دُمادِم، دَمادَم، مسور، عدس سرخ، دال عدس

دمادم

بفتح دال و میم و الف و فتح دال مهمله و سکون میم

ماهیت آن

نوعی از لوبیای هندی است و دو صنف می باشد صنفی کوچکتر و سرخ تر و شفاف تر از لوبیا و بر سر آن نقطۀ سیاهی و صنف دوم از صنف اول کوچکتر و سرخ تر و شفاف تر بقدر دانۀ ماشی و بر سر آن نقطۀ سیاهی

طبیعت آن

هر دو کرم و خشک

افعال و خواص آن

مقوی دماغ رطب اطفال و غیر ایشان و قاطع سیلان لعاب از دهان هر دو مقدار شربت آن از برای اطفال نیم دانک و غیر اطفال یک دانک است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

////////////

دمادم . [ دُ دِ ] (ع اِ) نوعی از لوبیای هندی است به قدر ماش ، سرخ و شفاف و بر سر او نقطه ٔ سیاهی ، و به هندی مسور نامند، و قاطع سیلان آب دهان و مقوی دماغ اطفال . (از تحفه ٔ حکیم مؤمن ) (از آنندراج ) (از منتهی الارب ) (از ناظم الاطباء).

- دال عدس نام غذایی است که از عدس سرخ تهیه می شود . این غذا ریشه هندی داشته و در مناطق جنوبی ایران به ویژه خوزستان باب است .

- عدس سرخ . [ ع َ دَ س ِ س ُ ] (ترکیب وصفی ، اِ مرکب ) نوعی از عدس است و کشک وجو و عدس سرخ به یکجا پزند. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ).

////////////

دمادم:

البالسی: هما صنفان أحدهما أحمر کله و هو یشبه اللوبیاء الحمراء إلا أنه أصغر حباً و أصبغ حمرة و أصفی لوناً، و الصنف الآخر

أصغر حباً من الأول و لونه فی الحمرة کلون الأوّل إلا أنه فی رأسه سواد و الصنفان جمیعاً حاران قاطعان للعاب السائل من أفواه

الصبیان و هما مقویان لأدمغتهم إذا سقوا من أیهما حضر مقدار نصف دانق.

الجامع لمفردات الادویه و الاغذیه

/////////////

عدس‌

ملس خوانند و بیونانی قاقوس خوانند و وی نفاخ بود مرکب از قوت قابضه و جالیه و پوست وی بغایت قابض بود و بهترین وی سفیدرنگ بود و پهن که زود پخته شود و چون در آب کنند سیاه نشود و طبیعت وی معتدل بود در گرمی و سردی و خشک بود در دویم و گویند پوست وی گرم بود در اول و مقشر وی سرد بود در دوم و گویند در اول و خشک بود در سئوم و دیسقوریدوس گوید ادمان اکل وی تاریکی چشم آورد و با سویق بر نقرس ضماد کردن نافع بود با اکلیل الملک و روغن گل و سفرجل بر ورم گرم که در چشم پیدا شود و ورم پستان چون ضماد کنند نافع بود و جرم عدس شکم ببندد و آبی که عدس در وی پخته باشند شکم براند و خناق را سودمند بود و عدس مولد خلط سودا بود و خوابها آشفته نماید و خون را غلیظ کند و دیر هضم شود و معده را بد بود و مولد ریاح بود در معده و امعا و اعصاب و شش و سر را بد بود و چون با هندبا یا لسان الحمل یا سلق سیاه یا حب الاس یا قشور رمان یا ورق گل سرخ خشک یا زعرور یا سفرجل بپزند قوت قبض وی زیادت گردد و شکم ببندد و حدت دم ساکن کند و مقوی معده بود و چون با عسل بیامیزند ریشهای عمیق را باصلاح آورد و شیخ الرئیس گوید خونرا غلیظ گرداند و رها نکند در عروق روانه گردد و خلطی سوداوی و امراض سوداوی از وی حادث شود و بسیار خوردن وی جذام آورد و ورمهای صلب و سرطانات و نشاید که عدس با شیرینی خورند که سده در جگر پیدا کند و مضر بود باصحاب عسر البول و منع ادرار بول و حیض کند و بدترین وی نمکسود بود و گویند استسقا را نافع بود و صاحب جدری و ورمهای گرم چون با سرکه یا غوره بپزند و دفع شرر وی آن بود که با گوشت بره فربه بپزند یا روغن گاو و یا روغن بادام و بدل وی در طبیخ ماش بود

صاحب مخزن الادویه می‌نویسد: عدس بفتح عین و دال بفارسی نشک و مرجومک و بهندی مسور* و در یمن ملس نامند

لاتین ‌ERVUM LENS -LENS ESCULENTA -LENS CULINARIS فرانسه ‌LENTILLE انگلیسی ‌LENTIL

اختیارات بدیعی

* http://indiaphile.info/guide-indian-lentils/

/////////////

عدس، مَرجو یا مَرجُمَک (Lens esculinaris) گیاهی کوچک شبیه به نخود است که معمولاً در خاک‌های فقیری که برای کاشت دیگر محصولات مناسب نیست، کاشته می‌شود. عدس در انواع و رنگ‌های گوناگونی وجود دارد که عدس قهوه‌ای، سبز، نارنجی از آن جمله‌اند. از عدس قرمز برای تهیه شوربای رنگی استفاده می‌شود. برای پختن نان، عدس را با آرد مخلوط می‌کنند. در ایران، از این گیاه، برای تهیه عدس‌پلو استفاده می‌کنند.

ریشه واژه[ویرایش]

واژه عدس ریشه و بنیاد فارسی داشته و از فارسی به زبان عربی داخل شده. این گیاه جزو حبوبات مناطق دیمی و کوهستانی می‌باشد واژهٔ مرجمک نیز فارسی است و به زبان ترکی راه یافته است.

منابع[ویرایش]

ابوالقاسم ناصری. دانستن آثار صد گیاه. چاپ اول. تهران: بی‌نا، ۱۳۳۰. ۱۲۸.

Wikipedia contributors, "Lentil," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/wiki/Lentil(accessed August 8, 2007).

///////////

به عربی عدس:

العدس نبات ينتمي إلى الفصيلة البقولية، اسمه العلمي (باللاتينية: Lens exculenta) والإنكليزي (بالإنجليزية: Lentil).

يزرع في مصر وبلاد الشام وجنوبي أوروبا والولايات المتحدة وإيران وتركيا. ويعود أصله إلى منطقة الشرق الأوسط وفي مصادر أخرى إلى آسيا.

بذوره ذات لون بني يميل إلى الحمرة، أو رمادي أو أسود. ولايزيد قطرها إطلاقًا عن 13ملم. تستخدم بذوره في إعداد الأطعمة. كما تستعمل أوراقه الخضراء علفاً للبقر الحلوب، كما تستعمل في تسميد الأرض الفقيرة بالأزوت وبالمواد العضوية وذلك بقلبها في التربة عندما تكون في طور الإزهار.

هناك عدة أطباق يمكن أن تحضّر من العدس وتؤمّن نسبة عالية من الألياف، البروتينات والحديد، مثلاً: العدس بالبندورة، عدس بالحامض، شوربة العدس وغيرها

نبات العدس

محتويات  [أظهر]

التاريخ[عدل]

عرف العدس في في الأراضي المقدسة منذ القدم، وقد ورد ذكره في التوراة في قصة عيسو أخي النبي يعقوب عندما تنازل عن زعامة العائلة لأخيه يعقوب مقابل وجبة عدس كان يرغب في تناولها وقد كانت هذه الوجبة مفضلة جداً لديهم حيث كانت توزع في المآتم. كما ورد ذكره في القرآن الكريم في قصة بني إسرائيل مع النبي موسى في سورة البقرة، عندما طالبوه بأن ينوّع لهم الطعام متعللين بأنهم لن يصبروا على طعام واحد.

عرف العدس أيضاً في الهند منذ آلاف السنين، وقد زرع فيها بمساحات واسعة كما زرع لدى دول الشرق الأدنى وفي حوض البحر الأبيض المتوسط في فرنسا وإسبانيا وإيطاليا ورومانيا بالإضافة لزراعته في مصر وفي تشيلي إذ يعد لديهما من المحاصيل الرئيسية كذلك زرع في شبة الجزيرة العربية في اليمن وظفار جنوب سلطنة عمان.

القيمة الغذائية و الفوائد الصحية[عدل]

يحتوي العدس على نسبة عالية من البروتينات وعلى الألياف، الفولايت، الفيتامين ب1 والمعادن. يحتوي العدس الأحمر على نسبة ألياف أقل من العدس الأخضر (11% بدل عن 31%). مجلة الصحة health magazine اختارت العدس كواحد من المأكولات الخمس الأكثر صحية.

المعلومات الغذائية[عدل]

نبات عدس ناضج.

يحتوي كل كوب من العدس المطبوخ (198غ) بحسب وزارة الزراعة الأميركية على المعلومات الغذائية التالية :

السعرات الحرارية: 230

الدهون: 0.75

الدهون المشبعة: 0.1

الكاربوهيدرات: 39.86

الألياف: 15.6

البروتينات: 17.86

الكولسترول: 0

انظر أيضاً[عدل]

عدس أسود

المصادر[عدل]

المعلومات الغذائية عن العدس

أطباق من العدس

USDA nutrient database

^ Raymond, Joan (March 2006). "World's Healthiest Foods: Lentils (India)". Health Magazine. http://www.health.com/health/article/0,23414,1149140,00.html.

////////////////

به آذری مَرچیمک:

Mərcimək (lat. Lens esculenta)^[1] — Lens cinsinə aid bitki növü.^[2]

///////////////

به بهاسای اندونزی:

Lens culinaris (bahasa Inggris: lentil; "kacang lentil", "kacang merah kecil") merupakan sejenis tumbuhan penghasil kacang. Tumbuhan tahunan ini berbentuk semak dari familia legume yang dikenal karena biji-bijnya bentuk lensa. Tinggi tumbuhan sekitar 40 cm (16 in). Bijinya tumbuh dalam pod, biasanya masing-masing berisi 2 biji kacang.

Tumbuhan "lentil" di ladang sebelum berbunga

Kacang lentil telah menjadi bagian makanan manusia sejak zaman purba (masa sebelum pembuatan tembikar atau "aceramic Neolithic"), sebagai salah satu jenis tumbuhan pertama yang dibiakkan di Timur Dekat. Bukti arkeologi menunjukkan bahwa jenis kacang ini telah menjadi bahan makanan 9.500 sampai 13.000 tahun silam.^[1]

Warna kacang lentil bervariasi dari kuning, jingga-kemerahan, hijau, coklat dan hitam.^[1] Lentil juga bervariasi dalam ukuran dan dijual dalam berbagai bentuk, baik dengan atau tanpa kulitnya, baik utuh atau terbelah.

/////////////

به عبری عَدَشَه:

עדשה תרבותית (שם מדעי: Lens culinaris) היא מין צמח ממשפחת הקטניות. זרעי העדשה - העדשים, משמשות למאכל.

צמח העדשה הוא צמח חד-שנתי. הזריעה היא לקראת סוף החורף (באקלים ים תיכוני) וזמן הגידול נע בין 70–105 יום. גובה הצמח 20–70 ס"מ, ולו פרחים קטנים בצבעים לבן, ורוד או כחלחל. לצמח תרמילים המכילים בין 1–3 זרעים. קיימים שני תת-מינים: קטני זרע בעלי זרעים בקוטר 3–6 מ"מ, וגדולי זרע בעלי זרעים בקוטר 7–9 מ"מ.

עדשים בצבעים שונים

זרעי הצמח, הלא הן העדשים, משמשים את האדם למאכל כבר מתקופה קדומה. ראיה לכך היא הימצאות עדשים ביישובים מהתקופה הנאוליתית. קיימות עדשים במגוון צורות וצבעים, בהן ירוקות/חומות, כתומות/אדומות ושחורות. העדשים מזינות ביותר ומכילות כמות גבוהה של חלבון, מינרלים, ויטמינים וסיבים תזונתיים. תכולת החלבון הגדולה של העדשים (כ-30% בעדשים לא מבושלות) הופכת אותן למרכיב תזונתי חשוב בתזונתם של צמחונים וטבעונים, ובמטבחים צמחוניים כגון המטבח ההודי.

העדשים משמשות להכנת מגוון מאכלים: מסלטים, מרקים (מרק עדשים) ונזידים ועד קציצות. תבשיל עדשים נפוץ הוא "דאל" הודי, המוכן לרוב מעדשים צהובות עגבניות, בצל וזרעי כוסברה.

/////////

به سواحلی مدنگو:

Mdengu (Lens culinaris) ni jina la mmea katika familia Fabaceae unaozaa dengu (pia adesi), mbegu zake ambazo zimo mbili mbili ndani ya makaka. Jina la jenasi linatoka kwa umbo wa mbegu unaofanana na lenzi mbinuko.

////////////

به کردی نیسک:

Nîsk (bi latînî: Lens culinaris) giyayeke ji famîleya Lens e.

Bo xurdemenî û derman tê çandin. Tenê li Hindistanê 50 cureyên nîskê tê çandin. Lê, sê cureyên nîskê yên bingehîn hene. Nîska sor, zer û kesk. Lê pirranî ya sor tê bikaranîn. Ji vir 8.000 sal bêrê li Mezopotamya û perên Derya Navîn hatiye nûveçandin. Di kulînên Rojhilata Navîn û devedorên Derya Navîn de cihekê girîng digire. Dîsa di çêkirina dermanan de jî tê bikaranîn.

/////////////

به پنجابی مَسور:

مسور اک دال دا نا اے جو کھائی جاندی اے۔ ایہ وکھرے رنگاں دی ہوندی اے۔ کینیڈا، ہندستان، آسٹریلیا تے ترکی وچ ود اگائی جاندی اے۔

/////////////

به کردی سورانی نیسک:

نیسک (بە لاتینی: lens culinaris) دانەوێڵەیەکی بەری گیای نیسک و لە بنەماڵەی فاباسیایە. نیسک بە کوڵاوی بۆ خواردن بە کار دێت و چێشتی لێ ساز دەکرێ. قازانجی زۆری بۆ لەش ھەیە، سەرچاوەیەکی زۆر دەوڵەمەندی پرۆتین و ڤیتامینەکانەکانی گرووپی بی و سییە.

////////////

به تاتاری:

Ясмык, азык ясмыгы яки гадәти ясмык (лат. Lens culinaris) — кузаклы гаиләлегенә карый торган үсемлек,төгәл генә әйткәндә Lens ыругының астөре. Ясмык борын заманнардан игелә торган мөһим азык-төлек яки терлек азыгы культурасы. Якын Көнчыгышта аеруча популяр.

Борынгы Мисыр кешеләре аның оныннан пешерелгән ипине фараоннар каберлекләренә сала торган булганнар. Грекларда ясмык белән бәйле мәкаль дә бар: «Акыллы кеше үз ясмыгын пешерә белә». Германиядә бу ризыкны бүгенге көндә дә бик олылыйлар. Аны Яңа ел бәйрәмнәрендә табынның түренә куялар. Алманнар аның уңыш китерү көченә ия булуына ышаналар. Шуны әйтергә кирәк – ясмык элек бик кыйммәт йөргән. Шуңа да аны байлар ризыгы дип санаганнар.

//////////////

به ترکی استانبولی مَرچیمک:

Mercimek (Lens culinaris), baklagiller (Fabaceae) familyasında yer alan Lens cinsine dahil dört türden biridir. Aslında Lens cinsi içinde bulunan tüm türlerin az çok mercek şekilli ve yenilebilir tohumları topluca "mercimekler" olarak anılsa da Lens culinaris, "mercimek" denildiğinde en çok akla gelen ve en sık tüketilendir.

///////////

به تاجیکی هَک:

Нас (лотинӣ: Lens culinaris) — растаниест маъмул. Пояаш рост ё каме хам, баландиаш 20 – 55 см.

///////////

Lentil

From Wikipedia, the free encyclopedia

This article is about the species Lens culinaris. For the meaning of "lentil" in Indian English, see pulse (legume).

Lentil
Lentils
Scientific classification
Kingdom:	Plantae
(unranked):	Angiosperms
(unranked):	Eudicots
(unranked):	Rosids
Order:	Fabales
Family:	Fabaceae
Subfamily:	Faboideae
Tribe:	Vicieae
Genus:	Lens
Species:	L. culinaris
Binomial name
Lens culinaris Medikus

The lentil (Lens culinaris) is an edible pulse. It is a bushy annual plant of the legume family, known for its lens-shaped seeds. It is about 40 cm (16 in) tall, and the seeds grow in pods, usually with two seeds in each.

In South Asian cuisine, split lentils (often with their hulls removed) are known as dal. Dal, usually eaten with rice or roti, is a dietary staple throughout regions of India, Pakistan, Bangladesh and Nepal. As a food crop, the majority of world production comes from Canada, India and Australia.

Contents

  [show] 

Background[edit]

Lentil plants in the field before flowering

Lentils have been part of the human diet since aceramic Neolithic times, being one of the first crops domesticated in the Near East. Archeological evidence shows they were eaten 9,500 to 13,000 years ago.^[1]

Lentil colors range from yellow to red-orange to green, brown and black.^[1]Lentils also vary in size, and are sold in many forms, with or without the skins, whole or split.

Types[edit]

Illustration of the lentil plant, 1885

Red and brown comparison

This section needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed. (October 2015) (Learn how and when to remove this template message)

·         Beluga, black, bead-like shape, named for resemblance to Beluga caviar^[2]

·         Brown/Spanish pardina

·         French green

·         Puy lentils , Lens esculenta puyensis, (small dark speckled blue-green), Protected Designation of Origin name

·         Dark/Light Green

·         Indianhead

·         Yellow/tan lentils (red inside)

·         Red Chief (decorticated yellow lentils)

·         Eston Green (Small green)

·         Richlea (medium green)

·         Laird (large green)

·         Masoor (brown-skinned lentils which are orange inside)

·         Petite crimson/red (decorticated masoor lentils)

·         Macachiados (big Mexican yellow lentils)

https://en.wikipedia.org/wiki/Lentil