قطران

قطران . [ ق َ ] (ع اِ) شیره ٔ درخت ابهل و شیره ٔ ارز و مانند آن . (منتهی الارب ). قَطْران و قِطْران و قَطِران ، روغنی سیال است که از درخت ابهل و ارز و جز آن گیرند.(اقرب الموارد). طلائی که بر اشتر گَرگین مالند. (ترجمان علامه ترتیب عادل ). دو نوع از قطران یافت میشود:1- قطران ذغال سنگ یا قطران معدنی که از تقطیر ذغال سنگ به دست می آید. 2- قطران گیاهی و یا قطران چوب که از تقطیر خشک چوب گیاهی از تیره ٔ درخت کاج و صنوبر استخراج میکنند. در جزو ترکیب تمام قطرانها اجسامی که در جزو عناصر ضدعفونی معطر یافت شده کم وبیش یافت میگردد و مهمترین آنها به قرار زیر است : قنل ، کره زل ، کره اوزت نفتالین ، اکزیلل ، اسید استیک ، تولوئل ، دی اکسی بنزن و غیره . قطران گیاهی یا قطران کاج یا قطران نروژ را از تنه ٔ چندین نوع کاج استخراج میکنند، مایعی است غلیظ به رنگ قهوه ای غلیظ تیره با بوئی مشخص و نامطبوع با فعل وانفعالی اسیدی تقریباً غیرمحلول در آب و در الکل و اتر و کلرفرم و اسید استیک و اجسام چربی به خوبی حل میشود. قطران ذغال سنگ یا قطران معدنی مایعی است سیاه غلیظ قلیائی وشفاف با بوئی مشخص و نامطبوع تقریباً غیرمحلول در آب کمی محلول در الکل و در نفت و بنزین حل میگردد. درترکیب آنها کاربورها و فنل ها و بازهای مختلف و سایرترکیبات قطران گیاهی یافت میشود. خاصیت ضدعفونی و خاصیت سمی آن از قطران گیاهی قوی تر میباشد. قطران ذغال سنگ را نباید در داخل به کار برد، در خارج میتوان برای درمان زخم هائی که دیر التیام می پذیرد و در امراض انگلی و در بعضی اختلالات جلدی و اکزما به کار برد. اگر قطران را مکرر بر روی پوست بدن موش بمالند یک نوع سرطان مصنوعی ظاهر می شود. در انسان نیز بر اثر مالیدن مکرر قطران در روی پوست بعضی انواع نئوپلاسم تولید میگردد. اخیراً بعضی کاربورهای مولد سرطان را از قطران استخراج کرده اند و مصنوعاً نیز توانسته اند این کاربورهای مولد سرطان را در آزمایشگاه تهیه نمایند. رجوع به درمان شناسی عطایی ج 1 ص 247 و 248 و 249 شود.

////////////////

قطران گیاهی

اشاره

«قطران گیاهی» به فرانسوی‌Goudron vegetal و به انگلیسی‌Tar وPitch و در کتب طب سنتی و به عربی «قطران نباتی» می‌نامند. موادی هستند رنگی و نیمه‌جامد و خمیری که از تقطیر خشک و یا از طریق ذغال کردن و به عبارت دیگر از احتراق ناقص چوب تنه و شاخه‌های ضخیم عده‌ای از درختان بویژه درختان خانواده کاج به دست می‌آیند. قطرانی که از طریق ذغال کردن و احتراق ناقص چوب به دست می‌آید، به رنگ سیاه و نسبتا مایع است. این نوع قطران شامل نفتالین 130] است و پس از تقطیر آن یک باقیمانده قابل ذوب و قابل گداز و قابل سیلان از خود به جای می‌گذارد و قطرانی که از طریق تقطیر خشک چوب به دست می‌آید به رنگ روشن و چسبنده بوده و دارای پارافین است. از قطرانی که از طریق تقطیر چوب راش به دست می‌آید، ماده معروف کرئوزوت 131] را به دست می‌آورند.

قطران درختان خانواده کاج را که پس از استخراج به دست می‌آید، همانطورکه در بخش سرو کوهی کاد شرح داده شده است، به مدت یک هفته به حالت سکون قرار می‌دهند. در این مدت به سه قشر تقسیم می‌شود. قشر تحتانی آن آب است و قشر وسطی آن مواد مخلوط با قطران است و قشر فوقانی آنکه از همه سبکتر است روغن کاد می‌باشد. روغن کاد را که بردارند قسمت زیرین آن به‌هرحال قطران و آب است

معارف گیاهی، ج‌3، ص: 66

که آب آن را جدا کرده قطران به دست می‌آید.

قطران گیاهی ماده‌ای است به رنگ قهوه‌ای مایل به سیاه دارای حالت نیمه‌روان.

اگر در ظرف شیشه‌ای قشر نازکی از آن دیده شود، به رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز شفاف است. قطران در مقابل هوا خشک شده و قشر خشک چسبنده‌ای ایجاد می‌نماید که مصارف صنعتی وسیعی دارد. قطران گیاهی به مقدار کم در آب حل می‌شود و رنگ آن زرد روشن می‌گردد. در الکل و اتر و اسانسها و قلیایی‌ها حل می‌شود. تحت تأثیر حرارت ابتدا نرم می‌شود و سپس به صورت مایع درمی‌آید. در حرارت 100 درجه با شعله قرمزرنگی می‌سوزد.

ترکیبات شیمیایی

در قطران کاج به‌طور کلی مواد زیر یافت می‌شود:

انواع کربورها و تعدادی اسید از جمله اسید استیک 132] و انواع فنولها و استون 133] و الکل متیلیک.

خواص- کاربرد

از نظر دارویی قطرانهای گیاهی از روزگاران کهن مورد توجه حکمای طب سنتی بوده است. دانشمند و حکیم معروف رومی پلی‌نی قطران گیاهی را با اصطلاح پیکس لیکیدا نام برده است، تئوفراست آن را پیتا گفته و دیوسکوریدس آن را پیسااوریا نام برده است.

سابقا قطران کاج به مقدار کم در استعمال داخلی در موارد آغاز بروز سل و در برونشیتهای مزمن و برای رفع ناراحتی‌های آسکوربوتیک ناشی از کمبود ویتامین‌C بدن و ناراحتی‌های مزمن مثانه به کار برده می‌شد و مفید بوده است و در این قبیل موارد بیشتر از آب قطران استفاده می‌شده است، ولی کاربرد وسیع آن در استعمال خارجی و موارد ناراحتی‌های جلدی و درمان اکزمای خشک و رفع شوره سر بوده است و به عنوان مواد دافع عفونت و آنتی‌سپتیک مصرف می‌شده است.

تهیه قطران صاف‌شده: قطران نباتی را به مقدار مورد نظر گرفته در ظرفی ریخته به

معارف گیاهی، ج‌3، ص: 67

آرامی حرارت می‌دهند و با فشار از پارچه گذرانیده صاف می‌کنند.

گلیسره قطران: قطران صاف‌شده 1 واحد، گلیسره نشاسته 3 واحد، این دو را باهم مخلوط کنند. این گلیسره ضدعفونی‌کننده است و به عنوان مرهم جراحتهای قانقرایایی و متعفن مفید است.

پوماد قطران: قطران صاف‌شده 1 واحد، پیه ذوب‌شده 9 واحد، این دو را باهم مخلوط کرده نرم بکوبند، این مرهم برای جراحتهای قانقرایایی مفید است.

آب قطران گیاهی: قطران گیاهی 5 گرم، خاک‌اره چوب کاج صنوبر 15 گرم، آب‌مقطر 1000 گرم. قطران و خاک‌اره را مخلوط کنند و آب را بیفزایند و پس از 24 ساعت که گاهی نیز به هم می‌زنند ته‌نشین شده و صاف روی آن را برداشته با کاغذ صاف کنند. این آب قطران را در سل ریه، سل حلقوم و برنشیت مزمن و سوزاک مزمن و ورم مثانه و برای پیشگیری از بروز دمل فنجان فنجان می‌خورند. این آب قطران را می‌توان بتنهایی و یا با شیر یا شربت تولو میل نمود.

معارف گیاهی، ج‌3، ص: 68

////////////////

قطران:

از درخت «ابهل» متولد شده است و گفته‌اند «کحیل» نوعی است از قطران و به لغت عرب «کحیل» و «نفط» آن را گویند و قطران از درخت «دبره» و «قردان» حاصل آید. هرچه نیکوتر و تنک‌تر او را «خضخاض» گویند و در زمین عرب او را از درخت سرو و درخت «زیتون کوهی» که او را «عتم» گویند و درخت «تالب» حاصل کنند. و از جمله انواع قطران درخت عرعر نیکوتر بود و پارسیان قطران را «جان مرده» گویند به این سبب او را این نام گفته‌اند که چون مرده را به قطران درگیرند تباه نشود و اجزای او منحل نگردد. (صیدنه ص 554). روغنی بود که از درخت عرعر و ثالب و عتم و شربین و شوب گیرند و نیکوترین آن بود که از عرعر گیرند و بدترین آن بود که از ثالب گیرند.

(اختیارات ص 350).

یادگار، در دانش پزشکی و داروسازی، متن، ص: 352

//////////////

Pitch is a name for any of a number of viscoelastic polymers. Pitch can be natural or manufactured, derived from petroleum, coal tar^[1] or plants. Various forms of pitch may also be called tar, bitumen or asphalt. Pitch produced from plants is also known as resin. Some products made from plant resin are also known as rosin.

Pitch was traditionally used to help caulk the seams of wooden sailing vessels (see shipbuilding). Pitch was also used to waterproof wooden containers, and in the making of torches. Petroleum-derived pitch is black in colour, hence the adjectival phrase, "pitch-black".

Contents

  [show] 

Viscoelastic properties[edit]

Naturally occurring asphalt/bitumen, a type of pitch, is a viscoelastic polymer. This means that even though it seems to be solid at room temperature and can be shattered with a hard impact, it is actually fluid and will flow over time, but extremely slowly. The pitch drop experiment taking place at University of Queensland is a long-term experiment which demonstrates the flow of a piece of pitch over many years. For the experiment, pitch was put in a glass funnel and allowed to slowly drip out. Since the pitch was allowed to start dripping in 1930, only nine drops have fallen. It was calculated in the 1980s that the pitch in the experiment has a viscosity approximately 230 billion (2.3×10¹¹) times that of water.^[2] The eighth drop fell on 28 November 2000, and the ninth drop fell on 17 April 2014.^[3] Another experiment was begun by a colleague of Nobel Prize winner Ernest Walton in the physics department of Trinity College in Ireland in 1944. Over the years, the pitch had produced several drops, but none had been recorded. On Thursday, July 11, 2013 scientists at Trinity College caught pitch dripping from a funnel on camera for the first time.^[4]

The viscoelastic properties of pitch make it the vehicle of choice for polishing high-quality optical lenses and mirrors. In use the pitch is formed into a lap or polishing surface, which is charged with iron oxide or cerium oxide. The surface to be polished is pressed into the pitch, then rubbed against the surface so formed. The ability of pitch to flow, albeit slowly, keeps it in constant uniform contact with the optical surface.

Production[edit]

The heating (dry distilling) of wood causes tar and pitch to drip away from the wood and leave behind charcoal. Birchbark is used to make birch-tar, a particularly fine tar. The terms tar and pitch are often used interchangeably. However, pitch is considered more solid, while tar is more liquid. Traditionally, pitch that was used for waterproofing buckets, barrels and small boats was drawn from pine. It is used to make Cutler's resin.

See also[edit]

·         Asphaltene

·         Tar

References[edit]

1.       Jump up^ COAL-TAR PITCH, HIGH TEMPERATURE

2.       Jump up^ The Pitch Drop Experiment

3.       Jump up^ Biever, Celeste; Lisa Grossman (17 April 2014). "Longest experiment sees pitch drop after 84-year wait". New Scientist. Retrieved 23 June 2014.

4.       Jump up^ "Trinity College experiment succeeds after 69 years". RTE News. 24 July 2013. Retrieved 23 June 2014.