Khollan Vafa : اخوان صفا: قُرطُم، عصفر گل رنگ، کافیشه، کاجیره، خسکدانه، فنیفس، حریعا، کاکیان، بهرمان، کسنبه، احریض، خوبع، خسق...

قرطم . [ ق ِ طِ/ ق ُ طُ ] (معرب ، اِ) عصفر و تخم عصفر برای مسلح بلغم لزج و قولنج قوی الاثر وریختن آب گرم آن را بر شیر تازه درحال منجمد گرداندو شستن بدن و سر به مغز آن شپش را بکشد و رنگ بدن را نیکو و جلد را نرم کند و مغز آن باهی است و احتقان بدان نافع است بلغم را. (منتهی الارب ). دانه است چون کتان . (انساب سمعانی ). مغز کاچیره . یسهل بلغماً و مراراً. الشربة من لبّه اربعة دراهم و هو مقیی ٔ حارّ فی الاولی یابس فی الثانیة. از گیاهان تیره ٔ مرکبان است که گلهای آن تشکیل دیهیم های بزرگ در بالای ساقه میدهد. گلبرگهای آن نارنجی رنگ است و آنها را بنام گل رنگ در رنگرزی به کار میبرند. دانه های آن را کافشه و کاجیره می نامند. رجوع به گیاه شناسی گل گلاب ص 261 شود.

///////////////

قُرطُم‌. حب العصفر است بپارسی خسکدانه گویند و بیونانی فنیفس گویند طبیعت وی گرم بود در دویم شکم نرم دارد و اگر پنج درم از وی کوفته در شیر بمالند و بیاشامند مسهل خلطهای سوخته غلیظ باشد و باه را زیاده کند چون با شیر یا با عسل یا با انجیر خلط کنند و ابن ماسویه گوید آواز را نیکو بود و مسهل کیموسات غلیظ بود و همو گوید بلغم را مسهل بود و شربتی از وی ده درم تا بیست درم بود بعد از آنکه کوفته باشند و در نیم رطل آب بجوشانند و در دست بمالند و صافی کنند و ده درم شکر سرخ با وی خلط کنند و بیاشامند و ابو صلت گوید همچنین سودمند بود استسقای لحمی را و ابن سرابیون گوید شربتی از وی مقشر پنج مثقال با اندکی نمک هند بود جهت مسهل بلغم و ماء الجین که به مغز وی بسته باشند چون بیاشامند با افتیمون مالیخولیا و جذام را نافع بود و چون مغز خیارچنبر در آن بمالند تب بلغمی را نافع بود و باید که شیر دو رطل بود خسکدانه کوفته بیست درم در وی بمالند بعد از آن ببندد تا پنیر گردد و آب آن بگیرند و استعمال کنند و گویند بدل آن حبة الخضرا است

______________________________

صاحب مخزن الادویه می‌نویسد: قرطم بضم قاف و سکون را و ضم طا و میم و بکسر قاف و را و بکسر هر دو آمده لغت عربی است و آن را حب العصفر و بزر الاحریص و بفارسی خسکدانه و تخم کافشه و بگیلانی تخم کاجره و تخم کازیره و بهندی کر و کسبنه کابیچ نیز و بسریانی کشتی و برومی قنطادرس و بیونانی اطرقطوس و دیسقوریدوس فنیفس نامیده و بری آن را با دسومت و چون کهنه شود پوست آن میل سیاهی زند و مغز آن به زردی پس سیاهی و لزوجت ...

صاحب تحفه می‌نویسد: قرطم بستانی او را تخم کافشه و خسکدانه نامند و در گیلان تخم کاجیره و گویند آن تخم احریض است

لاتین‌CARTHAMI TINCTORII SEMINA فرانسه‌SEMENCES DE SAFRAN BATARA انگلیسی‌BATTARD SAFERONSEEDS

ابو ریحان در صیدنه می‌نویسد: قرطم را بسریانی حریعا گویند و بعضی از پارسیان کاکیان گویند تخم اصغر را معرب احریضه گویند و قرطم هندی تخم نیل را گویند و قرطم دشتی را اظرقطولس گویند.

اختیارات بدیعی، ص: 345

////////////////

عصفر. [ ع ُ ف ُ ] (ع اِ) گیاهی است که گوشت درشت را زرد و نرم سازد، و تخم آن را قرطم نامند. (منتهی الارب ). نباتی است که گوشت رانرم میکند، و آن را بهرمان نیز نامند و تخم آن قرطم است . (از اقرب الموارد). گل کاجیره که به هندی کسنبه گویند، و جامه ای که به رنگ آن سرخ شود، آن را معصفر گویند. (غیاث اللغات ) (آنندراج ). به پارسی خسق خوانند و به اصفهانی گل کاویشه ، و رنگ زعفران نیز گویند، گل کاجیره هم خوانند و آن دو نوع است ، بری و بستانی ، و طبیعت بستانی گرم است در اول و خشک در دوم ، و بری گرم و خشک بود در سوم . (از اختیارات بدیعی ). آن را به لغت تازی احریض و خوبع نیز گویند. (از تذکره ٔ ضریر انطاکی ). شکوفه ای است . (نزهةالقلوب ). احریض است .(تحفه ٔ حکیم مؤمن ). گیاهی است یک ساله یا دوساله ازتیره ٔ مرکبان که دارای ساقه ای به ارتفاع 50 سانتیمتر است . منشاء اولیه ٔ این گیاه را عربستان ذکر کرده اند ولی امروزه در نقاط دیگر نیز کشت میشود. برگهای این گیاه نرم و دندانه دار و پوشیده از تیغهای ظریف و نازک است . در سطح پهنک آن (مخصوصاً سطح تحتانی پهنک ) رگبرگهای برجسته مشاهده میشود. گلهایش منفرد و شامل برگه های خاردار در پائین کاسه و گلهای لوله ای به رنگ زرد یا ارغوانی بر روی نهنج است . میوه اش فندقه و دارای دسته ٔ تار نازک در قسمت انتهائی است . از گلبرگهای این گیاه ماده ای به رنگ زرد زیبا و محلول در آب و ماده ٔ دیگری به رنگ قرمز بنام کارتامین که آن نیز درآب محلول است به دست آورده اند. دانه ٔ این گیاه که به کافشه موسوم است شامل 30 تا 37 درصد از مواد پروتیدی و 45 تا 46 درصد از مواد چربی است که پس از تصفیه می تواند مورد مصرف قرار گیرد. گل و مخصوصاً دانه های آن دارای اثر مسهلی است که به صورت جوشانده 12 تا 24 در هزار مصرف می شود. از دانه های این گیاه روغنی استخراج می کنند که دارای اثر مسهلی است و سابقاً بصورت مالیدن بر روی عضو در روماتیسم و فلج مورد استفاده قرار می گرفت . این گیاه در اکثر نقاط جنوبی اروپا و مناطق بحرالرومی و آسیای صغیر و شمال افریقا و ایران میروید (در خراسان و تبریز و تفرش فراوان است ). توضیح اینکه دانه ٔ این گیاه را خسک دانه و حب العصفر نیز نامند و آن بعنوان مسهل در طب قدیم مصرف میشده است و در بازار بنام تخم کاجیره نیز عرضه میشود. و ماده ٔ رنگین که از گلبرگهای این گیاه استخراج میشود بنام زردج و ماءالعصفر مشهور است . (فرهنگ فارسی معین : کاجیره ). احریض . اصبور. اصفور. اطرقطوس . بهرام . بهرامن . بهرامة. بهرم . بهرمان . پالان زعفران . تاقالا. ترباض . خریع. خسک . خسک دانه . زرد. زردج . زردک . زرده . زعفران کاذب . سکری . فنیفس . قرطم . قنطادوس . کابیج . کاجره . کاجیر. کاچره . کاچوره . کاچیره . کازیره . کاژیره . کاغاله . کافشه . کافیشه . کرکم . گل رنگ . گل زردک . گل قرطم . گل کاغاله . مریق . نقده . و رجوع به کاجیره و قرطم شود.
- عصفر بری ؛ نوع بادآورد آن است . (از فهرست مخزن الادویة و تحفه ٔ حکیم مؤمن ).خلاف بلخی . بهرامج البر. رنف . (الجماهر بیرونی ). یکی از گونه های کاجیره است که بطور خودرو در مزارع میروید و برگهایش دارای کرک میباشد. زعفران بیابانی . قرطم بری . کاجیره ٔ صحرایی . (فرهنگ فارسی معین ).
|| رنگ سرخ . (منتهی الارب ) (فرهنگ فارسی معین ). رنگی است . (از اقرب الموارد)

////////////

گلرنگ

اشاره

به فارسی گیاه را «گلرنگ» و تخم آن را «تخم کافشه»، «خسک‌دانه» و در گیلان «تخم کاجره» و «تخم کازیره» می‌گویند. در کتب طب سنتی با نامهای عربی آن «قرطم»، «عصفر»، «احریض» و تخم آن را «حب العصفر» و «بذر الاحریض» نام می‌برند. به فرانسوی‌Carthame des teinturiers وSafran batard و به انگلیسی‌Safflower وBastard saffron گفته می‌شود. گیاهی است از خانواده‌Compositae تیره فرعی‌Tubuliflorae ، نام علمی آن‌Carthamus tinctorius L . می‌باشد.

مشخصات

گیاهی است یکساله، ارتفاع آن در حدود 65/ 0 متر کمی خاردار و منظره کلی آن بخصوص گلهایش شباهت با خارخسک دارد. برگهای آن بدون دمبرگ پهن و موجدار با دندانه‌های منتهی به خارهای ظریف است. رگبرگها در سطح زیرین برگ برجسته و نمایان می‌باشد. گلهای آن منفرد در یک طبق کوچک لوله‌ای و زردرنگ مایل به قرمز در انتهای شاخه گلدار ظاهر می‌شود. میوه آن فندقه سفیدرنگ که در قسمت بالای آن دسته‌ای تار نازک وجود دارد.

گلرنگ، بومی مشرق زمین است و از نواحی عربستان برخاسته و پس از آن به سایر مناطق دنیا منتشر شده است و امروزه در اغلب کشورها کاشته می‌شود و از نظر مصارف روغن آن و ماده رنگی گلهای آن مورد توجه است. تکثیر گلرنگ از طریق

معارف گیاهی، ج‌2، ص: 407

کاشت دانه آن صورت می‌گیرد. دانه آن را برای اینکه در جوانه زدن آن تسریع شود، قبل از کاشت 24 ساعت در آب می‌خیسانند و معمولا در ارقام مختلفه گلرنگ پس از 5- 4 ماه گیاه قابل بهره‌برداری می‌شود. این گیاه در خراسان، تفرش، تبریز و برخی مناطق دیگر می‌روید.

ترکیبات شیمیایی

از نظر ترکیبات شیمیایی در گلهای گلرنگ دو ماده رنگی وجود دارد یکی ماده رنگی زرد که در آب حل می‌شود و با طریق ساده شستن می‌توان ماده رنگی زرد آن را به دست آورد. ماده دیگر ماده‌ای است قرمز رنگ به نام کارتامین 655] که در آب غیر محلول است و در محلولهای قلیایی ضعیف حل می‌شود، در الکل کم حل می‌شود و در اتر خیلی کمتر حل می‌شود. در میوه این گیاه در حدود 30 درصد پروتئین و مقداری چربی ثابت خوراکی وجود دارد. مقدار چربی برحسب ارقام مختلف متفاوت است و بین 30- 20 درصد فرق می‌کند و از این جهت گلرنگ از دانه‌های روغنی نیز محسوب می‌شود.

بررسی‌های دیگری نشان می‌دهد که در گلهای گلرنگ ماده رنگی زرد به نام سافلاوریلو[656]، کارتامین و ایزوکارتامین 657] وجود دارد [چونگ یائوچی . طبق نظر [روا*] در آن چربی ثابتی وجود دارد که شامل لینولئیک اسید، اولئیک اسید، استآریک اسید، پالمیتیک اسید، لینولنیک اسید و در آخر دو ماده رنگی به نامهای کارتامین و کارتامیک اسید[658] می‌باشد.

در میوه آن یک نوع انزیم شبیه رنت 659] و ماده رنگی خاص گلرنگ [موزیگ و شرام یافت می‌شود. در دانه‌های آن روغن ثابتی وجود دارد که عمدتا شامل لینولئیک اسید و یک گلیسرید [کاریونه و کیمورا*] است و در تجزیه دیگری وجود میریستی‌نیک اسید، آراشیدیک اسید، لیگنوسریک اسید و لینولئیک اسید در آن تأیید شده است M .P .E .SE .A[ .

معارف گیاهی، ج‌2، ص: 408

خواص- کاربرد

از گلهای گلرنگ برای رنگین کردن غذا به جای زعفران استفاده می‌شود و از روغن دانه آن نیز به عنوان روغن نباتی مایع کم‌ضرر خیلی استقبال می‌شود. در تمام مناطق شرقی آسیا از چین تا هندوستان و نواحی جنوب شرقی آسیا از گلهای گلرنگ به عنوان داروی محرک، مسکن و مسهل و معرق از جوشانده 20 گرم گل در هزار گرم آب و یا به‌طور خیساندن در آب نیم‌گرم استفاده می‌شود [روا*]. به علاوه برای آن خاصیت قاعده‌آور و ضد ورم و تحلیل‌برنده تومور قایل هستند [استوارت .

در چین معمول است از اواخر فروردین تا خردادماه که گلرنگ در دوران ظهور گل می‌باشد، همین‌که گلها باز شدند و رنگ گلبرگها از نارنجی به قرمز تبدیل شد، گلبرگها چیده می‌شود و این کار با احتیاط و دقت انجام می‌گیرد که به تخمدان گل که به میوه تبدیل می‌شود صدمه‌ای نرسد. گلبرگهای چیده‌شده را در آفتاب و یا در سایه خشک می‌کنند. خوردن گلبرگها گرم‌کننده است و برای تسریع جریان گردش خون کمک می‌کند و برای زنهایی که عادت ماهیانه آنها بدون دلیل قطع شده و یا زنهایی که جنین مرده در رحم دارند و یا در مورد آنهایی که ترشحات رحمی بعد از زایمان آنها ادامه دارد و همچنین برای بیمارانی که خون قی می‌کنند تجویز می‌شود. در هند و چین از گلهای گلرنگ به عنوان تونیک و برای مداوای فلج و عادت ماهیانه دردناک استفاده می‌شود [کرووست- پتلو**]. دانه‌های گلرنگ ملین و مسهل است و برای استسقا و اغما و فلجهای ناگهانی حاصله از خونریزی مغزی یا آپوپلکسی 660] به کار می‌رود [استوارت .

از گلهای خشک آن برای معالجه یرقان و از آب خیس‌کرده گلها برای شست‌وشوی چشم استفاده می‌شود [دیگانگ‌کو].

قرطم یا تخم گلرنگ از نظر طبیعت طبق نظر حکمای طب سنتی ایرانی گرم و خشک است و دارای خاصیت مسهلی است. از نظر خواص معتقدند که ترکیبات مغذی آن خیلی کم است و مسهل است و بلغم رقیق و اخلاط سوخته را خارج می‌کند و بادها را تحلیل می‌برد. اگر 20 گرم از تخم گلرنگ را گرفته کوبیده و شیره آن را بگیرند و با شکر سرخ و یا عسل بخورند و یا 40 گرم آن را بکوبند و در 250 گرم آب بجوشانند و بمالند و صاف کرده و 40 گرم شکر سرخ در آن بریزند و بخورند،

معارف گیاهی، ج‌2، ص: 409

شاخه گلرنگ

به عنوان مسهل خوب عمل می‌کند. اگر شیره تخم گلرنگ را گرفته با آبی که در آن انجیر خیسانده باشند، مخلوط و با شکر و یا عسل بخورند سینه را پاک می‌کند و آواز را صاف می‌کند و برای اکثر بیماری‌های سینه‌ای سرد مفید است. مقوی نیروی جنسی و زیادکننده اسپرم و درخشان‌کننده رنگ رخسار است، بادها و نفخ را تحلیل می‌برد.

و اگر آن را داخل آش ماش یا آش نخود کرده بخورند برای اعتدال اخلاط مفید است و مسهل بلغم خام و مواد سوخته می‌باشد. اگر 40 گرم شیره آن را با قند و یا شکر سرخ و یا عسل بخورند برای استسقای عمومی یا خیز عمومی بدن مفید است و اگر کمی نمک هندی نیز در آن بریزند اثرش در ازدیاد ترشح ادرار بیشتر است (نمک هندی که در بازار به همین نام عرضه می‌شود، در هندوستان از خاکستر برگ تعدادی از گیاهان نظیر کهار، ترب، توتون، موز، نخود و ... می‌گیرد مقدار خوراک آن 6- 5 گرم است). خوردن شیره تخم گلرنگ که فلوس خیار شنبر در آن حل شده باشد برای کاهش تب بلغمی بسیار مؤثر است. این دارو منضج یعنی اعتدال‌دهنده اخلاط است و اخلاط منجمد را می‌گدازد و اخلاط رقیق را غلیظ می‌کند. به همین دلیل این دارو را نباید بعد از شیر گاو یا گوسفند خورد زیرا آن را منجمد و منعقد می‌سازد و برای معده

معارف گیاهی، ج‌2، ص: 410

مضر است و از این نظر باید با انیسون و شیرینی خورده شود. مقدار خوراک تخم گلرنگ 40- 20 گرم و اسراف در خوردن آن مضر است و باید کمتر از مقدار معینه برای خوراک خورده شود. جانشین آن از نظر خواص حبة الخضرا یا میوه درخت بطم است که شرح خواص آن در بخش خاصی در جلدهای دیگر این کتاب خواهد آمد.

تخم گلرنگ را در شیر مخلوط می‌نمایند و می‌خورند. معمولا در هر 500 گرم شیر 40 گرم تخم گلرنگ مقشر داخل می‌کنند و نصف آن را می‌خورند تا عمل کند.

روغن تخم گلرنگ از نظر خواص شبیه روغن گزنه است و کمی ضعیف‌تر از آن و همان‌طور شیر را منعقد می‌کند و به اصطلاح می‌برد. و آب آن را جدا می‌سازد و روغن نوع اهلی تابستانی آن مسهل خوبی است.

معارف گیاهی، ج‌2، ص: 411

//////////////

کاجیره . [ رَ / رِ ] (اِ) کاچیره . کاژیره . کافشه . رجوع به کافشه شود. گل رنگ . بَهرَم . بهرمان . کاغاله . گل کاغاله . عُصفر معصفر. کاکیان . خسق . خسک . دانه ای باشد سفید که از آن روغن کشند و به عربی آن دانه را احریض و گل آن را معصفر گویند و بعضی گویند احریض گل کاجیره است . (برهان ). به فارسی قرطم است . (فهرست مخزن الادویه ). اسم فارسی احریض است ، لغت دیلمی است و کافشه فارسی آن است و گل آن معروف است و به صفات مفیده موصوف است . (آنندراج ) (انجمن آرای ناصری ). قرطم که گلهای آن تشکل دیهیم های بزرگ در بالای ساقه میدهد گلبرگهای آن نارنجی رنگ و آنها را به نام گل رنگ در رنگرزی بکار میبرند دانه های آن را کافشه و کاجیره مینامند. (گیاه شناسی گل گلاب ص261). تخم گل زردی است شبیه به زعفران ، در معالجه های زنانه ضماد و مرهم از آن سازند.

//////////

گلرنگ یا کاجیره یا کاغاله که در بعضی از استان‌های جنوبی مانند کرمان گل خشت نیز نامیده می‌شود^{[نیازمند
منبع]} (نام علمی:Carthamus tinctorius) بومی عربستان است و در حال حاضر در بیشتر نقاط دنیا کشت می‌شود. گیاهی است یکساله که ارتفاع آن به حدود ۶۰ سانتیمتر می‌رسد. برگ‌های آن پهن، دندانه دار و بدون دمبرگ می‌باشد. رگبرگ‌ها در قسمت زیرین برگ کاملاً نمایان است. گلهای آن منفرد، لوله‌ای و به رنگ زرد مایل به قرمز است که در انتهای ساقه ظاهر می‌شود. میوه آن سفید و به صورت فندقه بوده که انتهائی آن دارای دسته‌ای تار نازک است.

محتویات

[نمایش]

ترکیبات شیمیایی[ویرایش]

گل‌های لوله‌ای این گیاه دارای ماده‌ای قرمز رنگ به نام کارتامین (به انگلیسی: Carthamine) می‌باشد که در آب به مقدار کم حل می‌شود ولی در الکل محلول است. کارتامین به علت رنگ زیبایی که دارد در رنگرزی به کار می‌رود. ماده زرد رنگی نیز در گل این گیاه وجود دارد که سفلاوریلو safflower yellow خوانده می‌شود.

میوه گلرنگ دارای پروتئین و حدود ۶۰٪ روغن است که اگر به طریقه فشار سرد به دست آید روغن خوبی برای تغذیه‌است. این روغن حدود ۷٪ اسیدهای چرب اشباع شده، ۲۰٪ اسید اولئیک، ۶۵ ٪ اسید لینولئیک و ۵٪ اسید لینولنیک دارد.

این روغن دارای چربی‌های اشباع‌نشده فراوان است. کسانی که چربی خون بالایی دارند در آشپزی از این روغن استفاده می‌کنند.

گل‌های این گیاه را برای رنگین کردن خوراکی‌ها بویژه کلوچه (ایشلی کوکه) بکار می‌برند.

صورت دارویی[ویرایش]

جوشانده: مقدار ۲۰ گرم گل و میوه این گیاه را در یک لیتر آب جوش ریخته و بگذارید به آرامی بجوشد تا حجم آن به سوم حجم اولیه برسد. سپس آن را صاف کنید. مقدار آن یک فنجان سه بار در روز است. این جوشانده اثر مسلهی دارد.
روغن: روغن گلرنگ (به انگلیسی: safflower oil) را می‌توان از فروشگاه‌های غذای سالم (به انگلیسی: Health food) خریداری کرد.

خواص طبی[ویرایش]

گلرنگ از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است.

خاصیت مسهلی دارد.
مسکن است.
تنظیم کنندهٔ پریود است.
بلغم را خارج می‌سازد.
تقویت کنندهٔ اعصاب است.
برای رفع درد آرتروز و رماتیسم، محل‌های درد را با روغن گلرنگ ماساژ دهید.
استفاده از روغن گلرنگ در غذاها، کلسترول را پایین می‌آورد.
در برطرف کردن تصلب شرائین مفید است.
تقویت کنندهٔ عمومی بدن است.
دردها و ناراحتی‌های قبل از عادت ماهانه را برطرف می‌کند.
داروی مفیدی برای رفع فلج‌های ناگهانی است که بر اثر سکته پیش می‌آید.
مقوی نیروی جنسی و زیاد کنندهٔ اسپرم است.
آب آوردگی را بر طرف می‌کند.
خلط آور است و در برطرف کردن بیماری‌های ریوی مانند ذات الریه مؤثر است.
برای معالجهٔ یرقان مفید می‌باشد.
استفراق خونی را مدارا می‌کند.
از گلهای آن می‌توان به جای زعفران برای رنگین کردن برنج استفاده کرد.
خاصیت ضد تورمی دارد.
معرق است.

مقایسه با دیگر روغن‌ها[ویرایش]

روغن‌های گیاهی
نوع	اسید چرب اشباع شده^[۲]	اسیدهای چرب اشباع نشده منو^[۲]	اسید اشباع شده چندگانه			اسید اولئیک (ω-۹)	نقطه دود
نوع	اسید چرب اشباع شده^[۲]	اسیدهای چرب اشباع نشده منو^[۲]	کل چندگانه^[۲]	linolenic acid (ω-۳)	اسید لینولئیک (ω-۶)	اسید اولئیک (ω-۹)	نقطه دود
غیر هیدروژنه کردن
کانولا (کلزا)	۷٫۳۶۵	۶۳٫۲۷۶	۲۸٫۱۴۲	۹-۱۱	۱۹-۲۱	—	۴۰۰ درجه فارنهایت (۲۰۴ درجه سلسیوس)^[۳]
روغن نارگیل	۹۱٫۰۰	۶٫۰۰۰	۳٫۰۰۰	—	۲	۶	۳۵۰ درجه فارنهایت (۱۷۷ درجه سلسیوس)^[۳]
روغن ذرت	۱۲٫۹۴۸	۲۷٫۵۷۶	۵۴٫۶۷۷	۱	۵۸	۲۸	۴۵۰ درجه فارنهایت (۲۳۲ درجه سلسیوس)^[۴]
روغن پنبه‌دانه	۲۵٫۹۰۰	۱۷٫۸۰۰	۵۱٫۹۰۰	۱	۵۴	۱۹	۴۲۰ درجه فارنهایت (۲۱۶ درجه سلسیوس)^[۴]
روغن بزرک^[۵]	۶–۹	۱۰–۲۲	۶۸–۸۹	۵۶–۷۱	۱۲–۱۸	۱۰–۲۲	۲۲۵ درجه فارنهایت (۱۰۷ درجه سلسیوس)
روغن زیتون	۱۴٫۰۰	۷۲٫۰۰	۱۴٫۰۰	<1 .="" span="">۵	۹–۲۰	—	۳۸۰ درجه فارنهایت (۱۹۳ درجه سلسیوس)^[۳]
روغن نخل	۴۹٫۳۰۰	۳۷٫۰۰۰	۹٫۳۰۰	—	۱۰	۴۰	۴۵۵ درجه فارنهایت (۲۳۵ درجه سلسیوس)^[۶]
روغن بادام زمینی	۱۶٫۹۰۰	۴۶٫۲۰۰	۳۲٫۰۰۰	—	۳۲	۴۸	۴۳۷ درجه فارنهایت (۲۲۵ درجه سلسیوس)^[۴]
روغن گلرنگ (>۷۰% اسید لینولئیک)	۸٫۰۰	۱۵٫۰۰	۷۵٫۰۰	—	—	—	۴۱۰ درجه فارنهایت (۲۱۰ درجه سلسیوس)^[۳]
گلرنگ (اولیک بالا)	۷٫۵۴۱	۷۵٫۲۲۱	۱۲٫۸۲۰	—	—	—	۴۱۰ درجه فارنهایت (۲۱۰ درجه سلسیوس)^[۳]
روغن سویا	۱۵٫۶۵۰	۲۲٫۷۸۳	۵۷٫۷۴۰	۷	۵۰	۲۴	۴۶۰ درجه فارنهایت (۲۳۸ درجه سلسیوس)^[۴]
روغن آفتابگردان (>۶۰% اسید لینولئیک)	۱۰٫۱۰۰	۴۵٫۴۰۰	۴۰٫۱۰۰	۰٫۲۰۰	۳۹٫۸۰۰	۴۵٫۳۰۰	۴۴۰ درجه فارنهایت (۲۲۷ درجه سلسیوس)^[۴]
روغن آفتابگردان (اولیک بالا)	۹٫۸۵۹	۸۳٫۶۸۹	۳٫۷۹۸	—	—	—	۴۴۰ درجه فارنهایت (۲۲۷ درجه سلسیوس)^[۴]
هیدروژنه کردن کامل
روغن پنبه‌دانه	۹۳٫۶۰۰	۱٫۵۲۹	.۵۸۷		.۲۸۷^[۲]
روغن نخل	۴۷٫۵۰۰	۴۰٫۶۰۰	۷٫۵۰۰
روغن سویا (هیدروژنه)	۲۱٫۱۰۰	۷۳٫۷۰۰	.۴۰۰	.۰۹۶^[۲]
عددها بر پایه (%) وزن کلی چربی است.

مضرات گلرنگ[ویرایش]

روغن و گل گلرنگ اگر به مقدار گفته شده مصرف شود به هیچ وجه عوارضی ندارد.

اصلاح گلرنگ[ویرایش]

منابع[ویرایش]

پرش به بالا↑ http://www.tropicos.org/Name/2700365
↑ ^{پرش به بالا به:۲٫۰} ^۲٫۱ ^۲٫۲ ^۲٫۳ ^۲٫۴ "Nutrient database, Release 24". United States Department of Agriculture. All values in this column are from the USDA Nutrient database unless otherwise cited.
↑ ^{پرش به بالا به:۳٫۰} ^۳٫۱ ^۳٫۲ ^۳٫۳ ^۳٫۴ Katragadda, H. R.; Fullana, A. S.; Sidhu, S.; Carbonell-Barrachina, Á. A. (2010). "Emissions of volatile aldehydes from heated cooking oils". Food Chemistry 120: 59. doi:10.1016/j.foodchem.2009.09.070. ویرایش
↑ ^{پرش به بالا به:۴٫۰} ^۴٫۱ ^۴٫۲ ^۴٫۳ ^۴٫۴ ^۴٫۵ Wolke, Robert L. (May 16, 2007). "Where There's Smoke, There's a Fryer". The Washington Post. Retrieved March 5, 2011.
پرش به بالا↑ Fatty acid composition of important plant and animal fats and oils (German) 21 December 2011, Hans-Jochen Fiebig, Münster
پرش به بالا↑ Scheda tecnica dell'olio di palma bifrazionato PO 64 (ایتالیایی)

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔگلرنگ موجود است.

کتاب یکصد گیاه معجزه گر /جلد دوم / نوشتهٔ دکتر سهراب خوش بین

////////////////
العُصْفُر أو الجُرْجُوم ^[2] (بالإنجليزية: Safflower) هو زهرة القرطم المصبوغ هو نبات من الفصيلة النجمية.

يستعمل لصبغ الأكل وله فوائد طبية. الجزء المستعمل من النبات هو أمتعة أزهار العصفر. يكون لون العصفر أصفر أو أحمر وحسب نوع الزهرة.يتراوح طول النبتة ما بين 30 إلى 150 سنتيمتر(12 إلى 59 إنش)

محتويات

[أظهر]

الاستعمالات الطبية[عدل]

العصفر مادة ملينة ومدرة للبول. وكان شاي العصفر يعطى للأطفال والكبار في الحمى والحصبة والطفح الجلدي. وتوضع عجينته من الدقيق لعلاج الدمامل. وتتناول الزهور كسفوف أو خليط مع زيت الزيتون لعلاج الشريان التاجي والجلطات ومشاكل العادة الشهرية ونزول الطمث واليرقان وآلامالبطن بعد الولادة. ويعالج الكدمات وآلام الجلد والتهابه والجروح وآلام المفاصل وتيبسها.ويقلل تجلط الدم. يستخرج من العصفر صبغات تستعمل في إنتاج مواد التجميل. كذلك تستخدم بذور العصفر لإنتاج الزيت في الوقت الحاضر.

العصفر

الموطن الأصلي[عدل]

تصنف الأصناف المزروعة في العالم تحت الأجناس التالية ذات المنشأ المختلف والتي قسمت حسب عدد الصبغيات لهذه الأجناس والتي تتوزع جغرافياً بدءً من الشرق الأقصى ( الصين – اليابان – كوريا بالإضافة الهند والباكستان وبلجيكا ) ومنطقة الشرق الأوسط وشمال أفريقيا وتركيا وأوروبا وسوريابالإضافة إلى روسيا وإثيوبيا

الأهمية الإقتصادية[عدل]

يعتبر العصفر من المحاصيل الشتوية وهو ثنائي أو ثلاثي الغرض ، حيث يستفاد من زراعته لتأمين المواد التالية:-

1.الزيت[عدل]

يعتبر زيت العصفر من الزيوت القابلة للاستهلاك البشري وتتراوح نسبة الزيت في بذوره بين 25-40 في المئة حسب الصنف وموعد الزراعة وهو من الزيوت الصحية لوجود نسبة عالية من الزيوت غير المشبعة خاصة حمض اللينوليك والأوليك.

2.الكسبة[عدل]

تستخدم الكسبة الناتجة من عصر البذور في التغذية الحيوانية كما يمكن أن تقدم لكافة أنواع الطيور الداجنة وغيرها ذات قيمة غذائية جيدة نظراً لاحتوائها على نسبة تصل إلى 25% بروتين خام بالإضافة إلى الكربوهيدرات كمصدر للطاقة.

3.البتلات[عدل]

تستخدم بتلات الأزهار كملونات طبيعية لبعض الأطعمة كما كانت تستخدم كمواد صباغية للألبسة نظراً لوجود صبغة الكرثامين وأسعارها مرتفعة.

المراجع[عدل]

^ ^{"معرف Carthamus tinctorius في
موسوعة الحياة"}. eol.org. اطلع عليه بتاريخ 18 أبريل 2016.
^ المعجم الكبير لمجمع اللغة العربية في مصر حرف الجيم الطبعة الأولى إهداءات 2003 ص 191

بوابة علم

به کردی سورانی کاخلی یا قاقلی:

العُصْفُر أو الجُرْجُوم ^[2] (بالإنجليزية: Safflower) هو زهرة القرطم المصبوغ هو نبات من الفصيلة النجمية.

محتويات

[أظهر]

الاستعمالات الطبية[عدل]

العصفر

الموطن الأصلي[عدل]

الأهمية الإقتصادية[عدل]

يعتبر العصفر من المحاصيل الشتوية وهو ثنائي أو ثلاثي الغرض ، حيث يستفاد من زراعته لتأمين المواد التالية:-

1.الزيت[عدل]

2.الكسبة[عدل]

3.البتلات[عدل]

المراجع[عدل]

^ ^{"معرف Carthamus tinctorius في
موسوعة الحياة"}. eol.org. اطلع عليه بتاريخ 18 أبريل 2016.
^ المعجم الكبير لمجمع اللغة العربية في مصر حرف الجيم الطبعة الأولى إهداءات 2003 ص 191

بوابة علم

//////////////

به عبری:

קורטם הצבעים (שם מדעי: Carthamus tinctorius), הידוע בכינויו חריע, הוא מין של קורטם. הצמחים פורחים בגוני צהוב, כתום ואדום.

//////////////

به اردو گلرنگ، عصفر یا سیفلاور:

گلرنگ، عصفر یا سیفلاور ایک ایسا پودہ جسکو خوردنی تیل کے حصول کے لیے کثرتسے کاشت کیا جاتا ہے-

////////////

به پشتو خریخه:

ځريځه (علمي نوم: Carthamus tinctorius ) یو بوټي دي چې د تريز بوټې په کورنۍ او د Carthamus په جنس پورې اړه لري.

//////////////

به ترکی آسپیر:

Aspir (Carthamus tinctorius), papatyagiller (Asteraceae) familyasından 50–100 cm boyunda, yaz sonuna doğru (Haziran sonuna doğru-Temmuz Başı) sarı, krem, beyaz, kırmızı veya turuncu çiçekler açan bir bitki türü. Ayrıca kır safranı, papağan yemi, boyacı aspiri, haspir gibi isimlerle de anılır.

Anavatanı Arabistan Yarımadası olup, İran, Hindistan, Pakistan gibi ülkelere yayılmıştır. Türkiye'de Anadolu'da yabani olarak rastlanmakta ve ekimi de yapılmaktadır. Benzerliği sebebiyle ticarette safran bitkisiyle sık sık karıştırıldığından "yalancı safran" denilmektedir.

///////////////////

Safflower

From Wikipedia, the free encyclopedia

Safflower

Scientific classification
Kingdom:	Plantae
(unranked):	Angiosperms
(unranked):	Eudicots
(unranked):	Asterids
Order:	Asterales
Family:	Asteraceae
Tribe:	Cynareae
Genus:	Carthamus
Species:	*C. tinctorius*
Binomial name
*Carthamus tinctorius* L. ^[1]

Carthamus tinctorius

Worldwide safflower production

Carthamus tinctorius - MHNT

Safflower (Carthamus tinctorius L.) is a highly branched, herbaceous, thistle-like annual plant. It is commercially cultivated for vegetable oil extracted from the seeds. Plants are 30 to 150 cm (12 to 59 in) tall with globular flower heads having yellow, orange, or red flowers. Each branch will usually have from one to five flower heads containing 15 to 20 seeds per head. Safflower is native to arid environments having seasonal rain. It grows a deep taprootwhich enables it to thrive in such environments.

Contents

[show]

History[edit]

Safflower is one of humanity's oldest crops. Chemical analysis of ancient Egyptian textiles dated to the Twelfth Dynasty identified dyes made from safflower, and garlands made from safflowers were found in the tomb of thepharaoh Tutankhamun.^[2] John Chadwick reports that the Greek name for safflower κάρθαμος (kārthamos) occurs many times in Linear B tablets, distinguished into two kinds: a white safflower (ka-na-ko re-u-ka, 'knākos leukā'), which is measured, and red (ka-na-ko e-ru-ta-ra, 'knākos eruthrā') which is weighed. "The explanation is that there are two parts of the plant which can be used; the pale seeds and the red florets."^[3]

Safflower was also known as carthamine in the nineteenth century.^[4]

Production[edit]

It is a minor crop today, with about 600,000 tons being produced commercially in more than sixty countries worldwide. India,^[5] United States, and Mexico are the leading producers, with Ethiopia, Kazakhstan, China, the Arab World, Argentina, Tanzania (Kibaigwa, Kongwa District) and Australia accounting for most of the remainder.

Other names include Sallflower, Beni, Chimichanga, or Carthamus tinctorius and in Pashto it is called Kareza (as it is found abundantly in Afghanistan and Tribal belts of Pakistan).

Uses[edit]

Traditionally, the crop was grown for its seeds, and used for coloring and flavoring foods, in medicines, and making red (carthamin) and yellow dyes, especially before cheaper aniline dyes became available.^[2] For the last fifty years or so, the plant has been cultivated mainly for the vegetable oil extracted from its seeds.

Seed[edit]

Safflower seed oil is flavorless and colorless, and nutritionally similar to sunflower oil. It is used mainly in cosmetics and as a cooking oil, in salad dressing, and for the production of margarine. It may also be taken as anutritional supplement.^[6] INCI nomenclature is Carthamus tinctorius.

Safflower seed is also used quite commonly as an alternative to sunflower seed in birdfeeders, as squirrels do not like the taste of it.^[7]

Oil[edit]

There are two types of safflower that produce different kinds of oil: one high in monounsaturated fatty acid (oleic acid) and the other high in polyunsaturated fatty acid (linoleic acid). Currently the predominant edible oil market is for the former, which is lower in saturates than olive oil, for example. The latter is used in painting in the place of linseed oil, particularly with white paints, as it does not have the yellow tint which linseed oil possesses.

In dietary use, high-linoleic safflower oil has also been shown to increase adiponectin, a protein that helps regulate blood glucose levels and fatty-acid breakdown.^[8] During a 16-week, double-blind controlled study conducted at The Ohio State University, researchers compared high-linoleic safflower oil (SAF) with conjugated linoleic acid (CLA).^[9] ^{[clarification needed]} They studied post-menopausal women who had high blood sugar and wanted to lose weight. These participants showed an average reduction of 6.3 percent belly fat and an average of 20.3 percent increase in the important belly fat hormone, adiponectin.

Hornstra et al. analyzed a group where safflower oil replaced animal fats in the diets of people who had had a heart attack. The group receiving extra safflower oil in place of animal fats had a significantly higher risk of death from all causes, cardiovascular disease and coronary heart disease. As expected, increasing omega-6 linoleic acid from safflower oil in the Sydney Diet Heart Study significantly reduced total cholesterol; however, these reductions were not associated with [reduced] mortality outcomes. Moreover, the increased risk of death in the intervention group presented fairly rapidly and persisted throughout the trial.^[10] An updated meta-analysis of polyunsaturated fatty acid intervention trials showed trends toward increased risks of death from coronary heart disease and cardiovascular disease from increasing omega-6 linoleic acid intakes, suggesting that the cardiovascular benefits of polyunsaturated fatty acids may be attributable to omega-3 polyunsaturated fats.^{[citation needed]}

In culinary use, safflower oil compares favorably with other vegetable oils with its high smoke point.^{[citation needed]}

Flower[edit]

Safflower purchased at a market in Turkey

Safflower oil as a medium for oil colours

Safflower flowers are occasionally used in cooking as a cheaper substitute for saffron, and were sometimes referred to as "bastard saffron".^[11]

In coloring textiles, safflower's dried flowers are used as a natural textile dye. The pigment in safflower is thebenzoquinone-derived chemical carthamin and it is classified as a quinone-type dye. It is a direct dye which is also known as CI Natural Red 26. Yellow, mustard, khaki, and olive are the most common colors in textiles. Even bright reds and purples can be reached using alkaline processing. Indians used this red dye as their official red tape on legal documents.^[12] All hydrophilic fibers (all natural fibers, such as cotton, wool, etc.) may be dyed with this plant.Polyamide textiles can also be dyed without a mordant agent because of its wool-like chemical structure. Polyester,polyacrylonitrile, and others which are hydrophobic synthetic fibers can be dyed only in the presence of a mordant.^{[citation needed]}

Safflower concentrate is an ingredient of the carbonated soft drink Tizer and some types of Sunkist.^{[citation needed]}

Ancient Egyptians found the flower pleasing to the eye and included it in garlands placed on mummies.^[12] Dried safflower flowers (紅藍花 honglanhua, 草紅花 caohonghua, 刺紅花 cihonghua) are used in traditional Chinese medicine to alleviate pain, increase circulation, and reduce bruising.^[13] They are included in herbal remedies formenstrual pain and minor physical trauma.^[14] In India, the flowers are used for their laxative and diaphoreticproperties, and are also used for children's complaints of measles, fevers and eruptive skin conditions.^[12]

Transgenics[edit]

The defunct pharmaceutical company SemBioSys Genetics tried to use transgenic safflower plants to produce human insulin as the global demand for the hormone grows. Safflower-derived human insulin was in the PI/II trials on human test subjects.^[15]