Khollan Vafa : اخوان صفا: نیل، نیله، نیلج، عظم، کتم، سدوس...

[1] - نیل . (اِ) گیاهی است که عصاره ٔ آن را نیله و نیلج گویند و بدان رنگ کنند. برگ نیل را با آب گرم می شویند و کبودگی و کدورت آن دور کنند و آب را نگاه دارند تا همچو گل به تک نشیند پس آب را می ریزند و نیله را خشک کنند، و آن مبرد است و مانع جمیع اورام در ابتدا... (از منتهی الارب ). حشیشی است عصاره ٔ وی را نیلج خوانند و شجره ٔ وی را عظم خوانند و نیکوترین ورق وی سبز بود که به سرخی زند. (از ابن بیطار). نیل مأخوذ از سنسکریت و آن یک نوع گیاهی است که آن را وسمه و رنگ گویند و به تازی کتم گویند و سدوس نیز گویند. ماده ٔ ملونه ای که از برگ این گیاه به دست می آورند و در رنگ رزی استعمال می نمایند. (ناظم الاطباء). ماده ای است آبی رنگ که از برگ انواع مختلفه درختچه ٔ نیل به دست می آید. درختچه ٔ نیل از تیره ٔ پروانه واران است و دارای برگهای مرکب شانه ای و پوشیده از کرک ، گلهایش قرمز یا صورتی رنگند که دارای آرایش خوشه یا سنبله می باشند، میوه اش غلاف مانند است شبیه میوه ٔ لوبیا. در حدود 250 نوع از این گیاه شناخته شده که همگی متعلق به نواحی گرم کره ٔ زمینند و بیشتر به منظور استفاده ماده ٔ آبی رنگ از برگ آنها کشت می شوند. ماده ٔ رنگی نیل را در نقاشی و جهت خوشرنگ کردن لباسهای سفید پس از شستشو به کار می برند. دانه های این گیاه به نام تخم رنگ موسومند. نیلنج . درخت رنگ . (از فرهنگ فرهنگ معین ) : از کرمان زیره وخرما و نیل و نیشکر و پانیذ خیزد. (حدود العالم ).

////////

نیل‌. حشیشی است عصاره وی را نیلج خوانند و شجر وی را عطلم خوانند و نیکوترین وی ورق سبز وی بود که بسرخی مایل بود و طبیعت آن گرم بود در اول و خشک بود در دویم و گویند سرد است در اول و گویند سرد است باعتدال و متوسط بود میان تری و خشکی و قابض بود و منع نفث دم کند و کلف و بهق را زایل کند و داءالثعلب و سوختگی آتش را نافع بود و جراحات بد که در اعضای صلب بود و ریشهای عفن را سودمند بود و سرفه سخت کودکان را که قی کنند نافع بود و عصاره وی نیز همچنین بود و اسحق گوید مستسقی چون بیاشامد سود دهد با فلوس خیارشنبر و اگر عصاره وی بسرکه حل کنند و بر ریش سر مالند نافع بود و اگر ادمان کنند بر خنازیر منفجر ضماد کردن باقی صلابت آن بگدازاند و نیکو گرداند و اسحق بن عمران گوید بدل نیلج بوزن آن آرد جو و دانک آن مامیثا بود و الله اعلم

صاحب صیدنه می‌نویسد: ابو حنیفه دینوری گوید عظلم نبات دشتی است و بلون سرخ بود و چون عصاره او را خشک کنند نیل شود و نبات او را سدوس گویند لاتین‌PIGMENTUM INDICUM فرانسه‌INDIGO انگلیسی‌INDIGO –BLUE

اختیارات بدیعی

/////////////

نیل

25. همچنان که از واژه انگلیسی "indigo" (بر گرفته از indicum لاتین) برمی‌آید، خاستگاه این ماده رنگی هند بوده است. گیاه نیل (Indigofera tinctoria) از هند وارد ایران شده و ابومنصور با نام نیل، nil یا لیله līla از آن یاد کرده است.^* گویند برگهای این گیاه مو را تقویت کنـد. اگر از پیش مورا با حنا رنگ کرده سپس کوبیده ی نیل زنند به رنگ مشکی بــــراق درمی‌آید. گونه‌ای دیــگر از آن، I. linifolia، هنوز در ایران برای سیاه‌ کردن موی سر و ریش به کار می‌رود.^{^[1]} واژه‌های فارسی از nīla سنسکریت اند؛ نیلج** nīlej عربی نیز به همچنین. ^{^[1]} در فارسی نیل هندی nili hindi نیز به کار می‌رود. گارسیا دا اورتا صورت anil را نیز فرونگاشته،^{^[1]} و در اسپانیایی این گیاه anil نام دارد (anil در پرتغالی و ایتالیایی). ^{^[1]} این گمان پذیرفتنی است که نیل نخستین بار در دوران ساسانی و در پادشاهی خسرو انوشیروان یکم (579-531 میلادی) وارد ایران شده باشد، زیرا مسعودی که پیرامون سال 943 میلادی می‌نوشته است، می‌گوید این پادشاه کتاب کلیله و دمنه، شطرنج، و رنگ موی مشکی بنام هندی را از آنجا دریافت کرد.^{^[1]}

چینی‌ها با نیل راستین با نام

ts'in tai ("بزکی کبود برای رنگ کردن ابرو") آشنا شدند و روش یاد شده کاربردش را از ایرانیان گرفتند. این نام نخستین بار به عنوان فرآورده ای از تسائو Ts'ao

(جغتای^*/ Jāguda) ^{^[1]} و کوـ‌لان (Kü-lan)

در نزدیکی تخارستان فرونگاشته شده است؛^{^[1]} در دوره تانگ، زنان فرغانه سفیداب نمی‌کردند، اما بـــــــه ابروهای خود ts'in tai می‌ کشیدند. ^{^[1]} مــــا چی (Ma Či)، که در سده دهم می‌زیست، می‌گوید، ts'in tai از سرزمین پوـ‌سه (ایران) می‌آمـــــــد اما اکنــــــون در رنـگی با خواـص مشابه از tien

(Polygonum tinctorium بومی چین) گیرند. "^{^[1]} لی شی ـ چن بر این باور است که ts'in tai همان lan-tien

بیگانه (Indigofera tinctoria) است. نباید فراموش کرد جنس Indigofera شامل سیسد گونه است و از همین رو هیچ امیدی نیست که بتوان آن را بر مبنای نوشته های خاور زمین درست شناسایی کرد.^{^[1]} وات در این مورد می‌گوید: "گونه‌ای Indigofera در سرتاسر سرزمین های گرمسیر جهان (چه در بّر قدیم و چه جدید) به مرکزیت آفریقا پراکنده است. اضافه بر گیاهان این تیره، از چندین گیاه یکسره متفاوت نیز ماده‌ای مشابه بدست می‌آمد. از این رو چندین سده پیاپی دربیشتر زبانها نامی مشابه داشته تا بدان پایه که نمی‌توان به روشنی دانست آیا نیلی که در آثار نویسندگان کلاسیک هند به کار رفته همان گیاهی است که رنگی را که امروزه در تجارت نیل می‌نامند به دست می‌دهد." بنابراین، "نیل" نام تجاری کلی است برای ماده رنگی کبود، بی‌آنکه از نظر گیاه‌شناسی ارزشی داشته باشد. به همین ترتیب، نیل چینی‌ نیز در قسمتهای گوناگون آن کشور از گیاهانی متفاوت به دست می‌آید. ^{^[1]}

شگفتا که چینی‌ها که روزگاری نیل را از ایران وارد می‌کردند و ایران نیز بروشنی آن را از هند گرفته بود، اشاره‌ای به هند به عنوان کشور عمده تولید کننده نیل نکرده‌اند. هیرت مقاله‌ای جالب درباره ts'in tai نوشته است.^{^[1]}

بهشناخت دو سویه ایران و چین باستان (ساینو-ایرانیکا)

/////////////////

درخت نیل (نام علمی: Indigofera tinctoria) نام گونه ای از سرده نیل است.

منابع[ویرایش]

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Indigofera tinctoria»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی در ۱ سپتامبر ۲۰۱۴).

//////////////

به عربی نیله زرقاء:

نيلة زرقاء (الاسم العلمي: Indigofera tinctoria)، هو نبات ينتمي إلى فوليات (فصيلة: Fabales).

///////////////////

به عبری ایزقات نیلی:

ניל הצבעים (שם מדעי: Indigofera tinctoria) הוא מין של צמח בעל פרחים ממשפחת הקטניות. הצמח ידוע יותר בשם אינדיגו, והיה המקור הראשון לצבע האינדיגו. הצמח מגודל למטרות הפקת הצבע באסיה ואפריקה זה מאות שנים, ומוצאו המקורי אינו ידוע.

/////////////////

به آذری:

Boyaq indiqoferası (lat. Indigofera tinctoria)[1] - indiqofera cinsinə aid bitki növü.[2]

به ترکی:

İndigo ağacı (Indigofera tinctoria), anavatanı Hindistan-Asya olan, "indigo mavisi" denilen boyanın elde edildiği ağaç-ağaçcıktır.

/////////////////

Indigofera tinctoria

From Wikipedia, the free encyclopedia

This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed. (December 2009)(Learn how and when to remove this template message)

*Indigofera tinctoria*

Scientific classification
Kingdom:	Plantae
(unranked):	Angiosperms
(unranked):	Eudicots
(unranked):	Rosids
Order:	Fabales
Family:	Fabaceae
Genus:	Indigofera
Species:	*I. tinctoria*
Binomial name
*Indigofera tinctoria* L.
Synonyms^[1]
· Anila tinctoria var. normalisKuntze · Indigofera anil var. orthocarpaDC. · Indigofera bergii Vatke · Indigofera cinerascens DC. · Indigofera houer Forssk. · Indigofera indica Lam. · Indigofera oligophylla Baker · Indigofera orthocarpa (DC.) O.Berg & C.F.Schmidt · Indigofera sumatrana Gaertn. · Indigofera tinctoria Blanco · Indigofera tulearensis Drake

Indigofera tinctoria, also called true indigo, is a species of plant from the bean family that was one of the original sources of indigo dye. It has been naturalized to tropical and temperate Asia, as well as parts of Africa, but its native habitat is unknown since it has been in cultivation worldwide for many centuries. Today most dye is synthetic, but natural dye from I. tinctoria is still available, marketed as natural coloring where it is known as tarum in Indonesia and nila in Malaysia. In Iran and areas of former USSR known as basma. The plant is also widely grown as a soil-improving groundcover.

True indigo is a shrub one to two meters high. It may be an annual, biennial, or perennial, depending on the climate in which it is grown. It has light green pinnate leaves and sheafs of pink or violet flowers. The plant is a legume, so it is rotated into fields to improve the soil in the same way that other legume crops such as alfalfa and beans are.

Dye is obtained from the processing of the plant's leaves. They are soaked in water and fermented in order to convert the glycoside indican naturally present in the plant to the blue dye indigotin. The precipitate from the fermented leaf solution is mixed with a strong base such as lye.

The rotenoids deguelin, dehydrodeguelin, rotenol, rotenone, tephrosin and sumatrol can be found in I. tinctoria.^[2]

Marco Polo (13th century) was the first to report on the preparation of indigo in India. Indigo was quite often used in European easel painting since the Middle Ages.^[3]

Khollan Vafa : اخوان صفا

۱۳۹۵ تیر ۱۰, پنجشنبه

نیل، نیله، نیلج، عظم، کتم، سدوس...

دنبال کننده ها

بايگانی وبلاگ

درباره من