عَسکَر مُکْرَم یا در زبان فارسی لشکر[۱] شهری بود از نواحی خوزستان در محدوده شهرستان شوشتر در زمان خلیفه عباسی حجاج بن یوسف به نام عربی عسکر مکرم نامیده می‌شد [۲] این شهر که پیش از اسلام روستاگ کواد (رستم کواذ، رستاکواذ و رستم‌قباد هم ذکر شده) نامیده می‌شد، ظاهراً در زمان ساسانیان شهر بااهمیتی بوده‌است.[۳] [۴] این شهر میان دو رود شوشتر (شطیط) و مَسرُقان (گرگر) واقع بود.[۵] امروزه محوطه تاریخی شهر لشکر (عسکر مکرم) در شمال شرقی روستای امروزی بند قیر در ۳۵ کیلومتری شوشتر در دو کرانه رودخانه گرگر گسترده است.
.jpg?uselang=fa)
نام دوران اسلامی این شهر یعنی عسکر مکرم منسوب به مکرم بن معزاء حارث، یکی از افراد بنی جَعْوَنةبن حارث بن نُمَیربن عامربن صعصعة.[۶] است و در توصیف آن آمده که دارای علمای بسیار و خرم و آباد و بانعمت، و همه نوع شکر و قند در آن وجود داشت[۷] و در این شهر از ابریشم خام مقنعه و دستمال و پارچه می‌ساختند.[۸] طبق منابع مکتوب جغرافیدانان و جهانگردان دوره اسلامی این شهر از شهرهای مهم جنوب غربی ایران و حتی در دوره‌ای کرسی ولایت اهواز بوده است.[نیازمند منبع] این شهر در دوره رونق خود تأمین کننده شکر در محدوده کشورهای اسلامی تا مصر بوده است. بررسیهای باستان شناختی بر روی این محوطه نشان داد که گستره شهر عسکر مکرم در حدوده ۵۰۰ هکتار است. شهر تاریخی مذکور دارای دو بخش مسکونی و صنعتی بوده است و بر اساس داده‌های مورخان و جغرافیدانان ارتباط بین دو بخش شرقی و غربی شهر عسکر مکرم توسط پل‌هایی که از کنار هم قرار دادن قایقهایی بر رودخانه ایجاد شده بود امکان‌پذیر بوده است.[۹]
شهر دارای بازاری باشکوه بود که با مسجد جامع هر دو در جانب غربی واقع بودند. ازجملهٔ عیوب عسکر مکرم وجود عقربهای سمی در آن شهر بود که هیچ‌کس از گزند آنان بی نصیب نمی‌ماند.
دانشوران شهر
- ابن سکیت اهوازی:[۱۰]
یعقوب بن اسحاق اهوازی معروف بأبی یوسف اللغوی الاهوازی الدورقی و از پیشوایان بلاغت و فصاحت بود. ابن سکیت در مدارس عسکر مکرم مشغول به تدریس بوده[نیازمند منبع] و سپس به سامراء و بغداد مهاجرت کرد
- احمد ابن موسی اهوازی:
او قاضی أحمد معروف بعبدان از پیشوایان علم حدیث بوده است [نیازمند منبع]
- میرمان عسکری:
ابوبکر محمد ابن علی ابن اسماعیل معروف به میرمان عسکری عالم نحو بوده او در عسکر مکرم پله‌های ترقی را طی کرد[نیازمند منبع]
- ابوهلال عسکری:[۱۱]
حسن ابن عبدالله ابن سعید از عالمان به علم لغت عربی در زمان خود بوده ملقب به ابوهلال عسکری و لقب عسکری او به دلیل وجودش در شهر عسکر مکرم بوده است.
- ابو علی عسکری:
حسن ابن عبدالله ابن سهل ثانی از عالمان لغت و ادب عربی. [نیازمند منبع]
ابو احمد بن عبدالله بن سعید عسکری از پیشوایان ادب و صاحب کتاب اخبار و نوادر[۱۲]
وضع فعلی
محوطه تاریخی عسکر مکرم مربوط به دوره اسلامی که در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده[۱۳] به دلیل خاکبرداری، طغیانهای فصلی رودخانه گرگر، کشاورزی، وجود حفاران غیرمجاز و قرار گرفتن در محدوده شهرک جدید رامین در معرض تخریبهای مداوم قرار گرفته است.[۱۴] محوطه عسکر مکرم مجموعه‌ای از تپه، دشت و رودخانه است. طغیانهای فصلی رودخانه گرگر، کشاورزی، بارش باران، ایجاد شیارهای عمیق، وجود حفاران غیرمجاز، قرار گرفتن در محدوده شهرک جدید رامین، عدم انجام هرگونه فعالیت پژوهشی و کاوش از جمله دلایل نامشخص بودن گستره شهر عسکر مکرم و تخریبهای پی در پی آن است. هراز گاهی بیلهای مکانیکی اقدام به خاکبرداری از محوطه عسکر مکرم می‌کنند و علاوه بر کشاورزان که روی زمینهای این محوطه تاریخی کار می‌کنند جاده‌سازی و گود برداری برای احداث خط لوله آب نیز در حال انجام است.[۱۴]
منابع
