خلنج
بفتح خاء معجمه و لام و سکون نون و جیم
ماهیت آن
درختی است شبیه بدرخت کز و در چین و بلادروس و بهند بسیار بزرک
می شود و برک آن مانند برک کزوکل آن کوچک و سرخ و زرد و سفید نیز می باشد و ثمر آن
مانند خردل و بنفش
طبیعت آن
در دوم کرم و خشک و شکوفۀ آن تندتر و قوی تر از سائر اجزای آن
افعال و خواص آن
شکوفه و برک آن جهت کزیدن هوام ضمادا و روغن شکوفۀ آنکه بدستور
روغن بابونه و روغن کل که در روغن کنجد ریخته سه هفته در آفتاب کذارند جهت رفع اعیا
و درد مفاصل و بدستور نشارۀ چوب آن و یک مثقال از تخم آن با عسل حافظ دل از ضرر سموم
و اکل و شرب در ظروف چوب آن مانع خفقان است
مخزن الادویه عقیلی خراسانی
////////
خلنج
اسم درختی است که در کوه میباشد و فحم از آن میگیرند و آن را
درخت کز میخوانند و گل سرخ کوچک دارد و ارغوانی رنگ و طبیعت گل آن خنک بود در دوم
و حدتی دارد
اختیارات بدیعی
//////////
توس . (اِ) درختی است و در دره های فرعی رودخانه کرج است . نام این درخت دردره شهرستانک ، توس است و آن را سندر، غان* ، غوش ،
غوشه ، تیس و تامول نیز نامند)
Betula alba). علمای گیاه شناسی پیش از پروفسور گااوبا، این درخت را
در نباتات ایران نام نبرده اند و گااوبا، بار اول بیشه ای از آن در دره غربی شهرستانک که به جاده چالوس می پیوندد یافته است . (از یادداشتهای بخط
مرحوم دهخدا). رجوع به جنگل شناسی ساعی ج 2 ص 186 و 187 شود.
* انطاکی گوید درخت خلنج*، xalen، [چنین در متن]،
("غان") در هند و چین میروید؛ و ابنالکبیر هم دارد که این درخت بویژه
در چین، سرزمین مردم روس (روسیه) و بلغار بس تنومند شود و چوبش را ظرف و بشقاب ساخته
جایهای دورفرستند و تیرها سازند بیتا. به
گفته قزوینی و ابنفضلان در طبرستان میروییده و چوبش را بهر شانه سازان به ری میبردند.
[1] واژه عربیِ خلن،xalen ؛ پارسی خدن، xadan یا خدنگ، xadanj ریشه در
زبانهای آلتاییک دارند: qadan ایغوری، kaden در زبانهای کویبالی (Koibal)، سویوتی (Soyot) و قرهقزی (Karagas) ، xoran در زبان چوواشی (Čuwaš) ، xatyn در زبان یاقوتی، kilen در زبان مُردوینی (Mordwinian) که همگی به درخت غان (Betula alba) گفته میشوند. این درخت در کوههای شمال چین ( hwa) فراوان است و نخست چن تسان ـ کی از سده هشتم آن را بازنمود. 2 چینیها
پوستش را در ساخت شمع و مشعل که موم آجین میکردند و نیز در لایی یا آستر زیرجامه و
پوتین، دسته چاقو و آراستن کمان کار گرفته آخری را "کمان پوست غان" مینامیدند.
3 کارگیری فراگیر پوست درخت غان میان تمامی قبایل سیبری برای ساخت سطل،
سبد، ظرف و پوشش بام روشن است.
بهشناخت دو سویه ایران و چین باستان (ساینو-ایرانیکا)
/////////////
توس نقرهای (در متون طب سنتی خلنج، خلنگ،
خدنگ) (نام علمی: Betula pendula) نام یک گونه از سرده توس است.
برگهای درخت توس به شکل لوزی، نوکتیز
و دندانهدار است. میوه توس به شکلی شبیه شاتوت دراز میباشد که نر آن در پائیز و ماده
آن در بهار ظاهر میشود. پوست تنه این درخت سفید رنگ بوده که در سن بیست سالگی به صورت
نوارهائی شبیه کاغذ از آن جدا میشود. برگ، پوست تنه و شیره این درخت مصرف طبی دارند.[۱]
این درخت بین ۱۲۰ تا ۱۵۰ سال عمر میکند و چوبی سخت و سفیدی دارد که در کارهای گوناگون
نجاری به کار می رود.[۲]
منابع[ویرایش]
پرش به بالا ↑ «توس (غان)» (فارسی). وبگاه اینترنتی آفتاب.
۱۴ ژوئن ۲۰۰۵. بازبینیشده در ۸ اکتبر ۲۰۱۰.
پرش به بالا ↑ کتاب جنگل های ایران نوشته دکتر
حبیب الله ثابتی ص ۱۱۰
مشارکتکنندگان ویکیپدیا، «Betula pendula»، ویکیپدیای انگلیسی،
دانشنامه آزاد (بازیابی در ۱۱ فوریه ۲۰۱۴).
ویکی
////////////
به عربی قضبان فضی:
القضبان الفضي أو القضبان المتدلي (الاسم
العلمي: Betula
pendula)
نوع نباتي يتبع جنس القضبان من الفصيلة القضبانية.
الموئل والانتشار[عدل]
موطنه المغرب العربي وكل أوروبا والقوقاز
وشمال تركيا.[2] النوع واسع الانتشار، وإن كان في أوروبا الجنوبية يوجد فقط على ارتفاعات
أعلى. امتد نطاق انتشاره في جنوب غرب آسيا في منطقة جبلية في شمال تركيا والقوقاز.
المصادر[عدل]
^ مذكور في : The IUCN Red List of
Threatened Species 2016.2
— معرف القائمة الحمراء للأنواع
المهددة بالانقراض: http://www.iucnredlist.org/details/62535/0 — تاريخ الاطلاع: 17 سبتمبر
2016 — عنوان : The IUCN Red List
of Threatened Species 2016.2
— تاريخ النشر: 4 سبتمبر 2016
^ قاعدة البيانات الأوروبية-المتوسطية للنباتات. خريطة انتشار القضبان
الفضي (بالإنكليزية). تاريخ الولوج 30 تشرين الثاني 2014.
/////////////
به آذری سلاق توزاغاچی:
Sallaq tozağacı
Vikipediya, açıq ensiklopediya
?Sallaq tozağacı
|
||||||||||||||||
|
||||||||||||||||
Elmi adı
|
||||||||||||||||
Ümumi yayılması: Qərbi Sibir, Altay,
Avrоpa, Şimali Afrika, Asiya və Qafqazda yayılmışdır.
Azərbaycanda yayılması: Böyük Qafqaz
dağlarında (Quba-Xaçmaz) və Naхçıvan MR-də təbii halda rast gəlinir.
Statusu: Azərbaycanın nadir
bitkisidir.NT.
Bitdiyi yer: Əsasən qarışıq meşələrin
orta yaruslarında rast gəlinir. Dağ¬larda bu tоzağacı dəniz səviyyəsindən
2100-2500 m-ədək hündürlüyə qalхır.
Təbii ehtiyatı: Azərbaycanda arealı
çox geniş deyil
Biоlоji хüsusiyyətləri: Əlverişli şəraitdə
hündürlüyü 25-30 m, diametri 80 sm-ədək, çatır. Cavan ağacların qabığı
qоnurdur, 8-10 yaşdan ağarır. Cavan fərdlərini qızılağacın növləri ilə qarışıq
salmaq оlar. Iri vəziyyətdə ağ qabığına görə digər ağaclardan yaхşı fərqlənir.
Daha yaşlı ağaclarda qabığı gövdənin aşağı hissəsind dərin yarıqlı, qara оlur.
Оduncağı sa¬rımtıl-ağ, möhkəm və ağırdır. Budaqları çılpaq, çохsaylı, sıх,
qatranlı vəziciklərlə – ziyilciklərlə örtülmüşdür. Cavan budaqları aşağı
sallanır və tоzağacının çətirinə çох səciyyəvi görünüş verir (adı – sallaq
tоzağacı). Çətiri budaqlı, ancaq sıх deyil, budaqlanması simpоdialdır.
Yarpaqları rоmbvarı–yumurtavarıdan üçkünc–yumurtavarıyadək, uzunluğu 3,5-7 sm,
eni 2-5 sm, ucu biz, hamar, cavan yaşda yapışqanlıdır; kənarları ikili
diş¬lidir. Saplaqları çılpaq, uzunluğu 0,8-3 sm-dir. Çiçəkləri düz, хırda,
bir¬cinsli, budaqların uclarında sırğavari, sallaq çiçək qruplarına
yığılmışdır. Yarpaqlar açılanadək çiçəkləyir. Erkək çiçəkləri qısa saplaqlarda,
qırmızı-qоnur pulcuqların qоltuqlarında 3 ədəd diхa¬zial yerləşir və keçən ilin
uzunsоv zоğ¬la¬rının uclarında 2-4 ədəd sallaq (5-6 sm) erkək sırğalar əmələ gətirir.
Çiçək¬yanlığı sadə, bir, iki yarpaqlı, 2-4 ədəd erkəkcikləri ikiyə bölünmüş,
çiçək¬yan¬lığın yarpaqlarla üzbəüz yerləşir. Dişi çiçəklərin çiçəkyanlığı
yохdur, üçqanadlı pulcuqlarla bitmişdir. Оnlar qısa, yan zоğlarda 5 ədəd
diхazilərə yığılmışdır və qısa, silindrik yaşıl, dişi sırğalar fоrmalaşdırır. 2
ədəd dişiciyi bitişik olub, оrada bir tохum rüşeymi inkişaf edir. Sapşəkilli
dişicik ağızları uzun, bəzən parlaq rəng¬lidir. Meyvələri yayın aхırlarında
yetişir.
Çохalması: Generativ və
vegetativ yolla çoxalır.
Təbii ehtiyatının dəyişilməsi
səbəbləri: Başlıca
оlaraq insan fəaliy¬yətidir.
Becərilməsi: Məlumat yoxdur.
Qəbul edilmiş qоruma tədbirləri: Şahdağ Milli parkında
qorunur.
Zəruri qоruma tədbirləri:Azərbaycanın “Qırmızı
Kitabı”na salınması tövsiyə edilir.
Məlumat mənbələri: Деревья и кустарники
СССР. т 2. 1951; Флора Азербайджана. т.6. 1955; Azərbaycanın ağac və kolları. I
cild. 1961; Azərbaycan florasının konspekti. I-III cildlər. 2005; 2006; 2008;
Nax¬çı¬van Muxtar Respublikası florasının taksonomik spektri. 2008; Naxçıvan
MR-nın flora müxtəlifliyi və onun nadir növlərinin qorunması. 2011.
///////////
Betula pendula
From Wikipedia, the
free encyclopedia
Silver birch
Betula pendula |
|
Silver birch forest, Inari, Finland
|
|
Kingdom:
|
|
(unranked):
|
|
(unranked):
|
|
(unranked):
|
|
Order:
|
|
Family:
|
|
Genus:
|
|
Subgenus:
|
|
Species:
|
B. pendula
|
Distribution map
|
|
See text
|
Betula pendula, commonly known as silver birch or warty birch,
(Persian: خلنج، خلنگ،
خدنگ، توس، غان، سندر، غوشه، تامول, Arabic; قضبان فضی)
is a species of tree in the family Betulaceae, native to Europe and parts of Asia, though
in southern Europe it is only found at higher altitudes. Its range extends into
Siberia, China and southwest Asia in the mountains of northern Turkey, the
Caucasus and northern Iran. It has been introduced into North America, where it
is known as the European white birch, and is considered invasive in some states in USA and in parts of
Canada. The tree can also be found in more temperate regions of Australia.
The silver birch is a medium-sized deciduous tree that owes its common name to the
white peeling bark on the trunk. The twigs are slender and often pendulous and
the leaves are roughly triangular with doubly serrate margins and turn yellow
in autumn before they fall. The flowers are catkins and the light, winged seed
get widely scattered by the wind. The silver birch is a hardy tree, a pioneer
species, and one of the first trees to appear on bare or fire-swept land. Many
species of birds and animals are found in birch woodland, the tree supports a
wide range of insects and the light shade it casts allows shrubby and other
plants to grow beneath its canopy. It is planted decoratively in parks and
gardens and is used for forest products such as joinery timber, firewood,
tanning, racecourse jumps and brooms. Various parts of the tree are used
in traditional medicine and the bark contains triterpenes which have been shown to have
medicinal properties.
Contents
[hide]
Silver birch
The silver birch is a medium-sized deciduous tree, typically reaching 15 to
25 m (49 to 82 ft) tall (exceptionally up to 31 metres
(102 ft)),[1] with a slender trunk usually under
40 cm (16 in) diameter. The bark on the trunk and branches is
golden-brown at first, but later this turns to white as a result of papery
tissue developing on the surface and peeling off in flakes. The bark remains
smooth until the tree gets quite large, but in older trees, the bark thickens,
becoming irregular, dark and rugged. Young branches have whitish resinwarts and the twigs are slender, hairless
and often pendulous. The buds are small and sticky, and development is sympodial, that is to say the terminal bud dies away
and growth continues from a lateral bud. Some shoots are long and bear the male catkins at the tip, while others are short
and bear female catkins. The immature male catkins are present during the
winter but the female catkins develop in the spring, soon after the leaves unfurl.[1]
The leaves have short slender stalks and are 3
to 7 cm (1.2 to 2.8 in) long, triangular with broad, untoothed,
wedge-shaped bases, slender pointed tips and coarsely double-toothed, serrated
margins. They are sticky with resin at first but this dries as they age leaving
small white scales. The foliage is a pale to medium green and turns yellow
early in the autumn before the leaves fall. In mid-summer, the female catkins
mature and the male catkins expand and release pollen, and wind pollination
takes place. The small 1 to 2 mm winged seeds ripen in late summer on pendulous,
cylindrical catkins 2 to 4 cm (0.8 to 1.6 in) long and 7 mm
(0.3 in) broad. The seeds are very numerous and are separated by scales,
and when ripe, the whole catkin disintegrates and the seeds are spread widely
by the wind.[1][2]
The silver birch grows naturally from
western Europe eastwards to Kazakhstan, the Sakha Republic in Siberia, Mongolia and the Xinjiang province in China, and southwards to
the mountains of the Caucasus and northern Iran, Iraq and Turkey. It is also
native to northern Morocco and has become naturalised in some other parts of
the world.[3] In the southern parts of its range it
is mainly found in mountainous regions. Its light seeds are easily blown by the
wind and it is a pioneer species, one of the first trees to sprout on bare land
or after a forest fire. It needs plenty of light and does best on dry, acid
soils and is found on heathland, mountainsides and clinging to crags.[1] Its tolerance to pollution make it
suitable for planting in industrial areas and exposed sites.[4] It has been introduced into North
America where it is known as the European white birch, and is considered invasive in the states of Kentucky, Maryland, Washington and Wisconsin.[5] It is naturalised and locally invasive in parts of Canada.[6]
Tree in autumn
Tree in winter
The closely related Betula platyphylla in northern Asia and Betula szechuanica of central Asia are also treated as varieties of silver birch by some
botanists, as B. pendula var. platyphylla and B.
pendula var. szechuanica respectively (see birch classification).[7]
B. pendula is distinguished from the related downy birch (B. pubescens, the other
common European birch) in having hairless, warty shoots (hairy and without
warts in downy birch), more triangular leaves with double serration on the
margins (more ovoid and with single serrations in downy birch), and whiter bark
often with scattered black fissures (greyer, less fissured, in downy birch). It
is also distinguished cytologically, silver birch being diploid (with two sets of chromosomes),
whereas downy birch is tetraploid (four sets of chromosomes).
Hybrids between the two are known, but are very rare, and being triploid, are
sterile.[8] The two have differences in habitat requirements, with silver birch found
mainly on dry, sandysoils, and downy birch more common on wet, poorly drained sites such
as clay soils and peat bogs. Silver birch also demands slightly more
summer warmth than does downy birch, which is significant in the cooler parts
of Europe. Many North American texts treat the two species as conspecific (and
cause confusion by combining the downy birch's alternative vernacular name
'white birch', with the scientific name B. pendula of the
other species), but they are regarded as distinct species throughout Europe.[2]
Synonyms include Betula pendula var. carelica (Merckl.)
Hämet-Ahti, B. pendula var. laciniata (Wahlenb.)
Tidestr., B. pendula var. lapponica (Lindq.)
Hämet-Ahti, B. aetnensisRaf., B. montana V.N.Vassil, B.
talassica Poljakov, B. verrucosa Ehrh., B.
verrucosa var. lapponica Lindq., and B.
fontqueri Rothm.[9][10] The rejected name Betula
alba L. also applied in part to B. pendula, though also
to B. pubescens.[11]
The silver birch has an open canopy which
allows plenty of light to reach the ground. This allows a variety of mosses,
grasses and flowering plants to grow beneath which in turn attract insects.
Flowering plants often found in birch woods include primrose (Primula vulgaris), violet (Viola riviniana), bluebell (Hyacinthoides non-scripta), wood anemone (Anemone nemorosa) and wood sorrel (Oxalis acetosella).
Small shrubs that grow on the forest floor include blaeberry (Vaccinium myrtillus)
and cowberry (Vaccinium vitis-idaea).[2] Birds found in birch woodland include
the chaffinch, tree pipit, willow warbler, nightingale, robin, woodcock, redpoll and green woodpecker.[4]
The branches of the silver birch often have
tangled masses of twigs known as witch's brooms growing among them, caused by
the fungus Taphrina betulina. Old trees are often killed by the decay fungus Piptoporus
betulinus and fallen branches rot rapidly on
the forest floor. This tree commonly grows with the mycorrhizal fungus Amanita muscaria in a mutualisticrelationship. This applies particularly to acidic or nutrient-poor soils. Other
mycorrhizal associates include Leccinum scabrum and Cantharellus
cibarius.[2] It has been shown that, as well as
mycorrhiza, the presence of microfauna in the soil assists the growth of the
tree, as it enhances the mobilization of nutrients.[12]
The larvae of a large number of species of
butterflies, moths and other insects feed on the leaves and other parts of the
silver birch.[13] In Germany, almost 500 species
of insect have been found on silver and downy birch including 106 beetles and
105 lepidopterans, with 133 insect species feeding almost exclusively on birch.[14] Birch dieback disease can affect
planted trees, while naturally regenerated trees seem less susceptible.[15] This disease also affects Betula
pubescens and in 2000 was reported at many of the sites planted with
birch in Scotland during the 1990s.[16] In the United States, the wood
is attacked by the bronze birch borer (Agrilus anxius), an insect pest to which it has no natural
resistance.[5]
Silver birch is often planted in parks and
gardens, grown for its white bark and gracefully drooping shoots, sometimes
even in warmer-than-optimum places such as Los Angeles and Sydney. In Scandinavia and other regions of
northern Europe, it is grown for forest products such as lumber and pulp, as
well as for aesthetic purposes and ecosystem services. It is sometimes used as
a pioneer and nurse tree elsewhere.[1]
Silver birch wood is pale in colour with no
distinct heartwood and is used in making furniture, plywood, veneers, parquet
blocks, skis, kitchen utensils and in turnery. It makes a good firewood that produces a
good heat when burnt but is quickly consumed by the flames. Slabs of bark are
used for making roof shingles and wooden footwear.[1] Historically, the bark was used
for tanning. Bark can be heated and the resin collected; the resin is an excellent
waterproof glue and useful for starting fires. The thin sheets of bark that
peel off young wood contain a waxy resin and are easy to ignite even when wet.
The dead twigs are also useful as kindling for outdoor fires.[17]
Foliage coloring
in Autumn
Birch brushwood is used for racecourse jumps and besom brooms. In the spring, large quantities of
sap rise up the trunk and this can be tapped. It contains around 1% sugars and
can be used in a similar way to maple syrup, being drunk fresh, concentrated by
evaporation or fermented into a "wine".[17] In Sweden, the bark of birch trees was ground up and
used to make bark bread, a form of famine food. The removal of bark was at one time so widespread that Carl Linnaeus expressed his concern for the
survival of the woodlands.[18]
Silver birch is used in traditional
medicine as a diuretic and is reputed to be useful in the treatment of high blood pressure, high cholesterol, obesity, gout, kidney stones, nephritis, cystitis, digestive disturbances and respiratory
diseases. For these purposes, a decoction of the bark or leaves is generally
used. Externally silver birch is used to promote healing, relieve pain and
treat inflammations and infections of the skin such as eczema and psoriasis.[19]
The outer part of the bark contains up to 20% betulin. The main components in the essential oil
of the buds are α-copaene(~10%), germacrene D (~15%) and δ-cadinene (~13%).[20] Also present in the bark are
other triterpene substances which have been shown to have anti-inflammatory, antiviral
and anti-cancer properties.[21]
The silver birch is Finland's national
tree.[22] Leafy, fragrant boughs of
silver birch (called vihta or vasta) are used to gently beat oneself in the
Finnish sauna culture.[23]
Betula pendula 'Laciniata'
Successful birch cultivation requires a
climate cool enough for at least the occasional winter snowfall. As they are
shallow-rooted, they may require water during dry periods. They grow best in
full sun planted in deep, well-drained soil.[24]
·
'Carelica' is called "curly birch" in Finland; the wood is hard
and decorative and is used in wood-carving.[25]
·
'Laciniata' agm (commonly
misidentified as 'Dalecarlica') has deeply incised leaves and
weeping branches.[26]
·
'Youngii' has dense, twiggy weeping growth with no central leader and
requires being grafted onto a standard stem of normal silver birch.[29]
1.
^ Jump up to:a b c d e f Vedel, Helge; Lange, Johan
(1960). Trees and Bushes. Methuen. pp. 141–143. ISBN 978-0-416-61780-1.
2.
^ Jump up to:a b c d Featherstone, Alan
Watson. "Silver birch, downy birch". Trees for Life. Retrieved 2014-05-28.
3.
Jump up^ "GRIN Taxonomy for Plants - Betula pendula". USDA
Agricultural Research Service. Retrieved 2014-05-29.
5.
^ Jump up to:a b "European White Birch - Betula
pendula" (PDF).
USDA Forest Service. 2006-09-01. Retrieved 2014-05-29.
6.
Jump up^ Diamond, Joshua; Browning, Mark;
Williams, Andrew; Middleton, John (2003). "Lack of Evidence for Impact of the European White Birch, Betula pendula, on the Hydrology of Wainfleet Bog, Ontario". Canadian Field-Naturalist. 117(3).
7.
Jump up^ Hunt, D., ed. (1993). Betula.
Proceedings of the IDS Betula Symposium 2–4 October 1992. p. 51. International
Dendrology Society ISBN 0-9504544-5-1.
8.
Jump up^ OECD (2008). Novel Food and Feed Safety SET 1: Safety Assessment of Transgenic Organisms
OECD Consensus Documents Volumes 1 and 2. OECD Publishing. p. 58. ISBN 978-92-64-05346-5.
9.
Jump up^ Anderberg, Arne (1999-10-14). "Betula pendula Roth". Den virtuella floran. Naturhistoriska riksmuseet.
Retrieved 2014-05-29.
10.
Jump up^ Govaerts, R.; Frodin, D. G.
(1998). World Checklist and Bibliography of Fagales. ISBN 1-900347-46-6 online search
11.
Jump up^ Govaerts, R. (1996).
"Proposal to reject the name Betula
alba (Betulaceae)". Taxon. 45: 697–698. doi:10.2307/1224262.
12.
Jump up^ Setälä, Heikki; Huhta, Veikko
(1991). "Soil Fauna Increase Betula pendula Growth: Laboratory
Experiments With Coniferous Forest Floor". Ecology. 72 (2):
665–671. doi:10.2307/2937206. JSTOR 2937206.
13.
Jump up^ "HOSTS - a Database of the World's Lepidopteran Hostplants". Natural History Museum. Retrieved 2014-05-29.
14.
Jump up^ Brändle, Martin; Brandl, Roland
(2001). "Species richness of insects and mites on trees: expanding
Southwood". Journal of Animal Ecology. 70 (3):
491–504. doi:10.1046/j.1365-2656.2001.00506.x.
17.
^ Jump up to:a b Cox, Michael O. "Firewood types: silver birch". WoodstoveWizard.com. Retrieved 2014-05-29.
18.
Jump up^ Julie Lindahl (2011-01-09). "Bark Bread is back". Nordic Wellbeing. Retrieved 2011-07-21.
20.
Jump up^ Demirci, Betül; Paper, Dietrich
H.; Demirci, Fatih; Başer, K. Hüsnü Can; Franz, Gerhard (2004). "Essential
Oil of Betula pendula Roth. Buds". Evidence-Based
Complementary and Alternative Medicine. 1 (3): 301–303. doi:10.1093/ecam/neh041. PMID 15841263.
21.
Jump up^ Kovac-Besović, E. E.; Durić, K.;
Kalodera, Z.; Sofić, E (2009). "Identification and isolation of
pharmacologically active triterpenes in Betuale cortex, Betula
pendula Roth., Betulaceae". Bosnian Journal of Basic Medical
Sciences. 9(1): 31–38. PMID 19284392.
22.
Jump up^ Katriina Anttila (2005). "Suomen kansallistunnukset (Finland's national emblems)". Retrieved 2014-05-30.
24.
Jump up^ Botanica (1999). Botanica's
Trees & Shrubs. Laurel Glen Publishing A. p. 139. ISBN 978-1-57145-649-6.
26.
Jump up^ "RHS Plant Selector - Betula pendula 'Laciniata'". Royal
Horticultural Society. Retrieved 2013-06-14.
27.
Jump up^ "RHS Plant Selector - Betula pendula 'Purpurea'". Royal
Horticultural Society. Retrieved 2014-11-12.
28.
Jump up^ "RHS Plant Selector - Betula pendula 'Tristis'". Royal
Horticultural Society. Retrieved 2013-06-14.
29.
Jump up^ "RHS Plant Selector - Betula pendula 'Youngii'". Royal
Horticultural Society. Retrieved 2014-11-12.
///////////
خلنج . [ خ َ ل َ ] (ع اِ) خدنگ* . درختی نیک سخت که از چوب آن
تیر و نیزه سازند. (منتهی الارب ). ج ، خلانج : کمان و تیر و خدنگ و چوب خلنج بسیار
افتد. (حدود العالم ). درختی است شبیه به درخت گز و در چین و بلاد روس زیاد بزرگ می
شود برگش مثل برگ گز و گلش کوچک و سرخ و زرد و سفید نیز می باشد و ثمرش مثل خردل است
گرم و خشک و شکوفه او تندتر و قوی تر از سایر
اجزاء او و شکوفه و برگش جهت گزیدن هوام و روغن او که شکوفه را در آن ریخته سه هفته
در آفتاب گذاشته باشند جهت اعیا و درد مفاصل و نقرس نافع و نشاره چوب او را هم این اثر است . و یک مثقال از تخم او
با عسل حافظ دل است از ضرر سموم و خوردن چیزی در ظرف چوب او مانع خفقان است . (از تحفه حکیم مومن ): لبن البخت فی قصاع الخلنج . (از یادداشت
بخط مولف ). || خارشتر. علف ترنجبین . (یادداشت بخط مولف ). || (ص ) هرچیز دورنگ و
ابلق . (ناظم الاطباء)
*خدنگ . [ خ َ دَ ] (اِ) درختی است بسیار سخت** که از چوب آن نیزه
و تیر و زین اسب سازند و تیر خدنگ و زین خدنگ به این اعتبار گویند. (از برهان قاطع)
(از ناظم الاطباء). درختی است که چوب آن نهایت محکم و صاف و راست باشد چون اکثر از
چوب آن تیر می سازند. لهذا مجازاً اسم تیر شده . (غیاث اللغات ). نام درختی است که
از چوب آن حنای زین و تیر سازند و بعضی گویند گز است و چون بیشتر از آن چوب تیر می
سازند بمجاز بمعنی تیر شهرت گرفته خدنگان جمع و گاهی تیر خدنگ به اضافه استعمال کنند.
بهر تقدیر «جگردوز» و «جگر اوباز» از صفات اوست و با لفظ «زدن » و «کشیدن » و «نشستن
» مستعمل است . (آنندراج ). جنسی از تیر چوبین که همواره سخت باشد و جناق زین نیز از
او سازند. (شرفنامه منیری ). نام درختی است
محکم که از چوب آن تیر و جناق زین سازند و نوعی از درخت گز است و چوب آن براستی موصوف
. (از انجمن آرای ناصری ). درختی است نیک سخت که از چوب آن تیر و نیزه سازند و معرب
آن خَلَنج . (از منتهی الارب ). سَندَر قاین آغاجی . پوست درخت خدنگ را توز گویندو
در آن می نوشته اند، چنانکه کتبی که درجی اصفهان پیدا شده بر توز نوشته بودند، مرحوم
دهخدا رنگ آن را «تار و تیره » تشخیص داده اند و موید آن این قول است : و در این ناحیت
مشک بسیار افتد [ یعنی در ناحیت خرخیز ] و مویهای بسیار و چوب خدنگ و چوب خنج و دسته کارد ختو. (حدود العالم چ سیدجلال تهرانی ).
** ممرز. [ م َ رَ ] (اِ) ( Carpinus betulus) درختی از گونه های اولس است که در جنگلهای شمال ایران روید.
آن را در آستارا و منجیل و طوالش و کوهپایه
گیلان ، اولاس ، یا اولس و در کلاردشت وکجور، کُرزِل و در اطراف رشت ، فَق یا
فِق و در شیرگاه ساری و بهشهر و میاندره ، مِمَرز یا مَمَرز و مَرِز و در لاهیجان ،
شَرَم و در گرگان و علی آباد رامیان وحاجیلر، تَغار و در کتول ، کَچَف و در رامسر و
رودسر، جَلَم می خوانند. (جنگل شناسی کریم ساعی ج 1 ص 168).
به حدس کریستین ون رویمبکه (Christine van
Ruymbeke
) در : Science
and Poetry in Medieval Persia: The Botany of Nizami's Khamsa
ممرز یا هورن بیم انگلسیی به معنای
نوعی چوب سخت است:
//////////
ممرز (سرده) (در متون طب سنتی خلنج، حلنگ،
خدنگ) (نام علمی: Carpinus)
نام یک سرده از تیره توسکایان است. بین ۳۰ تا ۴۰ گونه از این سرده در مناطق معتدل نیمکره
شمالی پراکندهاند. بیشترین تعداد گونههای این سرده در شرق آسیا و بویژه در چین یافت
میشوند. تنها دو گونه در اروپا، یک گونه در شرق آمریکای شمالی و یک گونه در آمریکای
مرکزی وجود دارد.
شناسایی[ویرایش]
برگهای ساده، متناوب و خزانپذیر با حاشیه
دندانهای و طول آنها ۳ تا ۱۰ سانتیمتر است. گلها که در فصل بهار تولید میشوند،
در گلآذین شاتون دمگربهای آرایش یافتهاند. گردهافشانی با باد انجام میشود.
گلهای نر و ماده در گلآذینهای مختلف قرار دارند ولی برروی یک درخت میرویند (تکپایه).
منابع[ویرایش]
مشارکتکنندگان ویکیپدیا، «Hornbeam»، ویکیپدیای انگلیسی،
دانشنامه آزاد (بازیابی در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۴).
///////////////
به عربی شرد:
الشرد جنس نباتي ينتمي إلى الفصيلة القضبانية
ويضم 30-40 نوعاً من الأشجار أو الشجيرات التي يوجد معظمها في الصين وشرق آسيا.
من أنواعه[عدل]
الشرد القضباني أو الأوروبي (باللاتينية:
Carpinus
betulus)
الشرد المشرقي (باللاتينية: Carpinus orientalis)، في المشرق العربي
وجنوب شرق أوروبا وصولاً إلى إيران
الشرد الياباني (باللاتينية: Carpinus japonica)
مراجع[عدل]
أيقونة بوابةبوابة علم النبات أيقونة بوابةبوابة
صيدلة
Ferns02.jpg هذه بذرة مقالة عن
نبات بحاجة للتوسيع. شارك في تحريرها.
مشاريع شقيقة في كومنز صور وملفات عن:
شرد
تصنيفان: قضبانيةأجناس نباتية
///////////
به آذری وِلِس:
Vələs (lat. Carpinus)[1] - tozağacıkimilər fəsiləsinə
aid bitki cinsi.[2] Azərbaycanda Pip adi ilə məhşurdur.
///////////
به ترکی استانبولی گورگِن:
Gürgen (Carpinus), Betulaceae (huşgiller)
familyasından Carpinus cinsini oluşturan girintili grimsi
kabuklu gövdelere sahip ağaç ya da ağaççıklara verilen ad.
Carpinus betulus olarak adlandırılan
türü, özellikle Avrupa, Türkiye ve Ukrayna'da yaygın olarak görülür ve soğuğa
karşı oldukça dayanıklıdır.[1]
Yumurta biçimindeki yapraklarının kenarları
dişlidir. Yaklaşık 1cm uzunluğunda, sivri uçlu ve sert kabuklu meyveleri,
yaprağı andıran üç toplu bir meyve örtüsüyle kaplıdır.
Trakya, Ege, Marmara Bölgesi, Kuzey
Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgesi'nde yayılış gösterir. Genellikle kuzey ve güney
kıyı bölgelerimizin karışık ormanlarında bulunur.
//////////
Hornbeam
From Wikipedia, the
free encyclopedia
Hornbeam
|
|
European hornbeam foliage
|
|
Kingdom:
|
|
(unranked):
|
|
(unranked):
|
|
(unranked):
|
|
Order:
|
|
Family:
|
|
Genus:
|
|
Distegocarpus Siebold & Zucc
|
Hornbeams ( Persian: خلنج، خلنگ،
خدنگ، ممرز, Arabic: شرد)are hardwood trees in the flowering plant genus Carpinus in the birch family Betulaceae. The 30–40 species occur across much
of the temperate regions of the northern hemisphere.
Contents
[hide]
The common English name
"hornbeam" derives from the hardness of the woods (likened to horn) and the Old English "beam", a
tree (cognate with German "Baum"). The American hornbeam is
also occasionally known as blue-beech, ironwood, or musclewood, the first from
the resemblance of the bark to that of the American beech Fagus grandifolia, the
other two from the hardness of the wood and the muscular appearance of the
trunk, respectively. The botanic name for the genus, Carpinus, is
the original Latin name for the European species.
Though some botanists[according to whom?] grouped them with the hazels (Corylus) and hop-hornbeams (Ostrya) in a segregated family, Corylaceae, modern botanists place the hornbeams
in the birch subfamily Coryloideae.[citation needed]
Hornbeam trunk
Hornbeams are small to medium-sized
trees, Carpinus betulus reaching a height of 32 m.[2]:296 The leaves are deciduous, alternate, and simple with a serrated
margin, and typically vary from 3–10 cm in length. The flowers are
wind-pollinated pendulous catkins, produced in spring. The male and female
flowers are on separate catkins, but on the same tree (monoecious). The fruit is a small nut about 3–6 mm long, held in a
leafy bract; the bract may be either trilobed or
simple oval, and is slightly asymmetrical. The asymmetry of the seedwing makes
it spin as it falls, improving wind dispersal. The shape of the wing is
important in the identification of different hornbeam species. Typically, 10–30
seeds are on each seed catkin.
The 30–40 species occur across much of
the temperate regions of the northern hemisphere, with the greatest number of
species in east Asia, particularly China. Only two species occur in Europe, only one in eastern North America, and one in Mesoamerica.[1][3][4][5][6] Carpinus betulus can be
found in Europe, Turkey and Ukraine.[7]
Hornbeams are used as food plants by
the larvae of some Lepidoptera species, including autumnal moth, common emerald, feathered thorn, walnut sphinx, Svensson's
copper underwing, and winter moth (recorded on European Hornbeam)
as well as the Coleophora case-bearers C. currucipennella and C.
ostryae.[8]
Hornbeams yield a very hard timber, giving rise to the name
"ironwood".[9] Dried heartwood billets are nearly white and are
suitable for decorative use. For general carpentry, hornbeam is rarely used,
partly due to the difficulty of working it. The wood is used to construct
carving boards, tool handles, handplane soles, coach wheels, piano actions, shoe lasts, and other
products where a very tough, hard wood is required. Perhaps most interestingly
as gear pegs in simple machines, including traditional windmills.[9] It is sometimes coppiced to provide hardwood poles. It is also
used in parquet flooring and for making chess pieces.
1.
Carpinus betulus L. —
European hornbeam - widespread across much of Europe; Turkey, Iran, Caucasus;
naturalized in a few places in US.[7]
23.
Carpinus
orientalis Mill. — Oriental hornbeam
- Hungary, Balkans, Italy, Crimea, Turkey, Iran, Caucasus
2.
Jump up^ Stace, C.A. (2010). New flora
of the British Isles (Third ed.). Cambridge, U.K.: Cambridge University
Press. ISBN 9780521707725.
3.
Jump up^ Flora of China, Vol. 4 Page 289, 鹅耳枥属 e er li shu, Carpinus Linnaeus, Sp. Pl. 2: 998. 1753.
4.
Jump up^ Flora of North America, Vol. 3, Hornbeam, Carpinus Linnaeus, Sp. Pl. 2: 998. 1753; Gen. Pl. ed. 5, 432, 1754.
7.
^ Jump up to:a b "Carpinus
betulus". 2.nd Ed., The Royal Horticultural Society, Dorling Kindersley
Ltd, London, pp. 234, 235.
9.
^ Jump up to:a b Eichhorn, Marks; Haran,
Brady (2011-12-01). "The Hornbeam's Heartbeat". Test Tube. University of
Nottingham. Retrieved 2012-12-30. External link in |work= (help)
11.
Jump up^ Dai, Jing; Sun, Bainian; Xie,
Sanping; Lin, Zhicheng; Wu, Jingyu; Dao, Kequn (2013). "A new species
of Carpinus (Betulaceae) from the Pliocene of Yunnan Province,
China". Plant Systematics and Evolution. 299 (3):
643–658. doi:10.1007/s00606-012-0750-1.
·
Eichhorn, Markus (December 2011). "Hornbeam". Test
Tube. Brady Haran for the University of
Nottingham.
این خلنگ هم در متون طب سنتی آمده است:
خلنگ
اشاره
به فارسی در کتب مختلف با نامهای «خلنگ»،
«خلنج»، «خلانج» و «علف جارو» آورده شده است. به فرانسویBruyere وCallune و به انگلیسیHeath وHeather نامیده میشود. گیاهی
است از خانوادهEricaceae
دارای گونههای مختلفی است که نام علمی معروفترین آنها عبارت است از:
1.Erica arborea که به فرانسویBruyere
arborescente
گفته میشود.
2.Erica ciliaris که به فرانسویBruyere ciliee گفته میشود.
3.E .cinerea L . که به فرانسویB .cendree گفته میشود.
4.E .tetratix L . که به فرانسویB .quaternee گفته میشود.
5.E .scoparia که به فرانسویB .balai گفته میشود.[234]
معارف گیاهی ؛ متنج7 ؛ ص204
. bsilaS ). L( siragluv
anullaC که به فرانسوی enummoc. B گفته میشود.
مشخصات
خلنگها به شکل بوته یا درختچه هستند. مثلاE .arborea درختچه جنگلی است
که بلندی آن تا 3 متر میرسد. گلهای آن کوچک و صورتی به شکل زنگوله است.
خلنگE .ciliaris دارای برگهای لولهشدهای
است که پشت برگها مایل به سفید میباشد وCalluna vulgaris کوتاه است و بلندی
آن از 60- 50 سانتیمتر تجاوز نمیکند. ریشه خلنگ درختی ضخیم و کمی متورم است. چوب
این گونه محکم به
معارف گیاهی، متنج7، ص: 205
رنگ قرمز و صیقلخور است و از آن برای
تهیه پیپ استفاده میشود. این گیاه در مناطق معتدل و جنگلهای اروپا و سایر مناطق نیمکره
شمالی میروید. تکثیر آن از طریق خوابانیدن یا قلمه و یا با کشت تخم آن انجام میشود.
خلنگA - گل
Calluna vulgaris
ترکیبات شیمیایی
در گونهE .cinerea مواد اریکولین
235]، کوئرسیتن و کوئرسیتانیک اسید مشخص شده است.
معارف گیاهی، متنج7، ص: 206
خواص- کاربرد
خلنگ از نظر طبیعت طبق رأی حکمای طب سنتی
گرم و خشک است و شکوفههای آن دارای خواص بیشتری از سایر قسمتهای آن میباشد.
مالیدن روغن شکوفههای آن برای تسکین درد
مفاصل و روماتیسم نافع است.
برای تهیه روغن شکوفه آن، شکوفهها را
در روغن کنجد ریخته 4- 3 هفته در آفتاب میگذارند و روغن آن آماده است. خوردن 5 گرم
از تخم آن با عسل برای خنثی کردن سم در معده مؤثر میباشد.
جوشانده شکوفههای خلنگ برای ضد عفونی
کردن و معالجه ورم مثانه و بیماریهای مجاری ادرار مفید است. همچنین جوشانده خلنگ پس
از صاف کردن برای استحمام نافع است و اگر چند دقیقه اعضای بدن را با این مایع شستشو
دهند، برای درمان ضعف عضلات مفید است. گذاردن پخته گل خلنگ روی اعضای بدن برای تسکین
درد روماتیسم نافع است.
برای استحمام با جوشانده گل و شکوفههای
خلنگ ممکن است 500 گرم گل، سرشاخههای گلدار و برگ خلنگ را در چند لیتر آب جوشانیده
و پس از صاف کردن در آب وان حمام بریزند.
توجه شود به گیاهان دیگری از جمله به گیاهLedum latifolium
Jacq
. از خانوادهEricaceae
نیز خلنگ میگویند که با گیاه خلنگ نامبرده در این بخش متفاوت است. از
دمکرده برگ این گیاه برای کاهش سرفه و کمک به هضم غذا مصرف میکنند.
معارف گیاهی، متنج7، ص: 207
&&&&&&
خمان
بفتح خا و میم و الف و نون لغت نبطی است و بعربی رقعا نامند و بیونانی
اقطی
ماهیت آن
دو صنف می باشد کبیر و صغیر و کبیر آن شبیه بشجر و شاخهای آن مائل
بسفیدی و مانند نی مستدیر و برک آن مانند برک کردکان و از ان کوچکتر و ثقیل الرائحه
و در هر شاخی از سه عدد تا پنج عدد و بر سر هر شاخی قبۀ و کل آن سفید مائل بسرخی و
ثمر آن شبیه بحبه الخضراء و بنفش مائل بسیاهی و در شکل مانند خوشه و در بو شبیه بشراب
و غلط کرده کسی که آن را درخت هندی که ثمر آن بل وفل است دانسته
افعال و خواص آن
محلل و بسیار مجفف و ضماد برک تازۀ آن جهت التیام جراحات مفید و
صغیر آن شبیه بکیاه و ساق آن مربع و پرکره و برک آن شبیه ببرک بادام و مشرف الاطراف
و از هر کرهی ثمر ظاهر و ثقیل الرائحه و قبۀ سر آن شبیه بخمان کبیر و تخم آن مانند
خردل و بیخ آن دراز بسطبری انکشتی و تیره و سرخ و از مطلق آن مراد خمان صغیر است و
مستعمل بیخ آن
طبیعت آن
در دوم سرد و خشک و سردی آن غالب با اندک کرمی
افعال و خواص آن
رادع و مسهل اخلاط لزجه و بسیار مجفف و با قوت محلله آشامیدن آب
طبیخ برک و ساق آن جهت اسهال بلغم و مرۀ صفرا و آب افشردۀ آن و طبیخ بیخ آن بدستور
دو مثقال از سائیدۀ بیخ آن جهت جبر و کسر و وثی و سقطه شدیده بسیار نافع و طبیخ بیخ
آن با شراب جهت استسقا و کزیدن افعی و وجع مفاصل و تفتیح سده و مضمضه بدان جهت هلاکت
کرم دندان و سعوط آن سه روز جهت رفع سرخی چشم و جلوس در طبیخ آن جهت رفع صلابت رحم
و باعث نرمی و تفتیح انضمام آن و اصلاح فساد حال آن و بدستور آشامیدن ثمر آن و طلای
پخته ثمر آن بر موی جهت سیاهی و منع اسقاط آن و ضماد برک تازۀ آن با آرد جو جهت تسکین
اورام حاره و سوختکی آتش و کزیدکی سک و نواصیر و با پیه بز جهت نقرس و حمول بیخ آن
جهت درد رحم و امراض مقعده و نواصیر نافع مضر رئه مصلح آن عسل مقدار شربت آن تا دو
درهم
مخزن الادویه عقیلی خراسانی
///////////
خمان . [ خ ُ ] (ع اِ) گیاهی است دارویی دارای دو قسم : صغیر و
کبیر. قسم صغیر را آقطی گویند. (ناظم الاطباء). لغت نبطی است وبه یونانی آقطی نامند.
نباتی است صغیر و کبیر. کبیرآن شبیه به درخت است و شاخهای او مایل بسفیدی شبیه به نی
و مستدیر و برگش مثل برگ گردکان و از آن کوچکتر و ثقیل الرائحه و در هر شاخی از سه
عدد تا پنج عدد و بر هر شاخی قبه ای و گلش سفید و ثمرش شبیه به حبةالخضراء و بنفش مایل
به سیاهی و در شکل مانند خوشه محلل و... خمان
صغیر شبیه به گیاه و ساقش مربع و پرگره و برگش شبیه به برگ بادام .... از هر گرهی ثمری
ظاهر. (از تحفه حکیم مومن ). رجوع به اختیارات
بدیعی شود. در برهان قاطع آمده : در عربی دوایی است و آن دو نوع می باشد: کوچک و بزرگ
. کوچک را به یونانی خامااقطی خوانند و آن درخت بل است و بل میوه ای است در هندوستان
و بزرگ آن را سنبوقه گویند، مجفف و محلل باشد.
////////////
خمان
دو نوع است بزرگ و کوچک و بیونانی خمااقطی و بطینه بدقه گویند در
صفت ثمر آنکه آن را بل خوانند هم گفته شد و خمان بزرگ را شبوقه خوانند و گفته شود و
قوت هر دو مجفف بود و محلل تحلیل معتدل و قوت خامااقطی مبرد و مسهل به سبب رطوبت مایی
که در وی هست لیکن معده را بد بود و ورق آن چون بپزند مانند ترههای دشتی مسهل بلغم
بود و مره و ساق وی چون تازه بود بجوشانند همین عمل کند و اصل وی چون با شراب بجوشانند
و با طعام بخورد مستسقی دهند سود دهد و اگر کسی را افعی زده باشد بیاشامد بغایت نافع
بود و اگر با آب بپزند و زن در آن نشیند صلابت رحم نرم گرداند و بحال آورد و ثمر وی
چون با شراب بیاشامند همین عمل کند و چون بر موی مالند سیاه گرداند و ورق وی چون تر
بود با پست جو بیامیزند و بر ورم گرم و سوختگی آتش و گزندگی سگ دیوانه ضماد کنند نافع
بود و چون با پیه بز بر نقرس ضماد کنند و یا با شراب بیاشامند همین عمل بکند
صاحب مخزن الادویه مینویسد: خمان بفتح خا لغت نبطی است و بعربی
رقعا نامند و بیونانی اقطی و آن دو صنف میباشد کبیر و صغیر و کبیر آن شبیه به شجر
و شاخهای آن مایل بسفیدی و مانند نی مستدیر و برگ آن مانند گردکان و از آن کوچکتر و
ثقیل الرایحه و در هر شاخی از سه عدد تا پنج عدد و بر سر شاخی قبه و گل آن سفید مایل
بسرخی و ثمر آن شبیه به حبة الخضرا و بنفش مایل بسیاهی و آنکه آن را درخت هندی که ثمر
آن بل است دانسته اشتباه کرده است
اختیارات بدیعی، ص: 154
//////////
آقطی، پلم، شوند (در متون طب سنتی خمان
صغیر، آقطی (از یونانی)) (نام علمی: Sambucus ebulus) نام یک گونه از سرده آقطی است.
منابع[ویرایش]
مشارکتکنندگان ویکیپدیا، «Sambucus ebulus»، ویکیپدیای انگلیسی،
دانشنامه آزاد (بازیابی در ۲۷ ژانویه ۲۰۱۵).
ویکی
////////////
به عربی خمان قزم:
الخَمَان القزم أو البيلسان نوع نباتي
ينتمي إلى جنس الخَمَان من الفصيلة المسكية.
موطنه الأصلي جنوب ووسط أوروبا وجنوب غرب
آسيا (المشرق العربي).
الثمرة عوزة توتية اللون.
////////////
به آذری:
Otşəkilli gəndalaş (lat. Sambucus ebulus)[1]
- gəndalaş cinsinə aid bitki növü.[2]
///////////
Sambucus ebulus
From Wikipedia, the free encyclopedia
European dwarf elder
|
|
Danewort inflorescence
|
|
Kingdom:
|
|
(unranked):
|
|
(unranked):
|
|
(unranked):
|
|
Order:
|
|
Family:
|
|
Genus:
|
|
Species:
|
S. ebulus
|
·
Ebulum humile (Mill.) Garcke
·
Sambucus herbacea Gilib.
·
Sambucus humilis Mill.
|
Dwarf elder berries
Sambucus
ebulus (Persian:آقطی،
پلم، شوند، خمان صغیر , Arabic:خمان قزم) , also known as danewort, dane
weed, danesblood, dwarf elder or European
dwarf elder, walewort,[2] dwarf elderberry,[3] elderwort and blood
hilder is a herbaceousspecies of elder, native to southern and
central Europe and southwest Asia. The species is also
reportedly naturalized in parts of North America (New York, New Jersey and Québec).[4]
Contents
[hide]
Sambucus
ebulus grows
to a height of 1–2 m and has erect, usually unbranched stems growing in large
groups from an extensive perennial underground stem rhizome. The leaves are opposite,
pinnate, 15–30 cm long, with 5-9 leaflets with a foetid smell. The stems
terminate in a corymb 10–15 cm
diameter with numerous white (occasionally pink) flat-topped hermaphrodite
flowers. The fruit is a small glossy
black berry 5–6 mm
diameter. The ripe fruit give out a purple juice.[2] [5]
The
name danewort comes from the belief that it only grows on the sites of battles
that involved the Danes.[2] The term 'walewort'
or 'walwort' meant 'foreigner plant.' The plant's stems and leaves turn red in
autumn and this may explain the link with blood. The word Dane may link to an
old term for diarrhoea.[2]
Sambucus
ebulus fruits
have been used in the traditional Austrian medicine for treatment of disorders
of the respiratory tract and fever.[6]
2.
^ Jump up to:a b c d Westwood, Jennifer
(1985). Albion. A Guide to Legendary Britain. London : Grafton
Books. ISBN 0-246-11789-3. p. 103
3.
Jump up^ "Sambucus
ebulus". Natural Resources
Conservation Service PLANTS Database. USDA. Retrieved 28
October 2015.
5.
Jump up^ Clapham, A.R., Tutin,
T.G. and Warburg, E.F. 1968. Excursion Flora of the British Isles. Cambridge
University Press. ISBN 0 521 04656 4[page needed]
6.
Jump up^ Vogl S, Picker
P, Mihaly-Bison J, et al. (October 2013). "Ethnopharmacological in
vitro studies on Austria's folk medicine—An unexplored lore in
vitro anti-inflammatory activities of 71 Austrian traditional herbal
drugs". Journal of Ethnopharmacology. 149(3):
750–71. doi:10.1016/j.jep.2013.06.007. PMC 3791396. PMID 23770053.
/////////////
آقطی سیاه،( در متون طب سنتی خمان کبیر، شبوقه) آقطی اروپایی (نام
علمی: Sambucus
nigra)
که در مناطقی از ایران انگور کولی و خمان کبیر نیز نامیده میشود درختچهای است که ارتفاع
آن در نواحی مساعد به ۱۰ متر میرسد. این درختچه معمولاً در کنار جادهها و حاشیه جنگلها
و در نواحی مرطوب و سایهدار میروید.
محتویات [نهفتن]
۱ کلیات گیاهشناسی
۲ ترکیبات شیمیایی
۳ خواص داروئی
۴ مضرات
۵ منابع
کلیات گیاهشناسی[ویرایش]
آقطی سیاه از زمانهای قدیم مورد مصرف مردم بوده و از آن برای رفع
امراض مختلف مانند دفع بلغم و صفرا استفاده میکردهاند. برگهای آن سبز رنگ، بیضوی،
دندانه دار، بیدره و مرکب از ۵ تا ۷ برگچه میباشد. اگر برگها شکسته و مالش داده شود
بوی بدی از آن متصاعد میشود. همه قسمت سبز گیاه سمی هستند.
گلهای آن سفید و خوشهای است که در اواخر بهار ظاهر میشود. میوه
آقطی سیاه گوشتی، ریز مانند انگور و برنگ آبی سیر میباشد. قسمت مورد استفاده این درختچه
گل، برگ و پوست داخلی ساقه آن است. آقطی سیاه در ایران در نواحی آذربایجان و همدان
میروید.
نامهای دیکرآقطی: خمان-سبوقه-خمان کبیر-آقطی سیاه-تر-دارگن-انکورکولی-خمان
صغیر-پلم-پلخون-شون و آقطی سرخ میباشد
ترکیبات شیمیایی[ویرایش]
پوست این درختچه و برگ آن دارای موادی مانند سامبوسین Sambucine سامبو نیگرین Sambunigerine، کولین، سیکوتین Cicutine و مقدر کمی نیترات
پتاسیم میباشد. در گلهای آن الدرین Elderine و مقدر کمی اسانس
وجود دارد. میوه آقطی سیاه درای کریزان تمین Chrysanthemin، مواد قندی، اسانس،
صمغ، اسید والزیانیک و اسید استیک میباشد.
خواص داروئی[ویرایش]
آقطی سیاه از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است. پوست ثانوی (داخلی)
ساقه و ریشه آن از نظر طبی موثرترین قسمتهای این گیاه است.
۱- در درمان رماتیسم و درد مفاصل مؤثر است.
۲- ادرارآور است.
۳- ملین و ضد یبوست میباشد و بهترین دارو برای رفع یبوست در افراد
سالخورده و کسانی است که انقباضات روده بزرگ در آنها ضعیف شدهاست.
۴- دم کرده برگهای خشک شده آن در رفع اسهال مؤثر است.
۵-برای برطرف کردن درد و التیام بواسیر، برگهای تازه این گیاه را
له کرده و یا اینکه از آن پماد تهیه کنید و روی بواسیر دردناک بگذارید.
۶- درمان کننده استسقاء یم باشد و آب اضافی را از بدن و از بین
انساج خارج میسازد.
۷- برای از بین بردن خارش بدن، پوست ساقه آنرا در روغن بجوشانید
و سپس آنرا صاف کرده و بگذارید سرد شود. این روغن را روی قسمتهایی که خارش دارد بزنید.
۸- برای جوشخوردن استخوان و مداوای شکستگی استخوان، از دم کرده
ریشه این درختچه استفاده کنید.
۹- دم کرده گلهای خشک شده آقطی سیاه درمان کننده گریپ، سرما خوردگی،
بیماریای دستگاه تنفسی و نقرس میباشد.
۱۰- جوشانده گلهای خشک شده این گیاه برای معالجه برونشیت و ذات
الجنب مفید است.
۱۱- بخور گلهای آقطی سیاه برای درمان بیماریای سل مفید بوده و اخلاط
چسبناک را از گلو خارج میسازد.
۱۲- بیماریهای کلیه و مجاری ادرار را درمان میکند.
۱۳- سنگ کلیه را خارج میسازد.
۱۴- شیرمادران شیرده را زیاد میکند.
۱۵- در درمان بیماریهای صرع مفید است.
۱۶- جوشانده گلهای خشک شده آقطی سیاه را بصورت کمپرس روی زخمهای
اگزما بگذارید اثر مطلوب خواهد داشت.
۱۷- خوردن میوه آقطی سیاه مالیده آن به سر باعث سیاه شدن مو و تقویت
مو میشود.
۱۸- جوشانده گلهای آقطی سیاه را روی سوختگیها بگذارید و کمپرس
کنید ف اثر شفابخش درد.
۱۹- برای از بین بردن ورم چشم میتوان چشم را با جوشانده گلهای
این گیاه شستشو داد.
۲۰- جوشانده برک این درخت آفت درختان و سبزیجات را از بین میبرد.
۲۱- اگر پوست حساس درید برای شستن صورت یا پاک مدرن آرایش از دم
کرده آقطی سیاه استفاده کنید.
۲۲- برای شادابی پوست صورت از بین بردن لکهها و کک و مک میتوان
از ماسک زیر استفاده کدر:
گلهای خشک شده آقطی سیاه را دم کنید و مقدری پودر باقلای خشک را
در ظرفی بریزید سپس دم کرده آقطی سیاه را روی آن ریخته و خمیری تهیه کنید. این خمیر
را بصورت ماسک روی صورت بگذارید و پس از یک ربع ساعت بجوشانید این ماسک را هر روزه
روی پوست خود بگذارید تا صورت را جوان و شاداب کند.
طرز استفاده: ۱) جوشانده: مقدر ۶۰ گرم پوست ساقه، برگ و یا میوه
این درختچه را در یک لیتر آب ریخته و بگذارید آهسته بجوشد تا حجم آن به نصف برسد. سپس
آنرا صاف کنید.
۲) شراب آقطی سیاه: ۱۵۰ گرم پوست ساقه یا ریشه این گیاه را در یک
لیتر آب شراب سفید ریخته وبگذارید بمدت ۱۵ روز بماند البته هر روز آنرا هم بزنید. پس
از اینمدت آنرا صاف کرده و در شیشه دربست نگهدری کنید. مقدر مصرف این شراب یک قاشق
سوپخوری و سه بار در روز است.
۳) سرکه آقطی سیاه: ۱۰–۲۰ گرم برگهای خشک شده این درختچه را در
یک لیتر سرکه ریخته و بگذارید تا مدت دو هفته بماند و هر روز آنرا بهم بزنید. پس از
این مدت آنرا صاف کرده و در شیشه دبست نگهدری کنید. مقدر مصرف این شراب سوپخوری و سه
بار در روز است.
۴) دم کرده آقطی سیاه: مقدر ۱۰۰ گرم گل خشک شده این درختچه را در
یک لیتر آبجوش ریخته و بمدت ۱۰ دقیقه دم کنید. از این دم کرده یم توانید برای شستشوی
زخمها استفاده کنید.
۵) شیره یا آب میوه: میوههای رسیده آقطی سیاه را فشار داده تا
شیره آن خارج شود. مقدر مصرف این شیره یک قاشق چایخوری مخلوط در یک لیوان آب میباشد.
۶) شراب آقطی سیاه: آب میوه را گرفته و با هم وزن آن قند مخلوط
کنید. سپس این مخلوط را بجوشانید ا شربت غلیظی بدست آید.
مقدر مصرف این شربت یک قاشق غذا خوری قبل از هر غذا است
مضرات[ویرایش]
استفاده زیاد از آقطی سیاه ممکن است باعث تهوع و همچنین ورم رودهها
شود.
آقطی سیاه سرد است و بنابراین افراد سرد مزاج حتماً باید آنرا با
عسل بخورند.
ویکی
///////////
به عربی خمان اسود:
الخَمَان الأسود (الاسم العلمي: Sambucus nigra) (يعرف بعدة أسماء:
البيلسان، بلسم، بشام، بلسم، ثمر البلسان، حب البلسان، المنشم، البرلة; الأسماء المتداولة;
البيلسان الأسود، الخمان الكبير، الخابور، ودمدمون) هو نوع نباتي ينتمي إلى جنس الخَمَان
من الفصيلة المسكية.
محتويات [أخف]
1 الوصف
النباتي
2 المحتويات
الكيميائية
3 الاستعمالات
الطبية
4 مراجع
الوصف النباتي[عدل]
الثمرة عوزة سوداء اللون. شجرة البيلسان
كبيرة نفضية، عروقها مقوسة ولحاؤها رمادي إلى بني ومضلع بعمق. لب الساق والعروق أبيض.
الأوراق مركبة متقابلة وتحتوي كل ورقة خمس أو سبع وريقات بيضوية إلى رمحية ومسننة الأطراف.
الأزهار صغيرة بيضاء اللون إلى مصفرة عطرة وتوجد الأزهار على قمم الأغصان في مجاميع
على شكل مظلة. الثمار عبارة عن عنبات سوداء كروية صغيرة لامعة محمولة أو مصفوفة على
فروع حمراء. الموطن الاصلي للنبات أوروبا، بالإضافة إلى المشرق العربي وجنوب غرب آسيا
والمغرب العربي. يزدهر نموه في الغابات والاراضي البور، ويوجد حالياً في معظم البلدان
المعتدلة، وغالباً مايزرع حيث ينبت من الفسائل الجزء المستعمل من هذه النتبة الاوراق،
الازهار، الثمار.[1][2][3]
المحتويات الكيميائية[عدل]
ثمار الخَمَان الأسود
تحتوي الأوراق على غلوكوسيدات سيانوجينية
اما الازهار فتحتوي علي فلافوثيدات واهم مركب فيها مركب الروتين وكذلك حمض الفيثوليك
وتربينات ثلاثية وسيترولات وزيت طيار وحمص العفص. اما الثمار العنبية فتحتوي على فلافونيدات
وانثوسيانينات وفيتامين ا، ج.
الاستعمالات الطبية[عدل]
تستعمل الأوراق الغضة المهروسة لمعالجة
التهاب قاعدة الأظافر و تقيحها و يستعمل مرهم الأوراق لمعالجة آلام النقرس في مفاصل
الاصابع و يستعمل مستحلب الأزهار لمعالجة النزلات المسببة عن التعرض للبرد و الروماتيزم
و التهاب اللوزتين أما الزكام فيعالج باستنشاق بخار المستحلب و كذلك تعالج آلام الأذن
الناتجة عن البرد بادخال البخار بواسطة قرطاس من الورق على شكل قمع إلى داخل الأذن
و يسكن مستحلب الأزهار نوبات السعال مهما كانت اسبابها أما الثمار فيستعمل 20 غرام
من عصيرها الطازج يوميا لمعالجة الصداع و غيره من الآلام العصبية في الرأس و الوجه
و التهاب عرق النسا و تستعمل الثمار المجففة المطبوخة مع السكر لمعالجة الإمساك و يمكن
أيضا استعمال الأوراق الغضة كملين و يستعمل مغلي القشور كملين أيضا و كمدر للبول لمعالجة
التهاب الكلى و طرد السوائل المترشحة في الجسم .[4]
مراجع[عدل]
^ Sambucus nigra at Flora
Europaea
^ Sambucus nigra (TSN {{{ID}}}). Integrated
Taxonomic Information System.
^ Sambucus nigra at USDA PLANTS Database
^ التداوي بالأعشاب / أمين رويحة ، بيروت : دار القلم ، 1987 ، ص
151 – 152
///////////
به آذری قره کِندِلاس:
Qara kəndəlaş (lat. Sambucus nigra) — Doqquzdon – Caprifoliaceae fəsiləsindəndir. Kəndəlaş bitkisinin Azərbaycanda
2 növü yayılmışdır. Bunlardan biri – qara kəndəlaş adlanır. Təbabətdə ancaq
qara kəndəlaşdan istifadə olunur.
Qara kəndəlaş qollu-budaqlı kol bitkisi
olub, qarşı-qarşıya düzülmüş cütlələkvari yarpaqları və nizəvari şəklində
toplanmış ətirli, sarıtəhər, ağ rəngli çiçəklərə malikdir. Yetişəndə qara bənövşəyi
rəngə boyanan şirəli meyvələri xüsusilə nəzəri cəlb edir.
Bitki may-iyun aylarında çiçəkləyir, meyvəsi
iyul-avqust da yetişir.
Xalq təbabətində, eləcə də elmi təbabətdə
qar kəndəlaşın həm çiçəklərindən, həm də meyvələrindən geniş istifadə edilir.
Çiçəkləri tam açılan dövrdə, meyvələrini isə
tamam yetişən vaxt toplanır. Çiçəkləri toplayan kimi kölgəli yerdə, açıq havada
və ya quru havalı binalarda sərib qurudulur. Meyvələri isə xüsusi peçlərdə və
ya meyvəqurudan quruducularda qurudulub istifadəyə verilir. Yaxşı qurudulan
meyvələr tuşməzə, azca selikli dad malik olur.
Qara kəndəlaşın çiçəklərində bir sıra müalicə
əhəmiyyətli maddələr, müəyyən edilmişdir. Bunlardan: sanbuniqrin qlokozidini,
rutini, efir yağını, qətranı, pektin maddələrini, selik maddələrini, xlorini,
xlorogeni, kofeyini, valerian, alma və sirkə turşularını, eləcə də C, B, K
vitaminlərini göstərmək olar.
Meyvələrinin tərkibində antosian, xrizantemin,
sambusin, sambusianin kimi bioloji fəal maddələr vardır.
Elmi təbabətdə kəndəlaşın qurudulmuş çiçəklərindən
6 qr. 200 q. suda çay kimi dəmləyib, soyuqdəymələrdə tərlədici və nəfəs
yollarının iltihabını aradanqaldırıcı dərman kimi, xörək qaşığı ilə qəbul edirlər.
Bundan əlavə qara kəndəlaşın çiçəkləri "Tərlədici çayın" və
"yumşaldıcı yığıntının" tərkibində də işlədilir. Çiçəklərindən çay
kimi dəmləyib, boğaz ağrılarında, ağız nahiyəsində və diş ətində iltihab olan
vaxtı, eləcə də anginada qarqara dərmanı kimi istifadə edilir.
Qurudulmuş meyvələrindən xalq təbabətində
firni [kisel] formada preparat hazırlayıb, yüngül işləmə dərmanı kimi körpə
uşaqlara yedirdilir.
Təzə dərilmiş meyvələrindən və şirəsindən
avitaminozda mürəbbə şəklində qüvvətverici və iştahartırıcı kimi istifadə
edilir.
///////////
به پشتو تور ایلدر:
تور اېلډر (په لاتین: Sambucus nigra) یو شفا بښونکي بوټي دي
چی د Adoxaceae په کورنۍ او د Sambucus په جنس پورې اړه ولري،
په اروپا او آسيا کی
شنه کېږي او په طب او خواړه پېژوندوى کی مهم رول لوبوي.
نيوليک
[ښکاره کول]
تور اېلډر لوی بوټي دی چی اوږدوالي یی د ۷ مترو څخه تر ۱۰ مترو پورې
وي او د مې څخه تر جولای پورې گل کوي. گلونه یی سپين - ژړ رنگ لري او په لوندو سیمو کی
شنه کېږي.د تور اېلډر مېوې تور رنگ لري او دایروي شکل لري او په اگست کی پخېږي.
د تور اېلډر گلونه یو شمېر طبیعی توکې لکه گلیکوزیډونه Sambunigrin، روتین، آنتوسیانین او
فلافونويدونه لري. گلونه ادرار او خوله زیاتوي او پر هضم او تریخی (زاره) باندی ښه
آغېزه لري.
د مېوې اوبه د نيم سری او عصبی التهابونو د علاج لپاره کارېږي. ټول
بوټي د باکتریانو پر ضد آغېزه هم لري.
///////////////
Sambucus nigra
From Wikipedia, the free encyclopedia
Sambucus nigra
|
|
Shrub in flower
|
|
Kingdom:
|
|
(unranked):
|
|
(unranked):
|
|
(unranked):
|
|
Order:
|
|
Family:
|
|
Genus:
|
|
Species:
|
S. nigra
|
Sambucus
nigra (Persian:
خمان،
آقطی سیاه, Arabic: خمان اسود) is a species complex of flowering plants in the family Adoxaceae native to most of Europe
and North
America.[1] Common names
include elder, elderberry, black elder, European
elder, European elderberry and European black
elderberry.[2][3] It grows in a
variety of conditions including both wet and dry fertile soils, primarily in
sunny locations.
Contents
[hide]
Fruit cluster
Flowers
It
is a deciduous shrub or small tree growing to 6 m
(20 ft) tall and wide[4] (rarely 10m tall).
The bark, light grey when young, changes to a coarse grey outer bark with
lengthwise furrowing. The leaves are arranged in
opposite pairs, 10–30 cm long, pinnate with five to seven (rarely nine)
leaflets, the leaflets 5–12 cm long and 3–5 cm broad, with a serrated
margin.
The hermaphrodite flowers are borne in large,
flat corymbs 10–25 cm
diameter in late spring to mid summer, the individual flowers ivory white,
5–6 mm diameter, with five petals; they are pollinated by flies.
The fruit is a glossy dark
purple to black berry 3–5 mm
diameter, produced in drooping clusters in late autumn;[4] they are an
important food for many fruit-eating birds, notably blackcaps.
Range of European Sambucus nigra.
Natural range of North American Sambucus
nigra subspecies.
There
are several other closely related species, native to Asia and North America,
which are similar, and sometimes treated as subspecies of Sambucus
nigra. The blue or Mexican elderberry, Sambucus mexicana, is
now generally treated as one or two subspecies of Sambucus nigra subsp. canadensis[5] and Sambucus nigrasubsp. caerulea.[6]
Some
selections and cultivars have variegated or coloured leaves and other
distinctive qualities, and are grown as ornamental plants.
Elderberry Jam
The
dark blue/purple berries can be eaten when fully ripe but are mildly poisonousin their unripe state.[12] All green parts of
the plant are poisonous, containing cyanogenic glycosides (Vedel & Lange
1960). The berries are edible after cooking and can be used to make jam, jelly, chutney and Pontack sauce.
The
flowerheads are commonly used in infusions, giving a very common
refreshing drink in Northern Europe and the Balkans. Commercially these are
sold as Elderflower cordial.[13] In Europe, the flowers are made
into a syrup or cordial (in Romanian: Socată, in Swedish:
fläder(blom)saft), which is diluted with water before drinking. The popularity
of this traditional drink has recently encouraged some commercial soft drink producers to
introduce elderflower-flavoured drinks (Fanta Shokata, Freaky
Fläder). The flowers can also be dipped into a light batter and then fried to
make elderflower fritters. In Scandinavia and Germany, soup made from the elder
berry (e.g. the German Fliederbeersuppe) is a traditional meal.
Both
flowers and berries can be made into elderberry wine, and in Hungary an elderberry brandy is made that
requires 50 kg of fruit to produce
1 litre of brandy. In
south-western Sweden, it is traditional to
make a snaps liqueur flavoured
with elderflower. Elderflowers are also used in liqueurs such as St. Germain, and in a mildly alcoholic sparkling
elderflower 'champagne'.
Sambuci flos: dried sambucus nigra
flowers as used in herbal tea
This
plant is used as a medicinal plant by native peoples
and herbalists.[14][15]Stembark, leaves,
flowers, fruits, and root extracts are used in bronchitis, cough, upper
respiratory cold infections, and fever.[medical citation needed]
Sambucus
nigra fruits
and flowers have been used in traditional Austrian medicine - internally
(fruits as tea, jelly, juice, or syrup; flowers as tea or syrup) for treatment
of disorders of the respiratory tract, mouth, gastrointestinal tract, and skin,
and for viral infections, fever, colds, and influenza.[16] The first book
about the medicinal properties of the plant was written by German
physician Martin Blochwich in the 1620s.
The
dried corollas and stamens of Sambucus nigra L.
(Sambucus, British Pharmaceutical Codex, 1949) have been used as
a vehicle for eye and skin lotions, while the fruits are to promote urination.[17]
An elder growing as an epiphyte on a
sycamore
Elder
rates as fair to good forage for animals such as mule deer, elk, sheep and small birds. It
is classified as nesting habitat for many birds, including hummingbirds,
warblers, and vireos. Elderberries are a favorite food for migrating band-tailed pigeons in northern
California, which may sometimes strip an entire bush in a short time.
Elder
is cited as a poisonous plant for mammals, and as
a weed in certain
habitats.[19] All parts of the
plant except for the flowers and ripe berries (but including the ripe seeds)
are poisonous, containing the cyanogenic glycoside sambunigrin (C14H17NO6, CAS number 99-19-4).[20] The bark
contains calcium
oxalate crystals.
The
strong-smelling foliage was used in the past, tied to a horse's mane, to keep
flies away while riding.[citation needed]
4.
^ Jump up to:a b RHS A-Z
encyclopedia of garden plants. United Michael and Vikram: Dorling Kindersley.
2008. p. 1136. ISBN 1405332964.
7.
Jump up^ Hackney, P.
1992. Stewarts and Corry's Flora of the North-east of Ireland. Institute
of Irish Studies The Queen's University of Belfast. ISBN 0 85389 446 9(HB)
8.
Jump up^ Webb, D.A.,
Parnell, J. and Doogue, D. 1996. An Irish Flora. Dundalgan Press
Ltd, Dundalk. ISBN 0-85221-131-7
9.
Jump up^ "RHS Plant Selector
Sambucus nigra 'Aurea' AGM / RHS Gardening". Apps.rhs.org.uk.
Retrieved 2012-07-16.
10.
Jump up^ "RHS Plant Selector
Sambucus nigra f. laciniata AGM / RHS Gardening". Apps.rhs.org.uk.
Retrieved 2012-07-16.
11.
Jump up^ "RHS Plant Selector
Sambucus nigra f. porphyrophylla 'Gerda' PBR AGM / RHS Gardening". Apps.rhs.org.uk.
Retrieved 2012-07-16.
15.
Jump up^ "Mojave Desert Large
Shrubs and Vines". Offroadinghome.djmed.net.
Retrieved 2012-07-16.
16.
Jump up^ Vogl S, Picker
P, Mihaly-Bison J, Fakhrudin N, Atanasov AG, Heiss EH, Wawrosch C, Reznicek G,
Dirsch VM, Saukel J, Kopp B (7 October 2013). "Ethnopharmacological
in vitro studies on Austria's folk medicine - An unexplored lore in vitro
anti-inflammatory activities of 71 Austrian traditional herbal drugs". J Ethnopharmacol. 149 (3):
750–771. doi:10.1016/j.jep.2013.06.007. PMC 3791396. PMID 23770053.
17.
Jump up^ Christophe Wiart (2006), Medicinal
Plants of the Asia-Pacific: Drugs for the Future?, World Scientific, ISBN 981-256-341-5
20.
Jump up^ Campa C,
Schmitt-Kopplin P, Cataldi TR, Bufo SA, Freitag D, Kettrup A (2000). "Analysis
of cyanogenic glycosides by micellar capillary electrophoresis". Journal of Chromatography B. 739:
95–100. doi:10.1016/S0378-4347(99)00375-8. PMID 10744317.
·
Blanchan, Neltje (1900). Wild Flowers: An Aid to
Knowledge of our Wild Flowers and their Insect Visitors. New York City: Doubleday. OCLC 16950204.
·
Bratu, Mihaela Mirela;
Doroftei, Elena; Negreanu-Pirjol, Ticuta; Hostina, Corina; Porta, Sepp (April
2012). "Determination of Antioxidant Activity and Toxicity of Sambucus
nigra Fruit Extract Using Alternative Methods". Food Technology and
Biotechnology. 50 (2): 177–182. ISSN 1330-9862.
* خدنگ . [ خ َ دَ ]
(اِ) درختی است بسیار سخت که از چوب آن نیزه و تیر و زین اسب سازند و تیر خدنگ
و زین خدنگ به این اعتبار گویند. (از برهان قاطع) (از ناظم الاطباء). درختی است که
چوب آن نهایت محکم و صاف و راست باشد چون اکثر از چوب آن تیر می سازند. لهذا
مجازاً اسم تیر شده . (غیاث اللغات ). نام درختی است که از چوب آن حنای زین و تیر سازند
و بعضی گویند گز است و چون بیشتر از آن چوب تیر می سازند بمجاز بمعنی تیر شهرت
گرفته خدنگان جمع و گاهی تیر خدنگ به افزوده استعمال
کنند. بهر تقدیر «جگردوز» و «جگر اوباز» از صفات اوست و بانام «زدن » و «کشیدن » و «نشستن » مستعمل است
( آنندراج). جنسی از تیر چوبین که همواره سخت باشد و جناق زین نیز از او
سازند. (شرفنامه ٔ منیری ). نام درختی است محکم که از چوب آن تیر و جناق زین سازند و
نوعی از درخت گز است و چوب آن براستی موصوف . (از انجمن آرای ناصری ). درختی است نیک سخت که از چوب آن
تیر و نیزه سازند و معرب آن خَلَنج . (از منتهی الارب ). سَندَر قاین آغاجی . پوست درخت
خدنگ را توز گویندو در آن می نوشته اند، چنانکه کتبی که درجی اصفهان پیدا شده بر
توز نوشته بودند، مرحوم دهخدا رنگ آن را «تار و تیره » تشخیص داده اند و مؤید آن
این قول است : و در این
ناحیت مشک بسیار افتد [ یعنی در ناحیت خرخیز ] و مویهای بسیار و چوب خدنگ و چوب خنج و
دسته ٔ کارد ختو. (حدود العالم چ سیدجلال تهرانی). لغت نامه دهخدا.
1. G. Jacob, Handelsartikel der Araber, p. 60
2. Pen ts‛ao kan mu, Ch. 35B,
p. 13.
3. .Ko ku yao lun, Ch. 8, p. 8b نیز، بسنجید با: .O.
Franke, Beschreibung des Jehol-Gebietes, p. 77
* ساخ. ) اِ) چای . این کلمه در اخبار الصین و الهند به صورت ذیل آمده است و
باقوی احتمالات چای مراد است : ویختص الملک [ الاکبر فی الصین ] من المعادن بالملح
و حشیش یشربونه بالماء الحار و یباع منه فی کل مدینه بمال عظیم و یقال له الساخ و
هواکثر [ شاید اکبر ] ورقاً من الرطبه واطیب قلیلاً و فیه مراره. فیغلی الماء و
یذر علیه ، فهو ینفعهم من کل شی ٔ و جمیع ما یدخل بیت المال الجزیه والملح و هذا
الحشیش . (کتاب اخبار الصین والهند مؤلف بسال 237 هَ . ق .). شاید این کلمه سای بوده و کاتب بغلط یاء را خاء کرده است . لغت نامه دهخدا. چای
( چینی ، اِ( معروف است و آن برگی باشد
که از ختای آورند و جوشانیده مانند قهوه بخورند، منفعت بسیار دارد و مضرت شراب را
دفع کند. (برهان ) (آنندراج ). معروف و مشهور است به چای و آن برگی است که از چین
و ختا آورند و در آب جوشانیده مانند قهوه خورند و خاصیت آن بسیار است و مضرت شراب
را دفع کند، گویند مردم تبت بسبب آنکه شراب بسیار میخورند، به قیمت مشک میخرند.
(برهان و انجمن آرا ذیل لغت «چاه »). درخت کوچکی از محصولات آسیای شرقی یعنی چین و
ژاپون که برگهای آن را پس از عمل آوردن در جعبه های قلع اندود کرده به همه ٔ ممالک
کره ٔ ارض میبرند و نوعاً بر دو قسم است : سیاه و سبز، و چای سبز اثر تحریکش زیادتر
از چای سیاه میباشد. (ناظم الاطباء(.. لغت نامه دهخدا.
4. Reinaue, Relation des Voyages, Vol. I, p. 40 (cf.
Yule, Cathy, new ed., Vol. I, p. 131).
واژه تازه چینی č‛a در دوره تانگ (dža) *ja
تلفظ میشد؛ اما با توجه به صورت کرهای و ژاپنی sa، دور نیست که در برخی گویشهای چینی گونه sa نیز وجود داشته است. در هر حال، از آنجا که
این واژه هیچگاه در زبان چینی همخوان پایانی نداشته است، صوتِ سایشیِ پایانی در šāx که سلیمان فرونگاشته، تأثیر ویژه
زبان عربی است (مشروط بر آنکه دستنوشته درست خوانده شده باشد).