حبارا/حباری، میش مرغ، چیرگ، هوبره، شوات، چزر، بت، توی، کوش

حبارا←حباری←هوبره . [ ب َ رَ / رِ ] (اِ) شوات . چرز. (یادداشت مؤلف ). پرنده ای است که آن را به عربی حباری و به ترکی توغدری گویند. (برهان ). مرغی است بری ، خاکستری رنگ و منقارش دراز. (تحفه ٔ حکیم مؤمن ).

حبارا

بضم حاء مهمله و فتح باء موحده و الف و فتح راء مهمله و الف بفارسی هوبره و بترکی توغدری و بهندی چرز نامند

ماهیت ان

مرغی است بری و منقار آن بلند و پایهای آن دراز و سه نوع می باشد یکی بزرک ابلق اندک بزرک تر از خروس خانکی و دیکری خاکستری رنک منقش بسیاهی و از ان نوع اندک کوچکتر و دیکری بسیار کوچک که بهندی لک نامند بکسر لام

طبیعت ان

در آخر دوم کرم و خشک

افعال و خواص آن

موافق مبرودین کوشت و پیه آن جهت ربو و ضیق النفس و بهر و پردۀ سنکدان آن جهت خفقان و اکثر امراض سینه و اکتحال آن با مثل آن نمک جهت ابتدای نزول آب بغایت نافع و چون پیه آن را با اندک نمک و سنبل سرشته بقدر نخودی حب ساخته خشک کنند و پنج عدد آن را فرو برند در قطع اسهال دوری که ذرب نامند بیعدیل است و خون آن تا سه مثقال با آب و شراب جهت ربو و عسر النفس و خاکستر آن جهت ثآلیل ضمادا نافع و کوشت آن دیرهضم و مضر محرورین و مصلح آن سرکه و دارچینی است و کویند چون ناخن آن را با هموزن آن حب المنسم سائیده با عسل بکسی بخورانند باعث محبت مفرط می شود و تعلیق آن موجب قبول و تعلیق چشم راست آن رافع چشم زخم و تعلیق سنکی که در سنکدان آن بهم می رسد قاطع رعاف و بیضۀ آن خضاب خوبی است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

///////////////

بوکان؛ آخرین زیستگاه پرندة افسانه‌ای میش‌مرغ

میش‌مرغ (چیرگ) با نام علمی Great bustard (Otis Tarda) از ردة پرندگان، راستة درناسانان، خانوادة هوبره و از جنس Otis می‌باشد. چیرگ جزء بزرگ‌ترین پرندگان گیاه‌خوار بوده و با جثة بزرگ و بال‌های کشیده و پرتوان، سنگین‌ترین پرنده قادر به پرواز جهان لقب گرفته است. طول بدن در نرها 1 متر و وزن آن 15-18 کیلوگرم و طول بدن ماده‌ها 70-80 سانتی‌متر با وزن 5- 8 کیلوگرم می‌باشد. این پرنده دارای گردنی افراشته و پاهای بلند و قوی بوده که به سه انگشت ختم می‌شود. رنگ پرهای پشت حنایی روشن با خطوط قهوه‌ای تیره و سینه آن معمولاً سفید رنگ می‌باشد. چیرگ پرنده‌ای بسیار محتاط با چشم‌های تیزبین بوده که از فاصله دور خطر را احساس می‌کند و با پرواز و یا استتار، خود را از خطر دور نگه می‌دارد. این پرنده مناطق خلوت و آرام را ترجیح می‌دهد و از مکان‌های پر تراکم گریزان است. راه رفتن آن آرام و با وقار بوده و در حین راه رفتن و پاییدن اطراف، گردن خود را بالا نگه می‌دارد. این پرنده بیشتر زمین‌های پست و دشت‌های دیمی را برای اسکان خود بر می‌گزیند. شیوة زندگی آن کاملاً اجتماعی بوده و معمولاً در دسته‌های چندتایی و یا چند ده‌تایی مشاهده می‌شود. چیرگ در ساختار زندگی گروهی خود تدابیر امنیتی مخصوص را به اجرا می‌گذارد و برای حفاظت گروه از خطرات احتمالی به گماردن نگهبان می‌پردازد که این ویژگی می‌تواند تا حدودی چیرگ را در برابر خطرات شکار محفوظ نگه دارد.

پراکندگی جمعیت

پراکندگی جهانی چیرگ از شبه‌جزیرة ایبری در اسپانیا شروع و تا شرق چین در آسیا ادامه می‌یابد. جمعیت میش‌مرغ در جهان مابین 32200 تا 42600 قطعه تخمین زده می‌شود که بیشترین آمار مربوط به کشورهای اسپانیا، روسیه، اکراین، ترکیه و مجارستان می‌باشد این در حالی است که بیش از نیمی از جمعیت چیرگ‌های دنیا در اسپانیا زندگی می کنند.  شرایط نامناسب زیستگاهی و امنیتی باعث شده که امروزه جمعیت چیرگ در معرض انقراض جهانی قرار گیرد و از جمعیت آن با گذشت زمان کاسته شود.

تولید مثل

حرکات جفت‌یابی چیرگ در اواخر فصل زمستان و اوایل فصل بهار با گرم شدن دمای هوا و طولانی شدن طول روز شروع می‌شود. پرندة نر با انجام نمایشات پرگشایی دم خود را به صورت چتر باز کرده به‌طوریکه پرهای ثانویه موجود در دو طرف بدن به شکل گل سفید و بزرگی در می‌آید و غبغب پرنده متورم و برجسته می‌شود. این حرکات و حالات در پی به‌دست آوردن همسر صورت گرفته و پرنده نر سعی دارد با ابراز احساسات و قدرت نمایی ماده‌های بیشتری را به طرف خود جلب کند. چیرگ از نظر جفت‌یابی دارای خاصیت چند همسری بوده بدین معنا که هر کدام از نرها به وسعت قدرت و جاذبه خود به تعیین قلمرو و جفت اقدام می‌کنند. سن بلوغ در ماده‌ها بین 2-3 سال و در نرها 4-5 سال می‌باشد. طریقة لانه‌سازی ساده بوده و گاهی بدون استفاده از پوشال و تنها برروی زمین ساخته می‌شود. زمان تخم‌گذاری عمدتاً در اواسط بهار بوده و معمولاً 2 تا 3 تخم گذاشته که رنگ آن خاکستری زیتونی با لکه‌های درشت و تیره می‌باشد. وزن تخم‌ها حدود 150 گرم بوده و در فاصله 2 تا 3 روز گذاشته می‌شوند. بعد از گذاشتن آخرین تخم دورة هچینگ تخم‌ها شروع شده و تقریباً 4 هفته به طول می‌انجامد. بعد از جفت‌گیری پرندة نر عملاً هیچ نقشی در پرورش و نگه‌داری از جوجه‌ها نخواهد داشت. پرندة ماده در پی اکتشاف لانه توسط انسان و جانوران لانه را ترک کرده و تغییر جایگاه می‌دهد. جوجه‌ها بعد از بیرون آمدن از تخم و تا مدت‌ها به مادر وابسته خواهند بود.

تغذیه

چیرگ پرنده‌ای تقریباً همه چیز خوار است که بیشتر از گیاهان (ساقة گیاهان، دانة غلات، جوانه‌های مرتعی، یونجه و ...)، حشرات، مارمولک‌ها، ملخ‌ها و سنجاقک‌ها تغذیه می‌کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیشترین ساعات تغذیه در اوایل و اواخر روز (صبح و غروب) می‌باشد و بقیه روز را به استراحت و پاییدن منطقه می‌پردازد.

زیستگاه

این پرنده بیشتر در دشت‌های باز، استپ‌های مرتعی، کشت زارها، مزارع دیمی و بدون درخت به‌سر برده و در روی زمین آشیانه می‌سازد. یکی از خصوصیات بارز این پرنده نشستن برروی زمین است که این ویژگی یکی از مشخصه‌های زندگی در زمین‌های وسیع و بدون درخت می‌باشد که به پرنده این امکان را می‌دهد که از دور خطر را تشخیص داده و عکس‌العمل مناسب نشان دهد. علاوه بر دشت‌های باز و زمین‌های مسطح، چیرگ را گاهی می‌توان برروی تپه‌های ماهوری اطراف زیست‌گاه مشاهده کرد.

حفاظت

چیرگ جزء پرندگان نادر و آسیب‌پذیر (Vulnerable) بوده که از نظر جهانی جمعیت آن رو به کاهش است و در حال حاضر در لیست سرخ اتحادیه بین‌الملی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) قرار گرفته است. در ایران نیز از سال 1346 این پرنده تحت حمایت اعلام شد و شکار آن ممنوع گردید. با توجه به اینکه در حال حاضر در ایران چیرگ در معرض انقراض قرار دارد لازم است نسبت به آسیب‌شناسی و احیای این گونه با ارزش اقدامات اساسی صورت پذیرد.

وضعیت گونة چیرگ در ایران

چیرگ بیشتر در قسمت‌های غرب و شمال‌غرب کشور خصوصاً در منطقة مکریان واقع در جنوب استان آذربایجان‌غربی پراکنده است. شکار بی‌رویه، تخریب زیستگاه، تبدیل زمین‌های دیمی به آبی (مکانیزه شدن کشاورزی) باعث کاهش بی‌رویه این گونه در دهه‌های اخیر شده است. جمعیت چیرگ در حال حاضر از 100- 150 قطعه تجاوز نمی‌کند و همین مسئله، نگرانی‌های عمده‌ای را از جانب دوستداران محیط زیست به همراه داشته است.

از عمده‌ترین زیستگاه‌های چیرگ در ایران می‌توان به دشت‌های اطراف بوکان (دشت سوتاو حمامیان، دشت اینگیجه و آلبلاغ، دشت قازلیان و دشت سه‌کانیان) اشاره کرد که بیشترین جمعیت تولیدمثل‌کننده و زمستان گذران میش‌مرغ در ایران را در خود جای داده‌اند. در حال حاضر شهرستان بوکان آخرین پناهگاه این گونه با ارزش در کشور می‌باشد و میش مرغ هم‌چون نگینی زیبا بر تارک دشت‌های استیپی بوکان می‌درخشد. امروزه میش مرغ یکی از مهمترین آثار طبیعی ملی در شهرستان بوکان بشمار می رود که می‌بایست تمهیدات ویژه‌ای را در راستای کاهش تهدیدات وارده و بالا بردن راندمان جمعیتی آن به‌کار گرفت. از طرف دیگر میش‌مرغ می‌تواند به عنوان یک جاذبه توریستی در منطقه مطرح شده و سیاحان زیادی را وارد منطقه نماید. از اقدامات اساسی که می‌بایست در دستور کار سازمان حفاظت محیط زیست قرار بگیرد می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: 1- راه‌اندازی مرکز تحقیقات میش مرغ (البته مرکز تحقیقات در زمستان 87 توسط ریاست وقت سازمان کلنگ زنی شد ولی تاکنون به صورت عملی هیچ‌گونه اقدامی صورت نگرفته است) 2- تجهیز و سازماندهی گارد اجرایی حفاظت محیط زیست بوکان 3- تلاش برای همکاری بیشتر کشاورزان، روستاییان و نهادهای مدنی و مردمی در حفاظت و مراقبت از گونه مربوطه 4- معرفی شهرستان بوکان به عنوان منطقه شکار ممنوع و جلوگیری از اقدامات شکار در سطح حوزه استحفاظی.

رحیم عبدالکریمی(اداره حفاظت محیط زیست شهرستان بوکان)

///////////

میش‌مُرغ (در متون طب سنتی حبارا/حباری، هوبره، شوات، چرز)پرنده‌ای از خانواده هوبره‌ایان است که در دشت‌های وسیع بی‌درخت، زمین‌های استپی و کشتزارهای پهناور حبوبات و علفزارها زندگی می‌کند.

این پرنده دارای گردن و پاهای کشیده، بالها و منقار پهن و پرهای رنگارنگ است و روی زمین لانه‌سازی می‌کند. میش مرغ در فصل بهار تخمگذاری می‌کند و در هر دوره تخمگذاری نیز دو تا چهار تخم می‌گذارد؛ پس از ۲۵ الی ۲۷ روز جوجه‌ها به دنیا می‌آیند. میش مرغ یکی از بزرگترین پرندگان ایران است و از نظر شکل و جثه شباهت زیادی به بوقلمون دارد. طول بدن آن به یک متر و وزنش به بیش از ۱۵ کیلوگرم می‌رسد. پرهای میش‌مرغ در قسمت پشت نخودی سیر با راه‌های عرضی سیاه و در قسمت شکمی، کاملاً سفید رنگ است. میش مرغ پاهای قوی و بلندی دارد که به سه انگشت ختم می‌شود. این پاهای قوی، برای میش‌مرغ که کمتر پرواز می‌کند، اهمیت زیادی دارد. این پرنده بسیار زودرَم و محتاط است و با اینکه پروازش قوی است، اغلب در مقابل خطر می‌دود یا مخفی می‌شود. نر و ماده این پرنده شبیه به هم هستند ولی نرها جثه بزرگتری دارند. پرنده نر بالغ نوار بلوطی رنگی در ناحیه سینه دارد و پرهای سبیل‌مانندی مرکب از موپرهای سفید در دو طرف صورت آن دیده می‌شود. میش‌مرغ‌ها، بیشتر در کشتزارهای مسطح مانند مزرعه‌های گندم، نخود، یونجه و... زندگی می‌کنند. تغذیه این پرنده بسیار متفاوت و شامل مواد گیاهی و حیوانی مختلف است، از جمله حشرات، قورباغه و سوسمار.

در بهار که زمان جوجه‌آوری است آشیانه خود را در قسمت‌های انبوه این مزارع می‌سازند اما در پاییز و زمستان نیز می‌توان آنها را در مزارع درو شده مشاهده کرد. میش‌مرغ‌ها به محض احساس خطر، به طرف نقاط مرتفع پرواز می‌کنند و در آنجا به دیده‌بانی می‌پردازند.

در ایران[ویرایش]

هم اکنون دشت «سوتاو» بوکان مهمترین زیستگاه پرنده میش‌مرغ در کشور است. این مکان به دلیل شرایط مطلوب و منحصر بفرد خود به مهمترین زیستگاه پرنده نادر میش‌مرغ در سطح کشور تبدیل شده‌است. دشت سوتاو که یک پهنه تپه ماهوری به وسعت ۴۰۰ هکتار را در روستای حمامیان از توابع شهرستان بوکان شامل می‌شود، سالانه پذیرای ۲۰ تا ۲۵ قطعه از این‌نوع پرنده نادر است. اخیراً از سوی اداره کل حفاظت از محیط زیست آذربایجان غربی این منطقه به عنوان پناهگاه میش‌مرغ در آذربایجان غربی اعلام شده و مهمترین محل تجمع و زادآوری میش مرغ در ایران دشت‌های استپی بوکان اعلام شده است.[۴] محل زیست این پرنده در آذربایجان غربی مناطق «آزاد»، «باجوند» و «کانی سیب» در مهاباد و «دشت سوتاو»، «حمامیان» و «ینگجه» در بوکان است. اخیراً احداث نخستین مرکز تحقیقات و مطالعات میش‌مرغ کشور در شهر بوکان آغاز شده است. این پرنده طی سال‌های گذشته به دلیل محدود شدن زیست‌گاه‌های طبیعی، شکار بی‌رویه و اختلال در مناطق زیست و تخمگذاری آن، در معرض تهدید انقراض قرار گرفته‌است. میش‌مرغ یک پرنده نادر در جهان به شمار می‌رود که در زمان حاضر در فهرست سرخ اتحادیه بین‌المللی حفاظت از جمعیت و منابع طبیعی قرار گرفته‌است. در سال ۱۳۷۲ شانزده قطعه میش‌مرغ در همدان وجود داشت که طی سال‌های بعدی کاهش چشمگیر این پرنده در استان ملموس است به طوری که در سال ۸۱ فقط سه پرنده میش‌مرغ در همدان دیده شده و به گفته کارشناسان سازمان حفاظت محیط زیست استان همدان اکنون ۲ سال است که هیچ میش‌مرغی در استان دیده نشده‌است؛ ولی طی گزارشی ۲۳ مرغ‌میش در شهرستان اسدآباد همدان دیده شده است. در دشت اوباتو (هه وه تو) هم میش مرغ‌ها زندگی می‌کنند و در حال حاضر هم در زرینه و هم در شالیشل مشاهده شده‌اند - زمستان ۹۳

منابع[ویرایش]

http://jjtvn.ir/display_full.aspx?data_id=21575

پرش به بالا ↑ Gruiformes

پرش به بالا ↑ Otidae

پرش به بالا ↑ Otis

پرش به بالا ↑ محل تجمع و زادآوری میش مرغ در ایران-خبرگزاری دولتی ایران – ایرنا

ویکی

////////////

به عربی حباری کبری:

حبارى كبرى (الاسم العلمي: Otis tarda) (بالإنجليزية: Great Bustard) هو طائر ينتمي إلى حباريات (فصيلة: Oriolidae).

انظر أيضا[عدل]

قائمة طيور الشرق الأوسط

مراجع[عدل]

^ مذكور في : The IUCN Red List of Threatened Species 2016.2 — تاريخ النشر: 4 سبتمبر 2016 — معرف القائمة الحمراء للأنواع المهددة بالانقراض: 22691900 — تاريخ الاطلاع: 18 سبتمبر 2016

////////////

به آذری دُوْداغ:

Dovdaq (lat. Otis tarda), Durnakimilər dəstəsindan bir quş növü. Azərbaycanda təhlükədə olan quşlar siyahısına daxil edilmişdir.^[1]

·         Status. Nadir, qışlayan növdür.

·         Yayılması. Əvvəllər Qızılağac qoruğunda, Acınohur, Muğan və Şirvan çöllərində rast gəlinirdi. Hazırda Kür-Araz ovalığının çöl rayonlarında müşahidə edilir.

·         Yaşayış yeri. Çöllərdə açıq sahələrdə yaşayır.

·         Təbiətdə sayı. Bəzi illərdə tək-tək fərdlərə təsadüf edilir.

·         Çoxalması. XX əsrin 50-ci illərinə qədər çox cüzi miqdarda yuvalayırdı. Hazırda yuvalaması müşahidə edilmir.

·         Rəqibi, düşməni, xəstəliyi. Yumurta qoyulmuş yuvaları mal – qara tapdalayır, balalar tülkü və yırtıcı quşlar tərəfindən məhv edilir.

·         Sayının dəyişilmə səbəbləri. Münasib yaşayış sahələrinin azalması. Qeyri-qanuni ov.

·         Qorunması üçün zəruri tədbirlər. Qorunmasına ciddi əməl edilməsi. Yuva biotoplarını bərpa etmək, sonradan təbiətə buraxılmaqla volyerlərdə çoxaldılma təcrübəsini həyata keçirmək. Xam torpaqları şumlayarkən bu quşların yuvaladığı sahələrə toxunmamaq.

İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]

1.    Jump up↑ Azərbaycanda təhlükədə olan quşlar

Quş ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

Kateqoriyalar: 

//////////

به عبری

חובה גדולה (שם מדעי: Otis tarda) היא מין של חובה גדולה יחידה בסוגה, החיה בערבות עשב ובתות, בעיקר בדרום אירופה ובמרכז ומערב אסיה ולעתים אפילו בישראל. זו ציפור שוכנת קרקע ואחת העופות המעופפים הגדולים ביותר בעולם. היא גם המין הגדול ביותר במשפחת החובתיים.

יש לה תת-מינים:

Otis tarda tarda

Otis tarda dybowskii

החובה היא עוף גדול ממדים - אורכה 105 ס"מ בממוצע, גובהה 90–105 ס"מ ומוטת כנפיה 240ס"מ. הזכרים שוקלים בין 5.8 ל-11ק"ג והנקבות 3.1-8 ק"ג, אף שלעתים יש פרטים גדולים יותר. למעשה החובה היא אחת העופות המעופפים היותר גדולים בעולם, יחד עם שקנאי מסולסל, קונדור האנדים וברבור מחצצר. אלה עופות עם נוצות כתומות בחזה ובבטן וכנפיים חומות עם דוגמה סרוגה של קווים שחורים, זנב גדול עם אברות רחבות פרועות מעט וראש אפור עם עיניים קטנות וצוואר לבן ושעיר בעל זיפי נוצות הפונים אחורה בקצהו. הרגליים כהות וארוכות מאוד.

החובה היא אוכלת כל מובהקת הניונה הן מהחי והן מהצומח. הם חיים לבד אך בחורפים הם מתקבצים ללהקות כדי לנדוד דרומה, זאת הם עושים בעיקר במרכז אסיה ורוסיה שם החורפים קשים מאוד. החובה יכולה לרוץ במהירות על הקרקע כדי להימלט מטורפים כמו שועלים. היא יכולה להגיע למהירות של עד 48 קמ"ש.

///////////

به کردی بت:

Bet (Otis tarda), cureyekî çirgan (Otidae) e. Çûkê herî mezin yê difre ye. Mezinbûna bazikên wî bi firehî digihêje 260 cm'yan. Graniya nêrê wan heyta 18 kîloyan jî dibîne. Lê mêya wan bi qeysî 8-10 kîloyan derdikeve.

Hebûna wê dibin xeterê de ye lewra Nêçirvan ji ber ku goştê wî pirr e pirr bi nezanî seyda vê çûkê dikin.

Li derdora Bismilê û Mûşê tên dîtin.

Çavkanî[biguherîne]

1.    Jump up↑ BirdLife International (2004). Otis tarda. 2006. IUCN Red List of Threatened Species. IUCN 2006.www.iucnredlist.org. Retrieved on 11 May 2006. Database entry includes justification for why this species is vulnerable

/////////

به پنجابی: وڈا بسٹارڈ

///////////

به ترکی عثمانی توی (کوش):

Toy (Otis tarda), toygiller (Otididae) familyasından çok ürkek bir kuş türü. Türkiye'nin en büyük kuş türü olan toy, aynı zamanda dünyada en büyük uçabilen kuşlardan biridir.

/////////

The great bustard (Otis tarda) is a bird in the bustard family, the only member of the genus Otis. It breeds in open grassland and farmland in southern and central Europe, and across temperate Asia. European populations are mainly resident, but Asian birds move further south in winter. Portugal and Spain now contain about 60% of the world's population.^[2] It became extinct in Great Britain when the last bird was shot in 1832. Recent attempts to reintroduce it into the UK have met with limited success ^[3] and there is a population of 40 birds on the UK Army training area, Salisbury plain. Here the lack of public access allows them the freedom needed as a large ground nesting bird. It is classified by the IUCN as "vulnerable".

https://tr.wikipedia.org/wiki/Toy_(kuş)