مداخل مخزن الادویه عقیلی خراسانی (بیست و هشتم) 1

حمص

بکسر حاء مهمله و فتح میم مشدده و سکون صاد مهمله بفارسی نخود و بهندی چنه بلغتی بونت بضم باء موحده و سکون واو و خفای نون و تاء چهار نقطۀ هندی و بترکی بولچاق نامند

ماهیت آن

بری و بستانی می باشد کیاه بستانی آن بقدر یک ذرع و تا یک و نیم ذرع و با شاخهای بسیار باریک و بران برکهای بسیار ریزه مشرف و ثمر آن در غلافی بقدر پستۀ کوچکی در هر غلافی یکدانه و دو دانه تا چهار دانه و بهترین حبوب ماکوله است مانند باقلا و غیر آن و اجود آن سفید بزرک دانۀ تازۀ آنست و بری آن نیز شبیه ببستانی و تیره رنک و کوچکتر و ثمر آن اندکی با تلخی و مائل بسرخی و دراز و نیز بستانی اصناف می باشد صنفی سفید بزرکدانه ملایم و صنفی سرخ صلب ریزه دانه و صنفی سیاه و صنفی سرخ مائل بسیاهی و بری را حمص کرسنی نامند

طبیعت آن

در اول کرم و خشک و بری آن در آخر آن یعنی کرم تر و خشک تر از ان و نزد بقراط در دوم کرم و در اول خشک و سبز تازۀ آن در اول تر و قوت آن تا سه سال باقی می ماند و مولد ریاح و نفاخ

افعال و خواص بری آن

منقی و مفتح سدۀ جکر و سپرز و کرده شربا و جالی جرب متقرح و قوبا و ملین اورام بناکوش و انثیان ضمادا و با عسل جهت تنقیۀ قروح و جراحت سرطان مفید و بستانی آن ملین طبع و مقوی حرارت غریزی و رئه و ظهر و مولد خون صالح و کثیر الغذا و مسمن و منبه اشتها اعضاء الصدر و الغذا و المعده تغذیۀ آن جهت رئه زیاده از حبوب دیکر است و با شیر تازه جهت کرفتکی آواز که از خشکی باشد و تپ با او نباشد و چون با تپ باشد بجای شیر با آب بنوشند چون یک شب در سرکه بخیسانند و صبح ناشتا تناول نمایند و در ان روز چیزی دیکر نخورند جهت کشتن کرم معده بسیار مجرب و آشامیدن آب طبیخ آن با قدری نمک مقطع لزوجات و مفتح سدد بسبب کسب ملوحت و مدر بول بسبب حرارت و بالخاصیه جهت درد سینه و قروح شش نافع الباه چون در آب خیسانیده خام تناول نمایند و آب منقوع آن را با اندک عسل بالای آن بنوشند جهت اعادۀ شهوت جماع مایوسین بیعدیل کفته اند و خوردن حمص ما بین طعام معین بر هضم آن و چون هریسه از ان ترتیب داده با سرکه بنوشند و در طبیخ آن بنشینند جهت اصلاح امراض مقعد و تنقیۀ رحم و اخراج کرم شکم و مقعده بهترین ادویه است و خوردن برشتۀ آنکه سرد نشده باشد جهت بواسیر دموی آزموده و سبز تازۀ آن مولد فضول آشامیدن نقیع آن جهت تحلیل ورم لثه و درد دندان نافع و روغن حمص در سوم کرم و خشک و تند و با قوت نافذه و مقوی موی و باه و جهت تسکین درد دندان و لثه و دردهای بارد و جذام و امثال اینها بغایت مؤثر و آشامیدن آن جهت امراض مذکوره و تصفیۀ رنک رخسار و صوت و طلای آن جهت تقویت باه و نمش و کلف و امثال اینها مفید و طبیخ نخود سیاه مسقط جنین و مفتت حصاه و مدر فضلات و در جمیع افعال قویتر از سفید آن و با قوت تریاقیه و جهت استسقا و یرقان سدی و سدۀ جکر و تحلیل ریاح و جذام نافع و طلای اقسام آن جهت رفع صداع و زردی رخسار و سعفه حجاز و کلف و خارش اعضا و بیحسی انها و امراض مفاصل و تقویت موی نافع و کفته اند که از خواص آنست که چون در اول هلال ماه بعدد ثألیل در بدن یک عدد نخود بالیده کرفته و مجموع را در لته بسته از میان هر دو پای خود و یا از بالای شانه آن لته را بجانب عقب اندازند در آخر آن ماه آن ثآلیل برطرف می شوند و حمص مضر قرحۀ مثانه است مصلح آن خشخاش و مولد ریاح و نفخ و ثقیل خصوصا تازۀ آن مصلح آن جوارش کمونی و زیره و شبت و کلقند و در محرورین سکنجبین ساده و خشخاش و بدل آن در قوت باه لوبیا و در سائر افعال ترمس و آشامیدن آب بعد از تناول نخود بغایت مضر است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

////////////

حمص . [ ح ِ م م ِ / ح ِ م م َ ] (ع اِ) کجلّق و قنَّب ، نخود و آن نفاخ ملین و مدر است . منی و شهوت و خون را زیاد میکند و بدن و ذکر را نیرو می بخشد، بشرط آنکه پس از طعام و پیش از طعام خورده نشود بلکه در وسط طعام خورده شود. (منتهی الارب ). دانه ای است خوراکی . (از اقرب الموارد).

////////////

حمص‌

بپارسی نخود گویند سفید و سرخ و سیاه و کرسنی بود و بری و بستانی بود بری گرم و تر بود و اندکی تلخی زند و بستانی غذا نیکو دهد و سیاه بقوت‌تر بود در افعال و بهترین آن سفید بود و بزرگ و طبیعت آن گرم و تر بود در اول طبیعت نرم کند و بول براند و منی بیفزاید و باه برانگیزد حیض براند و منفخ بود و لون صافی گرداند و درد پشت را سود دهد و نمش ببرد و ورم گرده را سود دهد و روغن آن قوبا زایل کند و آرد آن ریشهای پلید و سرطان و خارش بدن ببرد و نقیع وی درد دندان و ورم بن دندان را سود دهد و آواز صافی کند و غذای شش بدهد زیاده از همه چیز چون درآرد وی و شیر حسابی سازند و طبیخ نخودسیاه سنگ گرده بریزاند و ادرار بول از همه نخودها زیادت کند و فالج و مرضهای سرد و درد مفاصل که از رطوبت بود نافع بود و باه را زیادت کند تا بحدی که چهارپایان مثل گاو و شتر و اسب نر چون نخودسیاه بجای علف بخورند قوت باه ایشان زیادت شود و سده گرده بگشاید و چون بسرکه خویسانند یک شب و بناشتا بخورند و صبر کنند تا نیم‌روز گرم بکشد و اگر در آب خویسانند و همچنان بخورند و آب آن بیاشامند نعوظ تمام آورد و قضیب را محکم کند و در نخود سه خاصیت وجود دارد که مجامعت محتاج به این سه خصلت بود اول آنکه طبعش ملایم طبع منی بود دوم آنکه کثیر الغذا بود سیوم آنکه مولد ریاح و نفخ بود هر غذایی که جهت تقویت باه خورند باید که این سه خصلت داشته باشد و آن نخود است و زرده تخم‌مرغ نیم‌برشت اما نخود کسی که قرحه مثانه و گرده داشته باشد بغایت مضر بود و نخودسیاه بچه بیندازد و جذام را نافع بود و گزندگی جانوران و ادویه کشنده و اولی آن بود که میان دو طعام خورند و مضرت وی کم شود به خشخاش و جرم نخود ثقیل بود بمعده و مصلح وی معجون گل بود

______________________________

صاحب مخزن الادویه می‌نویسد: حمص بکسر حاء مهمله و فتح میم مشدده و سکون صاد مهلمه بفارسی نخود و بهندی چنه و بلغتی بونت بضم با و سکون واو و نون و بترکی بولچاق نامند

لاتین‌ CICER ARIETINUM فرانسه‌POIS انگلیسی‌COMMON CHICKPEA

اختیارات بدیعی، ص: 129

//////////////

نخود

اشاره

به فارسی «نخود» و «نخودچی» و در کتب طب سنتی با نام عربی آن «حمّص» نامبرده می‌شود. به فرانسوی‌Chiche وPois chiche و نوع معروف و مرغوب اسپانیایی آن راGarbanzo گویند و به انگلیسی‌Chickpea وGarbanzos وGarbanzo bean گفته می‌شود. گیاهی است از خانواده بقولات‌Leguminosae تیره فرعی‌Papilionaceae نام علمی آن‌Cicer arietinum L . می‌باشد.

مشخصات

نخود رسمی گیاهی است یکساله و کوتاه، بلندی بوته آن در حدود یک وجب پوشیده از تار. برگهای آن مرکب پری فرد دارای 17- 13 عدد برگچه کوچک تخم‌مرغی دندانه‌دار و بدون پیچک. گلهای آن سفید و صورتی و آبی است. میوه آن نیام و غلاف آن کوچک متورم و دارای نوک‌تیز بطول 3- 2 سانتی‌متر و عرض 2- 5/ 1 سانتی‌متر که در آن یک دانه نخود به رنگ نخودی یا سیاه قرار دارد. این گیاه به‌طور پرورشی در اکثر مناطق ایران کاشته می‌شود و از حبوبات پرمصرف در ایران است.

معارف گیاهی، ج‌1، ص: 406

ترکیبات شیمیایی

از نظر ترکیبات شیمیایی در هریک صد گرم دانه نخود رسمی سفید در حدود 009/ 0 میلی‌گرم ارسنیک وجود دارد و بعلاوه وجود اکسالیک اسید، استیک اسید[577]، مالیک اسید و یک اسید دیگر در گیاه نخود گزارش شده است و بررسی‌های دیگری نشان می‌دهد که ارژی‌نین، تایروزین، لیسین 578]، سیستین 579] و تریپتوفان در نخود وجود دارد. مطالعات دیگری وجود کاروتنوئید و ویتامینهای‌A ،D وE را که در چربی حل می‌شود، در نخود مشخص نموده است. نخود از نظر ویتامینهای گروه‌B غنی است.

تجزیه نخود نشان داده است که لسیتین، فیتین و ساپونین در گیاه یافت می‌شود و در دانه نخود در حدود 5- 4 درصد یعنی بیش از سایر حبوبات روغن ثابت وجود دارد.

وجود سه ماده متبلور بیوکانین 580]A ، بیوکانین 581]B و بیوکانین 582]C در جنین تازه نخود در حال جوانه زدن تأیید گردیده است و سرانجام نخود از لحاظ مقدار مواد معدنی پتاسیم، آهن، فسفر و کلسیم نیز غنی می‌باشد.

در هریک صد گرم دانه نخود خشک خام در حدود 20 گرم پروتئین، 55 گرم هیدراتهای کربن (نشاسته و ...)، 10 گرم آب، 3 گرم خاکستر، 150 میلی‌گرم کلسیم، 330 میلی‌گرم فسفر، 9/ 6 میلی‌گرم آهن، 26 میلی‌گرم سدیم و 797 میلی‌گرم پتاسیم وجود دارد و به علاوه دارای 50 واحد بین المللی ویتامین‌A ، 31/ 0 میلی‌گرم تیامین، 15/ 0 میلی‌گرم رایبوفلاوین و 2 میلی‌گرم نیاسین است.

خواص- کاربرد

نخود از نظر طبیعت طبق نظر حکمای طب سنتی گرم و خشک است. سبز آن کمی تر است. از نظر خواص کمی ملین است و مقوی ریه و افزاینده حرارت غریزی می‌باشد. خونساز است و بسیار مغذی و چاق‌کننده و اشتهاآور. اگر نخود

معارف گیاهی، ج‌1، ص: 407

را یک شب در سرکه خیس کرده و صبح ناشتا بخورند و در آن روز چیز دیگری نخورند برای کشتن کرم معده نافع است. خوردن آب نخود پخته (نخود آب) با قدری نمک بازکننده گرفتگی‌ها و مدر است و برای درد سینه و زخمهای ریه نافع می‌باشد. اگر نخود را در آب خیسانده و خام بخورند و آب خیس‌کرده آن را با کمی عسل روی آن بیاشامند برای اعاده نیروی جنسی بسیار مؤثر است. اگر حلیم نخود با سرکه خورده شود و در آب پخته نخود بنشینند برای اصلاح بیماری‌های مقعد و پاک کردن رحم و اخراج انگل معده مؤثر است. خوردن آب خیس‌کرده نخود برای تحلیل ورم لثه‌ها و تسکین درد دندان نافع است.

روغن نخود خیلی گرم و خشک است و مقوی مو و نیروی جنسی می‌باشد و برای تسکین درد دندان و سردرد مفید است. مالیدن روغن نخود به موضع برای تقویت نیروی جنسی مفید است. نخود مضر مثانه است و از این نظر باید با خشخاش خورده شود.

نخود ایجاد نفخ و گاز می‌کند و تازه آن بخصوص خیلی ثقیل است و از این نظر باید با زیره و شبت خورده شود و اشخاص گرم‌مزاج با سکنجبین بخورند.

آشامیدن آب پس از خوردن نخود مضر است.

شبنم نخودAcidum cicericum یاAcide cicerique و به انگلیسی‌Ciceric acid نامبرده می‌شود. شبنم نخود ماده بسیار ترشی است که از مجموع چند اسید از جمله استیک اسید، اکسالیک اسید و مالیک اسید تشکیل می‌شود. در ایران سابقا بوته نخود

معارف گیاهی، ج‌1، ص: 408

در نائین و قزوین و بعضی مناطق دیگر مرسوم بوده است که صاحبان مزارع نخود در فصل رسیدن نخود پارچه بزرگ پنبه‌ای را خیس کرده شبها روی بوته‌های نخود در مزرعه می‌کشیدند، در اثر تماس پارچه با بوته‌های سبز نخود و تبخیر گیاه و به علاوه ایجاد شبنم روی بوته‌ها پارچه با مخلوط اسیدهای فوق آغشته می‌شد و صبح پارچه را جمع کرده و در اثر چلانیدن و فشردن آن مایع ترشی از آن گرفته و به نام شبنم نخود برای چاشنی غذا در آشپزخانه مصرف می‌کردند. این شبنم نخود و عصاره ترش اسیدی نخود در طب سنتی هند برای کنترل اسهال خونی و رفع یبوست و رفع سوءهاضمه و همچنین در موارد مارگزیدگی کاربرد دارد.

معارف گیاهی، ج‌1، ص: 409

////////////

نُخود یا نَخود ( در متون طب سنتی با نام عربی آن حمص)(نام علمی: Cicer arietinum) از دانه‌های خوراکی است. نخود دارای بوته‌ای کوتاه با شاخه‌های نازک و برگهای ریز همراه با گلهای سپید می‌باشد. نخود را در زبان پهلوی نیز نخود naxod می‌گفتند.

ویکی

///////////

به عربی حمص:

حمص شائع (الاسم العلمي:Cicer arietinum) هي نوع نباتي يتبع جنس الحمص من الفصيلة البقولية.[2].

يزرع في حوض البحر المتوسط ولا سيما إيطاليا والوطن العربي، يؤكل حبه نيئًا ومطبوخًا. يعتبر الحمص من المواد الغذائية الغنية بالبروتين حيث أنه يشبه الفول إلى حد كبير كما يعد بديلا للحم عند عدم توفره حيث يقال إذا غاب عنك الضآني (لحم الأغنام) فعليك بالحمصاني (بائع الحمص).

يحتوي كل 100غ من الحمّص الغير المطبوخ، بحسب وزارة الزراعة الأميركية على المعلومات الغذائية التالية:

السعرات الحرارية: 364

الدهون: 6.04

الكاربوهيدرات: 60.65

الألياف: 17.4

السكر: 17.70

البروتينات: 19.30

فوائد الحمص في الطب البديل : الحمص يمتاز بأن له أنواع كثيرة فمنه الأبيض والأحمر والأسود والكرسني ومنه البستاني والبري، وقد اطنب الأطباء العرب القدامى في الحديث عن فوائده حيث قال عنه ابن سينا انه ينفع في سائر الأورام ودقيقه للقروح الخبيثة والحكة ومن وجع الرأس والأورام تحت الأذنين وطبخه نافع لليرقان والاستسقاء ويفتح سدد الكبد والطحال ويجب أن لا يؤكل في أول الطعام ولا في آخره بل يؤكل في وسطه وطبخ النوع الأسود منه يفتت حصوة المثانة والكلى، وجميع أصنافه تخرج الجنين والحمص في الطب الحديث يستخدم مدراً للبول ومفتتاً للحصى ومسمنا ومنشطا للاعصاب والمخ وينصح بعمل شوربة بالحمص للأطفال من سن 4- 5 سنوات

والحمص حار رطبن يدر البول، ويجلو النمش ويحسن اللون أكلاً وطلاءً، وينفع من الأورام الحارة الصلبة ومن وجع الظهر ويصفي اللون والصوت أي البحوحة، وإذا طبخ الحمص في الماء مع الكمون والدار صيني والشبث سخن البدن البارد ويقطع الأخلاط الغليظة ويفتت الحصى في الكلى والحصى في المثانة.

وفي مقالة من موقع البوابة

يحتل الحمص مكانة مرموقة على موائدنا كما يحتلها على موائد جميع بلاد حوض البحر الأبيض المتوسط كطبق شعبي شائع فهو يؤكل مطبوخا ومسلوقا ومسحوقا ورغم صعوبة هضمه إلا أنه يمد الجسم بمواد ذات قيمة غذائية عالية وقد أثبت الباحثون، أن الحمص يحتوي على بروتين عالي الجودة بالمقارنة مع اللحوم، إضافة إلى مواد أخرى مضادة للأكسدة تساعد في منع الإصابة بأمراض القلب والسرطان

وقال العلماء الذين اعتمدوا في بحوثهم على استخدام نباتات حمص مهجنة وليست معدلة وراثياٍ، أنها تحتوي على كميات جيدة من المواد التي يمكن أن تستخدمها شركات التجميل لتصنيع كريمات تمنع ظهور التجاعيد كما يمكن استخدامه كبديل لحليب الأطفال، لأنه أقل إنتاجاً للمواد المسببة للحساسية مقارنة بفول الصويا الذي يستخدم بشكل شائع لهذا الغرض

وقال الدكتور رام رايفين، كبير الباحثين، إن احتواء الغذاء اليومي على 50 - 60 جراماً من الأطعمة المحتوية على الحمص، كالمسبحة والفتّة والحمص بالزيت والفلافل والبليلة، وهي مأكولات رخيصة الثمن ولكنها ذات قيمة غذائية جيدة، يساعد في الحصول على آثاره الإيجابية

وحسب خبراء التغذية، فإن الحمص الجاف يحتوي على 14 4 في المائة من وزنه ماء و 9 5 في المائة مواد دهنية، و24 في المائة مواد بروتينية، فضلا عن 2 4 في المائة مواد رمادية و5 48 في المائة مواد سيلولوزية أما محتواه من الأملاح المعدنية فيتمثل في 219 ميللجراماً من الكبريت و350 ميللجراما من الفوسفور، و50 ميللجراما من الكلور، إضافة إلى 930 ميللجراما من البوتاسيوم و60 ميللجراما من الكالسيوم، و5 5 ميللجرامات من الحديد، لكل مائة جرام منه، ويزود الكوب الواحد منه بحوالي 80 سعراً حرارياً

ويصنع من الحمص أيضا أحد أنواع التسالي والمكسرات الشائعة التي تعرف بالقضامة، التي يعتمد نوعها على طريقة تحميص حبوب الحمص بعد تجفيفها وتحتوي هذه القضامة على 18 في المائة من وزنها مواد بروتينية و5 في المائة مواد دهنية، ويزود النصف كوب منها بحوالي 80 سعراً حرارياً

نباتات حمص تحمل ثماراً

انظر أيضاً[عدل]

حمص

القضامة

مراجع[عدل]

^ تعديل قيمة معرف موسوعة الحياة (P830) في ويكي بيانات"معرف Cicer arietinum في موسوعة الحياة". eol.org. اطلع عليه بتاريخ 1 نوفمبر 2016.

^ موقع لائحة النباتات حمص شائع تاريخ الولوج 12 ابريل 2012

▼ ع ن ت

نبات الحمص

حمص أبيض  · حمص أسود  · حمص أطلسي  · حمص أناضولي  · حمص إسفيني  · حمص خليلي  · حمص شائع  · حمص شوكي  · حمص قوقازي  · حمص كبير  · حمص كناري  ·

أيقونة بوابةبوابة علم النبات أيقونة بوابةبوابة مطاعم وطعام أيقونة بوابةبوابة المتوسط

مشاريع شقيقة شاهد في كومنز صور وملفات عن: حمص شائع

معرفات الأصنوفة        

موسوعة الحياة: 685208  GBIF: 2947311  PlantList: ild-4318  Tropicos: 13045294  ITIS: 26537  ncbi: 3827  IPNO: 486336-1  GRIN: ps://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=10535 FOC: 200012048  PLANTS: CIAR5  AFPD: 70772

ضبط استنادي   

GND: 4163728-8

تصنيفات: صورة كائن مختلفة عن ويكي بياناتنباتات طبيةنبات الحمصبقوليةأنواع نباتيةقرون النبات الصالحة للأكلحياة نباتية في حوض البحر الأبيض المتوسطنباتات طبية في آسيانباتات وصفت في 1753

//////////////

به آذری قویون نخودو:

Qoyunnoxudu (lat. Cicer arietinum) — Paxlalılar fəsiləsindən bitki növü.

/////////////

به دیوهی (مالدیوی):

ސަނާ މުގު(ސައިންޓިފިކް ނަން: Cicer arietinum)ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: chick pea)އަކީ ވެސް މުގުގެ ވައްތަރެއްގެ ގޮތުގައި ބެލެވޭ އެއްޗެކެވެ. މިއީމުގުގެ ބާވަތްތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ޕްރޮޓީން ގިނަ ވައްތަރު އެވެ. މިބާވަތުގެ މުގުގެ ފުއް ބޮޑެތިވާނެއެވެ. އެއްކޮޅަށް ކުޑަކޮށް ހިމަވާނެއެވެ.ފާހަގަ ކުރެވިފައިވާ ގޮތުގައި ގަސްގަހާ ގެހީގެ ބާވަތްތަކުގެ ތެރެއިން އިންސާނުން ބޭނުންކުރާ ބާވަތްތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ޕްރޮޓީން ގިނަ ބާވަތަކީ ސަނާ މުގު އެވެ. ރާއްޖޭގައި ސަނާމުގު ބޭނުންކުރަނީ ގިނައިން ތަވާ މަތީގައި މާޖައްސައިގެންނެވެ. ނުވަތަ ފިހެގެންނެވެ. މީގެ އިތުރުން ބައެއް ހިސާބު ތަކުގައި ތަފާތު ވައްތަރުގެ ސަލަޑް ތަކުގައި، އަދި ރިހަކެއްކުމަށް ވެސް ސަނާ މުގު ބޭނުންކޮށްފައި ހުރެއެވެ.

ސަނާމުގު މިބަސް ދިވެހި ބަހަށް ނެގިފައިވަނީ އިންޑިޔާގެ ތަފާތު ބަސްތަކުގެ ތެރެއިން ބަހަކުން ކަމަށް ލަފާކުރެވެއެވެ.

//////////

به عبری خومصا:

חִמְצָה תרבותית (שם מדעי: Cicer arietinum), המוכרת יותר בשמה הערבי חומוס, היא צמח ממשפחת הקטניות. גובהו של הצמח הוא 20 - 50 ס"מ, והוא בעל עלים נוצתיים קטנים הנמצאים משני צדי הגבעול. בתרמיל זרע אחד עד שלושה זרעי חמצה. הפרחים לבנים או כחולים אדמדמים. חמצה זקוקה לאקלים חם ולמעלה מ־400 מ"מ גשם שנתי.

/////////////

به سواحلی

Mnjegere mkubwa (Cicer arietinum) ni mmea wa mazao wa nusufamilia Faboideae katika familia Fabaceae unaopandwa katika maeneo ya tabianchi yabisi na moto. Mbegu zake huitwa njegere kubwa na huzaliwa katika makaka.

/////////

به کردی نُک، نوک:

Nok an nahk an jî nuk (bi latînî, Cicer arietinum) giyayek ji famîlyeya Fabaceae ye di kulînên gelek welatan de ciheke girîng digire. Cara pêşîn li rojavayê Asyayê hatiye nûveçandin û bi qasî 8.000 sal in di xwarinê de tê bikaranîn. Dema mirov nok kelan divê ava wê birijîne û nûve bike, lewra di hin cureyên nokê de hin elementên jehrî hene. Nokên li Kurdistanê tê çandin paqij in lê dîsa jî şûştin baştir e.

Nok li Hindistanê xurdemeniyeke girîng e. Bo çandina nokê germhewa divê. Nok ewçend avê naxwaze. Ji bo bêdera nokê hema bigire tevahiya salê pêwîst e. Li piraniya cihan salê carê ber dide. Bejna giyayê nokê digihîje 1 m yê. Di kulîna Ereb, Tirk, Hindistanî û Meksîkayî de navdar e. Di kulîna kurdan de jî tê bikaranîn.

Bi kar anînê nokan gelek in. Nukan dikelînin dikin şîv. An jî nukan di avê da dihêlin heta ku perçifî ne. Paşê wan didin ber roj û hişk dikin. Ku hişk dibin qalikî xwe yî ser radibe. Ku qalik radibe nuk dibe du parçan. Bi wan ra dibêjin mixişir. Gêrmiyê mixşira navdar e. Mixişran dikin tirşikan jî. Li Dîlokê nukan tev hestiyan dikelînin û difroşin. Pê ra dibêjin "Qoziyî nokan" (tr. nohut dürümü). Meriv kane nokên kelandi bikute bi şîv ke. Bi ev şîve ra dibêjin "hûmis".

Ji werg xwarinê jî nukan didine ser soweyê wek leblebiyan dibin û pê ra dibêjin qulefisk. An jî dikin avê û xayê pê weridin. Paşê di rûn da dibirêjînin. Bi ewê ra jî dibêjin sûravk. Nukên negiştî yek caran diavêjin ser êgir û wek leblebiyan dikelînin. Pê ra dibêjin fîrig. Fîrig ji gênim û pêmbû jî çêdibe.

////////////

به پنجابی چنا:

چنا اک کھان والی دال دا ناں اے۔ اےدے وچ پروٹین بووں ھوندی اے۔اے انسان دیاں پہلی اگائیاں ھویئاں سبزیاں چوں اک اے اینوں 7500 ورے پہلاں لیندے ایشیا چ اگایا گیا۔، اینوں فارسی زبان چ نخود تے کھوار زبان چ نخوئے کیندے نیں-

//////////

به پشتو نخود:

نخود یو دومشیمه بوټی د حبوباتو له جملی نه دی چې د legumiceae په نباتی کورنۍ پوری اړه لری . علمي نوم يې Pisum sativum دی د معمولی نخودو علمي نوم Cicer arietinum دی . د نخودو وحشي ډولو نه دي لیدل شوی . نخود د پیدایښت لرغونی اړخ لری د لرغونو یو نانیانواو رومیانو له خوا روزل کیدل . ځیني مورخین په دې عقیده دي چې نخود یو لرغونی مصري بوټی دی ۱۹۴ ق . م په وخت کې روزل کیده. داسې هم ویل کیږي چې لرغونوخلکو د نخودو،لوبیا، نسکو او موټو تر منځ دقیق تشخیص نشوای کولاي له دې کبله سخته بریښي چې په دې پوه شو چې تاریخي اسناد د کوم یو بوټي په اړه لیکل شوي دي . شواهد ځرگندوي چې د Pisum sativum د پیدایښت ټاټوبی منځنۍ اسیا ده. تازه نخود ( مټر) Garden pea په منځنۍ او شمالي اروپا کې په منځنیو دورو کې روزل کیده. په انگلستان کې نخود په یولسمه پیړۍ کې روزل کیدل . امریکاته د هغه د کاشیفونو په واسطه یوړل شول چې فعلا زیات اهیمت لری او یومهم فصل شمیرل کیږي.

////////////

به کردی سورانی نوک:

نۆک (ناوی زانستی: Cicer arietinum یان Cicer) دانەوێڵەیەکە لە خێزانی پاقلەمەنییەکانە و سەر بە بنخێزانی لۆبییەکانە، لە ھەموو جیھاندا ناسراوە و بە چەندین جۆر و شێوە خواردنی لێ دروست دەکرێت.

////////////

به تاتاری:

Бәрән ногыты, төрек борчагы, нут, шиш борчагы, пузы́рник, наха́т (лат. Cicer arietinum) — кузаклылар семьялыгының, бөртекле-кузаклылар культурасының үсемлеге.

////////////

به ترکی استانبولی نحود:

Nohut (Cicer arietinum), baklagiller (Fabaceae) familyasının Faboideae alt familyasına ait Cicer cinsinden bir baklagil türü.

////////////

به اردو چنا

چنا (Chickpea) (سائنسی نام: Cicer arietinum) ایک بیج ہے جسے غذا کے طور پر استعمال کیا جاتا ہے۔

///////////

به زازاکس نِحِه

///////////////

Chickpea

From Wikipedia, the free encyclopedia

Not to be confused with peachick.

Chickpea
White and green chickpeas
Sprouted chickpea
Scientific classification
Kingdom:	Plantae
(unranked):	Angiosperms
(unranked):	Eudicots
(unranked):	Rosids
Order:	Fabales
Family:	Fabaceae
Genus:	Cicer
Species:	C. arietinum
Binomial name
Cicer arietinum L.
Synonyms[1]
·         Cicer album hort. ·         Cicer arientinium L. [Spelling variant] ·         Cicer arientinum L. [Spelling variant] ·         Cicer edessanum Bornm. ·         Cicer grossum Salisb. ·         Cicer nigrum hort. ·         Cicer physodes Rchb. ·         Cicer rotundum Alef. ·         Cicer sativum Schkuhr ·         Cicer sintenisii Bornm. ·         Ononis crotalarioides M.E.Jones

The chickpea or chick pea (Cicer arietinum) is a legume of the family Fabaceae, subfamily Faboideae. It is also known as gram,^[2][3] or Bengal gram,^[3]garbanzo^[3] or garbanzo bean, and sometimes known as Egyptian pea,^[2] ceci, cece or chana, or Kabuli chana (particularly in northern India). Its seeds are high in protein. It is one of the earliest cultivated legumes: 7,500-year-old remains have been found in the Middle East.^[4]

Contents

  [hide] 

·         1Etymology

·         2History

o    2.1Genome sequencing

·         3Description

o    3.1Types

·         4Uses

o    4.1Human consumption

o    4.2Animal feed

·         5Nutrition

o    5.1Effects of cooking

o    5.2Germination

o    5.3Autoclaving, microwave cooking, boiling

o    5.4Leaves

·         6Production

o    6.1Heat and micronutrient cultivation

·         7Pathogens

·         8References

·         9External links

Etymology[edit]

The name "chickpea" traces back through the French chiche to cicer, Latin for 'chickpea' (from which the Roman cognomen Cicero was taken). The Oxford English Dictionary lists a 1548 citation that reads, "Cicer may be named in English Cich, or ciche pease, after the Frenche tongue." The dictionary cites "Chick-pea" in the mid-18th century; the original word in English taken directly from French was chich, found in print in English in 1388.

The word garbanzo, from an alteration of Old Spanish arvanço, came first to American English as garvance in the 17th century, being gradually anglicized to calavance, though it came to refer to a variety of other beans (cf. calavance). The current form garbanzo comes directly from modern Spanish,^[5] and is commonly used in regions of the United States with a strong Mexican or Spanish influence.

History[edit]

Domesticated chickpeas have been found in the aceramic levels of Jericho (PPNB) along with Çayönü in Turkey and in Neolithic pottery at Hacilar, Turkey. They were found in the late Neolithic (about 3500 BC) at Thessaly, Kastanas, Lerna and Dimini, Greece. In southern France, Mesolithic layers in a cave at L'Abeurador, Aude, have yielded wild chickpeas carbon dated to 6790±90 BC.^[6]

Indian streetseller displaying green chickpeas

Chickpeas are mentioned in Charlemagne's Capitulare de villis (about AD 800) as cicer italicum, as grown in each imperial demesne. Albertus Magnus mentions red, white, and black varieties. Nicholas Culpeper noted "chick-pease or cicers" are less "windy" than peas and more nourishing. Ancient people also associated chickpeas with Venus because they were said to offer medical uses such as increasing sperm and milk, provoking menstruation and urine, and helping to treat kidney stones.^[7]"White cicers" were thought to be especially strong and helpful.^[7]

In 1793, ground-roast chickpeas were noted by a German writer as a substitute for coffee in Europe.^[8] In the First World War, they were grown for this use in some areas of Germany.^[9] They are still sometimes brewed instead of coffee.^[8]

Genome sequencing[edit]

Sequencing of the chickpea genome has been completed for 90 chickpea genotypes, including several wild species.^[10] A collaboration of 20 research organizations, led by the International Crops Research Institute for the Semi-Arid Tropics(ICRISAT) identified more than 28,000 genes and several million genetic markers. Scientists expect this work will lead to the development of superior cultivars, among which 77 have already been released to farmers around the world.^[11]

The new research will benefit the millions of developing country farmers who grow chickpea as a source of much needed income, as well as for its ability to add nitrogen to the soil in which it grows.^[4] Production is growing rapidly across the developing world, especially in West Asia, where it has increased four-fold over the past 30 years. India is by far the world largest producer, but is also the largest importer.^[12]

Description[edit]

Flowering and fruiting chickpea plant

The plant grows to 20–50 cm (8–20 in) high and has small, feathery leaves on either side of the stem. Chickpeas are a type of pulse, with one seedpod containing two or three peas. It has white flowers with blue, violet, or pink veins.

Types[edit]

The three main kinds of chickpeas are:

'Desi' has small, darker seeds and a rough coat. It is grown mostly in India and other parts of the Indian subcontinent, as well as in Ethiopia, Mexico, and Iran. Desi means 'country' or 'local' in Hindustani; its other names include Bengal gram or kala chana ("black chickpea" in both Hindi and Urdu) or chhola boot. 'Desi' is probably the earliest variety because it closely resembles seeds found both on archaeological sites and the wild plant ancestor Cicer reticulatum of domesticated chickpeas, which only grows in southeast Turkey, where it is believed to have originated. The 'Desi' type is used to make chana dal, which is a split chickpea with the skin removed. Bombay chickpeas ('Bambai') are also dark but slightly larger than 'Desi'. An uncommon black chickpea, ceci neri, is grown only in Apulia, in southeastern Italy. It is larger and darker than the 'Desi' variety.

Chickpea pods

'Kabuli' is lighter-coloured, larger, and with a smoother coat, and is mainly grown in the Mediterranean, Southern Europe, Northern Africa, South America, and the Indian subcontinent. The name means "from Kabul" in Hindi and Urdu, and this variety was thought to come from Kabul, Afghanistan when it was introduced to India in the 18th century.^[13]

Green chickpeas are common in the state of Maharashtra, India. In Marathi and Bengali, they are called harbhara. Chana dal is also called harbara dal. Tender, immature harbara roasted on coal before the skin is removed is called hula in Marathi.

Uses[edit]

Human consumption[edit]

See also: List of chickpea dishes

Bengal gram, chickpea

Hummus with olive oil

Dhokla, steamed chickpea snack

Chickpeas are usually rapidly boiled for 10 minutes and then simmered for a longer period. Dried chickpeas need a long cooking time (1–2 hours) but will easily fall apart when cooked longer. If soaked for 12–24 hours before use, cooking time can be shortened by around 30 minutes. Chickpeas can also be pressure cooked or sous vide cooked at 90 °C (194 °F). Chickpeas (Cicer arietinum) do not cause lathyrism. Similarly named "chickling peas" (Lathyrus sativus) and other plants of the genus Lathyrus contain the toxins associated with lathyrism.

Mature chickpeas can be cooked and eaten cold in salads, cooked in stews, ground into gram flour (also known as chickpea flour and besan and used frequently in Indian cuisine), ground and shaped in balls and fried as falafel, or stirred into a batter and baked to make farinata, also called cecina, or fried to make panelle.

Chickpeas are popular in the Iberian Peninsula. In Portugal, they are one of the main ingredients in rancho, eaten with pasta and meat, including Portuguese sausages, or with rice. They are used in other hot dishes with bacalhau and in soup. In Spain, they are used cold in tapas and salads, as well as in cocido madrileño. In Italy, chickpeas are eaten with pasta or in soup. In the southern regions such as Sicily, grounded chickpeas flour is used to produce a famous local street food called panelle. In Egypt, they are used as a topping for kushari.

Hummus is the Arabic word for chickpeas, which are often cooked and ground into a paste and mixed with tahini (sesame seed paste), the blend called hummus bi tahini, or chickpeas are roasted, spiced, and eaten as a snack, such as leblebi. By the end of the 20th century, hummus had become commonplace in American cuisine.^[14] By 2010, 5% of Americans consumed hummus on a regular basis,^[14]and it was present in 17% of American households.^[15]

Some varieties of chickpeas can be popped and eaten like popcorn.^[16]

Chickpeas and Bengal grams are used to make curries and are one of the most popular vegetarian foods in the Indian subcontinent and in diaspora communities of many other countries. Popular dishes in Indian cuisine are made with chickpea flour, such as mirchi bajji and mirapakaya bajji Telugu. In India, as well as in the Levant, unripe chickpeas are often picked out of the pod and eaten as a raw snack and the leaves are eaten as a leaf vegetable in salads.

Chickpea flour is used to make "Burmese tofu" which was first known among the Shan people of Burma. In South Asian cuisine the flour (besan) is used as a batter to coat vegetables before deep frying to make pakoras. The flour is also used as a batter to coat vegetables and meats before frying, or fried alone such as panelle(little bread), a chickpea fritter from Sicily. Chickpea flour is used to make the Mediterranean flatbread socca and called panisse in Provence, southern France. It is made of cooked chickpea flour, poured into saucers, allowed to set, cut in strips, and fried in olive oil, often eaten during Lent. In Tuscany chickpea flour (farina di ceci) is used to make an oven baked pancake: the flour is mixed with water, oil and salt

In the Philippines, chickpeas preserved in syrup are eaten as sweets and in desserts such as halo-halo. Ashkenazi Jewstraditionally serve whole chickpeas at a Shalom Zachar celebration for baby boys.

Guasanas are a Mexican chickpea recipe in which the beans are cooked in water and salt.

A chickpea-derived liquid (aquafaba) can be used as an egg white replacement to make meringue.

·        

Manchego cuisine; chickpea and Silene vulgaris stew (potaje de garbanzos y collejas)

·        

Chakhchoukha in Algerian cuisine; freshly cooked Marqa before mixing with Rougag

·        

Chana masala, India

·        

Halua chickpeas, Bangladesh

·        

Fried chickpea

Animal feed[edit]

Chickpeas serve as an energy and protein source as animal feed.^[17]

Raw chickpeas have a lower trypsin and chymotrypsin inhibitor content than peas, common beans, and soybeans. This leads to higher nutrition values and fewer digestive problems in nonruminants. Nonruminant diets can be completed with 200 g/kg of raw chickpeas to promote egg production and growth of birds and pigs. Higher amounts can be used when chickpeas are treated with heat.^[17]

Experiments have shown that ruminants grow equally well and produce an equal amount and quality of milk when soybean or cereal meals are replaced with chickpeas. Pigs show the same performance, but growing pigs experience a negative effect of raw chickpea feed; extruded chickpeas can increase performance even in growing pigs. In poultry diet experiments with untreated chickpeas, only young broilers (starting period) showed worse performance. Fish performed equally well when their soybean or cereal diet was replaced by extruded chickpeas.^[17]

Secondary components of legumes — such as lecithin, polyphenols, oligosaccharides, and amylase, protease, trypsin and chymotrypsin inhibitors — can lead to lower nutrient availability, thus to negative effects in growth and health of animals (especially in nonruminants). Ruminants have generally less problems to digest legumes with secondary components, since they can inactivate them in the rumen liquor. Their diets can be supplemented by 300 g/kg or more raw chickpea seeds.^[17]However, protein digestibility and energy availability can be improved through treatments, such as germination, dehulling, and heat. Extrusion is a very good heat technique to destroy secondary components in legumes, since the proteins are irreversibly denatured. Overprocessing may decrease the nutritional value; extrusion leads to losses in minerals and vitamins, while dry heating does not change the chemical composition.^[17]

Nutrition[edit]

Chickpeas, mature seeds, cooked no salt
Nutritional value per 100 g (3.5 oz)
Energy	686 kJ (164 kcal)
Carbohydrates	27.42 g
Sugars	4.8 g
Dietary fibre	7.6 g
Fat	2.59 g
Saturated	0.269 g
Monounsaturated	0.583 g
Polyunsaturated	1.156 g
Protein	8.86 g
Vitamins
Vitamin A equiv.	(0%) 1 μg
Thiamine (B1)	(10%) 0.116 mg
Riboflavin (B2)	(5%) 0.063 mg
Niacin (B3)	(4%) 0.526 mg
Pantothenic acid (B5)	(6%) 0.286 mg
Vitamin B6	(11%) 0.139 mg
Folate (B9)	(43%) 172 μg
Vitamin B12	(0%) 0 μg
Vitamin C	(2%) 1.3 mg
Vitamin E	(2%) 0.35 mg
Vitamin K	(4%) 4 μg
Minerals
Calcium	(5%) 49 mg
Iron	(22%) 2.89 mg
Magnesium	(14%) 48 mg
Phosphorus	(24%) 168 mg
Potassium	(6%) 291 mg
Sodium	(0%) 7 mg
Zinc	(16%) 1.53 mg
Other constituents
Water	60.21 g
·         Units ·         μg = micrograms • mg = milligrams ·         IU = International units
Percentages are roughly approximated using US recommendations for adults. Source: USDA Nutrient Database

Chickpeas are a nutrient-dense food, providing rich content (20% or higher of the Daily Value, DV) of protein, dietary fibre, folate, and certain dietary minerals such as iron and phosphorus.^[18][19] Thiamin, vitamin B₆, magnesium, and zinc contents are moderate, providing 10-16% of the DV. Chickpeas have a Protein Digestibility Corrected Amino Acid Score of about 0.76,^[20] which is higher than many other legumes and cereals.

Compared to reference levels established by the United Nations Food and Agricultural Organization and World Health Organization,^[18] proteins in cooked and germinated chickpeas are rich in essential amino acids such as lysine, isoleucine, tryptophan, and total aromatic amino acids.^[21]

A 100-g serving of cooked chickpeas provides 164 kilocalories (690 kJ). Cooked chickpeas are 60% water, 27% carbohydrates, 9% protein and 3% fat(table).^[17][18] 75% of lipid content is unsaturated fatty acids for which linoleic acid comprises 43% of total fat.^[22]

Effects of cooking[edit]

Cooking treatments do not lead to variance in total protein and carbohydrate content. Soaking and cooking of dry seeds possibly induces chemical modification of protein-fibre complexes, which leads to an increase in crude fibre content. Thus, cooking can increase protein quality by inactivating or destroying heat-labile antinutritional factors. Cooking also increases protein digestibility, essential amino acid index, and protein efficiency ratio. Although cooking lowers concentrations of amino acids such as tryptophan, lysine, total aromatic, and sulphur-containing amino acids, their contents are still higher than proposed by the FAO/WHO reference. Diffusion of reducing sugars, raffinose, sucrose and others into cooking water reduces or completely removes these components. Cooking also significantly reduces fat and mineral contents. The B vitamins riboflavin, thiamin, niacin, and pyridoxine dissolve into cooking water at differing rates.^[18]

Germination[edit]

Germination of chickpeas improves protein digestibility, although at a lower level than cooking. Germination degrades proteins to simple peptides, so improves crude protein, nonprotein nitrogen, and crude fiber content. Germination decreases lysine, tryptophan, sulphur and total aromatic amino acids, but most contents are still higher than proposed by the FAO/WHO reference pattern.^[18]

Oligosaccharides, such as stachyose and raffinose, are reduced in higher amounts during germination than during cooking. Minerals and B vitamins are retained more effectively during germination than with cooking. Phytic acids are reduced significantly, but trypsin inhibitor, tannin, and saponin reduction is less effective than cooking.^[18]

Autoclaving, microwave cooking, boiling[edit]

Protein digestibility is improved by all treatments of cooking. Essential amino acids are slightly increased by boiling and microwave cooking when compared to autoclaving and germination. Overall, microwave cooking leads to a significantly lower loss of nutrients compared to autoclaving and boiling.

Finally, all treatments lead to an improved protein digestibility, protein efficiency ratio, and essential amino acid index. Microwave cooking seems to be an effective method to prepare chickpeas because of its improvement of nutritional values and its lower cooking time.^[18]

Leaves[edit]

In some parts of the world, young chickpea leaves are consumed as cooked green vegetables. Especially in malnourished populations, it can supplement important dietary nutrients, because regions where chickpeas are consumed have been sometimes found to have populations lacking micronutrients.^[23] Chickpea leaves have a significantly higher mineral content than cabbage and spinach.^{[citation needed]} In natural settings, environmental factors and nutrient availability could influence mineral concentrations.^{[citation needed]} Nevertheless, consumption of chickpea leaves is recommended for areas where chickpeas are produced as food for humans.^[23]

Preliminary research shows that chickpea consumption may lower blood cholesterol.^[24][25]

Production[edit]

Chickpeas are grown in the Indian subcontinent, Australia, Mediterranean, western Asia, the Palouse region, and the Great Plains.

Chickpea output in 2013

Chickpea production from 1961 to 2013

India is the world leader in chickpea (Bengal gram) production, and produces some 15 times as much as the second-largest producer, Australia. Other key producers are Pakistan, Turkey, Burma, Ethiopia, and Iran.

Top Chickpea Producing Countries (in metric tonnes)
Rank (2013)	Country	2010	2011	2012	2013
1	India	7,480,000	8,220,000	7,700,000	8,832,500
2	Australia	602,000	513,338	673,371	813,300
3	Pakistan	561,500	496,000	291,000	751,000
4	Turkey	530,634	487,477	518,000	506,000
5	Myanmar	441,493	473,102	500,000	490,000
6	Ethiopia	284,640	322,839	409,733	249,465
7	Iran	267,768	290,243	315,000	295,000
8	Mexico	131,895	72,143	271,894	209,941
9	Canada	128,300	90,800	161,400	169,400
10	United States	87,952	99,881	151,137	157,351
—	World	10,897,040	11,497,054	11,613,037	13,102,023
		Source: FAO[26]		Source: FAO[27]

Heat and micronutrient cultivation[edit]

Cicer arietinum

Agricultural yield for Chickpea is often based on genetic and phenotypic variability which has recently been influenced by artificial selection.^[28] The uptake of micronutrients such as inorganic phosphorus or nitrogen is vital to the plant development of Cicer arietinum, commonly known as the perennial chickpea.^[29]Heat cultivation and micronutrient coupling are two relatively unknown methods that are used to increase the yield and size of the chickpea. Recent research has indicated that a combination of heat treatment along with the two vital micronutrients, phosphorus and nitrogen, are the most critical components to increasing the overall yield of Cicer arietinum.^[29]

Perennial chickpeas are a fundamental source of nutrition in animal feed as they are high sources of energy and protein for livestock. Unlike other food crops, the perennial chickpea shows a remarkable capacity to change its nutritional content in response to heat cultivation. Treating the chickpea with a constant heat source increases its protein content almost three-fold.^[29] Consequently, the impact of heat cultivation not only affects the protein content of the chickpea itself, but the ecosystem that it supports as well. Increasing the height and size of chickpea plants involves using micronutrient fertilization with varying doses of inorganic phosphorus and nitrogen.^[30]

The level of phosphorus that a chickpea seed is exposed to during its lifecycle has a positive correlation relative to the height of the plant at full maturity.^[30] Increasing the levels of inorganic phosphorus at all doses incrementally increases the height of the chickpea plant. Thus, the seasonal changes in phosphorus soil content as well as periods of drought that are known to be a native characteristic of the dry Middle-Eastern region where the chickpea is most commonly cultivated have a strong effect on the growth of the plant itself. Plant yield is also affected by a combination of phosphorus nutrition and water supply, resulting in a 12% increase in yield of the crop.^[30]

Nitrogen nutrition is another factor that affects the yield of Cicer arietinum, although the application itself differs from other perennial crops with regards to the levels administered on the plant. High doses of nitrogen inhibit the yield of the chickpea plant.^[31] Drought stress is a likely factor that also inhibits the uptake of nitrogen and subsequent fixation in the roots of Cicer arietinum. The growth of the perennial chickpea is dependent on the balance between nitrogen fixation and assimilation that is also characteristic of many other agricultural plant types. The influence of drought stress, sowing date, and mineral nitrogen supply all have an effect on the yield and size of the plant, with trials showing that Cicer arietinumdiffered from other plant species in its capacity to assimilate mineral nitrogen supply from soil during drought stress.^[31]Additional minerals and micronutrients make the absorption process of nitrogen and phosphorus more available. Inorganic phosphate ions are generally attracted towards charged minerals such as iron and aluminium oxides.^[32]

Additionally, growth and yield are also limited by zinc and boron deficiencies in the soil. Boron-rich soil resulted in an increase of chickpea yield and size, while soil fertilization with zinc seemed to have no apparent effect on the chickpea yield.^[33]

Pathogens[edit]

Pathogens in chickpeas are the main cause for yield loss (up to 90%). One example is the fungus Fusarium oxysporum f. sp. cicero, present in most of the major pulse crop-growing areas and causing regular yield damages between 10 and 15%.^[34] From 1978 until 1995, the worldwide number of pathogens increased from 49 to 172, of which 35 have been recorded in India. These pathogens originate from the groups of bacteria, fungi, viruses, mycoplasma and nematodes and show a high genotypic variation. The most widely distributed pathogens are Ascochyta rabiei (35 countries), Fusarium oxysporum f. sp. cicero (32 countries) Uromyces ciceris-arietini (25 countries), bean (pea) leaf roll virus (23 countries), and Macrophomina phaseolina (21 countries).^[35] Ascochyta disease emergence is favored by wet weather; spores are carried to new plants by wind and water splash.^[36]

The stagnation of yield improvement over the last decades is linked to the susceptibility to pathogens.^[37] Research for yield improvement, such as an attempt to increase yield from 0.8 to 2.0 tons per hectare by breeding cold-resistant varieties, is always linked with pathogen-resistance breeding as pathogens such as Ascochyta rabiei and F. o. f. sp. cicero flourish in conditions such as cold temperature. Research started selecting favourable genes for pathogen resistance and other traits through marker-assisted selection. The use of this method is a promising sign for the future to achieve significant yield improvements.^[38]

References[edit]

1.   Jump up^ "The Plant List: A Working List of All Plant Species". Retrieved 22 October 2014.

2.   ^ Jump up to:^a b " Baynes, T.S.; Smith, W.R., eds. (1880). "Gram". Encyclopædia Britannica. 11 (9th ed.). pp. 36–37.

3.   ^ Jump up to:^a b c "USDA GRIN Taxonomy". Retrieved 21 October 2014.

4.   ^ Jump up to:^a b S, Bell (March 31, 2014). "The small but mighty chickpea". Phys.org. Retrieved 8 October 2015.

5.   Jump up^ Garbanzo bean, Oxford Reference

6.   Jump up^ Zohary, Daniel and Hopf, Maria, Domestication of Plants in the Old World (third edition), Oxford University Press, 2000, p 110

7.   ^ Jump up to:^a b Culpeper, Nicholas. Chick-Pease, or Cicers. The Complete Herbal (1652, originally titled The English Physitian).

8.   ^ Jump up to:^a b "Introduction: Chickpeas". International Center for Agricultural Research in the Dry Areas. Archived from the original on 18 July 2012. Retrieved 28 August 2008.

9.   Jump up^ "Chickpea (Chana)". CRN India. Retrieved 8 June 2016.

10.              Jump up^ "Global research team decodes genome sequence of 90 chickpea lines". International Crops Research Institute for the Semi-Arid Tropics. 2013. Retrieved 9 October 2015.

11.              Jump up^ "Chickpea (Cicer arietinum L.)". International Crops Research Institute for the Semi-Arid Tropics. 2015. Retrieved 9 October2015.

12.              Jump up^ Chickpea: An ancient crop for the modern world http://exploreit.icrisat.org/page/chickpea/685/60. ICRISAT. Downloaded 26 January 2014.

13.              Jump up^ Mansfeld's World Database of Agricultural and Horticultural Crops, Cicer arietinum subsp. arietinum, mansfeld.ipk-gatersleben.de, retrieved 31 January 2008

14.              ^ Jump up to:^a b Marks, Gil (2010), Encyclopedia of Jewish Food, John Wiley and Sons, pp. 269-271

15.              Jump up^ Ferretti, Elena (April 5, 2010). "There's Hummus Among Us". Fox News.

16.              Jump up^ Deppe, Carol. The Resilient Gardener. Chelsea Green, 2010, p. 241

17.              ^ Jump up to:^{a b c d e f} Bampidis, V.A.; Christodoulou, V. (2011). "Chickpeas (Cicer arietinum L.) in animal nutrition: A review". Animal Feed Science and Technology. 168: 1–20. doi:10.1016/j.anifeedsci.2011.04.098.

18.              ^ Jump up to:^{a b c d e f g} El-Adawy, T.A. (2002). "Nutritional composition and antinutritional factors of chickpeas (Cicer arietinum L.) undergoing different cooking methods and germination". Plant Foods for Human Nutrition. 57 (1): 83–97. PMID 11855623.

19.              Jump up^ Jukanti AK, Gaur PM, Gowda CL, Chibbar RN (2012). "Nutritional quality and health benefits of chickpea (Cicer arietinum L.): a review". Br J Nutr. 108 (Suppl 1): S11–26. doi:10.1017/S0007114512000797. PMID 22916806.

20.              Jump up^ Khatoon N, Prakash J (2004). "Nutritional quality of microwave-cooked and pressure-cooked legumes". Int J Food Sci Nutr. 55(6): 441–8. doi:10.1080/09637480400009102. PMID 15762308.

21.              Jump up^ Milán-Carrillo J, Valdéz-Alarcón C, Gutiérrez-Dorado R, Cárdenas-Valenzuela OG, Mora-Escobedo R, Garzón-Tiznado JA, Reyes-Moreno C (2007). "Nutritional properties of quality protein maize and chickpea extruded based weaning food". Plant Foods Hum Nutr. 62 (1): 31–7. doi:10.1007/s11130-006-0039-z. PMID 17243010.

22.              Jump up^ "Nutrition facts for Chickpeas (garbanzo beans, bengal gram), mature seeds, cooked, boiled, without salt, 100 g, USDA Nutrient Database, version SR-21". Conde Nast. 2014. Retrieved 15 January 2015.

23.              ^ Jump up to:^a b Ibrikci, H.; Knewtson, S.J.B.; Grusak, M.A. (2003). "Chickpea leaves as a vegetable green for humans: evaluation of mineral composition". Journal of the Science of Food and Agriculture. 83: 945–950. doi:10.1002/jsfa.1427.

24.              Jump up^ Pittaway, JK; Robertson, IK; Ball, MJ (2008). "Chickpeas may influence fatty acid and fiber intake in an ad libitum diet, leading to small improvements in serum lipid profile and glycemic control". Journal of the American Dietetic Association. 108 (6): 1009–13. doi:10.1016/j.jada.2008.03.009. PMID 18502235.

25.              Jump up^ Mixed Bean Salad (information and recipe) from The Mayo Clinic Healthy Recipes. Accessed February 2010.

26.              Jump up^ "Production of Chickpea by countries". UN Food & Agriculture Organization. 2011. Retrieved 2013-08-28.

27.              Jump up^ "Production of Chickpea by countries". UN Food & Agriculture Organization. 2014. Retrieved 2014-11-13.

28.              Jump up^ Naghavi, M.R., & Jahansouz, M.R. (2005). Variation in the agronomic and morphological traits of Iranian chickpea accessions. Journal of Integrative Plant Biology. 47(3): 375-379 doi:10.1111/j.1744-7909.2005.00058.x

29.              ^ Jump up to:^a b c Bampidis, V.A. & Christodoulou, V. (2011). Chickpeas (Cicer arietinum L.) in animal nutrition: A review. Animal Feed Science and Technology, 168: 1-20. doi:10.1016/j.anifeedsci.2011.04.098

30.              ^ Jump up to:^a b c Mishra, U.S., Sirothia, P., & Bhadoria, U.S. (2009). Effects of phosphorus nutrition on growth and yield of chickpea (Cicer arietinum) under rain fed conditions. International Journal of Agricultural and Statistical Sciences, 5(1): 85-88.

31.              ^ Jump up to:^a b Wery, J., Deschamps, M., & Leger-Cresson, N. (1988). Influence of some agroclimatic factors and agronomic practices on nitrogen nutrition of chickpea (Cicer arietinum L.). Developments in Plants and Soil Sciences, 32: 287-301.

32.              Jump up^ Hinsinger, P. (2001). Bioavailability of soil inorganic P in the rhizosphere as affected by root-induced chemical changes: A review. Plant and Soil, 237(2): 173-195.

33.              Jump up^ Johnson, S.E., Lauren, J.G., Welch, R.M., & Duxbury, J.M. (2005). A comparison of the effects of micronutrient seed priming and soil fertilization on the mineral nutrition of chickpea (Cicer arietinum), lentil (Lens culinaris), rice (Oryza sativa) and wheat (Triticum acstiyum) in Nepal.

34.              Jump up^ Datta, J.; Lal, N (2012). "Application of molecular markers for genetic discrimination of fusarium wilt pathogen races affecting chickpea and pigeonpea in major regions of india". European Journal of Agronomy. 58 (1): 55–65. doi:10.1170/T921.

35.              Jump up^ Sheila, J.; Sharma, N. (1996). "A World list of Chickpea and Pigeonpea Pathogens". International Crops Research Institue for Semi-Arid Tropics,ICRISAT (5).

36.              Jump up^ https://www.plantvillage.com/en/topics/chickpea-gram-pea/infos/diseases_and_pests_description_uses_propagation

37.              Jump up^ Pfaff, T; Kahl, G (2003). "Mapping of gene-specific markers on the genetic map of chickpea ("Cicer atietinum"L)". Molecular Genetic Genomics. 269: 243–251. doi:10.1007/s00438-003-0828-0.

38.              Jump up^ Millan, Teresa; Heather, J.Clarke; Kadambot, H.M.Siddique; et.al (2006). "Chickpea molecular breeding:New tools and concepts". Euphytica. 147: 81–103. doi:10.1007/s10681-006-4261-4.

External links[edit]

Wikimedia Commons has media related to Chickpea.

Wikispecies has information related to: Chickpea

·         Chickpea, International Crops Research Institute for the Semi-Arid Tropics

·         PlantVillage Chickpea entry with details on propagation, diseases and pests

Authority control		·         GND: 4163728-8
Taxon identifiers	·         EoL: 685208 ·         GBIF: 2947311 ·         Plant List: ild-4318 ·         Tropicos: 13045294 ·         ITIS: 26537 ·         NCBI: 3827 ·         IPNI: 486336-1 ·         GRIN: 10535 ·         FOC: 200012048 ·         PLANTS: CIAR5 ·         AFPD: 70772

Categories: 

·         Edible legumes

·         Faboideae

·         Flora of the Mediterranean

·         Medicinal plants of Asia

·         Plants described in 1753

&&&&&&

حنا

بکسر حاء مهمله و فتح نون مشدده و الف بفارسی بتخفیف نون آمده لغت عربی است و بیونانی ارقان و فقولیون نیز و بهندی مهندی نامند

ماهیت آن

نباتی است معروف ساق آن بقدر یک ذرع و زیاده و در هند و بنکاله تا بقدر یکدو قامت انسان می شود و ساق آن سرخ رنک و برک آن شبیه ببرک انار و مورد و نازک تر و کوچکتر و نرم تر از ان و در اکثر بلاد خصوص بنکاله خزان ندارد مانند مورد الا آنکه در فصل بارش که کرما و بودن آفتاب در برج سرطان تا آخر میزان است سبزتر و رعناتر می باشد و نشو و نما زیاده می نماید و مزروع و قلم هر دو می باشد و قلم آن بیشتر و کل آنکه فاغیه نامند سرخ مائل بسفیدی و خشبو است و در بعضی بلاد مانند بنکاله در سالی دو بار کل می کند یکی در ایام بارش و دیکری زمستان و ثمر آن بقدر فلفلی و فی الجمله مانا با اسپند و پوست آن نازک و خوشه دار و در جوف آن دانهای ریزه و کویند نر و ماده می باشد برک نر آن عریض تر و بزرکتر و برک مادۀ آن کوچکتر و سبزتر و بعد سائیدن رنکین تر و نبات آن رعناتر می کردد

طبیعت آن

مرکب القوی مائل بسردی و در دوم خشک و در اول کرم نیز کفته اند

افعال و خواص آن

امراض سر و چشم و دهان ضماد و طلای آن با برک کردکان بالمناصفه جهت بیضه و خوذه و شقیقه و صداع ریحی و بلغمی مجرب و بدستور با سرکه بر پیشانی جهت رفع صداع و با زفت و با روغن کل جهت قروح سر و با قطران و روغن زیتون جهت رویانیدن موی و بر جبهه و صدغین خصوصا که با آب کشنیز تازه سرشته باشند جهت منع ریختن مواد بچشم و مضمضه بطبیخ آن جهت قروح دهان و قلاع اطفال و ضماد آن بر کف پای آبله دار خصوصا در بدو ظهور مانع بروز آبله است در چشم آن بتخصیص چون با اندک عصفر و زعفران آمیخته باشند و در حدیث وارد است که حنا سید ریاحین است تخضیب بدان شعار اهل اسلام و ایمان است و صداع را زائل می کرداند و نور بصر می افزاید و تقویت باه می نماید امراض معده و کبد و طحال و مجاری بول و رحم و جذام و طاعون و وبا و غیرها را نافع و بالخاصیت آشامیدن مقدار نیم مثقال جرم آن و نقوع ده مثقال آن جهت یرقان و سپرز و سنک کرده و مثانه و عسر البول و رفع احتباس آن و اسقاط جنین و تا ده روز متوالی بدستور جهت وبا و قروح مجاری بول و ادرار بول و حیض و روئیدن ناخن اصلی بجائی ناخن کج و متاکل و بدستور آشامیدن نقیع آن با هفت مثقال شکر جهت ابتدای جذام بغایت نافع و کویند چون یک ماه بدان مداومت نمایند و جذام زائل نشود قابل علاجات دیکر نیست و نطول آب مطبوخ آن جهت جمره و سوختکی آتش و طلای آن جهت اورام حاره که زردآب از ان آید و با روغن کل جهت رفع جرب و به آب برک بید انجیر جهت شقاق مزمن و درد زانو مجرب و با کل حرف جهت فتق و قبله و ذرور آن جهت تجفیف قروح و ضماد برک خشک کوبیدۀ سرشتۀ آن با پیه بز جهت التیام قروح خصوصا قروح کوشۀ ناخن و آشامیدن تخم آن بقدر یک مثقال با عسل و کثیرا جهت تقویت دماغ بغایت نافع و کل آن معتدل و لطیف یک مثقال آن با سه اوقیۀ آب و عسل جهت رفع انواع صداع و قطع نزلات و تجفیف رطوبات و طلای آن با سرکه جهت صداع و بتنهائی جهت فالج و امراض دماغی و عصبانی و درد اعصاب و رفع خناق و التیام قروح و یا موم و روغن کل سرخ جهت درد پهلو و کوفتکی اعضا و با ادویۀ مخصوصۀ طحال جهت ورم و در دو نفخۀ آن و کذاشتن آن در لباس موئینه مانع کرم زدن آن و برک آن را نیز این اثر است و روغن کل حنا که دهن الفاغیه نامند که مانند روغن کل سرخ مکرر در روغنها پرورده کنند کرم و محلل و مقوی موی و نیکوکنندۀ رنک رخسار است بدل آن روغن مرزنجوش و روغن برک آن نیز مقوی و محلل و رافع اوجاع و تمدد اعصاب و مفاصل است و در قرابادین مذکور شد و کویند حنا مضر حلق و رئه مصلح آن کثیرا و لعاب بزرقطونا مقدار شربت آن تا یک مثقال و زیاده از ان کشنده است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

//////////

حَنا (نام علمی: Lawsonia inermis) گیاهی است از رده دولپه‌ای‌ها که خود سرده مشخصی را به نام حنا (Lawsonia) می‌سازد. این گیاه به صورت درختچه‌ای است که بومی آفریقای شمالی، آسیای جنوبی و غربی، و شمال استرالیا[۱] است.

نام حنا همچنین برای رزانه تهیه شده از گیاه به کار می‌رود که برای حنا گذاشتن، نقش انداختن بر بدن و خالکوبی موقت، و مراسم حنابندان استفاده می‌شود.

حنا به عنوان ماده‌ای آرایشی در مصر باستان، بخش‌هایی از آفریقای شمالی، آفریقای غربی، شاخ آفریقا، شبه جزیره عربستان، خاور نزدیک، شبه‌قاره هند و آسیای جنوبی استفاده می‌شده است. همچنین بین زنان شبه‌جزیره ایبری و اروپای قرن ۱۹ رایج بود.

ویکی

///////////

الحناء (وتسمى أيضاً بالحنة واليرناء والرقان والرقون والأرقان) (الاسم العلمي : Lawsonia inermis) هي نبات من الفصيلة الخثرية التي تتبع رتبة الآسيّات.

محتويات  [أظهر]

وصف النبتة[عدل]

شجيرة من الفصيلة الحنائية حولية أو معمرة تعمر حوالي ثلاث سنوات وقد تمتد إلى عشرة، مستديمة الخضرة، غزيرة التفريع، يصل طولها إلى ثلاثة أمتار ، ونبات الحناء شجيري معمر وله جذور وتدية حمراء وساقه كثيرة الفروع والأفرع جانبية وهي خضراء اللون وتتحول إلى البنى عند النضج، وأوراق الحناء بسيطة جلدية بيضاوية الشكل بطول 3 _ 4 سم بيضية او ستانية عريضة متقابلة الوضع بلون أحمر خفيف أو أبيض مصفر، والأزهار صغيرة بيضاء لها رائحة عطرية قوية ومميزة وهي في نورات عنقودية والثمرة علبة صغيرة تحوي بذورا هرمية الشكل، وشجرة الحناء لها صنفان يختلفان في لون الزهر كالصنفِ Alba ذو الأزهار البيضاء والصنف Miniata ذو الأزهار البنفسجية ومن أصناف الحناء البلدي، والشامي، والبغدادي، والشائكة.

أزهار الحناء

الموطن الرئيسي للحناء[عدل]

جنوب غربي آسيا، وتحتاج لبيئة حارة، لذا فهي تنمو بكثافة في البيئات الاستوائية لقارة إفريقيا كما انتشرت زراعتها في بلدان حوض البحر الأبيض المتوسط وأهم البلدان المنتجة لها مصر والسودان والصين والهند

الحناء في التاريخ[عدل]

حناء اليد

عرفت الحناء منذ القديم، فقد استعملها الفراعنة في أغراض شتى، إذ صنعوا من مسحوق أوراقها معجونة لتخضيب الأيدي وصباغة الشعر وعلاج الجروح، كما وجد كثير من المومياء الفرعونية مخضبة بالحناء، واتخذوا عطراً من أزهارها. ولها نوع من القدسية عند كثير من الشعوب الإسلامية إذ يستعملونها في التجميل بفضل صفاتها فتخضب بمعجونها الأيدي والأقدام والشعر، كما يفرشون بها القبور تحت موتاهم. وتستعمل في دباغة الجلود والصوف ويمتاز صبغها بالنبات

التركيب الكيماوي[عدل]

HNQ.svg

تحتوي أوراق الحناء على مواد جليكوسيدية مختلفة أهمها المادة الرئيسية المعروفة باسم اللاوسون) وجزيئها الكيماوي من نوع 2- هيدروكس-1، 4- نفثوكينون أو 1، 4 نفثوكينون وهذه المادة هي المسؤولة عن التأثير البيولوجي طبيا، وكذلك مسؤولة عن الصبغة واللون البني المسود ونسبتها في الأوراق حوالي 88% لنوع الحناء Limermis بالمقارنة بالصنفين ذو الأزهار البيضاء والحمراء البنفسجية، ونسبة الجليكوسيد في أوراق كل منهما هي 5، 0%6، 0% على الترتيب ويتكون الحناء من المركبات التالية:

أصباغ من نوع 41 نافثوكينون وتشمل 1% لوسون (2 ـ هيدروكسي 41 نافثوكينون) مشتقات هيدروكسيليتيد نافثالين مثل 4 ـ جلوكوسايل وكسي ـ 21 داي هيدروكسي كذلك كيومارين، زانثون، فلافونويد، 5 ـ 10% تانين، حمض جاليك، كمية قليلة من الستيرويد مثل سيتوستيرول و الأزهار فتحتوي على زيت طيار له رائحة زكية وقوية ويعتبر أهم مكوناته مادة الفوبيتا إيونون (A ، B ، Ionone.

وتزداد كمية المواد الفعالة وخاصة مادة اللاوسون(وتعتبر الماده الملونة)في أوراق الحناء كلما تقدم النبات في العمر والأوراق الحديثة تحتوي على كميات قليلة من هذه المواد عن مثيلتها المسنة، بجانب ذلك تحتوي على حمض الجاليك ومواد تانينية تصل نسبتها بين 5-10، ومواد سكرية وراتنجية نسبتها حوالي 1%.

استخداماته[عدل]

التجميلية[عدل]

يستخرج منه مسحوق الحناء الذي تستخدمه أغلب النساء الشرقيات (الدول العربية والهند وباكستان) لصبغ شعرهن وللرجال كحد سواء.

كما تستخدم الحناء لعمل نقوش جميلة على أيدي النساء، وهناك طقوس قبل الزفاف تسمى بيوم الحناء يتم فيها وضع الحناء على يدي العروس وصديقاتها وبنقوش جميلة.

تستعمل الحناء في صبغ الشعر

وتستعمل زهور الحنة في صناعة العطور.

وتدخل الحناء في صناعة الكثير من الشامبوهات، بالإضافة إلى استعمالها في أعمال الصباغة.

الطبية[عدل]

علاج الأمراض الجلدية كالدمامل وحب الشباب والأكزيما والأمراض الفطرية والجذام والأورام والقروح إذا عجنت وضُمَّدت بها.

حيث أن للحناء خاصية مهمة وهي أنها تعمل كمضاد للفيروسات فقد ثبت وبالتجربة فائدتها في علاج الثؤلول Warts الذي يصيب الجلد وخاصة عندما تكون مقاومة للعلاج بالطرق المعروفة أو عندما تكون متعددة فالحناء هي العلاج الصحيح لها.[1]

في علاج لطمة الحمى Herpes Simplex والتي تصيب الأعضاء التناسلية كعدوى وهي من الأمراض المقاومة للعلاج عادةً، وهذه الخاصية المضادة للفيروسات يمكن أن تتوسع للاستعمال في علاج الHIV.

مغلي الحناء يعالج الإسهال والدوسنتاريا وينشط نزول العادة الشهرية ويزيد انقباضات الرحم.

علاج الحروق حيث يتم وضع مسحوق الحناء على الجزء المحروق ووجد أنها تقلل من الألم وتقلل من كمية الماء المفقود من منطقة الحرق، وهذا عامل مهم جداُ في حالة الحروق الكبيرة والتي يكون فقدان الماء فيها من العوامل المهمة التي تهدد حياة المصاب. يلتصق المسحوق بالجزء المحروق ويكون طبقة لا تنفصل حتى يلتئم الحرق وهذا أيضا يعمل على تقليل الالتهاب الذي هو أيضا من العوامل المهمة التي تهدد حياة المصاب.

علاج تشقق القدمين والتئام الجروح المزمنة وخاصة التي تصيب مرضى السكري في الأقدام وتقلل من الإصابات بهذه الجروح حيث تقوي الجلد وتجعله أكثر مقاومة ومرونة.

تستعمل عجينة الحنة في علاج الصداع بوضعها على الجبهة.

نبات الحناء يستعمل غرغرة لعلاج قروح الفم واللثة واللسان.

وقد ثبت علمياً أن الحناء إذا وضعت على الرأس لمدة طويلة بعد تخمرها فإن المواد القابضة والمطهرة الموجودة بها تعمل على تنقية فروة الرأس من الميكروبات والطفيليات، ومن الإفرازات الزائدة للدهون، كما تعد علاجاً نافعاً لقشر الشعر والتهاب فروة الرأس ويفضل استعمال معجون الحناء بالخل أو الليمون؛ لأن مادة اللوزون الملونة لا تصبغ في الوسط القلوي.

عامل مساعد ضد النزيف عند وضع مسحوق الحناء على مكان النزف فإنها تكون طبقة تلتصق بالمكان وتمنع النزف وتبقى في المكان حتى التئام مكان النزف.

////////

به آذری حنا:

Xına (lat. Lawsonia inermis)[1] – lawsonia cinsinə aid bitki növü.[2]

///////////

به عبری لاوان، لِئیم لاوان:

כופר לבן (שם מדעי: Lawsonia inermis‏ או Lawsonia alba) הוא צמח ממשפחת הכופריים המוכר גם בשם חינה, על שם הצבען המופק ממנו, המשמש לצביעת שיער, עור, צמר ועוד, ומהווה מרכיב מרכזי בטקס החינה.

כופר לבן הוא מין יחיד בסוג כופר. זהו שיח או עץ קטן שגבהו 1-6 מטרים הנפוץ באזורים טרופים וסוב-טרופים צחיחים למחצה באפריקה, אסיהוצפון אוסטרליה. בארץ ישראל הוא מגודל בתרבות לצורך שימוש בצבען המופק ממנו, וכן כצמח נוי. הצמח זקוק לחום, ובטמפרטורת החורף בישראל הוא משיר את עליו.

////////////

به ترکی استانبولی کینا:

Kına (Lawsonia inermis), kınagiller (Lythraceae) familyasından, yaklaşık 2.60 metre boyunda büyük çalı ya da küçük ağaç şeklinde tanımlanabilecek bir bitki ve bu bitkinin yapraklarının kurutulup öğütülmesiyle hazırlanan toz. Bu tozun Kuzey Afrikada iyileştirici bir etkisi olduğuna inanılıyor. Bu nedenle bazı kabileler törenlerinde bu tozu kullanıyorlar.

Kuzeydoğu Afrika kökenli olan bitki Kuzey Afrika, Hindistan ve Sri Lanka da yaygın bir biçimde yetiştirilir. Dikenli ve beyaz çiçeklidir; yaklaşık 2-3 santim uzunluğunda, sivri uçlu ve esmer yeşil renkli yaprakları vardır. Çeşitli boyar maddeler ve tanen içeren yapraklar toz haline getirildikten sonra saç, tırnak ve parmakların boyanmasında kullanılır. Ayrıca Türk örf ve adetlerinde gelin ve damatlara, askere gönderilen erkeklere kına yakılır.

Erkeklerin sakallarına kına yaklması sünnet olduğu rivayet edilmektedir[1]. Ayrıca kadınların erkeklerden ayrılacak şekilde tırnaklarına kına yakmalarını tavsiye eden hadisler olduğu rivayet edilmektedir[2]

Boyadığı dokuya kızıl renk veren kına tozu ticarette başlıca esmer ve yeşil kına olmak üzere iki tipte bulunur. Yeşil kına saf kına değildir.

Edebiyatta

Xına ağacları

Xına – ilk dəfə Şimali Afrikada becərilməyə başlanan xına daha sonra şərqdə Hindistana ordan isə Avropaya gətirilmişdir. Xınadan uzun müddət bəzək vastəsi kimi istifadə olunub və bu gündə istifadə olunur lakin araşdırmalar göstərir ki, xına bəzək vasitəsi olmaqla yanaşı həm də insan sağlamlığında böyük əhəmiyyətə malikdir.

Misir heroqliflərinə nəzər saldığımız zaman hələ qədim Misirdə xınadan müalicə vəsitəsi kimi istifadə olunduğunu görərik.

////////////

Henna

From Wikipedia, the free encyclopedia

For other uses, see Henna (disambiguation).

Henna
Lawsonia inermis
Scientific classification
Kingdom:	Plantae
(unranked):	Angiosperms
(unranked):	Eudicots
(unranked):	Rosids
Order:	Myrtales
Family:	Lythraceae
Genus:	Lawsonia[1]
Species:	L. inermis
Binomial name
Lawsonia inermis L.

Henna (Lawsonia inermis, also known as hina, the henna tree, the mignonette tree, and the Egyptian privet)^[2][3] is a flowering plant and the sole species of the Lawsonia genus. The English name "henna" comes from the Arabic حِنَّاء‎ (ALA-LC: ḥinnāʾ; pronounced [ħɪnˈnæːʔ]) or, colloquially حنا‎, loosely pronounced as /ħinna/.

Mehndi (Henna) applied on both hands.

The name henna also refers to the dye prepared from the plant and the art of temporary body art (staining) based on those dyes (see also mehndi). Henna has been used since antiquity to dye skin, hair and fingernails, as well as fabrics including silk, wool and leather. The name is used in other skin and hair dyes, such as black hennaand neutral henna, neither of which is derived from the henna plant.^[4][5]

Historically, henna was found to be used in the Arabian Peninsula, South Asia, parts of South East Asia, Carthage and other parts of North Africa, and the Horn of Africa. Bridal henna nights remain an important custom in many of these areas, particularly among traditional families.

Contents

  [show] 

Description[edit]

Henna is a tall shrub or small tree, standing 1.8 to 7.6 m tall (6 to 25 ft). It is glabrousand multi-branched, with spine-tipped branchlets. The leaves grow opposite each other on the stem. They are glabrous, sub-sessile, elliptical, and lanceolate (long and wider in the middle; average dimensions are 1.5–5.0 cm x 0.5–2 cm or 0.6–2 in x 0.2–0.8 in), acuminate (tapering to a long point), and have depressed veins on the dorsal surface.^[3] Henna flowers have four sepals and a 2 mm (0.079 in) calyx tube, with 3 mm (0.12 in) spread lobes. Its petals are obvate, with white or red stamensfound in pairs on the rim of the calyx tube. The ovary is four-celled, 5 mm (0.20 in) long, and erect. Henna fruits are small, brownish capsules, 4–8 mm (0.16–0.31 in) in diameter, with 32–49 seeds per fruit, and open irregularly into four splits.^[6]

Cultivation[edit]

The henna plant is native to northern Africa, western and southern Asia, and northern Australasia, in semi-arid zones and tropical areas.^[3][7] It produces the most dye when grown in temperatures between 35 and 45 °C (95 and 113 °F).^[8] During the onset of precipitation intervals, the plant grows rapidly, putting out new shoots. Growth subsequently slows. The leaves gradually yellow and fall during prolonged dry or cool intervals. It does not thrive where minimum temperatures are below 11 °C (52 °F). Temperatures below 5 °C (41 °F) will kill the henna plant.

https://en.wikipedia.org/wiki/Henna