از برق این زمرد هی دفع اژدها کن.

زمرد

بضم زای و میم و راء مهمله مشدده و دال و بذال معجمه نیز آمده بهندی پنا نامند

ماهیت آن

از جملۀ احجار نفیسه است و کفته اند که در معدن ذهب بهم می رسد و مادۀ آن ذهبی است که بران یبس و انجماد غالب کشته و بدان سبب سبز شده و در مدت بیست و یک سال در معدن تکون می یابد و بعضی این را و زبرجد را از یک جنس می دانند که بسبب اختلاف ماده هریک بنوعی تکون می یابد و صلابت آن از احجار دیکر کمتر است و سوهان در ان اثر می کند و اقسام و الوان می باشد قسمی ذبابی است یعنی رنک آن شبیه بذباب اخضر است نه آنکه بر حامل آن ذباب نمی نشیند چنانچه بعضی کمان کرده اند و این قسم بهترین اقسام و صاف و شفاف و آب آن متموج و رقصان می باشد و صورت چشم مخفی در ان مرئی می کردد و این را صعیدی نامند که از صعید مصر آورند و قسمی ریحانی است یعنی رنک آن شبیه برنک برک ریحان و این را زمرد نو نامند و قسمی فستقی است یعنی سبز مائل بسیاهی و این را زمرد کهنه نامند و قسمی سلقی یعنی شبیه برنک برک سلق و قسمی زنجاری شبیه برنک زنجار و قسمی کراثی شبیه برنک برک کراث و قسمی دیکر صابونی یعنی برنک صابون سبز مائل بسفیدی است و این بدترین اقسام است و بهترین همه سبز پر آب شفاف صلب آنست که آمیخته بسنک ریزه و طلقی نباشد یعنی در جرم آن ریزهای سنک نباشد و نیز بعضی مواضع آن براق مانند طلق نباشد

طبیعت اقسام آن

در دوم سرد و در سوم خشک و قوت آن مدتی مدید می ماند

افعال و خواص آن

مفرح و مقوی حرارت غریزی و ارواح و دل و دماغ و کبد و معده و رافع صرع و هم و غم و حزن و خفقان و ذات الجنب و ذات الرئه و نزف الدم و اسهال دموی و سموم قتاله و نهش هوام و استسقا و یرقان و حبس البول و تفتیت سنک کرده و مثانه و جذام هرچند که متقرح و اطراف ریخته باشد شربا و تعلیقا و چون شخصی که زهر خورده و یا جانوری سمی او را کزیده باشد قبل از سرایت بجمیع اعضا مقدار هشت شعیر آن را نرم سوده بخورد زهر بران کارکر نشود و امان یابد از افتادن مو و جدا شدن پوست بدن و اکتحال آن جهت تقویت بصر و رفع سبل و مداومت نظر کردن بران رافع کلال بصر و تعلیق آن و پوشیدن انکشتری آن جهت منع صرع در مصروع و لهذا ملوک آن را علاقۀ کردن بند اطفال می نمایند از حین ولادت و چون انکشتری از طلا باشد جهت رفع طاعون مؤثر و طلای آن جهت سعفه و قروح خبیثه مفید و چون یک مثقال آن را در انکشتری ممزوج از طلا و نقره که بالمناصفه دو مثقال باشد در طالع میزان که آفتاب در برج هوائی باشد نصب کنند و بپوشند باعث قبول دلها و هیبت در نظرها و قضای حوائج مجرب دانسته اند و خواص و منافع بسیار دیکر بدان منسوب می دارند مانند آنکه می کویند چون بطعام زهردار رسد عرق کند و حامل آن تنکی معیشت نیابد و چون افعی را نظر بران افتد کور شود و بعضی کویند آب از چشم افعی جاری کردد و کور نشود و غیر اینها از خواص و منافع و حال آنکه هیچ یک اینها اصلی ندارد زیرا که در هنکام تونکری اکثری مردم بقیمت بسیار اعلی خریده اند و بعد آنکه فقیر و دست تنک شده همان را بقیمت بسیار نازل فروختند و مجربین آن را بر چشم افعی مالیدند مکر کور نشد مقدار شربت آن در رفع سموم یک دانک و در نزف الدم یک قیراط بدل آن در دفع سموم زبرجد و در رفع اسهال مرجان است

مخزن الادویه عقیلی خراسانی

////////////////

ز مرد. [ زُ م ُرْ رُ ] (معرب ، اِ) ۞ معرب «سماراگدوس » ۞ یونانی .محمدمعین آرد: یکی از سنگهای قیمتی به رنگ سبز و آن هرچه بزرگتر باشد گرانبهاتر است . قدما می پنداشتند که نظر بر زمرد چشم افعی را کور کند. (فرهنگ فارسی معین ). از سنگهای قیمتی و با رنگی سبز و زیبا است این سنگ که از سیلیکات آلومینیوم ۞ و بریلیوم ۞ می باشد در سنگهای پگماتیت ۞ یافت میشود. (از لاروس ). جوهری است معروف ۞ و آن انواع است . ذبابی و ریحانی و فستقی و صابونی . انگشتری او منع صرع شخصی که مصروع نباشد مؤثر و گویند که چون افعی را نظر بر وی افتد کور شود. (منتهی الارب ). گوهری قیمتی و گرانبها که رنگ سبز خوشی دارد و به فارسی دوال و یا دوبال گویند. (ناظم الاطباء). زمرد را زبرجد خوانند، در معدن زر می باشد و بهترینش سبز شفاف است ... در قیمت فروتر از لعل است . (از نزهة القلوب ). جوهری است سبز رنگ و به فتح رای مهمله زُمُرَّد نیز آمده . (غیاث ). جوهری ۞ سبز معروف که به دیدن آن مار کور شود. (آنندراج ). بیرونی گوید: زمرد و زبرجد دو اسم مترادف باشند یک معنی را، و زبرجد عام است یعنی نوع جید و ردی هر دو را شامل است ، لکن زمرد تنها اطلاق بر نوع جید شود. و آنرا بر حسب رتبه ٔ جودت و ردائت نامهای ذیل دهند: ظلمانی ، پس ریحانی ، پس سلقی و پس از سلقی انواع ردیه است با دال و ذال معجمه و فتح راء و ضم آن تشدیدراء و تخفیف آن با همه ٔ این صور صحیح است . رجوع به الجماهر فی الجواهر بیرونی چ حیدرآباد دکن ص 160 شود.(یادداشت بخط مرحوم دهخدا). از کان طلا و غیر او نیزبهمرسد و اقسام می باشد یکی ذبابی است یعنی در رنگ شبیه به ذباب سبز، نه آنکه بر حامل او مگس ننشیند و آن به غایت صاف و آبدار می باشد و آبش متموج و رقصان ویکی را ریحانی نامند که در رنگ شبیه به ریحان است ومشهور به زمرد نو است و یکی را فستقی گویند که در سبزی به سیاهی زند و زمرد کهنه نامند و یکی را صابونی گویند و آن سبزیست که به سفیدی زند و بعضی این قسم را از جنس زبرجد دانسته اند... نگاه کردن او رافع کلال بسر و انگشتری او جهت منع حدوث صرع در شخصی که مصروع نباشد مؤثر و چون خاتم طلا باشد، جهت رفع طاعون و تعلیق او مبطل سحر است و چون یک مثقال او را انگشتری ممزوج از طلا و نقره که دو مثقال باشد نصب نمایند، در طالع میزان و آفتاب در برج هوائی باشد جهت قبول دلها و هیبت در نظرها و قضای حاجت مجرب دانسته اند و گویند حامل او تنگی روزی نمی کشد و گویند چون افعی را نظر بر او افتد کور شود. (از تحفه ٔ حکیم مؤمن )... یکی از سنگهای گرانبهاست که رنگش قرمز ۞ می باشد و چون آفتاب بدان تابد چون شعله ٔ آتش بنظر آید، لکن محققاً معلوم که زمردی که در کتاب مقدس وارد است همین زمرد معروف حالیه باشد؛ اما ترجمه ٔ هفتاد و یوسیفس و ولگیت در عوض لفظ زمرد بهرمان ۞ ترجمه نموده اند. سفر خروج 28، 17 و 39، 10. (از قاموس کتاب مقدس)

////////////////

86 .  se-se ، ^*sit-sit (در ژاپنی، šitsu-šitsu)، كه آن را با گمانه زنی به شكل ^*sirsir بازسازی كرده‌اند، یكی از گوهرهای ایران ساسانی است كه پیشتر در ’’نكاتی درباره فیروزه در خاور ‘‘^*به تفصیل درباره آن گفته ام.  از اینرو در اینجا تنها خلاصه‌ای كوتاه همراه با اطلاعات بیشتر و اصلاحاتی چند می آورم.  دیگر بر این باورنیستم كه می‌توان se-se را با شیگنان (Shignan) یا jaza عربی مرتبط دانست، و اینک دیگر شك ندارم كه se-se آوانگاشت واژه‌ای است ایرانی (به احتمال قریب به یقین سغدی) كه در هر صورت هنوز صورت اصلی آن یافت نشده است. از منابع چینی چیزی درباره چیستی   se-se ایرانی به دست نمی‌آید.  در این منابع se-se را تنها در شمار  گوهرهای ایرانی و سغدی (كان/K‛an) آورده ‌اند. ¹ در سالنامه تانگ کانهای  se-se در جنوب‌ خاوری رود سیحون (Yaxartes) در سغدیانه آمده است؛² و این سنگها را از راه  ختن برای فروش به چین می‌بردند. ³ بسا که دست نسطوریان كه این سنگ ها را در آراستن كلیسای خود کار می گرفتند در آوردنش به چین  در کار بوده است.  در همین تاریخچه از ستونهای se-se در كاخهای فو‌ـ‌ لین (سوریه) سخن رفته است؛⁴ اما اینجا سخن از گونه ای سنگ ساختمانی است. در تبت باستان، se-se بخشی از لباس رسمی بود و بلند پایگان این سنگ را به رشته ‌كشیده از شانه می‌آویختند.  چیزهائی كه از نظر ارزش پس از این سنگ قرمی آمد اینها بود: زر،  سیم زراندود،  سیم  و مس⁵ ــ همین بروشنی نشان می‌دهد se-se در تبت گوهری گرانبها و بر تر از زر به شمار  می‌رفته.  رسم بود زنان تبتی منجوقهایی از این سنگ را در گیسوان خود ببافند، و می‌گویند منجوقی آن هم‌ارز اسبی نژاده بود. ⁶ وجه تسمیه ma kia ču      ("مروارید یا منجوق هم‌ارز اسب") همـــین است. در Ko ku yao lun⁷ این منجوقها در بخشی جداگانه و متفاوت با فیروزه بررسی شده‌اند. ⁸

در دوره تانگ، زنان نان ‌مان (Nan Man) (قبایل بومی جنوب چین) نیز سنگ se-se را زیور موهای خود می‌کردند؛¹ و در سرزمین نان‌ـ‌چائو (Nan-čao) نیز آن را می‌شناختند. ² زنان وی‌ـ‌چو (Wei-čou)    در سه‌ـ ‌چوان رشته‌های se-se را به موهای خود می‌زدند. ³ افزون بر این، می‌شنویم كه چینی‌ها نیز در همین روزگار se-se را کار گرفته حتی آن را در خاك خود استخراج می‌كردند.  برخی موارد چنین می نماید که پای سنگی ساختمانی در میان است؛ در موارد دیگر گویا اشاره به سنگی شفاف و گرانبهاست كه به نخ کشیده با آن پرده و پاراوان می ساختند و ارزشی فراوان، همسنگ مروارید سره و فلزات گرانبها بدان می دادند. ⁴ در سالنامه تانگ زیر وقایع سال 786 چنین آمده است:’’كوان‌ ‌ـ‌ چا‌ـ‌ ‌شی (Kwan-c’a-ši)   ⁵ شان‌چو (Šan-čou)     (در هو‌ـ‌ ‌نان Ho-nan)، كه نام او لی پی (Li pi)   بود، به فغفور گزارش داد كه در كارگاههای ریخته‌گری كوه لو‌ـ ‌شی (Lu-ši)   se-se تولید می‌شود و درخواست  كرد پذیرش این سنگها به جای مالیات ممنوع شود و فغفور ) ته‌تسون/ Te Tsun) در پاسخ این درخواست  گفت اگر se-se از خود خاك به دست نمی‌آید، باید آن را به مردم واگذار كرد و آنان مجازند آن را برای خود جمع ‌آورند." گویا در اینجا پای یكی از فرآورده های جانبی دارای خاستگاه  فلزی در میان باشد؛ و این مطلب با گفته‌های كائو سه‌ـ ‌سون (Kao Se-sun) در كتابش، Wei lio، سازگار است كه می‌گوید در روزگار وی (دوره ســــونگ) se-se را از سنگ گداخته به دست‌ می‌آوردند.

 از دو نمونه کارگیری se-se در کارهای هنری که در K‛ao ku t‛u و Ku yü t‛u p‛u (ص 31) آمده یاد كرده‌ام.  از آن روزگار دو مورد كاربــــــرد واژه se-se را در Po ku t‛u lu یافته‌ام كه وان‌ فو (Wan Fu) در سال 11‌ـ‌1107 منتشر كرده است. در یك بخش از این كتاب⁶ زنگارِ یك tin    منسوب به دوره چو (Čou) با رنگ se-se مقایسه شده است: از آنجا كه زنگار به رنگهای سبز، آبی و بسیاری فامهای دیگر یافت می‌شود، این اشاره مدرك قطعی در مورد رنگ se-se پیش نمی‌گذارد.  در مورد دیگر،⁷ در بازنمائی یك tin كوچك كه دیرینگیش  به دوره هان می رسد گفته شده است كه در آن زر و  سیم  كار گذاشته‌اند و با هفت گوهر (saptaratna) و se-se ای بس رخشان تزئین شده است.  این بسیار شگفت‌آور است، زیرا در اسناد دوره هان اشاره‌ای به وجود se-se نشده و نخستین بار در گزارشهای مربوط به ایران ساسانی است که نامش آمده؛ یا این ظرف مفرغی نه از دوره هان بلکه از دوره تانگ بوده؛ یا اگر هم  از دوره هان بوده، سنگی كه نویسنده  دوره سونگ se-se تشخیص داده همان سنگی نیست كه در دوره تانگ به این نام شناخته می‌شده است.  پیش از این به مناسبتی گفته‌ام كه نویسندگان دوره سونگ دیگر نمی‌دانستند se-se دوره تانگ براستی  چه بوده و گویا se-se تانگ در دوران سونگ از دست رفته بوده و در آن دوره تنها  جایگزینهای آن كه se-se نامیده می‌شدند رایج  بوده‌اند.

در فرمانروائی دودمـــــــان یوان (Yüan) یا مغول واژه se-se زندگی از سر گرفت. چان ته (Čan Te) ، فرستاده‌ای که در سال 1259 از بغداد دیدن کرد، se-se را در كنار مروارید، سنگ لاجورد و الماس جزو گوهرهای خلیفه بر‌شمرده است. سنگی كوچك و بی‌ارزش كه در كین‌ ـ ‌چو (Kin-čou) (در شِن‌ـ‌كین /Šen-Kin/ منچوری) یافت شده بود، se-se نام گرفت؛¹ و از دوره فغفور چن‌ـ‌تسون (Č‛en-tsun) (1307‌ـ‌1295) می شنویم كه دوهزار‌و‌پانسد  كتی se-se را به جای پول به مأموران دولتی دادند، اما دیری نگذشت كه به فرمان فغفور این رَویه برافتاد. ² در دوره مینگ، se-se تنها واژه‌ای بود كه به ابهام بر سنگی گرانبها مربوط به گذشته اشاره داشت و سپس برای نامیدن مصنوعاتی چون مهره‌های ساخت شده از گِل یا شیشه رنگی به كار رفت.

یادداشتهای چینی‌ها درباره se-se شباهتی چشمگیر با داستان باستانیان از زمرد (smaragdos) دارد كه هم آن را سنگی گرانبها خوانده اند كه بیشتر نگین انگشتری ‌سازند و هم سنگ ساختمانش شمرده‌اند.  تئوفراستوس³ گوید: "زمرد چشم را نیک افتد و نگین انگشتریش ‌كنند نگریستن را.  اما سنگی است كمیاب در تکه های نه‌چندان بزرگ.  با این همه در تاریخ شاهان مصر آمده است كه یك بار یكی از شاهان بابل تکه زمردی به درازای چهار و پهنای سه ارش  ]هر ارش  45 تا 56 سانتی‌متر[  به رسم پیشکش  به دربار فرستاد؛ در معبد ژوپیتر ستونی هرمی هست برساخته از چهار قطعه زمرد با بلندای چهل‌، پهنای چهار و ضخامت دو ارش .  سنگ زمرد‌نما در محلهای پرآوازه یافت می‌شود، بویژه در کانهای  مس قبرس به صورت رگه‌هایی كه یكدیگر را در جهات متفاوت  قطع كرده‌اند هست، اما کمتر به آن بزرگی كه بتوان نگین انگشتری ساخت. " لنتس⁴ این سنگ را مالاکیت دانسته است.  شاید se-se ایران و تبت زمرد بوده است، و se-se به کار رفته در ستونها در فو ـ لین مالاکیت بوده است، هنوز در منابع چینی چیزی در تعریف چیستی se-se یافت نشده و بهتر است تا اطلاعات بیشتری نیافته ایم شناسائی دقیق و قطعی نکنیم.

در نوشته های  بودایی، زمرد با آوانگاشت mo-lo-k‛ie-t‛o     آمده است،¹ كه همبرابر  است با مرکته،  marakata سنسكریت.  گویا زمرد، با آوانگاشت     ču-mu-la ، كه در سده هفدهم     tsu-mu-lü نوشته شده، نخستین بار در Čo ken lu آمده باشد كه در سال 1366 نوشته شده است. ² در فرهنگ چهار زبانه³ این واژه tsie-mu-lu   فرونگاشته  شده است؛ این واژه آوانگاشت زمرد، zumurrud فارسی است.

خود این واژه خاستگاه  سامی دارد. در زبان آشوری آن را به صورت barraktu در یك متن بابلی از سی‌و‌پنجمین سال شاهی اردشیریکم (442‌ـ‌464 پ م) یافته‌اند. ⁴ در عبری این واژه bāreket یا bārkat ، در سریانی borko ، در عربی Zummurud ، در ارمنی zemruxt ، در روسی izumrud است.  واژه یونانی maragdos یا smaragdos وام‌گرفته از زبانهای سامی است، و marakata سنسكریت بر گرفته از یونانی، و mar-gad تبّتی بر گرفته از سنسكریت است. ⁵ گویا زمرد،  zummurud عربی‌ـ ‌ایرانی  یکراست  بر پایه صورت یونانی واژه با صوت صفیری آغازین باشد.

بهشناخت دو سویه ایران و چین باستان (ساینو-ایرانیکا)

//////////////

زُمُرد

ارسطاطالیس گوید زبرجد و زمرد هر دو یک جنس بود و در معدن زر از مغرب خیزد و طبیعت وی سرد و خشک بود چون بیاشامند بوزن هشت جو از گزندگی جانوران زهردار ایمن باشند و خلاص یابند از سمهای کشنده و باید پیش از آنکه زهر عمل کند بیاشامند تا از مرگ خلاص یابند موی بریزاند و پوست رها نکند و ابن مولف گوید در کتاب احجار آورده‌اند که زمرد جوهری است شریف نفیس حجری معدنی بلون سبز شفاف با طراوت و معدن او در حدود مصر بود در شرقی بلاد صعید در زمین سودان میان رود نیل بود و زمرد انواع است بیرنگ و تمام‌رنگ و کم‌رنگ کم‌قیمت و بدترین اجناس زمرد را صابونی گویند و بتدریج و ترتیب بالا می‌رود تا بتمام‌رنگ رسد که آن را ذبابی خوانند و ریحانی گویند بعد از او سلقی و زنجاری و صیقلی و ظلمانی و اسی و اصم و کرانی و نیکوترین انواع زمرد ذبابی که مثل جناح مکس سبز و بغایت صاف و آبدار می‌باشد و آبش متموج رقصان و بلون در جمله اطراف شعاع می‌زند و ریحانی آنست که در طراوت و روشنی برنگ ریحان ماننده بود و سلقی آنکه برنگ به چغندر تازه می‌ماند و زنجاری بزنجار ماننده بود و صیقلی و آنکه مصقول بود و ظلمانی آنکه تیره‌رنگ بود و صابونی آنکه از نرمی در دست بصابون ماند و آسی آنکه مورد رنگ بود و کراتی آنکه برنگ برگ کرات بود و اصم سفیدی تیره که آن دون انواع زمرد بود و عزت و قیمت زمرد در هند بیشتر بود و ریحانی و ذبابی متاع بلاد فرنگ بود و زمرد بسوهان سوده شد و زود شکسته گردد و طاقت آتش ندارد و اگر از وی گردن‌بندی بسازند یا نگینی و بر خود نگاهدارند دفع صرع بکند چون پیش از آن زحمت نگاه دارند و چون بر کودکان خرد بیاویزند خاصه در زمانی که بزایند از صرع ایمن باشند و ابن ماسویه گوید نافع بود جهت خون رفتن و اسهال چون بیاشامند یا بیاویزند و مجهول گوید زبرجد چون حل کرده بیاشامند جذام را نافع بود و در خواص آورده‌اند که چون افعی نظر بزمرد اندازد و آب از چشم وی روانه گردد و آنکه گفته‌اند کور شود خلاف است و چون سحق کرده با ادویه جهت سعفه استعمال کنند بغایت نافع بود و ادمان نظر بدان کردن کندی چشم زایل کند

______________________________

صاحب مخزن الادویه می‌نویسد: بعضی از خواص که برای زمرد برشمرده‌اند از قبیل آب از چشم افعی فروریزاند یا او را کور کند اصلی ندارد

فرانسه ‌EMERAUDE انگلیسی ‌EMERALD

- زبرجد

نوعی از زمرد است و طبیعت آن سرد بود در دویم و خشک است در اول باصره را قوت دهد و دیگر منافع وی در زمرد گفته شود[25]

اختیارات بدیعی

//////////////

زُمُرُّد گونه‌ای بریل و از سنگ‌های گران‌بها است. این سنگ که از سیلیکات آلومینیوم و بریلیوم تشکیل شده در سنگهای پگماتیت یافت می‌شود.[۲]

واژهٔ زمرد عربی‌شدهٔ «اسماراگدوس» یونانی است.[۲] که خود گویا از واژه‌ای سانسکریت به معنی سبز گرفته شده.[۳] نام اصلی فارسی آن دوال یا دوبال است.[۴] از نظر ترکیب شیمیایی و کانی شناسی، زمرد با فرمول Be3Al2(SiO3)6 از بریلیوم، آلومینیوم و سیلیکات تشکیل شده است که به همراه آکوامارین آبی، مورگانیت صورتی، هلیودور طلایی و بریل با رنگ پریده سبز به خانواده بریل تعلق دارد. بریل خالص بی‌رنگ است. اضافه شدن مقادیر ناچیزی کروم و وانادیوم، رنگ سبز زیبای زمرد را پدید می‌آورد...

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D9%85%D8%B1%D8%AF

///////////

عربی زمرد:

الزُّمُـرُّد[2] نوع من معدن البريل والمكون من سيليكات البيريليوم والألومنيوم, يتم العثور عليه في مناجم بين الصخور الصلدة والرخام بخلاف معظم الأحجار الكريمة, لونه أخضر غامق عميق وشفاف, ويحتل المرتبة الثالثة من حيث الأهمية. يكتسب لونه الأخضر لوجود كميات ضئيلة من الكروم أو الحديد, يعتبر الزمرد من الأحجار الكريمة, وبالمقارنة بالأوزان يعتبر الأعلى قيمة بين الأحجار الكريمة, خاصة عندما يتخلله عروق من أملاح معدنية أخرى, ولأملاح البريل قساوة بين 8 و10 على مقياس موس لقساوة المواد.[3] تحتوي معظم بلورات الزُّمرُّد على قشور دقيقة يطلق عليها أحيانا اسم سُتُر. كما تحتوي على جسيمات دخيلة متعدّدة. إن أحجار الزُّمُرُّد الكاملة لنادرة جدا، وإذا وُجدت تكون أغلى من الماس. والزُّمُرُّد الأزرق أغلى من الزُّمُرَّد ذي اللون الأصفر.

////////////

به آذری زمزد:

Zümrüd (köhnə adı: smaraqd - lat. smaragdus sözündən (yun. σμάραγδος, smáragdos)) — 1-ci sinfə aid olan bahalı daş. Böyük saf tərkibə malik olan bu daş 5 karat ölçüsündə almazdan bahadır.

Ən böyük zümrüd yataqları Muso (Kolumbiya), Tranavaale (CAR) və Uralda (Rusiya) yerləşir.

///////////

به باسای اندونزی و جاوی زمرد:

Zamrud (Be3Al2SiO6) adalah batu permata atau batu mulia yang berwarna hijau sampai hijau tua. Zamrud termasuk mineral silikat beril (mengandung beryllium) dan warna hijaunya disebabkan oleh kelumit kromium. Adanya vanadium dan besi yang menyertai kelumit kromium akan menyebabkan ragam zona pada warna hijau tersebut. Kekerasan zamrud termasuk tinggi (7,5 dalam skala Mohs)

////////////

به عبری باغِکیت؟

בָּרֶקֶת היא אבן חן מהמעלה הראשונה, תצורה של המינרל בריל (Beryl) הצבועה ירוק כתוצאה מחדירת כרום וונדיום לתוך הגביש. ברקת קרויה גם אִזמרגד ואמרלד (Emerald), שמות שניתנו גם לגוון הירוק האופייני לברקת איכותית.

////////////

به سواحلی زُماریدی:

Zumaridi (kutoka neno la Kiajemi) ni kito adimu chenye rangi ya kijani kilichokoza na thamani kubwa. Inatumiwa kwa mapambo ya kila aina.

Kikemia ni umbo la fuwele la madini ya berili.

///////////

به ازبکی زُمراد:

Zumrad (yun. smaradgos) — mineral, bershintg toʻq yashil turi. Tarkibida oz miqdorda (2% cha) xrom oksidi boʻladi. Chiroyli tovlanishi, yaxshi jilo-lanishi, shaffofligi, kristall shaklining chiroyliligi bilan qimmatbaho toshlar ichida birinchi darajali hisoblanadi. 3. ning darz ketmagan shaf-fof, massasi 5 karatdan ortiq boʻlgan xili, shunga teng boʻlgan olmosdan qimmatroq turadi. 3. ning yirik konlari granitli pegmatitlarning magnezial slanetslar, amfibolitlar va zmeyeviklarga taʼsir etilishidan hosil boʻladi. Shuningdek, 3. kvarsdala shpatli tomirlarda va oʻzgargan slanets karbonatli jinslarda ham uchraydi. 3. ning konlari kam. Asosiy konlari Rossiya (Ural), JAR (Transvaal), Kolumbiya (Muso) da bor. 3. dan qimmatbaho taqinchoqlar va bezaklar tayyorlanadi. Sunʼiy 3. kvant mexanikasida ishlatiladi.[1]

///////////

به پشتو زمرد:

زمرد (په انگرېزيEmerald) د بريل یو ډول قیمتی ډبره ده چی د سیلیکات آلومینیوم او بریلیوم څخه جوړ شوي ده. د زمرد نوم د عربي څخه او Smaragd د يوناني ژبې څخه اخیستل شوي دي چی په پښتو کی زرغون معنی لري. زمرد په ځانگړي ډول په اتريش، روسیه، کلمبيا، مصر، برازیل، موزمبيق او افغانستان کی استخراج کېږي.

//////////

به سندی زمرد:

زمرد

سانچو:Infobox mineral هڪ سائي رنگ جو چمڪدار ۽ شفاف پٿر جيڪو نگيني کان علاوه دوائن ۾ به استعمال ٿيندو آهي۔ افغانستان ، ڪشمير ، پاڪستان ، هندستان ، ۽ ، آسٽريليا ، ۽ آفريڪا ۾ ملندو آهي ۔ دوا جي طور تي دل، مافي ۽ دماغ کي طاقت ڏيڻ لاء خاص طور تي فائديمند آهي۔

////////////////

به تاجیکی:

Зумуррад (юнонӣ: σμάραγδος, smáragdos) навъи санги қиматбаҳои сабзранг, ки аз он нигини ангуштарин, гӯшвора ва ғ. месозанд; фарши зумуррад маҷ. сабзазор.[1]

///////////

به ترکی استانبولی زمرت:

Zümrüt (Be₃Al₂SiO₆) beril mineralinin bir türü. Yeşil renkli, saydam değerli bir taş.Berilin Mohs skalasında sertliği yedi veya yedi buçuktur..

/////////////

به اردو زمرد:

زمرد

آزاد دائرۃ المعارف، ویکیپیڈیا سے

Emerald

Emerald crystal from Muzo, Colombia

General

Category     Beryl variety

Chemical formula  Beryllium aluminium silicate with chromium, Be3Al2(SiO3)6::Cr

Identification

Color Green

Crystal habit          Hexagonal Crystals

Crystal system       Hexagonal

Cleavage      Poor Basal Cleavage (Seldom Visible)

Fracture      Conchoidal

Mohs scale hardness       7.5 - 8.0

Luster          Vitreous

Streak         White

Specific gravity      2.70 - 2.78

Refractive index    1.576 - 1.582

Pleochroism Distinct, Blue-Green/Yellow-Green

ایک سبز رنگ کا چمک دار اور شفاف پتھر جو نگینے کے علاوہ ادویات میں بھی استعمال ہوتا ہے۔ افغانستان ، کشمیر ، پاکستان ، ہندوستان ، کینیڈا ، آسٹریلیا ، اور افریقا میں پایا جاتا ہے ۔ دوا کے طور پر تقویتِ قلب و معدہ و دماغ کے لیے خاص طور پر مفید ہے۔ ماہرین اسے سلیکا کی بدلی ہوئی شکل بتاتے ہیں۔

/////////////

به اویغوری: ياقۇت رەڭلىك بولسا مىنېرال

---

* در بخشهای نخستین کتاب که به فارسی برگردان  نشده است.

1. Pei ši, Ch. 97, pp. 7b, 12; Čou šu, Ch. 50, p. 6; Sui šu, Ch. 83, p. 7b., Wei šu, Ch. 102, pp. 5a, 9b.

2. T‛an šu, Ch. 221B, p. 2b.

3. T‛an šu, Ch. 221A, p. 10b.

4. Kiu T‛an šu, Ch. 198, p. 11b; T‛an šu, Ch. 221B, p. 7b.

5. T‛an šu, Ch. 216A, p. 1b (اما در  Kiu T‛an šuنیامده است).

6. Sin Wu Tai ši, Ch. 74, p. 4b.

7. Ch.6, p. 5b.

8 . همان‌طور كه گرتس (Geerts, Produits de la nature japonaise et chinoise, p. 481) به درستی گفته شاید ma kia ču (در ژاپنی، bakašu) تنها همارشی باشد زمرد را. همچنین در (Ch. 8, p. 17b) Pen ts‛ao kan mu این دو کالا متمایز از هم دانسته شده اند و    tien-tse همان     pi  و ma kia ču همان ts‛ui   شمرده شده است.

1. T‛an šu, Ch. 222A, p. 2.

2. Man šu, p. 48.

3. T‛ai p‛in hwan yü ki, ch. 78, p. 9b.

4. Min hwan tsa lu, ch.B, p.4; Wei lio, Ch. 5, p. 3; Tu yan tsa pien, Ch. A, pp. 3, 8; Ch. c, pp. 5, 9b, 14b.

5. پیشنام رسمی یك تائو‌ـ ‌تایی (Tao-t‛ai).

6. Ch. 3, p. 15b.

7. Ch. 5, p. 46b.

1. Yüan ši, Ch. 24, p. 2b.

2. Ibid., Ch. 21, p. 7b.

3. De lapidibus, 42.

4. H. O. Lenz, Mineralogie der Griechen und Römer, p. 20.

1. Fan yi min yi tsi, ch. 8, p. 14b.

2. Ch. 7, p. 5b; Wu li siao ši, Ch. 7, p. 14 نویسنده این كتاب مطالبی را که در کتاب  دوره یوان آمده درست دانسته و افزوده  است  tsu-mu-lü كه در روزگار وی کار می برند صورت درست  این نام نیست. علتش تغییری است كه از ریشه‌شناسی عامیانه برخاسته است: نویسه lü (’’سبز‘‘) اشاره به رنگ سبز این سنگ دارد، كه نام رایجش lü pao ši      (’’سنگ گرانبهای  سبز‘‘) است؛ نك: Geerts, Produits, p. 481

3. Ch. 22, p. 66.

4. C. Fossey, Etudes assyriennes (Journal asiatiques, 1917, I , p. 473).

5. نک: T‛oung Pao, 1916, p. 465.  ماس‌ ـ ‌آرنولتMuss-Arnolt, Transactions Am. Phil. Assoc., Vol. XXIII, 1892, p. ) (139 بنادرست  می‌گوید هر دو واژه سامی و یونانی مستقلاً از سنسكریت گرفته شده‌اند. در تلاش به منظور یافتن خاستگاه وام‌ واژه‌ها، پیش ازهر چیز باید تاریخچه خود آن چیزها روشن شود.

6. این را در American Anthropologist, 1916, p. 589 گفته‌ام. وان تا ـ یوان (Wan Ta-yüan) در سال 1349 در ‏Tao i či lio از tien-tse به عنوان یكی از محصولات پان‌ ‌ـ ‌تا ‌ـ ‌لی (Pan-ta-li) نام برده است (Rockhill, T‛oung Pao, 1915, p. 464).

7. Essays on the Chinese Language, p. 352.