دکتر سیدحسین میرحیدر
«لحظه‌ای از عمرم را بیهوده از دست ندادم»
در باره استاد دکتر سیدحسین میرحیدر، دانشمند برجسته ایران
در زمینه گیاهان دارویی
دکتر ناصر رضایی‌پور
دستیار دکترای تخصصی طب سنتی ایران
استاد دکتر سیدحسین میرحیدر، متولد 1298، یکی از برجسته‌ترین
دانشمندان ایران‌زمین در زمینه گیاه‌شناسی و به‌ویژه گیاهان دارویی هستند. ایشان در
سال 1320، در سن 22 سالگی از دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران، در رشته گیاهان‌شناسی
کشاورزی، فارغ‌‌التحصیل شدند و سه سال پس از آن، برای ادامه تحصیل به فرانسه سفر کردند
و در دانشگاه بزرگ و معتبر «نانسی» مشغول به تحصیل شدند و پس از سه سال، با وجود مقررات
بسیار سخت دانشگاه، تحصیلاتشان را در آنجا به پایان رساندند. استاد، پس از گرفتن تخصص
در رشته جنگل‌شناسی و شناخت گیاهان جنگلی و تغذیه، رهسپار آمریکا شدند و به خاطر علاقه
زیاد به ریاضیات و اهمیت زیاد دانش آمار و فن‌آوری پژوهش در رشته و کارشان، به مطالعه
در رشتهResearch Technologyپرداختند و پس از گرفتن
تخصص با درجه ممتاز در رشته‌های غذادرمانی یا Food
Pharmacy، گیاه‌درمانی، تغذیه و رژیم‌های غذایی، و دوره آمار و احتمالات، با
کوله‌باری از آموخته‌ها به ایران برگشتند.
ایشان 36 سال از عمر پربرکت خود را در کارهای کشاورزی و تحقیقات
کشاورزی در ایران و کشورهای چین، ژاپن، آمریکا، فرانسه، لبنان، آلمان و غیره گذراندند
و از سال 1335 به مدت هفده سال، در دانشکده‌های مختلف دانشگاه تهران از جمله کشاورزی،
دام‌پزشکی، حقوق و پزشکی، به تدریس روش تحقیق علمی بر مبنای روشهای آمار و احتمالات
مشغول بودند و در این دوره، کتاب «آمار حیاتی برای تحقیقات علمی در پزشکی و بیولوژی»
را برای آموزش دانشجویان رشته پزشکی تألیف نمودند.
مهم‌ترین اثر استاد میرحیدر، کتاب «معارف گیاهی» در هشت جلد
است که حاصل بیش از بیست سال تلاش استاد در پژوهش و نگارش می‌باشد.
جلد نخست این کتاب، به شناخت علمی و خواص درمانی سبزی‌ها و
حبوبات و دانه‌های خوراکی گیاهی تعلق دارد؛ در جلد دوم، از میوه‌ها و ادویه‌جات سخن
گفته شده است؛ و جلدهای سوم تا هفتم، به شرح تفصیلی مشخصات، شناخت علمی، خواص درمانی
و ترکیبات شیمیایی صدها گیاه دارویی اختصاص دارد. جلد هشتم کتاب نیز شامل فهرست‌های
گوناگون در خصوص گیاهان است.
در این اثر، در زیر نام هریک از گیاهان، ضمن معرفی نام‌های
محلی، نام گیاه در زبان‌های انگلیسی و فرانسوی، خانواده، نام علمی و حتی گاهی نام تجاری،
نوشته شده و به تفصیل به مشخصات، ترکیبات شیمیایی و خواص و کاربرد گیاه پرداخته شده
است. همچنین اگر در خصوص گیاهی، پژوهش‌ها و یافته‌های جدیدی وجود داشته باشد، استاد
آنها را با عنوان تحقیقات جدید دانشمندان در خصوص این گیاه آورده است. در هر بخش از
کتاب، تا حد امکان، عکس سیاه و سفیدی از برگ و ساقه و ریشه و... گیاه وجود دارد و در
آخر هر جلد، مجموعه‌ای از عکس‌های رنگی گنجانده شده است.
این کتاب، طی چندین سال به چاپ‌های متعدد رسیده و ناشر آن
نیز انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی تهران است که نخستین چاپ آن را در سال 1373 و نهمین
چاپ را در سال 1388 روانه بازار کرد.
شادروان دکتر میرحیدر، در راستای پژوهش‌های فراوان خود، تقریباً
به تمامی مراکز تحقیقات دنیا که مرتبط با تخصصشان بود، رفته و در تعدادی از آنها نیز
عضو بوده‌اند، که از آن جمله‌اند: یک مرکز تحقیقات بین‌المللی کشاورزی در واشنگتن که
از ایشان به عنوان نماینده خاورمیانه، برای عضویت در شورای عالی تحقیقات علوم یا IRIR
دعوت به همکاری کرده بود، یکی از بزرگ‌ترین مراکز تحقیقات سبزیجات و بقولات در چین،
بزرگ‌ترین مرکز تحقیقات غلات و ذرت در مکزیکوسیتی و....
زنده‌یادحسین میرحیدر، پیش از انقلاب اسلامی، مدتی معاون تحقیقاتی
و رئیس سازمان کشاورزی و منابع طبیعی ایران بودند.
استاد سیدحسین میرحیدر، پس از عمری تلاش خستگی‌ناپذیر در راه
اعتلای دانش گیاه‌شناسی و گیاه‌درمانی ایران، در تاریخ 21 اردی‌بهشت 1392 خورشیدی،
در سن 94 سالگی جان به جان‌آفرین تسلیم کردند.
روحش شاد و راه خطیرش پررهرو باد.
برخی آثار شادروان دکتر میرحیدر:
الف) مقالات:
1. مسائل کشاورزی و تولید محصولات غذائی در دنیا و ایران،
نشریه اقتصاد «بانک مرکزی ایران» خرداد 1346 - شماره 69، صص 1352 تا 1364
2. جستجو در متون: قرابادین کبیر،نشریه اطلاع‌رسانی و کتابداری
«جهان کتاب» نیمه اول دی 1374 - شماره 6، صفحه 3
ب) کتب:
1.معارف گیاهی (كاربرد گیاهان در پیشگیری و درمان بیماریها).
چاپ اول. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۳
2. مبانی علمی غذا درمانی و رژیم‌های غذایی (كاربرد گیاهان
شفابخش در پیشگیری و درمان بیماریها). چاپ اول. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی،
۱۳۷۶
3. غذادرمانی: روشهای پیشگیری و کنترل بیماریها با مواد
غذایی. چاپ چهارم. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1386
4. سلامتی با تغذیه صحیح: رهنمودی برای پیشگیری و کنترل بیماریها
با استفاده از غذاها و گیاهان شفابخش. چاپ دوم. تهران: اطلاعات، 1383
5. سامانه دفاع طبیعی بدن انسان و بهترین روش تغذیه برای هماهنگی
با آن. چاپ اول. تهران: اطلاعات، 1389
6. در تکاپوی راهیابی به هزارتوی سلامت. چاپ اول. تهران: اطلاعات،
1385
7. گنجینه اسرار گیاهان: دایرالمعارف گیاهی. چاپ اول. تهران:
وحید، 1368
8. دانش تغذیه. چاپ اول. تهران: وحید، 1364
9. تندرستی با غذاهای طبیعی: غذادرمانی گیاهان شفابخش و پیشگیری
از بیماریها. چاپ اول. تهران: نشر و پژوهش فرزان روز، 1380
10. آشنایی با مغناطیس و مبانی علم مغناطیس‌درمانی: برای کاهش
دردها و کنترل بیماریها. چاپ اول. تهران: اطلاعات، 1384
11. 39 پ‍رس‍ش و پ‍اس‍خ درب‍اره ک‍ی‍ف‍ی‍ت ان‍واع خ‍وراک‍ی‌ه‍ا
و خواص درمانی آنها.تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1379
12. استفاده از ترکیبات شیمیایی ض‍داک‍س‍ی‍دک‍ن‍ن‍ده‌ه‍ا
برای م‍ب‍ارزه با ب‍ی‍م‍اری‌ه‍ای ق‍ل‍ب‍ی و س‍رطان.تهران: دفتر نشر فرهنگ
اسلامی، 1379
13. آمار حیاتی: روشهای آم‍اری برای تحقیقات
علمی در علوم پزشکی و بیولوژی.تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی،
1370
14. پژوهش جدید پزشکی در م‍ورد اح‍ت‍م‍ال ت‍أث‍ی‍ر
اس‍ی‍دآم‍ی‍ن‍ه ه‍وم‍وس‍ی‍س‍ت‍ئ‍ی‍ن و ن‍ق‍ش آن در ای‍ج‍اد اخ‍ت‍لال سلامت
ق‍ل‍ب.تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1380
15. پیشگیری از اغ‍ل‍ب بیماریها با استفاده
از غ‍ذای م‍ن‍اس‍ب.تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1379
16. روشهای آم‍اری.تهران: ابوریحان، 1345
17. س‍رم‍اخ‍وردگ‍ی، روشهای کنترل آن و مواد غذایی
مؤث‍ر در م‍ب‍ارزه با ع‍ف‍ون‍ت. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی،
1379
18. ع‍س‍ل و خواص شفابخش آن. تهران: دفتر نشر
فرهنگ اسلامی، 1379
19. ف‍ای‍ب‍ر، م‍اده غذایی بسیار م‍ف‍ی‍دی که طی
ق‍رن‌ه‍ا ارزش آن ن‍اش‍ن‍اخ‍ت‍ه بود. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی،
1380
20. ن‍ق‍ش مواد غذایی در ح‍ف‍ظ و ت‍ق‍وی‍ت س‍ی‍س‍ت‍م
دفاع طبیعی بدن. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1379
21. کاربرد ع‍ص‍اره گ‍ی‍لاس و ع‍ص‍اره ت‍خ‍م ک‍رف‍س
برای کنترل ن‍ق‍رس. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1380
منابع:
1. مصاحبه دکتر حسین میرحیدر با خانم فرزانه پورمظاهری که
در تاریخ یکم تیرماه 1390 در سایت مامبوما، به نشانی زیر منتشر شده است:http://www.torbatema.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=994&Itemid=1
2. ویکی‌پدیا، دانشنامه آزاد
3. سایت گنجینه کتابNosa Books
4.پایگاه مجلات تخصصیnoormags
5. سایت کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
6. وبلاگ دفتر نشر فرهنگ اسلامیhttp://daftarnashr.blogfa.com
