.ومما يميزه أيضا تفاعله مع الأحماض وهو ينشأ في البيئات البحربة. إستعمال الرخام قد عرف خلال العصور القديمة التى عرفت المبانى والقصور الفاخرة المزينة بمشغولات وتماثيل من الرخام، وقد سجل التاريخ أن الرخام كان يستعمل في إستعمالات كثيرة في جميع العصور التى عرفت المدنية. وقد وصف هيرودوت أهرامات الجيزة بأنها مكسية من الرخام المجلى الذى أكسبها جمالا وعظمة، وقد ذكر في التوراة أن الرخام استخدم في بناء معابد أورشليم ، زهذا يثبت أن الرخام قد عرف من أكثر من ألاف السنين قبل الميلاد. وكان الرخام وسيلة الفنانين في التعبير سواء في فن المعمار أوالنحت ومبانى اليونان القديمة وتماثيل روما وقد عرف الفراعنة الرخام في مصر منذ أكثر من 5 ألاف سنة فقد أستخدم في تكسية الأهرامات وفى بناء المعابد وقصور الملوك وتماثيلهم والمسلات وأعمدة المعابد .

/////////

به اردو سنگ مرمر:

سنگ مرمر :(Marble) : ایک قسم کا حجر ہے۔ یہ پتھر، کیلشیم کاربونیٹ، کاربن، اور آکسیجن کا مرکب ہے۔3). یہ پتھر مجسمہ تراشی اور عمارتوں کی تعمیر میں بے شمار استعمال کیا جاتا ہے۔

//////////

به آذری مِرمِر:

Mərmər (yun. Μάρμαρο — "parlaq daş") — metamorfiq dağ suxuru. Yalnız kalsiumdan CaCO3 ibarətdir.

Rusiyanın Slyudyanka dəmiryol vağzalının binası yerli ağ mərmər daşlardan tikilmişdir.

/////////

به عبری شِیِش:

שיש הוא סלע קרבונטי מטמורפי, כלומר, סלע משקע ימי שעבר התמרה כתוצאה מחום או מלחץ שנוצר במעמקי כדור הארץ. על פי הגדרת התקן האמריקני[1] שיש הוא סלע גבישי שנוצר מאחד משלושת המינרלים קלציט, דולומיט או סרפנטין. עם זאת, לעתים מתייחסים בתור שיש גם לסלעים העשויים ממינרלים אחרים.

/////////

به سواحلی مَرومَرو:

Marumaru (pia: marmar - kutoka kar. مرمر) ni mwamba wa gange uliobadilika kutokana na joto na shindikizo ndani ya ganda la dunia katika kipindi cha miaka mamilioni. Kikemia ni hasa CaCO3.

Ni jiwe gumu sana inayopatikana katika rangi mbalimbali.

Hupendwa sana kama jiwe la ujenzi hasa kama ni nyeupe. Kama ni haba katika eneo fulani hutumiwa kama mapambo tu yaani kuta zafunikwa kwa marumaru. Jiwe lenye rangi mbalimbali hutumiwa kwa sakafu katika majengo muhimu au kama mapambo ya kuta za ndani.

Tangu kale marumaru ilitumiwa pia kwa sanamu.

////////////

به ازبکی مرمر:

Marmar (lot. marmor, yun. marmaros — yaltiroq tosh soʻzidan) — kristalli togʻ jinsi. Ohaktosh yoki dolomitning toʻla qayta kristallanishidan hosil boʻlgan. Mineral donachalarining oʻlchamiga qarab (0,05 — 2,25 mm) mayda, oʻrtacha va yirik donachali M.lar farq qilinadi.

///////////

به پنجاب سنگ مرمر

سنگ مرمر اک پلٹی ہوئی پڑی اے جیہڑی پہلے لائم پتھر سی۔

///////////

به سندی سنگ مرمر:

سنگ مرمر :(Marble) : هڪ قسم جو پٿر آهي۔ هي پٿر، ڪيلشیم ڪاربونيٽ، ڪاربن، ۽ آڪسیجن جو مرڪب آهي۔). هي پٿر مجسمه تراشي ۽ جڳهن جي اڏاوت ۾ بيشمار استعمال ڪيو ويندو آهي ۔

//////////

به تاجیکی مرمر:

Мармар аз калимаи (юнонӣ: marmaros) гирифта шуда, маънояш санги рахшон мебошад. Ҷинси кӯҳии кристалиест, ки дар натиҷаи метаморфизми оҳаксанг ва доломитҳо ҳосил мешавад. Таркибаш асосан аз калсит CaCo₃ иборат буда, ба микдори кам MgO, FeO, Fe₂O₃, MnO, SiO₂, Al₂O, Al₂O₃ ва пайвастагиҳои органикӣ дорад. Дар таркибаш MgO зиёд бошад, мармари доломитдор меноманд. Рангаш вобаста ба омехтаҳои химиявӣ ва механикӣ гуногун аст: сафед, хокистарӣ, гулобӣ, сурх, ҷигарӣ, сабзтоб, зардча ва ғайра. Мармар аз қадим ҳамчун санги меъморӣ маълум аст. Тарошидану сайқал додани мармар нисбатан осон буда онро дар ҳайкалтарошӣ, ҳотамкорӣ, рӯйкаши деворҳо, фаршибиноҳо ва тайёр кардани ҳар гуна армуғонҳо васеъ истифода мебаранд.

/////////

به ترکی مِرمِر:

Mermer, metomorfizma olayı sonucunda kalker ve dolomitik kalkerlerin yeniden kristalleşmesiyle meydana gelmiş bileşimdir. Bileşimlerinin %90-98'i CaCO3'ten (Kalsiyum karbonat) oluşmaktadır. Düşük oranda MgCO3 (Magnezyum karbonat) içermektedir. CaCO3 kristallerinden oluşan mermerlerde esas mineral “Kalsit” tir. Aynı zamanda az miktarda silis, silika, feldspat, demiroksit,mika, fluorin ve organik maddeler bulunabilir. Renkleri genellikle beyaz ve grimsidir. Fakat yabancı maddeler nedeniyle sarı, pembe, kırmızı, mavimtırak, esmerimsi ve siyah gibi renklerde de olabilirler. Mikroskop altında incelendiğinde, birbirine iyice kenetlenmiş "Kalsit Kristalleri"nden oluştuğu görülür.[1]

///////////

Marble

From Wikipedia, the free encyclopedia

This article is about the rock. For the toy, see Marble (toy). For other uses, see Marble (disambiguation).

Marble in Carrara marble quarry, Italy

The Taj Mahal is entirely clad in marble.

Marble is a metamorphic rock that may be foliated or non-foliated, composed of recrystallized carbonate minerals, most commonly calcite or dolomite. Geologists use the term "marble" to refer to metamorphosed limestone; however, stonemasons use the term more broadly to encompass unmetamorphosed limestone.^[1] Marble is commonly used for sculpture and as a building material.

https://en.wikipedia.org/wiki/Marble

&&&&&&&

حجر الزیره

بکسر زای معجمه و سکون یاء مثناه تحتانیه و فتح راء مهمله و ها

ماهیت آن

سنکی است با دهومت و ثقیل و زودشکن

افعال و خواص آن

ذرور آن جهت اندمال جراحات بسیار نافع

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

//////////

حجر الزیره

بکسر زای معجمه و سکون یاء مثناه تحتانیه و فتح راء مهمله و ها

ماهیت آن

سنکی است با دهومت و ثقیل و زودشکن

افعال و خواص آن

ذرور آن جهت اندمال جراحات بسیار نافع

&&&&&&&

حجر السلوان

بفتح سین مهمله و سکون لام و فتح واو و الف و نون

ماهیت آن

سنکی است سفید و شفاف شبیه ببلور و فرق میان آن و بلور نرم شدن آنست در آب و آنکه محلول آن در آب مانند شیر باشد بخلاف بلور

افعال و خواص

آن

آشامیدن آب محلول آن جهت خفقان و نزف الدم و حرارت معده و رفع مرض عشق مقدار شربت آن یک درهم و نوعی از ان که مائل بزردی و بسیار براق نیست از جملۀ سموم است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

///////////////

 حجر السلوان: أبو العباس البناتي قال: هو الحجر المشهور بأفريقية يستسقى به إذا وضع في الماء كما قال صاحب فقه اللغة في باب الحجارة أخبرني بعض أهل يشكرة من أهل الزاب أن هذا الحجر عندهم معروف وهو حجر أبيض ينحل بالماء فينماع إلى لون اللبن ويشرب للسلو مجرب لذلك، وأيضاً لأمراض كثيرة وزعم لي بعض أهل مدينة تونس ممن كانت عنده معرفة بالحجارة أن هذا الحجر يوجد أيضاً بقرطاجانة تونس وهو على ضربين منه ما يشبه البلور ومنه دون ذلك وهذا النوع قاتل.

&&&&&&&

حجر السطریط← حجرالشطوط

بفتح سین و سکون طا و کسر راء مهملتین و سکون یاء مثناه تحتانیه و طاء مهمله در آخر بفارسی سنک مرمر نامند

ماهیت آن

دو نوع است یکی معدنی و دیکری آبی است که آن را بهر شکلی که می خواهند منجمد می کردانند بدین قسم که زمینی را که در ان آب می باشد بهر شکلی که می خواهند حفر می کنند و یک شب می کذارند از خلل و فرج آن آب در ان مکان محفور جمع می کردد روز دیکر رفته آن خاکی را که از ان برآورده اند در ان می ریزند و مدتی می کذارند و بعد از آنکه خوب منجمد و صلب کشت برمی آورند و تراشیده جلا می دهند و معدنی آن تختۀ سنکها است که از معدن آن برمیآورند و این صلب تر و شفاف تر از آبی آنست معدن آن کرمان و در شهر بابک و قلعۀ اقادر لخسجان و رائین و تبریز راجمیر نیز است و کرمانی بهتر و صلب تر و رنک آن سبز و سفید و نخودی و ملون بالوان زرد و سفید و سرخ کمرنک رک دارو شبیه بیشم و تبریزی اندک زرد رنک و رخوتر است و اجمیری سفید و صلب بهترین همه آنست که از معدن مرغ آورند

افعال و خواص آن

سنون محرق ان جهت تقویت لثه و ضماد آن باراتینج و زفت جهت تحلیل اورام صلبه و با موم روغن جهت درد فم معده و ذرور خام آن جهت سوختکی آتش مفید است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

/////////

 حجرالشطوط. [ ح َ ج َ رُش ْ ش ُ ] (ع اِ مرکب ) مرمر. ابن البیطار گوید: و آن سنگ مرمر است و در نسخه ٔچاپی مصر آنرا حجر الشریط ضبط کرده اند و در بعض نسخ خطی تحفه حجر السطریط آمده است و گوید: سنگ مرمر است ضماد محرق او با زفت جهت تحلیل اورام صلبة و با موم روغن جهت درد خم معده و سنون او جهت تقویت لثه نافع است . و در اختیارات بدیعی و مخزن الادویة حجرالطریطو حجر الشطریط بهمین معنی آمده است . و داود ضریر انطاکی حجر الشریط آورده است . و در بعض کتب دیگر حجرالسطریط دیده شد و ظاهراً همان حجرالشطوط درست باشد.

&&&&&&&

حجر السمک

بفتح سین و میم و کاف بفارسی سنک سر ماهی نامند

ماهیت آن

سنکی است که از سر نوعی از ماهی برمی آید و ماهی آن بقدر شبری تا در شبر و فلس دار حلال و در هر ماهی دو سنک در دو جانب آن و سفید براق و صلب از ماهی کوچک کوچک و از بزرک بزرک می باشد

طبیعت آن

در اول کرم و در دوم خشک با قوت مفتته

افعال و خواص آن

آشامیدن سائیدۀ آن جهت تفتیت حصاه کرده مجرب

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

- حجرالحوت

جسمی است که در سر ماهی مستحجر شود. سفید و صلب و پهن می باشد. گرم و حاد و از سواحل دریا خیزد و قسمی از اکتمکت است و یکدانگ تا دو دانگ آن در تفتیت حصاة هر عضوی بغایت موثر است و ابن البیطار گوید: قال الغافقی ، هو شبیه بالحجر، یوجد فی راس الحوت یقوم مقام دماغه و هو ابیض صلب . یشرب فیفتت الحصاة المتولدة فی الکلیتین . و فعله علی ما ذکرت الاوائل فی ذلک قوی جداً. صاحب اختیارات بدیعی گوید: مانند سنگی بود و در سر ماهی یابند و مقام دماغ باشد و سخت بود چون بیاشامند سنگ گرده بریزاند. و صاحب تحفه گوید: جسمی است که در سر ماهی متحجر شود; سفید و صلب و پهن می باشد. گرم و حاد و در ریزانیدن سنگ گرده بغایت قوی است

&&&&&&&

حجر العسلی

بفتح عین و سین مهملتین و کسر لام و یاء نسبت

ماهیت آن

سنکی است سفید و سائیدۀ آن غلیظ و مائل بزردی و شیرین

طبیعت آن

مائل بحرارت

افعال و خواص آن

منقی قروح و در افعال ضعیف تر از حجر لبنی است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

/////////

حجر عسلی . [ ح َ ج َ رِ ع َ س َ ] (ترکیب وصفی ، اِ مرکب ) سنگی است چون بسایند رطوبت آن بغایت شیرین بود و بقوه ٔ شادنه بود و منفعت وی مانند حجر لبنی بود در همه حالات . (اختیارات بدیعی ). ابن البیطار در مفردات گوید: (قال ) دیسقوریدوس فی الخامسة هو حجرٌ شبیه فی جمیع حالاته بالحجر اللبنی غیر ان هذا الحجر اذا حک خرجت منه رطوبة شدیدة الحلاوة جداً و قدینقع مما ینقع منه اللبنی -انتهی . صاحب تحفه گوید: سنگی است سفید و سائیده ٔ او غلیظ مایل بزردی وشیرین مایل بحرارت و منقی قروح و در افعال ضعیفتر از حجر لبنی است . و در بعض کتب هندی آمده است که حجر عسلی بقوت شادنة باشد. و صاحب نزهة القلوب گوید: طعم آن چون عسل شیرین است و لونش مانند شادنج است . و دربعض کتب آمده است سنگی باشد باحکاکت باحلاوت مفرط.

&&&&&&&

حجر الغاغاطیس

بفتح دو غین معجمتین و دو الف و کسر طاء مهمله و سکون یاء مثناه تحتانیه و سین مهمله

ماهیت آن

سنکی است سنکین سیاه رنک مائل بزرقت و نیز کفته اند سنک بسیار سبک صفایحی است که از وادی غاغاما که بین فلسطین و طبریه از ارض مقدس است خیزد و آن وادی مشهور بجهنم است و آن سنک را چون در آتش اندازند مانند چوب سوخته کردد و از یکرطل آن یک اوقیه بماند و سفید و صلب کردد و بوی آن در حین سوختن مانند بوی شاخ حیوانات و نفط و قیر باشد

طبیعت آن

در دوم کرم و خشک

افعال و خواص آن

محلل و ملین و آشامیدن آن قاطع حمل و حیض و مفتت حصاه و مقدار شربت آن تا نیم درهم و بخور آن جهت غشی که از اختناق رحم باشد و کریزانیدن هوام و دفع کرم اشجار مضر رئه مصلح آن زعفران و مهیج صرع مصر و عین بخور آن و ضماد آن جهت نقرس و رویانیدن کوشت مفید است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

حجر غاغاطیس . [ ح َ ج َ رِ ] (ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) ابن البیطار گوید: قال ابن حسان ، ینسب الی واد بالشام کان یقال له فی القدیم غاغاویسمی الان وادی جهنم و هذا الحجر یوجد ایضاً بالاندلس فی ناحیة سرقسطة و قد یوجد ایضاً فی ناحیة جبل شنیر فی اجراف طفلیة و اذا وضع علی النار فاحت منه رائحة القرن المحرق . و قال دیسقوریدوس فی الخامسة: هو بعض الحجاره ینبغی ان یختار منه ما کان سریع الالهاب و کانت رائحته شبیهة برائحة القفر. و هذا الحجر بجمیع اصنافه هو اسود یابس قحل ذوصفائح خفیف جداً. و له قوة ملینة محللة و اذا تدخن به صرع من به صرع و انعش المراءة من الغشی العارض لها من وجع الارحام ، و اذا دخن به ایضاً طرد الهوام . و قدیقع فی اخلاط الادویه الموافقة التی للنقرس و قدیکون بالبلاد التی یقال لها لوقیا . و قد یوجد فی نهر بتلک البلاد ینصب الی البحر یقال لذلک النهر غاغا. -انتهی . و آنرا بتصحیف حجرالغیطوس و حجر اطاغیطوس یا اغاغیطوس نیز ضبط کرده اند. و ضریر انطاکی گوید: حجر غاغاطیس ، غاغاطیس اسم للوادی الذی ظهر منه هذا الحجر و هو وادی جهنم بین فلسطین و طبریة من ارض المقدس ، و یوجد بالاندلس کذا قالوه . و اما نحن فقد جلب الینا هذاالحجر من جبل یلی آمد من اعمال الفرات و هو اسود الی الزرقة رزین ، اذا وضع فی النار اوقد کالحطب حتی یبقی من الرطل قدر اوقیة، ابیض صلب لا تأکله النار. و حال الحرق تشم منه رائحة النفط و القار، و هو حار، یابس فی الثانیة، اذا شرب قطع الحمل و الحیض و فتت الحصی و الیرقان شرباً و حلل الاورام الجاسیة طلاءً و نفع من اختناق الرحم بخوراً و شرباً و دخانه یطرد العقارب و الحیّات و غالب الهوام و یضر الرئة و یصلحه الزعفران . و اذا بخرت به الاشجار منع الدیدان . و شربته الی نصف درهم . و صاحب تحفة گوید: حجر غاغاطس ، سنگی است که از وادی مشهور بغاغا مابین فلسطین و طبریة خیزد و معروف است به وادی جهنم چون در آتش گذارند مثل چوب سوخته گردد و از یک رطل او یک وقیة میماند باصلابت و سپیدی و قبل از احراق سیاه مایل بکبودی است و بسیار سبک و صفایحی و بوی او در حین احراق مانند بوی شاخ حیوانات و نفط است . در دوم گرم و خشک و محلل و ملین و شرب او قاطع حمل و حیض و مفتت حصاة و بخور او جهت غشی که از اختناق رحم باشد و گریزانیدن هوام مؤثر و مضرریة و مصلحش زعفران و مهیج صرع مصروعین و ضماد او جهت نقرس و رویانیدن گوشت مفید و بخور او دافع کرم اشجار و قدر شربتش تا نیم مثقال است . و صاحب اختیارات بدیعی گوید: حجر لحاغیطوس و حجرغاغاطیس خوانند و از وادی شام آرند و آن وادی را از قدیم غاغا خوانند ولی این زمان وادی جهنم خوانند، و چون در آتش نهند بوی سروی سوخته و قیر کند. و لون وی سیاه بود و سبک بود و صفحه ها بر روی یکدیگر بود، و صاحب مفردات گوید: مصروع را صرع آورد و صاحب منهاج گوید: بخور وی مصروع را نافع بود -انتهی . و صاحب مخزن الادویه گوید: حجر الغاغاطیس سنگی است سنگین سیاه رنگ مایل بزرقت و نیز گفته اند سنگ بسیار سبک صفایحی است ... چون در آتش اندازند مانند چوب سوخته گردد و از یک رطل آن یک وقیه بماند سپید و صلب گردد... طبیعت آن در دوم گرم و خشک ... و ضماد آن جهت نقرس و رویانیدن گوشت مفید است . و صاحب برهان در ذیل کلمه ٔ حجر لحاغیطوس گوید: بضم لام وحای بی نقطه و الف کشیده و غین نقطه دار بتحتانی رسیده و طای حطی به واو کشیده و بسین بی نقطه زده ، بیونانی سنگی است سیاه و بوی قیر دهد و آنرا از جانب شام آورند از جائی که در این زمان وادی جهنم خوانند. بخورآن مصروع را فایده دهد و گزندگان بگریزند -انتهی .

&&&&&&&

حجر الفتیله

بفتح فا و کسر تاء مثناه فوقانیه و سکون یاء مثناه تحتانیه و فتح لام و ها

ماهیت آن

سنکی است اندک زرد رنک شبیه بغاریقون و ریشه دار و از ان فتیله توان ساخت و در کرمان کثیر الوجود و آن سنک را که بکوبند مانند پنبه نرم می کردد و بر کف دست مالیده فتیله ساخته در چراغ می کذارند و بران روغن ریخته مشتعل می نمایند و ما دام که بران روغن بریزند مشتعل می باشد و یک فتیلۀ کوچکی تا دو سه ماه کفایت می کند و می کویند که پارچه نیز از ان ترتیب می دهند

افعال و خواص آن

کویند از برای التیام جراحات حیوانات بیعدیل است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

//////////

حجرالفتیله

پنبه کوهی . آذرشست . مخاط الشیطان غزل السعالی و بگفته ابن البیطار آنرا طلق نیز گویند و این یکی از معانی طلق است . آمیان طس (تباه نشدنی ) قسم سپید آبسست است و آبسست نوعی از آمفیبل است و آن نوعی از معدنیات است که مرکب از تارهای سخت باریک میباشد و گاهی در حد نرمی تارهای کتان است . در روم قدیم و شاید در یونان نیز از الیاف آن برای کفن سلاطین و مردان بزرگ منسوجی میکرده اند و این برای آن بود که خاکستر سوخته جسد او با دیگر خاکسترها ممزوج نشود و علاوه بر آن رومیان از آن فتیله چراغ میکردند و این فتیله همیشه میسوخت بی آنکه تباه شود و در ایران از آن دستارچه و امثال آن میساختند. و گویند که زردشت را نیزدستارچه ای از حجرالفتیله بوده است که هرگاه شوخگن میشد به آتش میافکندند تا پاک شود. شمس الدین ابی عبداللّه محمدبن ابی طالب الانصاری الدمشقی گوید: و من ذلک (ای من العجائب ) ایضاً اعجوبة ذکرها ابوعبداللّه فی کتاب المسالک و الممالک ، انه یوجد بوادی دراعة من بلاد البربر حجراً اوضع فی الاماکن الدفئة لان کلین العجین و یمتدخیوطاً کالکتان ثم ینسج منه ثیاب ٌ و منادل و متی اتسخت القیت فی النار فیزول عنه الوسخ و لاتحترق. (نخبة الدهر چ لیپزیک ص 81 س 2) و ابوریحان بیرونی در ذیل ذکر حجرالبادزهر گوید: البادزهر الاجوف المشتمل علی مخاط الشیطان یوخذ من جوفه مافیه و یعمل من غزله شستکان و هی التی کانت الاکاسرة تسمیها آذرشست و بقی اسم شستکه علی المعمول من غیره فان النار تحرقها و حمل الی استاذ هرمز متولی حرب کرمان سنة تسعین و ثلاثماة من ناحیة زرند و الکوبنات شستکه بیضاء کانت تلقی فی النار اذا اتسخت حتی تاکل النار و سخها. و ذکر من شاهدها انها لوثت بالدهن للامتحان فاشتلعت النار فیها ساعةً ثم خمدت و خرجت الشستکة بیضاء نقیة. و شهد له الوزیر احمدبن عبدالصمد و کان یری بتلک النواحی ، و قال ان هذه الاحجار تکثر بالکانونات تکسر عن شی ٌ له خمل یفتل منه غزل ٌ یلقی فیه یعسر التآمه یعمل منه ما ذکر - انتهی . (الجماهر چ حیدرآباد ص 201 س 19). در لغت نامه های فارسی سه کلمه آورده اند و بهر سه کلمه معنی فرشته موکل آتش و سمندر داده اند، و برای هر سه ، بیت ذیل منوچهری را مثال قرارداده اند و آن سه کلمه ; یکی آذرشین و دیگری آذرشب و سومی آذرشست است ، و بیت منوچهری را بدین دو صورت نقل کرده اند: در شود بیزخم و زجر و در شود بی ترس و بیم

همچو آذرشین به آتش همچو مرغابی بجوی

و در جای دیگر:

همچو آذرشب به آتش همچو مرغابی به جوی .

و این دو صورت هر دو مصحف کلمه آذرشست است که همین منسوج بافته از حجر الفتیلة باشد. و اصل آن همچو آذرشست به آتش همچو مرغابی بجوی ، بوده است و لفظشستکه مخفف آذرشستکه ، در اول بمعنای دستارچه بافته از این ماده بوده است و سپس چنانکه بیرونی متعرض شده به هر دستمال و مندیلی شستکه گفته اند. صاحب مخزن الادویة گوید: سنگی است اندک زرد رنگ، شبیه به غاریقون و ریشه دار، و از آن فتیله توان ساخت و در کرمان کثیرالوجود و آن سنگ را چون بکوبند مانند پنبه نرم میگردد و بر کف دست مالیده فتیله ساخته در چراغ میگذراندو بر آن روغن ریخته مشتعل میکنند و یک فتیله کوچک تا دو سه ماه کفایت میکند. و میگویند که پارچه نیز از آن میسازند و گویند برای التیام جراحات حیوانات بی عدیل است - انتهی . و من بنده مولف این لغت نامه در بیست و دو سه سال پیش آنگاه که بعض یهود در بعض اراضی شهر ری (اطراف شاه عبدالعظیم ) بقصد یافتن اشیاء عتیقه حفریات می کردند جمعی از یهودان را دیدم که در مقابل «گار» گرد آمده و پارچه مربع به اندازه وجبی در دست داشتند که بهمان روز در زیر زمین آن نواحی یافته بودند تارهای آن ضخیم بود بقطر نیم قیطانی هموار و بی گره در نهایت مهارت بافته و خود منسوج بضخامت ماهوتهای خوب انگلیسی بود من یک تار خرد گرفتم و با کبریت سوزاندم چون اخگری سرخ شد و آنگاه که بیفسرد سپیدتر از پیش برآمد، و یهودیان جرات کرده با همه نسیج همین معاملت کردند و همان نتیجه داد.

&&&&&&&

حجرالفلفل

بضم دو فا و سکون دو لام

ماهیت آن

نزد مؤلف ما لا یسع حجر حبشی است و مذکور شد و نزد ابن تلمیذ سنکریزها شبیه بفلفل است که در حین خشک کردن فلفل بآن مخلوط شده کیفیت آن را حاصل کرده باشد

افعال و خواص آن

در اطلیۀ کلف و امثال آن مستعمل است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

//////////

حجرالفلفل

نزد مولف مالایسع، حجر حبشی است و ابن التلمیذ گوید که آن سنگریزه های شبیه به فلفل است که در حین خشک کردن فلفل به آن مخلوط شده کیفیت فلفل حاصل می کند. و در اطلیه [ بیماریهائی ] مثل کلف مستعمل است . (تحفه حکیم مومن ).

&&&&&&&

حجرالقبطی

بکسر قاف و سکون باء موحده و کسر طاء مهمله و یاء نسبت بلغت اهل مصر معروف باشنان قصاوین است جهت آنکه کازران جامه را بدان می شویند

ماهیت آن

سنکی است مائل بسبزی و سست و بغایت زودشکن و از جبال صعید مصر خیزد و کازران در شستن کتان استعمال دارند بهترین آن سبز بسیار رخو سریع التفتیت و انحلال آنست در آب

طبیعت آن

سرد و خشک در اول

افعال و خواص آن

مغری و مجفف بی لذع و قابض و مانع سیلان مواد بسوی عضو و قاطع سیلان خون ظاهر و باطن هر نوع که استعمال نمایند و طلای آن محلل اورام و مجفف قوی و ذرور آن جهت سیلان خون جراحات و اندمال جراحات اعضای رخو و اکتحال آن بتنهائی و یا با ادویۀ مناسبۀ مغریه جهت دمعه و جرب و سلاق و قروح عین و آشامیدن آن با آب جهت اسهال مزمن و درد مثانه و نزف الدم و طلای آن محلل اورام و محفف قوی و با موم روغن جهت منع زیاده شدن قروح خبیثه و التیام جراحات و فرزجۀ آن جهت قطع سیلان حیض و رفع بدبوئی رحم نافع

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

&&&&&&&

حجر القمر

بفتح قاف و سکون راء مهمله و آن را بزاق القمر و زبد القمر و بهندی چندرکانت کویند

ماهیت آن

سنکی است سفید مائل بغبرت و سبک و شفاف که نقره را جذب می کند و در حین زیادتی نور قمر اغبریت آن مبدل بسفیدی می کردد و در مغرب و بلاد عرب یافت می شود و کویند شبنمی است که بر سنک ها می افتد و متحجر می کردد و در هنکام ازدیاد نور قمر بسیار سفید می شود و بهترین آن انست که در اوصاف مذکوره بهتر و زیاده باشد

طبیعت آن

در دوم سرد و معتدل نیز کفته اند و در اول خشک

افعال و خواص آن

آشامیدن یک عدسه و سعوط آن جهت صرع مجرب و جهت وسواس و جنون و خفقان و نزف الدم مفید است و تعلیق آن در پارچۀ کبود باعث قبول و جاه و رفع خوف و فزع و آویختن آن بر درخت خرما حافظ ثمر آن و باعث تولید ثمر مضر کرده مصلح آن کثیرا است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

///////////

حجرالقمر

زبدالقمر. رغوة القمر. بصاق القمر. بزاق القمر. افروسالنیتوس . مها. مهو. سالنیطس . افروسلونن . و آن نوعی جبسین باشد . سنگی است که نقره را جذب میکند و در حین زیادتی نور قمر اغبریت او مبدل بسفیدی میشود با اندک شفافی ، و سبک است ، و در مغرب و بلاد عرب یافت میشود. در دوم سرد و در اول خشک و جهت صرع اکلاً و سعوطاً مجرب دانسته اند و جهت جنون و خفقان و نزف الدم . و تعلیق او در پارچه کبود باعث قبول جاه و رفع خوف و فزع و آویختن او بر درخت خرما حافظ ثمر او و مثمر آن و مضر گرده و مصلحش کتیرا و قدر شربتش یک عدس . (تحفه حکیم مومن ). و صاحب اختیارات بدیعی گوید: بزاق القمر و زبدالبحر خوانند و افروسالین (در نسخه دیگر افروسالیین ) خوانند یعنی زبدالقمر و بیونانی سالنیطس (در نسخه دیگر سالیطنس ) خوانند و افروسالین از بهر آن خوانند که بشب در افزونی ماه یابند در بلاد عرب ، و آن سنگ سپیدو شفاف و سبک بود و اگر از درختی درآویزند که بار نمیدهد بارآور گردد، و اگر بسایند و بمصروع دهند شفا یابد و زنان بعوض تعویذ با خود نگاه دارند - انتهی . و حمداللّه مستوفی در نزهة القلوب آرد: آنرا بزاق القمرنیز خوانند و آن سنگ عسلی رنگ شفاف است و خطوط بر آن بود، چون از مصروع درآویزند صحت یابد... و در تنسخ نامه گوید: که برو نقطه ای هست که بوقت افزونی ماه میفزاید و در کاهش میکاهد. و داود ضریر انطاکی گوید: یطلق علی الحجر الذی یجذب الفضة الی نفسه لان للمنطرقات احجارا اتجذبها و انما شاع المغناطیس لکثرته و جهلت تلک لقلتها و المعروف الان بحجر القمر طل یسقط علی الصخور فیتحجر اغبر فاذا امتلا القمر بیضه شدیداً. و اکثر مایکون بجبال المغرب و یسمی بصاق القمر ایضاو اجوده الخفیف الرقیق الشفاف الابیض و هو بارد فی الثانیة معتدل او یابس فی الاولی یبری من الصرع اکلاًو سعوطاً عن تجربة و ینفع من الوسواس و الجنون و یقطع الخفقان و النزیف و اذا علق فی خرقة بیضاء اورث الجاه و القبول و منع الخوف و التوابع و بوادی المغرب یستغنی به عن العود و هو یضر الکلی و تصلحه الکتیرا و شربته الی قیراط - انتهی . و بیرونی در کتاب الجماهر گوید: و اما المهو فهو حجر ابیض یعرف ببصاق القمر براقة و یسمی بالرومیة افروسالینوس ای زبدالقمر فان القمر هو سالین و ذکر دیسقوریدوس ما قلنا و انه حجریوجد فی ارض العرب فی زیادة القمر ابیض شفاف فلئن لم یکن مستنیراً یلمع باللیل کالنار و لم یحظ بغیر البیاض ان النهار بوجوده اولی . و کان الامیر الشهید مسعود رضی اللّه عنه (مسعودبن محمود غزنوی ) اتحفنی بطرائف منها حجر منعجن من حصی سود فی قدر العدس قدتحجر بعد العجانة بها و اشار الی موضعه نحو حول قلعة نائن بقرب غزنه و ان وجوده یکون فی اللیالی التی تسود اوائلهایعنی النصف الاخیر من الشهر. و سالت احد الهنود المرتبین فی تلک القلعة عنه فاشار الی مثله من وجوده تلک اللیالی وان هنود الشرق یحملونه الی بیوت اصنامهم ، فلما انعمت الفحص اومی الی استعماله فی الکیمیا، علی انه یتردد فی السنة الهنودذکر حجر القمر علی ما تقدمت الحکایة عنهم ، و لیس بالذی وصفه یحیی النحوی (شاید: یحیی بن احمد الفارابی باشد که یاقوت در معجم الادباء 7 ص 268 بی تاریخ یاد کرده است ) من الضارب اللون الی لون العسل المتوسط ایاه و ببیاض شبیه باستدارة القمر زائد بزیادة نوره ناقص بنقصانه مستخف فی المحاق مستنیر فی الیوم الثالث . و قال قوم فی حجر القمر انه الجزع و ان مافیه من البیاض یزداد فی زیادة القمرو لذلک نسب الیه ، و الا مرفیه و فی مثله موکول الی التجربة فاما الذی ذکره یحیی فلا. (الجماهر ص 182). و ابن البیطار در مفردات گوید: حجرالقمر (قال ) دیسقوریدوس فی الرابعة و من الناس من یسمیه افروسالیس و معناه یدالقمر و زعم قوم انه حجر، یقال له براق القمر و انما سمی بالیونانیة سالینطس و افروسالیس لانه یوجد باللیل فی زیادة القمر و قدیکون ببلاد المغرب و هو حجر ابیض له شفیف خفیف و قدیحک هذا الحجر فیسقی مایحک منه من به صرع . و قد تلبسه النساء مکان التعویذ و یقال انه اذا علق علی الشجر و لد فیهاالثمر (قال ) جالینوس قدوثق الناس به بانه ینفع من الصرع و اما نحن فلم نمتحن ذلک و لم نجربه . و ابوریحان بیرونی در باب سائر الوان الجواهر و الیواقیت از کتاب الجماهر گوید: و یجری علی السنة جمهور الهند ذکرحجرالقمر و یسمونه جندرکاند، ای شعاع القمر و لیس بالذی ذکره یحیی النحوی فی رده علی ابروقلس انه علی اللون یظهر فی سطحه لطخة بیاض و تاخذ فی الزیادة بزیادة لون القمر الی بدوره ، ثم تاخذ فی النقصان حتی یضمحل فی المحاق و یعود عند الهلال ، بل تزعم الهند ان الماء یقطر منه اذا وضع فی سمرة، و کنت اظنه البلور و احمل علیه ما ذکر فی اخبار السند من اتحاف ملکها الاسکندر فی جملة ما اهداه الیه بقدح یمتلی زعموا من ذاته ماء و اوجه له بالممکن الکون وجوهاً و لیس یبعد ان یکون ذلک ، الحجر القمری المذکور. (الجماهر ص 79).

&&&&&&&

حجر القیشور

بفتح قاف و سکون یاء مثناه تحتانیه و ضم شین معجمه و سکون واو و راء مهمله و صاحب منهاج بسین مهمله کفته

ماهیت آن

سنکی است متخلخل سفید شبیه باسفنج و بر روی آب می ایستد و کویند نوعی از زبد البحر است و سیاه نیز می باشد و از جبال اسکندریه و اعمال مصر خیزد و علی بن مجوسی کفته که آن مستعمل اهل صناعت است در حل ذهب و فضه بهترین آن سبک کثیره التجاویف هش آنست

طبیعت آن

در اول کرم و در سوم خشک

افعال و خواص آن

محلل و حابس نزف الدم و آشامیدن سرکه که آن را کرم کرده در ان انداخته باشند جهت ضیق النفس و طلای آن جهت ستردن موی و تحلیل رطوبات در استسقا و چون بر نوشتجات بمالند حک شود به حدی که اصلا معلوم نکردد و سنون محرق مسحوق آن جهت جلای دندان و استحکام لثه و بردن کوشت زائد و پر کردن قروح غائره و اکتحال آن جهت شبکوری و رفع آثار و مالیدن آن بر کف پا مانند سنک جهت رفع صداع و تقویت بصر مؤثر است دستور احراق آن آنست که در آتش سرخ کرده در شراب تا سه مرتبه اندازند تا سرد کردد پس سائیده استعمال نمایند

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

///////////

حجرالقیشور. [ ح َ ج َ رُل ْ ق َ ] (ع اِ مرکب ) حجرالشقاق . حجرالشعر.حجرالشفاف . حجرالرجل . داود ضریر انطاکی مینویسد: حجر القیشور بالمعجمة او المهملة و هو حجر الرجل و المحکات و هو حجر، یعوم علی الماء لخفته ، اسفنجی الجسم و هو نوعان ابیض و اسود و اجوده الخشن المجزع الذی یحلق الشعر. و یتولد بجبال اسکندریة من اعمال مصر و منها یجلب الی الاقطار و هو حارها یابس فی الاولی او یبسه فی الثالثة یحبس النزف و یحلل الترهل و الاستسقاء طلاءً، و اذا طفی فی الخل و شرب نفع ضیق النفس . و حک الرجل به یحدالبصر و یذهب الصداع و محروقه یبیض الاسنان سنوناً و یجلوالاثار طلاءً و بالروم حجر مثله یسمی الاخروج ینفع من سموم العقرب طلاءً و شرباً و صاحب اختیارات بدیعی گوید: حجر القیشور، آنرا حجر الشعر و فنیک گویند، و آن نوعی از کف دریاست و مؤلف گوید که مانند سنگی سفید بود و تجویف بسیار در آن باشد و در کف دریا و مرجان سفید بسیار بود و در حمام شیراز بیشتر دست و پای بدان مالند، و صلبیتی نداشته بود و اولی آن بود که سوخته ٔ وی استعمال کنند و طبیعت آن گرم و خشک بود و لطیف . دندان را جلا دهد و براق و سفید گرداند چون بدان سنون کنند، و در ستردن موعمل نیک کند و ریشهای عمیق مملو لحم کند، یعنی گوشت برویاند و لحم زائد بخورد و اگر در خم شراب اندازندکه جوشان بود از جوش باز دارد در زمان . و صفت سوختن وی چنان بود که در شیب آتش کنند تا گرم شود و بعد از آن در آب اندازند تا سوم بار که در شیب آتش کنند تا گرم شود و بیرون آورند و رها کنند تا سرد گردد و بوقت حاجت استعمال کنند، بن دندان محکم دارد و تاریکی و شب کوری زائل کند البته . و ابن البیطار در ذیل کلمه ٔ حجر شفاف گوید: هو اسم ، لحجر القیشور و یذکرفی حرف القاف . و باز در کلمه ٔ قیشور گوید هوالفنیل وهوالحجر الخفاف [ شاید: شفاف باشد ] قال دیسقوریدوس فی الخامسة ینبغی ان یختار منه ما کان خفیفا جداً کثیر التجویف متشققاً لیس له کثافة و لاصلابة الحجارة. حش ابیض و ینبغی ان یحرق علی هذه الصفة: یؤخذ منه ای مقدار کان و یدفن فی جمر و اذ حمی اخذ و طفی فی خمر ریحانی ثم یدفن فی الجمر ثانیةًو یدفاء ایضا بما اطلی به اولاً ثم یدفن ثالثة فاذا حمی اخرج عن النار و ترک حتی یبرد من تلقاء نفسه بلا ان یدفاء بشی ٔ ثم یرفع و یستعمل فی وقت الحاجة الیه .و له قوة تقبض اللثة و تجلو غشاوة البصر والاثار مع اسخان و تملأ القروح الغائرة و تدملها و تقلع اللحم الزائد فیها، و اذا سحق و دلکت به الاسنان جلاها، و قدیستعمل فی حلق الشعر، و زعم ثاوفرسطس انه ان القی فی خابیة فیها خمر تغلی سکن غلیانها علی المکان . و قال جالینوس فی التاسعة قد یقع فی الادویة التی تنبت اللحم و فی الادویة التی تجلو الاسنان اذا کان غیر محرق و اذا احرق ایضاً فانه فی ذلک الوقت یکون الطف علی مثال الادویة الاخر التی تحرق و لکنه یکتسب من الاحراق شیئاً حاراً حاداً یخرج منه اذا هو غسل و هو عندالناس یجلوالاسنان . و یجعلها براقة لابقوته فقط بل بحسب خشونته ایضا کالسنباذج و الخزف و غیر ذلک مما اشبهه اذا سحق جلاالاسنان و عساه ینفع فی ذلک للخلتین جمیعاً اعنی لان فیه شیئاً من الجلاء و الخشونة و علی هذا النحو صارت القرون اذا احرقت صار منها دواء یجلو الاسنان - انتهی . و صاحب تحفه گوید: حجرالقیشور سنگی است متخلخل و سفید شبیه باسفنج و بر روی آب ایستد و گویند نوعی از زبدالبحر است و سیاه او نیز میباشد و از اسکندریة و اعمال مصر خیزد در اول گرم و در سیم خشک و محلل و حابس نزف الدم و سرکه ای که او را گرم کرده در آن سرکه انداخته باشند جهت ضیق النفس و طلاء او جهت ستردن موی و تحلیل رطوبات و استسقاء نافع و چون حک خطوط از نوشتجات به آن کنند اصلاً معلوم نگردد و محرق او جهت جلاء دندان و استحکام لثه و بردن گوشت زیادتی قروح غایر و شبکوری و رفع آثارو مالیدن او مثل سنگ پا بر کف پا جهت رفع صداع و تقویت بصر مؤثر است - انتهی . رجوع به حجرالمحک شود.

&&&&&&&

حجر الکرک

بفتح کاف و راء مهمله و کاف و برای معجمه نیز آمده

ماهیت آن

سنکی است بسیار سفید از هند و ساحل دریای آنجا خیزد که دریا بکنار اندازد و قبل از حکاکی با کدورت و بعد از ان شفاف و سفید می کردد شبیه بحجر سلوان و بلور

طبیعت آن

در آخر دوم سرد و خشک و در اول سرد و در یبوست معتدل نیز کفته اند

افعال و خواص آن

رادع و جالی و جهت خفقان و غثیان و عطش و التهاب و ذرور آن جهت رفع نزف الدم و اکتحال آن جهت رفع بیاض مزمن و تازه و ازاله آثار قروح چشم و اعضا و سنون آن جهت جلای دندان و رفع زردی آن جمیع امراض ردیۀ آن و آشامیدن طعام و شراب در قدح مصنوع از ان باعث سرور و رفع شرور مجالس و داشتن آن در منزل متباغضین بنحوی که ندانند سبب الفت ایشان و نزد اهل هند و سنده بسیار معتبر است و از ان مهرها می سازند و در موی می کشند و می کویند که موی را دراز می کرداند

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

وأما الكرك فانه حجر أبيض شديد البياض قابل لشيء من الجلاء - وفي كتاب الأحجار ان معدنه بأرض المشرق ويحسن من الكرك الأبيض ومن قيض بيض النعام ومن قطاع الحلزون الأبيض الجصلي ومن خزف حيوانت بحرية شيء كأصناف البنادق مصمته وهى من انواع الودع حركة مإذا وضعت على صلاية في نصبها شيء من الانحراف عن الاستواء وصب على وجهها جل حاذق تحرك وان لم اقطع على تلك الحركة أهي من أم هي إلى ولم أشاهد الحجر الباغض للخل ولكنه يقال انه لا ينزل في نيه على استقامة الشاقول إذا كان تحتها آنية فيها خل وإنما يحرك منحرفا ولجانب الخل مجانبا - فلنذكر الآن أحجارا معروفة الأسماء وبعضها مجهولة الأنية والذات –

الجماهر في معرفة الجواهر: بيروني

&&&&&&&

حجر الکلب

بفتح کاف و سکون لام و باء موحده

ماهیت آن

سنکی است که چون بطرف سک اندازند سک آن را بدندان کیرد و دور اندازد

افعال و خواص آن

کفته اند در عداوت و تفرقه بسیار موثر است چون در شراب یا آب اندازند و از ان بنوشند و حاضر کردن آن در مجلس باعث عربدۀ اهل آن مجلس و کذاشتن آن در برج کبوتران باعث کریختن آنها است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

///////////

حجرالکلب

صاحب تحفه گوید، سنگی است که چون بطرف سگ اندازند بدندان گیرد و دور افکند، در عداوت موثر دانسته اند، چون در آب یا شراب اندازند و از آن بنوشند. و حضور او در مجلس باعث عربده اهل مجلس و گذاشتن او در برج کبوتر باعث گریختن کبوتران است . و در اختیارات بدیعی آمده است : شریف گوید در خواص : و این مجرب است نوعی از سگ هست که چون سنگ به وی اندازند بدهنش گیرد و نگهدارد. (آن سنگ) در دشمنی عمل عجیب میکند چون خواهد به اسم آن کس هفت سنگ برگیرد و یک یک به آن سگ می اندازدو بعد از آن دو سنگ از آن برگیرد و در آب اندازد و از آن آب بخورد و آنکس دهد، در دشمنی چیز عجیب مشاهده میکند. و گویند اگر در برج کبوتر اندازند مجموع بگریزند و اگر در شراب اندازند جماعتی که از آن بیاشامند جنگ و عربده و بدمستی در میان ایشان پیدا شود - انتهی . و حمداللّه مستوفی در نزهة القلوب آورده است : سنگی است که بر سگ زنند و سگ بدهان گیرد، چون بیندازد وآن سنگ را در شراب افکنند هرکه از او بخورد معربد شود. و در تذکره ضریر انطاکی آمده است : هوالذی اذا طرح للکلب امسکه بفیه او عضه و قد تواتر انه یورث التباغض و الفرقة اذا وضع فی مکان ، و اشد مایکون اذا جعل فی الشراب - انتهی . و ابن البیطار در مفردات گوید: (قال ) الشریف هذا الحجر ذکره اصحاب کتب الخواص و قد جربه فی فعله کثیر من الناس فصح له و ذلک انه یوجد فی الکلاب صنف اذا رمی بالاحجار و ثب علیها و عضها و امسکها بفیه و للسحرة فی هذا الحجر سر عجیب فی التباغض وهو انه توخذ حجاره سبعة باسم من یراد تباغضهما و یقصد بها الی الکلب فیرمی بها واحداً واحداً و یوخذ من تلک الاحجار اثنان و یرمیان فی الماء الذی یرید منه ان یشربوا فانه یقضی عجبا فی التباغض و قد فعل هذا غیرمرةٍ فصح و (قال ) غیره و اذا طرح هذا فی برج حمام طرد منه ما کان قد اجتمع فیه منها و ان طرح فی شراب وقع الشربین کل من شربه و تبع ذلک الضجة و العربدة.

&&&&&&&

حجر الکلی

بضم کاف و فتح لام و یا

ماهیت آن

سنکی است که در کردۀ آدمی تکون می یابد سرخ رنک با کمودت می باشد

طبیعت آن

کرم و خشک

افعال و خواص آن

کفته اند جهت تفتیت سنک مثانه مؤثر و جهت تفتیت سنک کرده بی منفعت و اکتحال آن جهت بیاض چشم مجرب است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

/////////

حجرالکلی

سنگ مثانه . رجوع به حجرالمثانة شود.

- حجرالمثانة. [ ح َ ج َ رُل ْ م َ ن َ ] (ع اِ مرکب ) سنگ مثانه ۞ . سنگی است که در مثانه متولد میشود گرم و خشک و آشامیدن او جهت تفتیت سنگ گرده مؤثر و جهت سنگ مثانه بی نفع است و اکتحال او جهت رفع بیاض چشم مفیداست . (تحفه حکیم مؤمن ). و صاحب اختیارات بدیعی گوید، سنگی است که در مثانه ٔ آدمی پیدا میشود گویند که آن سنگ مثانه بریزاند. و جالینوس گوید که من منکر این سخنم و گویند سنگ گرده بریزاند و گویند چون سحق کنند و در چشم کشند سپیدی که در چشم بود زایل گرداند -انتهی . و داود ضریر انطاکی گوید، حجر المثانه و الکلی ، یتولد فیهما فی الادمی قیل کل منهما یفتت الاخر و لم یثبت لکن بنفعان البیاض کحلاً - انتهی . و ابن البیطار گوید، هو الحجر المتولد فی مثانة الانسان . (قال ) جالینوس فی التاسعة زعم قوم أنه یفتت حصا المثانة فلما جرب ذلک لم ینتفعوا به فانه فتت الحصاة المولدة فی الکلیتین و لاعلم لی بذلک لانی لم اجربه (قال ) الغافقی زعم قوم انه یزیل بیاض العین اذا سحق و اکتحل به .

&&&&&&&

حجر اللبنی

بفتح لام و باء موحده و کسر نون و یاء نسبت

ماهیت آن

سنکی است اغبر با اندک شفافی و چون بسایند شیرین و سائیدۀ آن مانند شیر کردد و لهذا آن را حجر لبنی نامند و از ارمنیه خیزد

طبیعت آن

در دوم سرد و در اول خشک

افعال و خواص آن

قاطع نزف الدم و نفث الدم و حیض و مفتت حصاه و جهت قرحۀ معده شربا نافع و اکتحال آن جهت منع نوازل و قرحه و سلاق و خشونت اجفان و ضماد آن رادع مواد و مورث یرقان و مصلح آن عسل مقدار شربت آن نیم درهم بدل آن شادنج است و باید که آن را در آب سائیده و حل نموده در حقۀ قلعی کرده هر وقت که خواهند استعمال نمایند

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

/////////////

 حجراللبنی

سنگی است اغبر با اندک شفافی و چون بسایند مثل شیر میگردد. در دوم سرد و در اول خشک و قاطع نفث الدم و حیض و مفتت حصاة و جهت قرحه معده و ضماد او رادع مواد و اکتحال او جهت منع نوازل و قرحه و سلاق نافع و مورث یرقان و مصلحش عسل و قدر شربتش نیم درهم و بدلش شادنج است . (تحفه حکیم مومن ). و صاحب اختیارات بدیعی گوید: او را غالاقطیطیش خوانند یعنی حجر لبنی و این اسم از آن جهت بر وی نهاده اند که اگر به آب بسایند مانند شیر از وی بیرون آید و لون وی خاکستری بود و طعم وی شیرین بود چون به آب سحق کنند. و عصاره وی در حقه قلعی کنند هر زمان که خواهند استعمال کنند. و طبیعت وی معتدل بود و در قوه مانند شادنه بود و چون در چشم کنند منع سیلان فضول در چشم کند و ریش چشم را نافع بودو در ابتداء ورم گرم طلاء کردن سودمند بود و نفث دم و خشونت را نافع بود - انتهی . و حمداللّه مستوفی در نزهة القلوب آرد، حجر لبنی چون آنرا بسایند رنگی سفید دهد چون شیر برنگ و طعم - انتهی . و ضریر انطاکی در تذکره آورده است که : حجر لبنی سبط اغبر فیه شفافیة ما،یتولد بارمینیة و مایلیها و یستخرج قطعاً کباراً اذا حک خرج منه شی کاللبن ، و هو بارد فی الثانیة یابس فی الاولی اذا شرب فتت الحصی و نفع قروح المعدة یکتحل به فیمنع النوازل کالماء و یلحم و یذهب السلاق و هویقطع الطمث و یورث الیرقان و یصلحه العسل و شربته نصف درهم - انتهی . و ابن البیطار گوید: قال دیسقوریدوس فی الخامسة غالاقیتس و معناه الحجر اللبنی و سمی بهذا الاسم لانه اذا حک خرج منه شبیه باللبن و هو رمادی اللون حلوالطعم و اذا اکتحل به وافق سیلان الدم و الفضول الی العین و القروح العارضة فیها و ینبغی اذا احتیج الی استعماله ان یسحق بالماء و تصیر عصارته فی لوح رصاص و ترفع لما فیها من التدبق - انتهی . و در بعض کتب هندی آمده است که نام آن سنگ شیری است و آن سنگی باشد خاکستری رنگ و شیرین مزه و چون برآب بسایند چیزی چون شیر بحاصل آید.

&&&&&&&

حجر اللوقواعرافس

بضم لام و سکون واو و فتح قاف و واو و الف و فتح عین و راء مهملتین و الف و ضم فا و سکون سین مهمله

ماهیت آن

سنکی است که کازران بران رخت می شویند

طبیعت آن

مجفف بی لذع

افعال و خواص آن

جهت قطع سیلان مواد و اسهال و درد مثانه و نفث الدم و تجفیف جراحات شربا و ذرو را نافع است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

///////////

 حجراللوقواعرافس

سنگ گازران . صاحب مخزن الادویه گوید: سنگی است که گازران بدان جامه میشویند. و آن مجفف بی لذع است و جهت قطع سیلان مواد و تجفیف جراحات و اسهال و درد مثانه و نفث الدم و جراحات شرباًو ذروراً نافع است . و رجوع به حجر لوقواغرافس شود.

- سنگ گازران . [ س َ گ ِ زُ ] (ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) حجرقطبی . اتان الفحل . (یادداشت مؤلف ). رجوع به سنگ قبطی شود.

- سنگ قبطی . [ س َ گ ِق ِ ] (ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) حجر قبطی و آن سنگی باشد سبز تیره رنگ و بسیار سست و نرم و زود در آب حل شود و گازران مصر کتان را بدان شویند و در اسهال بکار برند نافع باشد. (برهان ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء).

&&&&&&&

حجر المثانه

بفتح میم و ثاء مثلثه و الف و فتح نون و ها در آخر

ماهیت آن

سنکی است که در مثانۀ انسان تکون می یابد

طبیعت آن

کرم و خشک

افعال و خواص آن

آشامیدن آن جهت تفتیت سنک کرده مؤثر و جهت تفتیت سنک مثانه بی اثر و اکتحال آن جهت بیاض چشم مفید است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

&&&&&&&

حجر المحک

بکسر میم و فتح حاء مهمله و سکون کاف بهندی کسوتی نامند

ماهیت آن

سنکی است سیاه ثقیل الوزن

و بعضی اغبر نیز چون بخار دهان متواتر بان برسد طعم زعفران از ان ظاهر کردد و چون آن را بر اعضا بمالند چرک را زائل کرداند و بعضی مردم از ان سنک پا ترتیب می دهند و چون طلا را بران بمالند و به نحوی که خطی از ان بران ظاهر کردد نیکی و بدی و خالص و مغشوش آن از لون آن ظاهر کردد

طبیعت آن

در دوم سرد و خشک

افعال و خواص آن

آشامیدن آن جهت عسر النفس و درد کرده و اکتحال آن با شیر مرضعۀ پس جهت رفع بیاض و اصلاح طبقات عین و قروح آن بغایت نافع مقدار شربت آن یک دانک است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

 ///////////

حجرالمحک

حجر عراقی . سنگی است ثقیل الوزن ، سیاه و گویند مایل بسفیدی نیز، و چون بخار دهان متواتر به او برسد طعم زعفران از آن ظاهر میگردد، و چون به او اعضا را بمالند چرک را زایل کند، و بعضی از آن سنگ پا کنند، در دوم سرد و خشک و جهت درد گرده و عسر نفس شرباً و جهت رفع بیاض چشم با شیر مرضعه اکتحالاً بغایت نافع وقدر شربتش یک دانگ است . (تحفه حکیم مومن ). و ضریرانطاکی در تذکره گوید: و یسمی العراقی ، هو حجر ثقیل الی البیاض یکون باعمال الموصل و الفرات . لزج اذا مر به علی اوساخ قلعها و یعمل منه کالمفارک فی الحمام بالعراق بدل القیشور بمصر. و هو بارد یابس فی الثانیة اذا حک بلبن من ترضع ذکرا و لو علی غیر مسن اخضر و قطر جلا البیاض . مجرب و اصلح طبقات العین اصلاحاً لایعدله غیره و یشفی القروح شرباً و طلاءً - انتهی . و ابن البیطار در شرح حجر عراقی که مرادف حجر المحک است گوید: [ قال ] التمیمی فی المرشد قال هرمس ان الحجر العراقی یکون فی النهر المسمی فاسیوس و لونه اسود جداً فاذا اخذ و دلک باللسان کمثل اللحس فانه عند ذلک یخرج منه رطوبة طعمها کطعم الزعفران و هو حجر مکتنز ثقیل ملزز و خاصیته النفع من البیاض الکامن فی الطبقة القرنیة من طبقات العین اذا حک علی مسن اخضر بلبن امراءة ترضع ولداً ذکراً ابراته و من منافعه ایضاً انه ینفع من وجع الکلی و یبری النسمة و یسهل النفس .

&&&&&&&

حجر المسن

بکسر میم و فتح سین مهمله و نون مشدده

ماهیت آن

سنکی است که بآن کارد و شمشیر تیز کنند و بفارسی فسان و سنک کارد نامند و بالوان مختلف می باشد سفید و سرخ و سیاه و اغبر و سبز و زیتونی و سیاه ذو طبقه می باشد و بهترین آن سرخ و سیاه و براق و سنبادج قسم زبون آنست

طبیعت سرخ آن

کرم و خشک و باقی اقسام آن همه سرد و خشک

افعال و خواص آن

جهت سلاق و بیاض چشم و حکه و جرب و داء الثعلب و منع بزرک شدن پستان و خصیه کحلا و طلاء و سائیدۀ آن با آهن جهت رویانیدن موی و آشامیدن یک درم آن با سرکه جهت صرع و ورم سپرز نافع مضر کرده مصلح آن کثیرا و قسم اغبر آن را چون بسایند بر روی مس طلا نمایند بر قروحی که دفعه بهم می رسد مفید و محرق قسم سبز زیتونی آن جهت سوختکی آتش و بیاض عین و با سرکه و نطرون جهت قوبا و خنازیر و جرب و حکه و با قیروطی جهت سرطان و اکله و شقاق و خروج مقعده و اورام حارۀ اعضای عصبانی و التیام جراحت عصب و درد آن نافع و سائیدن ادویۀ چشم بر روی آن باعث زیادتی تقویت و جلای آن و ذرور قسم سرخ آن جهت بیاض چشم و قروح و سوختکی آتش مفید است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

////////////

 حجرالمسن

سنگ کارد. فسان . سنگ سو. سنگی است که به آن کارد و شمشیر تیز کنند و بفارسی فسان گویند و او به الوان مختلف می باشد و بهترین او سرخ و سیاه و براق است و سنبادج قسم زبون اوست . و سرخ او حار است در اول ، و باقی همه سردند. جهت حکه و داء الثعلب و سلاق و بیاض و منع بزرگ شدن پستان و خصیه ، و سائیده او با آهن جهت رویانیدن موی و آشامیدن یک مثقال او با سرکه جهت ورم سپرز و صرع نافع و مضر گرده و مصلحش کتیرا و سائیده قسم اغبر آن بر روی مس جهت قروح که دفعةً بهم رسد و محرق. قسم سبزو زیتونی آن جهت سوختگی آتش و بیاض چشم و با سرکه ونطرون جهت خنازیر و قوبا و حکه و حرب ، و با قیروطی جهت سرطان و آکله و شقاق و خروج مقعد و اورام حاره اعضاء عصبانی و التیام جراحت عصبی و درد آن نافع و سائیدن ادویه چشم بر روی او جهت زیادتی قوه و جلای آن موثر و ذرور قسم سرخ او جهت بیاض چشم و قروح و سوختگی آتش مفید است . (تحفه حکیم مومن ). و داود ضریر در تذکره آورده است هوالاشد، او هو حجر یسن علیه الحدید. و اجوده الاخضر المجلوب من الفرس فالاحمر فالاسود البراق. و ارداه الاصفر الخفیف . والابیض هو اسنباذج .و کله یابس فی الثالثة و الاحمر حار فی الاولی و غیر بارد ینفع من الحکة والجرب و داءالثعلب و السلاق و البیاض شرباً و طلاءً و کحلاً. والاخضر اذا حکت علیه اشیاف العین قوی فعلها و هو یحلل الخنازیر و السرطانات و البواسیر و یجلو الاسنان و یحبس النزف و یجلو المعادن ، خصوصاً المرجان ، و لکنه یضر الکلی و تصلحه الکثیرا و شربته الی درهم - انتهی . و صاحب اختیارات بدیعی در حرف میم گوید، سنگی است الوان که کارد و شمشیر وغیر آن بدان تیز کنند. حکاکه آن برثدیتین ابکار لطوخ کنند و انثیین اطفال رها نکند که بزرگ گردد، و اگر بر داءالثعلب طلا کنند موی برویاند و اگر با سرکه بیاشامند ورم سپرز را بگدازد و صرع را نافع بود. اما مِسن زیتی سبز چون بشکنند و به آتش بریان کنند و سحوق کنند با سرکه و نطرون ، حکه و قوبا و خنازیر و سرطان و آکله را نافع بود و چون سحق تنها در چشم کشند سفیدی زایل کند و از بهر این است که شیافات که جهت چشم سازند بر وی سایند و اگر وی را بسوزانند و سحق کرده بر سوختگی آتش پاشند نافع بود و مجرب است - انتهی .

&&&&&&&

حجر المشقق

بضم میم و فتح شین معجمه و قاف مشدده و سکون قاف ثانی

ماهیت آن

سنکی است زعفرانی رنک یعنی برنک تارهای آن نبرنک سائیدۀ آن و تو بر تو و زودشکن و از نواح معرب خیزد و در شکل مانند سرنج و در قوت قریب بشادنج و اندک از ان ضعیف تر

افعال و خواص آن

قطور آن با شیر دختران جهت قروح عمیقۀ چشم و التیام طبقۀ قرنیه و برآمدکی حدقه و خشونت اجفان بهتر از حجر لبنی است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

///////////

حجر مشقق . [ ح َ ج َ رِ م ُ ش َق ْ ق َ ] (ترکیب وصفی ،اِ مرکب ) حجر طرار. حجر شطف . سنگ متورق . سنگی است زعفرانی رنگ و تو بر تو و زودشکن و از نواحی مغرب خیزد و در شکل شبیه بسرنج ، در قوه قریب بشادنج و اندک از او ضعیفتر و با شیر دختران جهت قروح عمیقه ٔ چشم و التیام طبقه ٔ قرنیه و برآمدگی حدقه و خشونت اجفان بهتر از حجر لبنی است . (تحفه ٔ حکیم مؤمن ). و صاحب اختیارات بدیعی گوید: سنگی است که بلون زرد بود، از بلاد مغرب خیزد و بهترین آن بود که زعفرانی رنگ بود و زود ریزنده شود و شکافته و تو در تو بود و قوه ٔ آن مانند شادنه بود. اندک ضعیف ترو حجراللبنی و مشقق و عسلی در قوه مانند یکدیگرند، اما عسلی را در وی حرارتی هست که در ایشان نیست و حجر مشقق چون بر شیر زنان بسایند و در چشم کشند ریش چشم زایل گرداند و خشونت و سوزش چشم ، و بهترین مداواة این زخمهاست که گفته شد و ابن البیطار در مفردات گوید: قال دیسقوریدوس فی الخامسة هذا الحجر یکون مما یلی المغرب من البلاد التی یقال لها ایبریا و اجوده ما کان الی لون الزعفران و کان سریع التفتت و التشقق اذا قیس الی غیره من جنسه و قد یشبه الاترنج فی ترکیب اجزائه و اتصال شظایاه بعضها ببعض و قوة هذا الحجر شبیهة بقوة الشادنج الا انها اضعف منها و اذا دیف بلبن امراءة ملأ القروح العمیقة العارضة فی العین و یعمل عملاً قویاً اذا عولج به انحراف العین و فتوها و الخشونة العارضة فیها و فی الجفون . (قال ) جالینوس فی التاسعة قوة هذا الحجر المشقق قوة الشادنة الا انها اضعف منه و بعده الحجر المعروف باللبنی فاما الحجر المعروف بالعسلی ففیه حرارة موجودة و کل واحد من هذه الحجارة بعید عن قوة الشادنة قلیلاً و هی تقع فی ادویة العین کما تقع الشادنة الا انها الین من الشادنة فی کل وقت و فی کل موضع للادویة اللینة انفع فی الاعضاء التی تحدث فیها الاورام الحارة مادامت الاورام فی حد الحدوث و السکون و لکنها تضعف عن شفائها و ازالتها جملة.

&&&&&&&

حجر المقناطیس

بکسر میم و سکون قاف و فتح نون و الف و کسر طاء مهمله و سکون یاء مثناه تحتانیه و سین مهمله و مغناطیس بغین معجمه نیز آمده بفارسی سنک آهن ربا و بهندی چومک پتهر نامند

ماهیت آن

سنکی است سیاه مائل بسرخی تیره که از انتهای عمان و حوالی بحر هند خیزد و بهترین آن لاجوردی رنک صاف آنست که آهن را خوب جذب نماید و بعد جذب آهن بآن خوب بچسپد و زبون ترین آن سیاه آنست که قوت جاذبۀ آن آهن را ضعیف باشد و چون با آهن مدتی بکذارند قوت جاذبۀ آن کم کردد و از مالیدن سیر و رسیدن عرق و رطوبت بدان نیز رفع قوت آن می شود و چون در خون کاو کرم اندازند اعادۀ قوت آن می شود و همچنین چون در خون بز اندازند و هر روز تغییر دهند و تازه کنند و حکمای اهل فرنک مشاهده نموده اند که حجر مقناطیس را هرچند مدتی غیر معین مختلف میل بجانبی است از یمین و یسار قطب شمالی و وجه آن را تا حال نیافته اند

طبیعت آن

در اول کرم و در سوم خشک

افعال و خواص آن

آشامیدن آن جهت فالج و اوجاع مفاصل و عرق النسا و نقرس و تقویت جکر و سپرز و ازالۀ حصاه و عسر ولادت و با ماء العسل جهت اسهال اخلاط غلیظه و با قوابض قاطع اسهال و ذرور آن جهت رفع مضرت جراحات آلات آهنی زهردار عجیب الاثر و جهت قطع نزف الدم و التیام جراحات و محرق مغمول آن در جمیع افعال مانند شادنج است مقدار شربت آن تا نه قیراط و نکاهداشتن پیچیدۀ آن در حریر سفید با خود باعث قبول و جاه و هیبت و قضای حاجات و نکاهداشتن آن در دست رافع کزاز در دست و پا و تعلیق آن بطرف چپ جهت عسر ولادت و درد زائیدن و بخور آنکه نرم سوده اندک اندک بر اخکر بپاشند و با نبوبه برحم برسانند جهت رفع سیلان آن هرچند مزمن باشد بغایت مفید و مجرب و کویند چون حائض مس آن کند این اثر از ان زائل کردد و کویند چون زحل در سنبله باشد آن را با کلاب شسته سرمه ترتیب داده دیکری از ان اکتحال نماید و شخص مکحول بمقناطیس مدت مدید نظر بشخص مکحول بآهن کند بمرتبه باعث محبت ثانی باول کردد که ما فوق آن متصور نباشد و از مجربات شمرده اند

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

//////////////

مغناطیس . [ م َ / م ِ ] (معرب ، اِ) آن سنگ که آهن به خود کشد. (مهذب الاسماء). سنگ آهن ربای . مَغنَطیس . مَغنیطیس . (منتهی الارب ). مأخوذ از یونانی ، سنگ آهن ربا. (ناظم الاطباء). به لغت یونانی ، سنگ آهن ربا باشد... و به حذف الف هم به نظر آمده است که مغنطیس باشد و مقناطیس هم درست است . (از برهان ) (از آنندراج ). مأخوذ از یونانی مغنتس یا مغنیتس . (حاشیه ٔ برهان چ معین ). اکسید طبیعی آهن مغناطیسی دائمی است . در دستگاه مکعبی متبلور می شود. بعضی از اقسام آن ، خود خاصیت آهن ربایی دارند می توانند ذرات ریز آهن را جذب کنند. نام آن از کلمه ٔ «ماگنس » به معنی آهن ربا آمده است . بر روی چینی بی لعاب اثر سیاه رنگی می گذارد. آهن مغناطیسی . (از فرهنگ اصطلاحات علمی از انتشارات بنیاد فرهنگ ایران ). اکسید طبیعی آهن را گویند که خاصیت جذب براده های آهن را دارد. فرمولش Fe3o4 می باشد. رنگش سیاه و وزن مخصوصش بین 4/9 تا 5/2 و سختیش بین 5/5 تا 6/5 است : واندر کوههای فرغانه ... سنگ مغناطیس و داروهای بسیاراست . (حدود العالم ). و اندر [ ناحیت کرمان ] معدن زر و سیم است و مس و سرب و مغناطیس . (حدود العالم ).

///////////

به عرب حجر المغناطیس و حجر المغنطیس:

حجر مغناطيس[عدل]

حجر مغناطيس يجذب قطعًا صغيرة من الحديد

حجر مغناطيس في قاعة الأحجار الكريمة الخاصة بمعهد سميثسونيان

حجر المغناطيس، أو حجر المغنطيس، هو قطعة ممغنطة من أكسيد الحديد الأسود (المغنتيت) المعدني. وهي تُعتبر مغناطيسًا بطبيعتها، حيث إنها تجذب قطع الحديد. والقدماء هم أول من اكتشفوا خاصية المغنطة في حجر المغناطيس.^[1] وكانت قطع من حجر المغناطيس، التي تم تعليقها بحيث يمكن أن تستدير، أولى البوصلات المغناطيسية،^[1][2][3][4] وتتضح أهميتها للملاحة المبكرة من خلال اسم الكلمة الإنجليزية lodestone، التي تعني في اللغة الإنجليزية الوسطى "حجر المسار" أو "حجر القيادة".^[5] ويعد حجر المغناطيس هو واحد من اثنين من المعادن فقط يتم العثور عليه ممغنطًا بشكل طبيعي؛ ويتمثل المعدن الآخر في البيروتيت، وهو معدن مغناطيسي ضعيف.^[6] والمعروف أن أكسيد الحديد الأسود يكون أسود اللون أو أسود بني مع لمعان معدني، ويتمتع بصلابة، وفقًا لمقياس موس لصلابة المعادن، تبلغ 5.5-6.5 وطبقة سوداء.

محتويات

  [أظهر] 

الأصل[عدل]

كانت العملية التي يتم من خلالها تكوين حجر المغناطيس منذ فترة طويلة محل تساؤل مفتوح في الجيولوجيا. ويتم العثور على كمية صغيرة فقط من أكسيد الحديد الأسود على الأرض ممغنطًا مثل حجر المغناطيس. وينجذب أكسيد الحديد الأسود العادي إلى المجال المغناطيسي، كما هو الحال بالنسبة للحديد الصلب ولكنه لا يكون ممغنطًا في حد ذاته. واكتشف أحد الأبحاث الحديثة^[7] أنه ليست هناك إلا مجموعة متنوعة من أكسيد الحديد الأسود تتمتع ببنية بلورية خاصة، وهي مزيج من أكسيد الحديد الأسود والماغمايت، حيث تتمتع بمقاومة تغييرات مغناطيسية كافية لتظل ممغنطة، وبالتالي تكون مغناطيسًا دائمًا. وتشير إحدى النظريات إلى أن أحجار المغناطيس تكون ممغنطة بواسطة المجالات المغناطيسية القوية المحيطة بصواعق البرق.^[7]وتدعم هذه النظرية الملاحظة التي تقول إن هذه الأحجار توجد في الغالب في سطح الأرض؛ وليست مدفونة على عمق كبير.

معلومات تاريخية[عدل]

حجر مغناطيس يجذب مسامير الحديد

كانت إحدى أولى الإشارات إلى الخصائص المغناطيسية لحجر المغناطيس من قِبل الفيلسوف اليوناني الذي عاش في القرن السادس قبل الميلاد طاليس مليتوس،^[8] والذي يُرجع اليونانيون القدماء الفضل له في اكتشاف قدرة حجر المغناطيس على جذب الحديد وغيره من أحجار المغناطيس الأخرى.^[9] وقد يأتي اسم "مغناطيس" من أحجار المغناطيس التي توجد في المغنيسيوم.^[10]

وفي الصين، توجد الإشارة الأدبية الأولى للمغناطيسية في كتاب صدر في القرن الرابع قبل الميلاد تحت عنوان كتاب قائد وادي الشياطين (鬼谷子): "إن حجر المغناطيس يجعل الحديد ينجذب إليه."^[11] وأول إشارة لانجذاب إبرة تظهر في عمل تم تأليفه ما بين عامي 20 و100 ميلاديًا (論衡): "حجر مغناطيس يجذب إبرة."^[11] وبحلول القرن الثاني عشر، كان يتم استخدام بوصلة حجر مغناطيس للملاحة في الصين خلال القرون الوسطى.

ومع ذلك، واستنادًا إلى اكتشافه لقطعة أثرية من خام الحديد خاصة بشعوب الأولمك في أمريكا الوسطى، اقترح عالم الفلك الأمريكي جون كارلسون أن "شعب الأولمك ربما يكون قد اكتشف واستخدم بوصلة الحجر المغناطيسي في وقت سابق قبل 1000 قبل الميلاد". وإذا كان هذا صحيحًا، فإن هذا "يسبق اكتشاف الصينيين لبوصلة الحجر المغناطيسي بأكثر من ألف عام".^[12][13] ويرى كارلسون أن شعوب الأولمك قد استخدمت قطعًا مماثلة كأجهزة لتحديد الاتجاه لأغراض علم الضرب بالرمل أو لتوجيه معابدهم أو المساكن التي يعيشون فيها أو دفن موتاهم.

المراجع[عدل]

1. ^ تعدى إلى الأعلى ل:^أ ب Du Trémolet de Lacheisserie، Étienne (2005). Magnetism: Fundamentals.      Springer. صفحات 3–6. ISBN 0-387-22967-1.
2. ^ Dill، J. Gregory (Jan/Feb 2003). "Lodestone and Needle: The rise of the magnetic compass". Ocean Navigator online. Navigator Publishing. اطلع عليه بتاريخ 2011-10-01.
3. ^ Merrill، Ronald T. (1998). The Magnetic Field of the Earth. Academic Press. صفحة 3. ISBN 0-12-491246-X.
4. ^ Needham، Joseph (1986). The Shorter Science and Civilization in China. UK: Cambridge Univ. Press. صفحات 6, 18. ISBN 0-521-31560-3.
5. ^ "Lodestone". Mirriam-Webster online dictionary. Mirriam-Webster, Inc. 2009. اطلع عليه بتاريخ 2009-06-12.
6. ^ Hurlbut، Cornelius Searle (1998). Dana's minerals and how to study them. John Wiley and Sons. صفحة 96. ISBN 0-471-15677-9.
7. ^ تعدى إلى الأعلى ل:^أ ب Wasilewski، Peter؛ Günther Kletetschka (1999). "Lodestone: Nature's only permanent magnet - What it is and how it gets charged". Geophysical Research Letters 26 (15): 2275–78. Bibcode:1999GeoRL..26.2275W. doi:10.1029/1999GL900496. اطلع عليه بتاريخ 2009-07-13.
8. ^ Brand، Mike؛ Sharon Neaves, Emily Smith (1995). "Lodestone". Museum of Electricity and Magnetism, Mag Lab U. US National High Magnetic Field Laboratory. اطلع عليه بتاريخ 2009-06-21.
9. ^ Keithley، Joseph F. (1999). The Story of Electrical and Magnetic Measurements: From 500 B.C. to the 1940s. John Wiley and Sons. صفحة 2.ISBN 0-7803-1193-0.
10. ^ Paul Hewitt, "Conceptual Physics". 10th ed. (2006), p.458
11. ^ تعدى إلى الأعلى ل:^أ ب Li Shu-hua, “Origine de la Boussole 11. Aimant et Boussole,” Isis, Vol. 45, No. 2. (Jul., 1954), p.175
12. ^ Carlson, John B. (1975) "Lodestone Compass: Chinese or Olmec Primacy?: Multidisciplinary analysis of an Olmec hematite artifact from San Lorenzo, Veracruz, Mexico”, Science, 189 (4205 : 5 September), p. 753-760, DOI 10.1126/science.189.4205.753. p. 753–760
13. ^ Lodestone Compass: Chinese or Olmec Primacy?: Multidisciplinary analysis of an Olmec hematite artifact from San Lorenzo, Veracruz, Mexico - Carlson 189 (4205): 753 - Science

انظر أيضا[عدل]

• معدن أكسيدي.
• المسيكوت.

وصلات خارجية[عدل]

• Lodestone

• بوابة علم الأحجار الكريمة والمجوهرات

• بوابة علوم الأرض

في كومنز صور وملفات عن: حجر مغناطيس

تصنيفات: 

• معادن الأكاسيد
• خامات الحديد
• معادن الحديد

////////////

به ایسلندی:

Seguljárnsteinn er frumsteind sem finnst í basísku bergi.^[1] Seguljárnsteinn er svartur að lit og næstalgengasta frumsteindin á eftir sílíkati. Annað nafn yfir Seguljárnstein er Magnetít.

///////////

به هلندی زیل استین:

Een zeilsteen is een natuurlijke permanente magneet. Zeilstenen bestaan uit varianten van het mineraalmagnetiet met een hoge remanentie, die door een gepulst magnetisch veld rond een blikseminslaggemagnetiseerd zijn geraakt.

Gedurende vele eeuwen had men zeilstenen nodig om kompasnaalden te kunnen magnetiseren. Zeeschepen hadden er daarom één aan boord, en dat gaf deze stenen de naam.

////////////

به  نی نورسک (نروژی):

Lodestone

Lodestone trekkjer til seg små bitar av jern.

Lodestone er ein spesiell varietet av mineralet magnetitt (magnetjernstein). Det verkar som ein naturleg magnetog trekkjer til seg andre magnetiske lekamar.

Sjå òg[endre | endre wikiteksten]

·         leidarstein

Kjelder[endre | endre wikiteksten]

·         Lodestone. (14. februar 2009). I Store norske leksikon. Henta 14. februar 2014 frå http://snl.no/lodestone.

Kategoriar: 

·         Oksydmineral

·         Jernmineral

به انگلیسی:

Lodestone

From Wikipedia, the free encyclopedia

For a general description of the mineral itself, see Magnetite.

For other uses, see Lodestone (disambiguation).

Lodestone attracting small bits of iron

Lodestone in the Hall of Gems of the Smithsonian

A lodestone is a naturally magnetized piece of the mineral magnetite.^[1][2] They are naturally-occurring magnets, which can attract iron. The property ofmagnetism was first discovered in antiquity through lodestones.^[3] Pieces of lodestone, suspended so they could turn, were the first magnetic compasses,^[3][4][5][6] and their importance to early navigation is indicated by the name lodestone, which in Middle English means 'course stone' or 'leading stone',^[7] from the now-obsolete meaning of lode as ‘journey, way’.^[8]

Lodestone is one of the few minerals that is found naturally magnetized.^[1]Magnetite is black or brownish-black, with a metallic luster, a Mohs hardness of 5.5–6.5 and a black streak.

Contents

  [hide] 

·         1Origin

·         2History

·         3References

·         4External links

Origin[edit]

The process by which lodestone is created has long been an open question in geology. Only a small amount of the magnetite on Earth is found magnetized as lodestone. Ordinary magnetite is attracted to a magnetic field like iron and steel is, but does not tend to become magnetized itself; it has too low a magnetic coercivity (resistance to demagnetization) to stay magnetized for long.^[9] Microscopic examination of lodestones has found them to be made of magnetite (Fe₃O₄) with inclusions of maghemite (cubic Fe₂O₃), often with impurity metal ions oftitanium, aluminium, and manganese.^[10][11][9] This inhomogeneous crystalline structure gives this variety of magnetite sufficient coercivity to remain magnetized and thus be a permanent magnet.^[10][11][9]

The other question is how lodestones get magnetized. The Earth's magnetic field at 0.5 gauss is too weak to magnetize a lodestone by itself.^[10][9] The leading theory is that lodestones are magnetized by the strong magnetic fields surroundinglightning bolts.^[11][9][10] This is supported by the observation that they are mostly found near the surface of the Earth, rather than buried at great depth.^[10]

History[edit]

Lodestone attracting iron nails

One of the first references to lodestone's magnetic properties was made by 6th century BC Greek philosopher Thales of Miletus,^[12] whom the ancient Greeks credited with discovering lodestone's attraction to iron and other lodestones.^[13]The name magnet may come from lodestones found in Magnesia, Anatolia.^[14]

The earliest Chinese literary reference to magnetism occurs in a 4th-century BCBook of the Devil Valley Master (Guiguzi).^[15] In the chronicle Lüshi Chunqiu, from the 2nd century BC, it is explicitly stated that "the lodestone makes iron come or it attracts it."^[16] The earliest mention of a needle's attraction appears in a work composed between 20 and 100 AD, the Lunheng (Balanced Inquiries): "A lodestone attracts a needle."^[17] Medieval Chinese navigators were using lodestone compasses by the 12th century.

Based on his discovery of an Olmec artifact (a shaped and grooved magnetic bar) in Central America, astronomer John Carlson suggests that lodestone may have been used by the Olmec more than a thousand years prior to the Chinese discovery.^[18] Carlson speculates that the Olmecs, for astrological or geomanticpurposes, used similar artifacts as a directional device, or to orient their temples, the dwellings of the living, or the interments of the dead.^[18] Detailed analysis of the Olmec artifact revealed that the "bar" was composed of hematite withtitanium lamellae of Fe_2–xTi_xO₃ that accounted for the anomalous remanent magnetism of the artifact.^[19]

References[edit]

1.     ^ Jump up to:^a b Hurlbut, Cornelius Searle; W. Edwin Sharp; Edward Salisbury Dana (1998). Dana's minerals and how to study them. John Wiley and Sons. p. 96. ISBN 0-471-15677-9.

2.     Jump up^ Bowles, J. F. W.; R. A. Howie; D. J. Vaughan; J. Zussman (2011). Rock-forming Minerals: Non-silicates: oxides, hydroxides and sulphides, Volume 5A, 2nd Ed. UK: Geological Society of London. p. 403. ISBN 186239315X.

3.     ^ Jump up to:^a b Du Trémolet de Lacheisserie, Étienne; Damien Gignoux; Michel Schlenker (2005). Magnetism: Fundamentals. Springer. pp. 3–6. ISBN 0-387-22967-1.

4.     Jump up^ Dill, J. Gregory (Jan–Feb 2003). "Lodestone and Needle: The rise of the magnetic compass". Ocean Navigator online. Navigator Publishing. Retrieved 2011-10-01.

5.     Jump up^ Merrill, Ronald T.; Michael W. McElhinny; Phillip L. McFadden (1998). The Magnetic Field of the Earth. Academic Press. p. 3.ISBN 0-12-491246-X.

6.     Jump up^ Needham, Joseph; Colin A. Ronan (1986). The Shorter Science and Civilization in China. UK: Cambridge Univ. Press. pp. 6, 18. ISBN 0-521-31560-3.

7.     Jump up^ "Lodestone". Merriam-Webster online dictionary. Merriam-Webster, Inc. 2009. Retrieved 2009-06-12.

8.     Jump up^ "lodestone". Oxford English Dictionary (3rd ed.). Oxford University Press. September 2005. (Subscription or UK public library membership required.): ‘Literally ‘way-stone’, from the use of the magnet in guiding mariners. ’

9.     ^ Jump up to:^{a b c d e} Livingston, James D. (1996). Driving Force: The Natural Magic of Magnets. Harvard University Press. pp. 14–20.ISBN 0674216458.

10.  ^ Jump up to:^{a b c d e} Wasilewski, Peter; Günther Kletetschka (1999). "Lodestone: Nature's only permanent magnet - What it is and how it gets charged". Geophysical Research Letters. 26 (15): 2275–78. Bibcode:1999GeoRL..26.2275W.doi:10.1029/1999GL900496.

11.  ^ Jump up to:^a b c Warner, Terence E. (2012). Synthesis, Properties and Mineralogy of Important Inorganic Materials. John Wiley and Sons. pp. 114–115. ISBN 0470976020.

12.  Jump up^ Brand, Mike; Sharon Neaves; Emily Smith (1995). "Lodestone". Museum of Electricity and Magnetism, Mag Lab U. US National High Magnetic Field Laboratory. Retrieved 2009-06-21.

13.  Jump up^ Keithley, Joseph F. (1999). The Story of Electrical and Magnetic Measurements: From 500 B.C. to the 1940s. John Wiley and Sons. p. 2. ISBN 0-7803-1193-0.

14.  Jump up^ Paul Hewitt, "Conceptual Physics". 10th ed. (2006), p.458

15.  Jump up^ The section "Fanying 2" (反應第二) of The Guiguzi: "其察言也，不失若磁石之取鍼，舌之取燔骨".

16.  Jump up^ Li, Shu-hua (1954). "Origine de la Boussole II. Aimant et Boussole". Isis (in French). 45 (2): 175–196. Retrieved 1 December2015. un passage dans le Liu-che-tch'ouen-ts'ieou [...]: “La pierre d'aimant fait venir le fer ou elle l'attire.”
From the section "Jingtong" (精通) of the "Almanac of the Last Autumn Month" (季秋紀): "慈石召鐵，或引之也]"

17.  Jump up^ In the section "A Last Word on Dragons" (亂龍篇 Luanlong) of the Lunheng: "Amber takes up straws, and a load-stone attracts needles" (頓牟掇芥，磁石引針).

18.  ^ Jump up to:^a b Carlson, J. B. (1975). "Lodestone Compass: Chinese or Olmec Primacy?: Multidisciplinary analysis of an Olmec hematite artifact from San Lorenzo, Veracruz, Mexico". Science. 189 (4205): 753–760. doi:10.1126/science.189.4205.753. ISSN 0036-8075.

19.  Jump up^ Evans, B. J., Magnetism and Archaeology: Magnetic Oxides in the First American Civilization, p. 1097, Elsevier, Physica B+C 86-88 (1977), S. 1091-1099

External links[edit]

Look up lodestone in Wiktionary, the free dictionary.

·         Lodestone

Categories: 

·         Oxide minerals

·         Iron minerals

&&&&&&&

حجر المنفی

بنون ساکن بعد از میم مفتوح و قبل از فاء مکسور و یاء نسبت

ماهیت آن

سنکریزه ایست ابلق بمقدار زیتونی بالوان مختلفه که از منف از اعمال هیره خیزد

افعال و خواص آن

طلای سائیدۀ آن باعث بیحسی عضو است به حدی که ادراک بقطع آن نشود

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

///////////

 حجر منفی

(ترکیب وصفی ، اِ مرکب ) حکیم مومن گوید: بنون بعد از میم و قبل از فا، سنگی است که از نواحی مصر آرند شبیه بسنگ ریزه و ابلق از الوان مختلفه ، طلای سائیده او با آب باعث بی حسی عضو میگردد -انتهی . داود ضریر انطاکی در تذکره گوید: قیل انه کالزیتون حجماً و انه یوجد بمنف من اعمال الجیزة اذا طلی به العضو ذهب حسه فلایشعر بالقطع -انتهی . و در مفردات ابن البیطار آمده است : قال دیسقوریدوس : هو حجر یوجد بمصر بالمدینة التی یقال لهامنف (منفیس ) و هو فی عظم حصاة و فی الحجر الواحد منه الوان مختلفة و قد یقال انه اذا سحق هذاالحجر و بل و لطخ به علی الاعضاء التی یحتاج الی قطعها و کیها منع من الوجع بابطاله الحس .

&&&&&&&

حجر النار

بفتح نون و الف و راء مهمله در آخر و آن را حجر الاصم و حجر الزناد و بفارسی سنک آتش زنه و سنک چقماق نیز نامند

ماهیت آن

انواع است سفید نباتی و سیاه و سرخ و اغبر و ملمع و ثقیل الوزن و حاد و چون آهن را بدان زنند آتش از ان بجهد و بوی دخانیت از ان آید

طبیعت آن

در اول سرد و در سوم خشک و بعضی کرم کفته اند

افعال و خواص آن

ذرور سائیده آن مانند غبار جهت خنازیر و تنقیه التحام افواه آن و قروح عسره الاندمال جمیع اعضا و تعلیق آن برلتۀ بسته در حین ولادت بر ران زنان باعث سهولت ولادت ایشان و بعد از ولادت باید که بزودی باز نمایند

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

/////////

حجرالنار. حجرالزناد. سنگ چخماق .

- النار. [ ح َ ج َ رُن ْ نا ] (ع اِ مرکب ) حجرالاصم . حجرالزناد. سنگ آتش زنه . سنگ آتش . سنگ چقماق . سنگ چخماق . اکتمکت . حکیم مؤمن گوید، سنگ آتش زنه است و سنگ چخماق نیز نامند و آن باقسام و الوان مختلف میباشد دراول سرد و در سیم خشک و ذرور او مجفف خنازیر و جهت التیام قروح عسرالاندمال جمیع اعضاء نافع و تعلیق او بر ران زنان که در لته بسته باشند جهت عسر ولادت مؤثر است . و صاحب اختیارات گوید، حجرالاصم خوانند و حجرالزناد نیز گویند و آن انواع است سپید و سیاه و سرخ وملمع بود و طبیعت آن سرد بود بغایت خشک . ارسطوطالیس گوید: اگر زنی دشوار زاید بر خرقه بسته بر ران آن زن بندند آسان بزاید و زود نجات یابد و چون سحق کنند مانند غبار و بر خنازیر پاشند خنک کند و پاک گرداند و همچنین بر هر ریشی که باشد و بر هر دملی و بر هر عضوی که بود بحال صحت آورد و آنرا بپارسی سنگ آتش گویند -انتهی . و ابن البیطار در مفردات آورده است : (قال ) الشریف هو الحجر الاصم و هو حجرالزناد و هو انواع فمنه مایکون ابیض و منه خمری و منه مایکون اسود و هو فی ذاته بارد شدید الیبس اذا لقی جسم الفولاذ، قدح النار و یوجد له فی رائحته عند القدح ثقل و هو معلوم وذکر ارسطو: انه ان علق عند الولادة علی فخذ المراءة مشدوداً فی خرقة سهلت ولادتها باذن اﷲ و ینزع بعد الولادة سریعاً و اذ صیر مسحوقاً غباراً و ذر منه علی الخنازیر جففها و نقاها و الحم اجزائها و کذا اذا ذر علی القروح العسرة الاندمال فی ای مکان کانت -انتهی .

&&&&&&&

حجر النمر

بفتح نون و کسر میم و راء مهمله

ماهیت آن

سنکی است ابلق شبیه بپوست پلنک بقدر مغز بادام و از ان کوچکتر و در جوف پلنک ماده حاصل می شود و چون در شیر اندازند شیر بریده کردد

افعال و خواص آن

طلای آن جهت التیام جراحات و تعلیق آن جهت منع آبستنی مؤثر

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

//////////////

حجرالنمر

نرک پلنگ. سنگیست ابلق شبیه بپوست پلنگ بقدر مغز بادام و از آن کوچکتر و از پلنگ ماده حاصل شود و چون در شیر اندازند شیر بریده گردد و طلاء او جهت جراحات و تعلیق آن جهت منع آبستنی زنان موثر است . (تحفه حکیم مومن ). و صاحب اختیارات بدیعی گوید، مهره ای است که از پلنگ ماده حاصل میشود. و در ذیل کلمه نروک آرد: بپارسی نرک پلنگ گویند خاصیت آن بسیار بود هر جراحتی که ناسور شده باشد آنرا بسایند به آب و بر جراحت طلا کنند نیکو شود، و هر زنی که صلایه وی لعق کند دیگر آن زن آبستن نشود و هر مرد که با خود دارد هیچ زن از وی بار نگیرد و امتحان وی آن است که اگر در شیر گوسفند اندازند شیر بریده شود و اگر کسی با خود دارد و در اندرون دکان خباز رود نانها در تنور افتد -انتهی . مهره ای باشد کوچک و مخروطی و در آن گلها و رگها بسیار بود و برنگ پلنگ باشد چه آنرا در بیخ دم پلنگ یابند ونرک پلنگ گویند و بعربی حجرالنمر خوانند. (برهان ).

&&&&&&&

حجر الهندی

بکسر ها و سکون نون و کسر دال مهمله و یاء نسبت

ماهیت آن

سنکی است مائل بسیاهی و سرخی و سائیدۀ آن مائل بسرخی و زردی و آن را شادنج هندی نامند و از سواحل دریای هند خیزد

افعال و خواص آن

ذرور آن جهت قطع خون بواسیر و جراحات بیعدیل و آشامیدن آن یک دانک و کمتر از ان جهت قطع اعضای باطن و بواسیر و سم عقرب مفید

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

//////////

شادنج هندی . [ دَ ن َ ج ِهَِ ] (ترکیب وصفی ، اِ مرکب ) شادنه ٔ هندی . حجر هندی و قسمی از شادنج عدسی است . رجوع به حجر هندی شود.

///////////

حجر هندی

ایراقیطس . سنگی است که از هند خیزدمایل به سیاهی و سرخی و سائیده او مایل بسرخی و زردی و شادانه هندی نامند. ذرور او جهت قطع خون بواسیر و جراحات بی عدیل و آشامیدن یکدانگ و کمتر از آن جهت قطع خون اعضاء باطنی بواسیر و سم عقرب مفید است . (تحفه حکیم مومن ). و صاحب اختیارات گوید: نوعی از شادنج است و در پارسی شادنه هندی گویند خونی که از مقعد آید قطع گرداند و بواسیر را سودمند بود و چون بیآشامند گزیدگی عقرب را نافع بود. و حمداللّه مستوفی در نزهة القلوب آورده است : سنگی متخلخل سفید است و زرد نیز میباشد چون بر مستسقی نهند از او آب زرد بیرون آید و شفا یابد و ابن البیطار در مفردات گوید: قال جالینوس فی التاسعة هو و الحجر الذی یقال له ایراقیطس یقطعان الدّم الذی یخرج من افواه العروق التی فی المقعد و قد جربناهما. غیره ، ایراقیطس هو حجر هندی اذا شرب نفع من لدغ العقارب و ینفع من البواسیر –انتهی

&&&&&&&

حجر الیهود

بفتح یاء مثناه تحتانیه و ضم ها و سکون واو و دال مهمله و آن را زیتون بنی اسرائیل و بفارسی سنک جهودان نامند

ماهیت آن

سنکی است فی الجمله بلوطی شکل و زیتونی و مائل بسفیدی با خطوط متوازیه در طول و در آب زود سائیده شود و طعمی غالب ندارد و در فلسطین از ارض شام در کوه مسمی ببروت و در دیار قدس نیز بسیار بهم می رسد و نر و ماده می باشد نر آن باوصاف مسطوره و مادۀ آن بی خطوط و مائل بسرخی و تیرکی و بعضی اندک پهن غیر مستدیر و نر آن مخصوص بحصاه مردان و مادۀ آن بزنان و مادۀ تکون آن شاید اجزای لطیفۀ ارضیۀ لزجۀ مختلطه برطوبات و اجزای هوائیۀ محتقنه تحت احجار باشد که بسبب تابش اشعۀ کواکب از خلل و فرج احجار برآید و بعد برآمدن بدان هیأب متحجر کردد

طبیعت آن

در اول کرم و در دوم خشک و معتدل نیز دانسته اند با قوت مفتته

افعال و خواص آن

مدر بول و مفتت حصاه و مانع تولید آن و اذابت دهندۀ خون منجمد در مثانه و چون نیم مثقال آن را سائیده با پنجاه مثقال به آب کرم و یک مثقال روغن بادام تلخ بیاشامند جهت تفتیت حصاه و ادرار بول و رفع عسر آن و اذابت خون منجمد در مثانه مجرب و بدستور با آب کرم خالص و اکتحال آن با خون خفاش جهت رویانیدن موی مره که ریخته باشد و طلای آن برابر و جهت رویانیدن موی آن خصوصا با خون خفاش و بتنهائی جهت التیام جراحات و با عسل جهت تلیین صلابات مضر جکر مصلح آن صمغ و سفوفات و معاجین آن در قرابادین کبیر ذکر یافت

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

////////////

حجرالیهود

(ع اِ مرکب ) سنگ جهودان . سنگ یهودا. حجر یهودی . زیتون بنی اسرائیل . سنگی است بشکل بلوط و مایل بسفیدی با خطوط متوازیة و در آب نرم شود و طعمی ندارد و محمدبن احمد گوید: که نر و ماده میباشد. ماده او مستدیر و مخطط بسیاهی و سرخی مثل دستنبویه و بقدر جوزی است و جهت حصاةزنان مجرب و نر او بشکل بلوط و مخصوص حصاة مردان است . در اول گرم و در دوم خشک . و گویند معتدل است و مدر بول و مانع تولد حصاة و از یکدانگ تا نیم مثقال اوبا 50 مثقال آب مفتت سنگ گرده و مثانه و طلای او جهت التیام جراحت و با عسل جهت تلیین صلابات نافع و مضر معده و سپرز و مصلحش تخم کرفس و عسل است . و گویند مضر جگر و مصلحش صمغ است . (تحفه حکیم مومن ). و حمداللّه مستوفی در نزهة القلوب گوید: مانند جوز کوچک است زیتونی رنگ، مخطط، گرد و دراز میباشد و بر سواحل دریاهاباشد و در همه روزها متحرک بود الا روز شنبه که آرام گیرد بدین سبب او را حجر یهودی گویند. و صاحب اختیارات بدیعی گوید: سنگی است مانند زیتون و آنچه بزرگ بود نزدیک بیضه کبوتر بود و خطوط بسیار بر وی پیدا بود موازی یکدیگر، و حجرالزیتون نیز خوانند و گویند از ملک شام میروید و اکثر دراز بود و گرد نیز بود، و بهترین وی زیتون شکل بود، نافع بود جهت سنگ گرده نیم مثقال به آب گرم جهت ریگ مثانه همچنین اگر به آب برگترتیزک بسایند و لعق کنند نیکوتر بود، عسرالبول را نافع بود لیکن مضعف معده بود و موافق وی نبود و اشتهاء ببرد و اسحاق گوید: مضر است بسپرز و مصلح وی عسل است . و هرمس حکیم گوید: حجر یهودی چون با خون خفاش سحق کنند و در چشم کشند موی مژه که ریخته باشد برویاند و موی ابرو و همچنین سبیل ، چون بر وی مالند. و جالینوس گوید: در طبیعت معتدل بود و معده سرد را بد بود و مصلح آن تخم کرفس بود. و فولس گوید: خون مقعد قطع کند. و در تذکره داود انطاکی آمده است : و یسمی زیتون بنی اسرائیل و هو حجر یتکون ببیت المقدس و جبال الشام و یکون املس مستدیراً و مستطیلاً و اجوده الزیتونی المشتمل علی خطوط مقاطعة و هو حار فی الاولی یابس فی الثانیة اذا حک و شرب بالماء الحار فتت الحصی و منع تولده و لو فی المثانة و ان ذر فی الجروح الحمهاو یطلی بالعسل علی الصلابات فیحللها و هو یضر الکبد و یصلحه الصمغ و شربته نصف درهم -انتهی . و ابن البیطار در مفردات خود آرد: قال الدیسقوریدوس فی الخامسة: هو حجر بفلسطین شبیه فی شکله بالبلوط ابیض خشن الشکل جداً فیه خطوط متوازیة کانها خطت بالبیکار، و هو حجر ینماع بالماء لا طعم له و اذا اخذ منه مقدار حمصة وحک علی مسن الماء کما تحک الشیاف و شرب بثلاث قوابوسات ماءٌ نفع من عسر البول و فتت الحصاة المتولدة فی المثانة. قال جالینوس : لما جربت هذا الحجر فی من به حصاة فی مثانته مانفع شیئا و لکنه فی الحصاة المتولدة فی الکلیتین قوی جداً. لی جمعت هذا الحجر من ارض الشام بجبل بیروت بموضع یعرف منه بسوق جوینة، بضیعة تسمی الجعیثة و من هناک یوتی به الی دمشق -انتهی . و صاحب مخزن الادویة گوید: حجرالیهود، حجرالزیتون است .