[1] - مامیثا. )اِ) به لغت سریانی نام رستنیی باشد بغایت بی مزه و
در آب به هم می رسد و در قابضات به کار برند وعصاره ٔ آن را شیاف مامیثا خوانند.
(برهان ) (آنندراج ). به لغت سریانی نام گیاهی است بغایت بدمزه ، عصاره ٔآن را نیز
مامیثا گویند و به شین معجمه (مامیشا) و مهمله (مامیسا) خواندن و نوشتن خطاست .
(غیاث ). اسم نبطی نباتی است شبیه به خشخاش بحری معروف به خشخاش مقرن . برگش مایل
به سفیدی و با زواید مثل اره و با زغب و با رطوبت چسبنده و گلش زرد مانند خشخاش
ساحلی مقرن و ثقیل الرایحه و تخمش بقدر کنجد و سیاه و ثمرش مانند خشخاش مقرن و بی
غلاف منحنی می باشد، بخلاف خشخاش بحری و شاخه های خشخاش ساحلی در زمستان می ریزد و
در بهار عود می کند، بخلاف مامیثا که اثری از او ظاهر نمی ماند می رسد و آن را
کوبیده قرص می سازند... (از تحفه ٔ حکیم مؤمن ). گیاهی است از رده ٔ دولپه ایهای
پیوسته گلبرگ جزو تیره ٔ دیبساغوسها (طوسکها) که به صورت درختچه های کوچک یا علفی
و پایا است . برگهایش متقابل و گل آذینش کپه ای است . در حدود 50 گونه از آن شناخته شده که غالباً متعلق به
نواحی بحرالرومی هستند. عصاره ٔ انساج این گیاه در امراض پوستی تجویز می شود.
ممیثا. مامیثای صحرایی . کتله . کعب الغزال . (فرهنگ فارسی معین ). و رجوع به ابن
البیطار ج 1 ص 45 شود. || گیاه ارغامونی را گویند که گیاهی از تیره ٔ کوکناریان است . گلهایش
برخلاف خشخاش دارای سه کاسبرگ اند. این گیاه دارای گونه های متعدد است که برحسب
رنگ گلها (زردیا قرمز یا سفید) آنها را مامیثای زرد یا قرمز یا سفید خوانند. خشخاش
تیغی . مامیثای روغنی . نعمان البری . ممیثا. توضیح آنکه دزی مامیثا را مرادف با
«ابسینت » که افسنتین یا خاراگوش است ذکر کرده و آن صحیح نیست . (فرهنگ فارسی معین ).
- مامیثای ابیض ؛ مامیثای سفید. (فرهنگ فارسی معین ). رجوع به ترکیب مامیثای سفید شود.
- مامیثای زرد ؛ گونه ای ارغامونی که دارای گلهای زرد رنگ است . (فرهنگ فارسی معین ).
- مامیثای سرخ ؛ گونه ای ارغامونی که دارای گلهای سرخ رنگ است . (فرهنگ فارسی معین ).
- مامیثای سفید ؛ گونه ای ارغامونی که دارای گلهای سفید رنگ است . مامیثای ابیض . (فرهنگ فارسی معین ).
- مامیثای صحرایی . رجوع به معنی اول همین کلمه شود.
- مامیثای ابیض ؛ مامیثای سفید. (فرهنگ فارسی معین ). رجوع به ترکیب مامیثای سفید شود.
- مامیثای زرد ؛ گونه ای ارغامونی که دارای گلهای زرد رنگ است . (فرهنگ فارسی معین ).
- مامیثای سرخ ؛ گونه ای ارغامونی که دارای گلهای سرخ رنگ است . (فرهنگ فارسی معین ).
- مامیثای سفید ؛ گونه ای ارغامونی که دارای گلهای سفید رنگ است . مامیثای ابیض . (فرهنگ فارسی معین ).
- مامیثای صحرایی . رجوع به معنی اول همین کلمه شود.
////////////
مامیثا. ممیثا نیز گویند و آن دو نوع بود یک نوع گل وی سرخ
بود و آن را ارغامونی گویند و یک نوع گل وی زرد بود و نیکوترین آن زرد بود از وی شیاف
سازند و آن را عصاره مامیثا و شیاف مامیثا نیز گویند طبیعت آن سرد و خشک بود در اول
و قابض بود و ورمهای گرم را نافع بود و ابتدای رمد و مقوی چشم بود و وردینج را سودمند
بود
______________________________
صاحب مخزن الادویه
مینویسد: مامیثا بفتح میم و الف و کسر میم و سکون یا و فتح ثا و الف لغت نبطی است
و آن را همینا نیز نامند و آن نباتیست شبیه به خشخاش بحری معروف به خشخاش مقرن و برگ
آن مایل به سفیدی و با زواید شبیه به اره و ترغب و با رطوبت چسبنده و گل آن زرد و ثقیلالرائحه
و پرآب و ثمر آن مانند خشخاش مقرن و تخم آن بقدر کنجد سیاه که آن را کوبیده و اقراص
میسازند
ابو ریحان از قول
جالینوس مینویسد که مامیثا را غلوقیون گویند و بسریانی عنعقلا و بیونانی ایاربوس نامند
لاتینSCABIOSA ARVENSIS فرانسهSCABIEUSE DES CHAMPS انگلیسیCOMMON SCABIOUS
اختیارات بدیعی
//////////////
شیاف مامیثا:
را به لغت رومی قولوقیون گویند و به سریانی
مامیثا گویند و محمد زکریا گوید شیاف مامیثا عصاره است و لون او زرد باشد که به سیاهی
میل کند و در طعم او اندکی تلخی باشد. (الصیدنه ص 385). ممیثا نیز گویند و آن دو نوع
بود: یک نوع گل وی سرخ بود و آن را ارغامونی گویند و یک نوع گل وی زرد بود و نیکوترین
آن زرد بود از وی شیاف سازند و آن را عصاره مامیثا و شیاف مامیثا نیز گویند. (اختیارات
ص 402). لغت نبطی است و آن را همینا نیز نامند. نباتی است شبیه به خشخاش بحری معروف
به خشخاش مقرن و برگ آن مایل به سفیدی و بازدایه شبیه به اره و ترغب و با رطوبت چسبنده
و گل آن زرد و ثقیلالرائحه و پر آب و ثمر آن مانند خشخاش مقرن و تخم آن به قدر کنجد
سیاه که آن را کوبیده و اقراص میسازند. (مخزن ص 815).
یادگار
////////////
مامیشا
اشاره
در ایران در غرب ایران
به نام «لاله کوهی» معروف است. در کتب طب سنتی با نامهای «مامیشا» و «خشخاش بحری» و
در برخی کتب «خشخاش مقرّن» نام برده میشود. به فرانسویChelidoine fleurs rouges و به انگلیسیRed horned poppy گفته میشود. گیاهی است از خانواده
خشخاشPapaveraceae نام علمی آنGlaucium corniculatum L . و مترادفهای
آنGlaucium
corniculatum Curt . وChelidonium corniculatum L . میباشد.
توضیح: مامیشا(Mamisha) و مامیثا(Mamissa) نامهای دو گیاه متفاوت است که
در کتب طب سنتی اغلب به علت تشابه حروف کلمات آنها باهم اشتباه شده و به جای یکدیگر
نوشته میشوند. در صورتی که مربوط به دو گیاه مختلف میباشند اولی گیاهی است از خانواده
خشخاش که شرح مشخصات آن در این بخش آمده است و دومی یعنی مامیثا نام گیاهی است از خانوادهDipsaceae که به نام حشیشة الجرب معروف است
و به فرانسوی آن راScabieuse نامند و شرح آن نیز در سایر مجلدات این کتاب خواهد آمد.
مشخصات
مامیشا گیاهی است
یکساله، علفی، با برگهای پهن که بریدگیهای عمیق دارد و بدون دمبرگ ساقه را در آغوش
گرفته است. برگها پوشیده از کرک و ساقه
معارف گیاهی، ج5،
ص: 224
پوشیده از تار است.
رنگ برگها کبود مایل به سفید میباشد. گلهای آن به رنگ زرد نارنجی و یا قرمز و میوه
آن دراز کمی منحنی و شبیه به شاخ گاو خمیده است و به همین علت آن را مقرّن نامند. در
داخل میوه دانههای آن قرار دارند. این گیاه که در کنار دریاها نیز میروید در مناطق
وسیعی از ایران انتشار دارد در آذربایجان غربی در سواحل دریاچه و در دامنههای البرز
و در دشت کرج و در چهریق و دیلمان و در غرب ایران در دامنههای کوه گرّو و در تفرش
دیده میشود.
و واریتهای از این
گیاه به نامGlaucium
corniculatum var phaeniceum DC . و مترادف آنGlaucium phaeniceum M .B . نیز در اطراف تهران و در خراسان بین رباط سفید و تربت حیدریه دیده
میشود.
ترکیبات شیمیایی
از نظر ترکیبات شیمیایی
و مواد عامله در سرشاخههای گلدار گیاه که مصرف طبی دارد وجود مواد گلوسین 299]، کلریترین
300]، پروتوپین 301]، سانگینارین 302] و ماده تلخی به نام گلوکوپیکرین 303] تأیید شده
است.
خواص- کاربرد
مامیشا از نظر طبیعت
طبق نظر حکمای طب سنتی خیلی گرم و خشک است و اگر با عسل خورده شود اخلاط را باقی و
اسهال را قطع میکند. دمکرده قسمت هوایی گیاه یعنی برگها و سرشاخههای گلدار آن برای
بیماری قند مفید است و ضمنا چون خوابآور و کمی مخدّر است، رقیق آن را کمی برای خواب
به بچهها میدهند. اگر 5 گرم از تخم آن خورده شود مسهل قوی اخلاط لزجه است و دمکرده
ریشه آن برای رفع سردی کبد و کنترل سیاتیک مفید است.
گونه دیگری از این
گیاه نیز در ایران میروید که چون در طب سنتی مورد توجه است شرح داده میشود. در کتب
طب سنتی اینگونه را نیز خشخاش بحری گویند
معارف گیاهی، ج5،
ص: 225
چون در اروپا در برخی
مناطق در شنهای سواحل دریاها نیز میروید. به فرانسوی به طور کلیGlauiciere و نام اختصاصی فرانسوی آنPavot cornu و با نامهای دیگری از جملهGlaucie وGlaucier وGlaucion نیز نامیده میشود. گیاهی است
از خانواده خشخاشPapaveraceae نام علمی آنGlaucium flavum Crantz و نامهای مترادف آنG .luteum Scop . وChelidonium glaucium L . میباشد.
مشخصات
گونهG .flavum گیاهی است یکساله و چندساله. ساقه
و برگهای آن بدون تار بلندی ساقه 90- 20 سانتیمتر و خیلی پرشاخه و کمی پوشیده از کرک
است. برگهای آن ضخیم، برگهای قسمت پایین آن پوشیده از کرک و دندانهدار و دارای بریدگیهای
نامنظم است. گلهای به رنگ سبز و کموبیش کرکدار در انتهای شاخه گلدهنده بهطور منفرد
ظاهر میشود. میوه آن کپسولی است خیلی دراز قوسی و خمیده صاف و یا ناصاف میباشد. این
گیاه در اروپا در برخی مناطق در شنهای سواحل دریاها میروید. در ایران در تپههای اطراف
شیراز و با احتمالی در آذربایجان نیز میروید.
خواص- کاربرد
از نظر خواص تا حدودی
شبیه مامیران است. دانههای آن مسهل است و دارای در حدود 27 درصد روغن قابل استخراج
است که شبیه دانه خشخاش است.
معارف گیاهی، ج5،
ص: 226
////////////
/////////
حشیشة الجرب
اشاره
به فارسی «گل کبوتر»
و در بعضی کتب سنتی با نامهای «مامیثا» و «مامیثای صحرایی» و یا به عربی «ورد الحمام»
و «حشیشة الجرب» آمده است. به فرانسویScabieuse و دو گونه وحشی آنکه در فرانسه میرویدScabieuse des champs وScabieuse colombaire و انواع پرورشی آن را که در گلکاریها
میکارندScabieuse des
jardins
مینامند. به انگلیسیScabiosa و نوعی از آن با گل آبی که در
گلکاری کاشته میشودCaucasian scabious وPincushion flower نامیده میشود. گیاهی است از خانوادهDipsaceae دارای گونههای متعددی است به
شرح زیر نام علمی و محل رویش و خواص چند گونه عمده آن را ذکر میکنیم:
1. گونهScabiosa succisa L . که مترادف آنS .pratensis Moench .،S .praemorsa Asch . و ... میباشد. این گونه را
به فرانسویScabieuse succise ،B ton وMorse de diable و به انگلیسیDevil's bit scabiosa گفته میشود. این گونه از گیاهان
ممیزه مراتع بسیار مرطوب بد و از دسترفته میباشد.
مشخصات
گیاهی است چند ساله
به بلندی 100- 40 سانتیمتر. برگهای آن دراز و باریک، متقابل و بدون دندانه. گلهای
آن آبی مایل به بنفش، دارای نوش فراوان مورد علاقه زنبور عسل. ریشه آن خیلی کوتاه است.
معارف گیاهی، متنج7،
ص: 245
این گیاه در اروپا
در فرانسه و سایر مناطق مدیترانهای و در سیبری انتشار دارد.
وجود آن در ایران
تا به حال گزارش نشده است.
ترکیبات شیمیایی
ریشه گیاه شامل تانن،
یک ماده تلخ با کمی نشاسته، قند ساکاروز، یک ساپونین و یک گلوکوزید بیشکل به نام اسکوبیوزید[298]
است. ماده ساپونین در سرشاخههای گلدار گیاه نیز مشخص گردیده است. در برگهای گیاه نیز
قند ساکاروز وجود دارد.
خواص- کاربرد
گیاه حشیشة الجرب
از روزگاران کهن و در طب سنتی مورد توجه بوده و از داروهای شفابخش در بیماریهای جلدی
نظیر جرب بوده است به همین جهت نام آن را حشیشة الجرب و به فرانسویScabieuse گذاردهاند. این گیاه اثر مقوی
و تصفیه کننده خون دارد و کمک به هاضمه میکند و قاعدهآور است و در درمان سرفه، برونشیت،
ناراحتیهای حاد تنفسی مؤثر است و خوردن آن موجب تسهیل خروج و اخلاط از ریه میشود.
سابقا از این گیاه برای معالجه آب آوردن نسوج بدن، اختلالات در عادت ماهیانه، صرع و
به عنوان ضد کرم شکم استفاده میشد و از ریشه تازه لهشده آن برای ناراحتیهای پوستی
نظیر جرب، اکزمای تر و التیام زخمها استفاده میشود. دمکرده یا جوشانده گیاه به صورت
غرغره برای رفع التهاب و زخم مخاط دهان مؤثر است. بهطور کلی قابض و تلخ است.
برای تهیه دمکرده
گیاه 10 گرم برگ گیاه را در 1000 گرم آب جوش دم کرده، صاف نموده، مصرف میکنند.
2. گونه.Scabiosa columbaria L . این گیاه را در کتب سنتی «ورد
الحمام» ذکر میکنند و به فرانسویScabieuse colombaire و به انگلیسیLilac flowered scabious گفته میشود. گیاهی
است چند ساله و کوچک. برگهای آن در قسمت پایین ساقه بیضی، نوکتیز، دندانهدار و ساده
ولی در قسمت بالای ساقه دارای بریدگیهای عمیق است. گلهای آن به رنگ آبی میباشد.
معارف گیاهی، متنج7،
ص: 246
بالا حشیشة الجرب
دشتیScabieuse des
champs
B
- میوهA - گلآذین
پائین حشیشة الجرب
بستانیScabieuse des
jardins
معارف گیاهی، متنج7،
ص: 247
این گیاه در اروپا
و آسیا در نقاط مردابی خشک و دامنههای آفتابگیر کوهستانها و زمینهای سنگلاخی میروید.
در ایران گیاهشناسان این گیاه را در دامنههای البرز در عمارلو، فاصله بین کبوترچاک
و پاکده، در پل زنگوله و در ارتفاعات بین داماش و خرهلو شناسایی کردهاند.
از این گیاه به عنوان
تببر، در بیماریهایی که موجب التهابهای پوستی کودکان میشود، نظیر سرخک، آبلهمرغان
و اوریون استفاده میشود. چند گونه وحشی حشیشة الجرب در اغلب مناطق ایران پراکنده است
که از نظر اطلاع خوانندگان عزیز نام علمی و محل رویش آنها ذکر میشود.
-.S .caucasica M .B . چند ساله، با گلهای آبی در
ارسباران بین علیبولاغ و دهلی در مزارع غلات دیده شده است.
-.S .ochroleuca L . چند ساله، با گلهای سفید مایل
به زرد یا زرد یا قرمز در آزادبر دیده شده است.
-.S .amaena Jacq . چند ساله، با گلهای آبی در
جنگلهای طالش گیلان و در دامنههای البرز، پل زنگوله، درّه چالوس و آزادبر دیده شده
است.
-.S .crinita Ky .et Boiss . چند
ساله با گلهای قرمز و شفاف در جنگل حسن بیگلو دیده شده است.
-.S .argentea L . دو ساله و چند ساله با گلهای
سفید یا سفید مایل به زرد یا آبی شفاف. در تبریز و در دیلمان و چهریق دیده شده است.
-.S .cana D .Dietr . چند ساله، با گلهای خاکستری
بین همدان و بیستون و در بلوچستان دیده شده است. در بلوچستان با نام محلی «توسکو» شناخته
میشود.
-.S .olivieri Coult . یکساله، با گلهای قرمز ارغوانی.
در شیراز، پرسپولیس، اصفهان، بلوچستان، همدان، سنقر، در کرمان در زیارت، شاهرود، اراک،
جاپلق، بروجرد، سیلاخور، حریرود بین تهران و دماوند، در جنوب غرب در راجرد و ازنا دیده
شده است.
-.S .flavida Boiss .et Haussk . یکساله،
با گلهای زرد در جنوب غرب ایران در کوههای دالکان بین سیتون و بهبهان و در اصفهان دیده
شده است.
-.S .micrantha Desf . یکساله، با گلهای قرمز در درّه
چالوس دیده شده است.
. S. palaestina L.
یکساله، با گلهای
به رنگهای مختلف. در اطراف راهآهن صوفیان، در مسجد سلیمان، شوش، کردستان، بوشهر و
پل زنگوله دیده شده است.
معارف گیاهی، متنج7،
ص: 248
-.S .candolliana Wall . چند ساله، با گلهای پوشیده
از کرک ابریشمی قهوهای. در بلوچستان دیده شده است.
-.S .divaricata Jacq . یکساله، با گلهای قرمز در رزاب
قصر شیرین در ارتفاع 900 متر از سطح دریا دیده شده است.
-.S .olivieri coutt . گیاهی است یکساله پوشیده از
کرک خوابیده، برگها دراز باریک. گلها سفید صورتی یا ارغوانی که در اطراف تهران، قزوین،
همدان، اراک، اصفهان، شیراز، آذربایجان، بروجرد، سیلاخور، شاهرود، سنقر و بلوچستان
دیده شده است و انتشار دارد. در برخی مناطق آن را رعنا زیبا گویند.
معارف گیاهی، متنج7،
ص: 249
//////////
طوسک (مامیثا یا گل کبوتر) (Scabiosa) سَردهای از گیاهان گلدار از تیرهٔ خواجهباشیان است.
از سردهٔ طوسک ۲۵ گونه گیاه علفی یکساله و چندساله در ایران میروید.[۴] این گل در کتابهای طب سنتی با
نامهای «مامیثا»، «مامیثای صحرایی» و در عربی با نامهای، «ورد الحمام»، «حشیشهالجرب»،
و به فرانسوی، «Scabieuse»، ذکر شده است.
در قدیم در ایران باور بر این بود که اگر قدری
از گُل طوسک را بکوبند و در شیر بمالند شیر بسته میگردد و اگر بجوشانند و بر
موضعی که میخواهند قطع کنند بگذارند بیحس میکند.[۵]
محتویات
بلندی گل کبوتر ۴۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر است و گیاهی
است چند ساله، دارای برگهای دراز، باریک، متقابل. بدون دندانه. گلهای آن دارای
نوش فراوان و به رنگ آبی مایل به بنفش، و مورد علاقه شدید زنبور عسل میباشد.[۶]
در ریشه این گیاه تانن، نشاسته، قند ساکاروز،
ساپونین، گلوکوزیدی به نام «اسکوبیوزید» وجود دارد.
در طب سنتی و از روزگاران قدیم، این گیاه از
داروهای مفید بیماریهای پوستی مانند: جرب بوده است، نامگذاری آن هم بر همین اساس
صورت گرفته است. این گیاه اثر تقویت کننده بر
روی هضم و تصفیه کنندگی خون را دارد. برای تهیه دمکرده آن ۱۰ گرم از برگ گیاه را
در یک لیتر آب خوش دم کرده و صاف نموده و میل میکنند.[۷]
4.
پرش به بالا↑ مظفریان،
ولیالله، فرهنگ نامهای گیاهان ایران: لاتینی، انگلیسی، فارسی تهران: فرهنگ معاصر
۱۳۷۵.
·
میرحیدر، حسین. معارف گیاهی.
ج. ۶. چاپ اول. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۳. ۶۴۷.
رده:
//////////
به
آذری:
/////////////
Scabiosa
From Wikipedia, the free encyclopedia
Scabiosa
|
|
Scabiosa columbaria 'Pink Mist'
|
|
Kingdom:
|
|
(unranked):
|
|
(unranked):
|
|
(unranked):
|
|
Order:
|
|
Family:
|
|
Genus:
|
|
Species
|
|
See Species section.
|
Scabiosa /skeɪbiˈoʊsə/[1] is a genus in
the honeysuckle family (Caprifoliaceae)
of flowering plants.[2] Many of the species
in this genus have common names that include the wordscabious; however
some plants commonly known as scabious are currently classified in related
genera such as Knautia and Succisa; at least some of these were
formerly placed inScabiosa. Another common name for members of this
genus is pincushion flowers.
Contents
Some
species of Scabiosa are annuals, others perennials. Some are herbaceous plants; others have woody rootstocks. The leaves of most species are
somewhat hairy and partly divided into lobes, but a few are smooth and some
species have simple leaves. The flowers are borne on inflorescences in the form of heads; each head contains many small florets,
each floret cupped in a membranous, saucer-shaped bract. The calyx has
five sepals in the form of awns almost as long
as the petals. After the flowers have dropped, the calyces together
with the bracts form a spiky ball that may be the reason for the
"pincushion" common name. The calyx is persistent and remains as a
crown on the fruit after it is shed. The corolla has
four to five lobes fringing a narrow funnel with a furry throat, the funnel
being somewhat longer than the lobes. The florets have four stamens each, set
high in the tube, and sticking out. Each fruit has just one seed.
Scabiosa species and
varieties differ in the colours of their flowers, but most are soft lavender
blue, lilac or creamy white.
·
Scabiosa atropurpurea - Mourning bride,
Egyptian rose, Mournful widow, Mediterranean sweet scabious.
·
Scabiosa
columbaria - Pigeon scabious, Pincushion flower,
Small scabious, Dove pincushion; found wild on chalk downland in SEEngland
Members
of this genus are native to Africa, Europe and Asia. Some species of Scabiosa,
notably small
scabious (S. columbaria) andMediterranean
sweet scabious (S. atropurpurea) have been developed
into cultivars for gardeners.
In
1782, a mysterious pale yellow scabious, called Scabiosa
trenta, was described by Belsazar Hacquet, an Austrian physician,
botanist, and mountaineer, in his work Plantae alpinae Carniolicae. It became a
great source of inspiration for later botanists and mountaineers discovering
the Julian Alps, especially Julius Kugy. The Austrian botanist Anton Kerner von
Marilaun later proved Belsazar Hacquet had not found a new
species, but a specimen of the already known submediterranean Cephalaria leucantha.[3]
Scabious
flowers are nectar rich and attractive to many insects including butterflies and moths such
as the Six-spot Burnet. Scabiosaspecies
are food plants for the larvae of some species
of Lepidoptera such as the Grey Pug moth.[citation needed]
3.
Jump up^ Nada Praprotnik. "Trenta Scabious (Scabiosa Trenta)".
Republic of Slovenia: Government Communications Office.