قاقله ٔ کبار. [
ق ُ ل َ / ل
ِی ِ ک ِ ] (ترکیب وصفی ، اِ مرکب
) ۞ قاقله ٔ کبار را قاقله ٔ ذکر و هیل ذکر و قاقله
ٔزنجی و به هندی بری الایچی نامند و آن ثمر درختی است بقدر دو سه ذرع و یک ساق دارد
و برگ آن شبیه ببرگ انار و ریحان و گل آن سفید ریزه مایل بسرخی شبیه به گل باقلا و
ثمر آن صنوبری شکل مثلث غیرمتساوی الاضلاع بمقدار یک بند انگشت و کوچکتر و بزرگتر
از آن ، و پوست آن اغبر تیره و سه پارچه پیوسته بهم و اندک ضخیم خشن با خطوط
طولانی و در طرف پائین جای اتصال بشاخ قمعی و برآمدگی و چون خشک گردد پوست آن بعضی
خودبخود و یا با اندک صدمه جدا گشته دانه های آن برآید و تخم آن شبیه به تخم حرمل
و خوشبو و فی الجمله شبیه به رائحه ٔ کافور و با اندک حدت و در تازگی با رطوبت
لزجه ٔ شیرین طعمی و بعد خشکی زائل گردد و قوت آنچه در غلاف است تا نهایت دو سال
باقی میماند پس طعم و رائحه ٔ آن زائل وقوت آن باطل میگردد و آنچه از غلاف برآمده
تا یک سال و انطاکی نوشته که برگ آن عریض است و حکیم میرمحمد عبدالحمید در حاشیه ٔ
تحفه نوشته که برگ آن شبیه به برگ جوار یعنی ذرت است سبز تیره وطول آن بقدر یک شبر
و نیم و عریض بقدر سه چهار انگشت گل و ثمر آن در اسفل ساق آن میروید و گل آن شبیه
به گل باقلا است و از دیگری نیز چنین شنیده شده و طول برگ آن را تا دو شبر گفته
اند. طبیعت آن گرم در اول و خشک در دوم ، افعال وخواص آن مفرح و مقوی معده و هاضم طعام
و محرک جشا وحابس بطن ، خصوص بریان کرده ٔ آن و در بعضی طبایع این الذ و انفع از
صغار آن است و بیشتر با برگ تانبول یعنی پان میخورند و دیگر در ادویه و سنونات و
غیره بمصرف می آید و داخل طعام نمیکنند و سنون پوست کوبیده ٔ آن و بدستور دانه ٔ
آن مقوی لثه و مانع قلاع دهان و گویند مضر امعاء. مصلح آن کتیرا مقدار شربت آن تا
دو مثقال ، بدل آن قاقله ٔ صغار است . (تحفه ٔ حکیم مؤمن (.
//////////
قاقله. (اسم) [عربی: قاقلَّة] (زیست‌شناسی) [قدیم]
[qāqol[l]e]
= هل
فرهنگ لغت عمید
///////////
قاقله.
دو نوع است نوعی از او خرد است و نوعی دیگر بزرگتر از انواع اول و هرچند بزرگ
است از او تخم او در غلاف باشد و به هیأت به غلاف نوع سپندان ماند بر سر نبات او و
لون او سیاه باشد و غلاف دانه او گرد باشد و در هریک از غلاف او سه خانه باشد و تخم
او سه‌گان سه‌گان به هم برگرفته بود در غلاف و مزه او به مزه کافور ماند و او در غایت
عزت و تقوم بود به نسبت داروهای دیگر را. (صیدنه ص 535). به یونانی قطیداوس و به سریانی
شرفیون و شوشما و به فرنگی کرده موم و به فارسی هیل و به عربی هال و به هندی الابچی
نامند و در ماهیت از جمله اقاویه عطریه است و ثمری است هندی. دو نوع می‌باشد کبیر و
صغیر. قاقله کبار را قاقله ذکر و قاقله زنجی را به هندی بری الایچی نامند. (مخزن ص
669). دو نوع است بزرگ و کوچک از آن بزرگتر از جوزبوا بود و حب آن مانند پنبه دانه
بود بزرگتر به بزرگی و پوست آن صلب بود و رنگ وی سرخ بود که به سیاهی زند و قاقله کوچک
را شوشمیر خوانند و خیربوا و هال بوا و هیل بوا گویند و آن سه نوع بود: یک نوع به مقدار
جوزبوا لیکن مثلث شکل بود و دانه ایشان نزدیک یکدیگر بود و یک نوع هیل است و گویند
لطیف‌تر از بزرگ بود و بزرگ را نر خوانند و کوچک را ماده. (اختیارات ص 335).
////////
قاقله. دو نوع
است بزرگ و کوچک از آن بزرگتر از جوزبوا بود و حب آن مانند پنبه‌دانه بود بزرگتر ببزرگی
و پوست آن صلب بود و رنگ وی سرخ بود که بسیاهی زند و قاقله کوچک را شوشمیر خوانند و
خیربوا و هال‌بوا و هیل‌بوا گویند و آن سه نوع بود یک نوع بمقدار جوزبوا لیکن مثلث‌شکل
بود و دانه ایشان نزدیک یکدیگر بود و یک نوع هیل است و گویند لطیف‌تر از بزرگ بود و
بزرگ را نر خوانند و کوچک را ماده طبیعت آن گرم و خشک است در آخر درجه دویم تا اول
سئوم و گویند باعتدال نزدیک بود و در وی قبضی و تحلیلی و تقویتی بود و غثیان را نافع
بود و باب انارین هضم را یاری دهد و معده را پاک گرداند و مقدار مستعمل از وی یک درم
بود و درد جگر سرد را نافع بود و سده آن را بگشاید چون با سکنجبین یک هفته بیاشامند
و چون با تخم خیارین بیامیزند باجزاء مساوی و هر روز یک درم با سکنجبین بیاشامند سنگ
گرده و مثانه بریزاند و کوچک وی نشف رطوبت از سینه و حلق و معده بکند و هضم را قوت
زیاده از نوع بزرگ دهد و لطیف‌تر از وی بود و قبض وی کمتر بود و حراقت بیشتر و گویند
قاقله مضر بود به شش و مصلح وی قند بود و بدل قاقله کبار یک وزن آن ضعار بود و گویند
نیم وزن آن کبابه و نیم وزن آن قاقله صغار و گویند نیم وزن آن قرتعل و بدل قاقله صغار
بوزن آن قرتعل بود
______________________________
در مخزن الادویه آمده
است که: قاقله بفتح قاف و الف و ضم قاف و فتح لام و ها بیونانی قطیداوس و بسریانی شرفیون
و شوشما و بفرنگی کرده‌موم و بفارسی هیل و بعربی هال و بهندی الابچی نامند و در ماهیت
از جمله افاویه* عطریه است و ثمری است هندی دو نوع می‌باشد کبیر و صغیر کبیر را قاقله
کبار و صغیر را قاقله صغار نامند قاقله کبار را قاقله ذکر و قاقله زنجی را بهندی بری
الایچی نامند.
لاتینCARDAMAMUM JAVANICUM فرانسهCARDAMOME ROND انگلیسیROUND
CARDAMOM
اختیارات بدیعی.
*افاویه . [ اَ ] (ع اِ) ج
ِ اَفواه ، جج ِ فوه ، بمعنی دهان و دندان و دیگ افزار و بوی افزار که از آن
خوشبوی را نیکو نمایند و رنگ شکوفه وگونه ٔ آن و صنف هر چیز و گونه ٔ آن . (منتهی
الارب ) (از ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). رجوع به افواه و فوه شود. ||
داروهای معطر خوشبو که طبیب با آن بیماران را معالجه کند. یقال : فوه و افواه مثل
سوق و اسواق ثم افاویه . (بحر الجواهر). ادویه ٔ خوشبورا نامند که در اطعمه و
اشربه داخل میکنند و محمود سنجری گفته که ادویه ٔ عطریه طیبة الرائحة است مانند
قرنفل و دارچینی و هیل بوا و مانند اینها و حب و دهن و شراب و عرق و قرص . (مخزن
الادویه ). هر گیاه خوشبوی که در ترکیب عطرها بکار رود. (یادداشت بخط مؤلف ).
مانند سنبل و دارچینی و قاقله ٔ کبیره و عود و مصطکی و مانند آن . (یادداشت بخط مؤلف ) : و کسی را که در معده و امعاء رطوبت باشد نشاید [ شراب ] مگر جوشیده و افاویه اندرکرده . (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ). قاقلة، هو من الافاویه العطریة. (ابن البیطار).
مانند سنبل و دارچینی و قاقله ٔ کبیره و عود و مصطکی و مانند آن . (یادداشت بخط مؤلف ) : و کسی را که در معده و امعاء رطوبت باشد نشاید [ شراب ] مگر جوشیده و افاویه اندرکرده . (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ). قاقلة، هو من الافاویه العطریة. (ابن البیطار).
//////////
/////////
هل
اشاره
ثمر گیاهانی است که
در کتب طب سنتی به‌طور کلی با نامهای «قاقله»، «هیل»، «هال» نام برده شده و دو نوع
برای آن قایل هستند، نوع اول را «قاقله کبار»، «قاقله ذکر»، «هیل ذکر» یا «قاقله غراب»
می‌نامند و نوع دوم را «قاقله صغار» یا «قاقله انثی»، «خیر بوا»، «هیل بوا» و «هال
بوا» می‌نامند.
نام عمومی هل به فرانسویCardamome و به انگلیسیCardamom گفته می‌شود. گیاهی است از خانوادهZingiberaceae و دو جنس در این خانواده انواع میوه هل را می‌دهند، جنسElettaria و جنسAmomum . نام علمی این گیاهان با تقسیم‌بندی که از نظر عرضه هل در بازرگانی
بین المللی مطرح است به شرح زیر می‌باشد:
عموما در بازار تجارت
بین المللی دو نوع هل عرضه می‌شود:
1. نوع اول که مرغوب‌ترین
نوع است و در بازار ایران نیز اغلب این نوع معمول و عرضه می‌شود «قاقله صغار» است که
به فرانسویCardamome petit یاCardamome minus و به انگلیسیLesser Cardamom گفته می‌شود و نام تجارتی آن هل مالابر[686] است یا هل میسوری 687] که هر دو
در هندوستان هستند و بیشتر در هند می‌رویند. نام علمی این نوع هل یا قاقله صغارElettaria cardamomum (L .) Maton .
معارف گیاهی، ج2،
ص: 438
و مترادف آنAmomum repens Sonn
. وAmomum cardamom L . می‌باشد.
رنگ آن سفید، طول
کپسول میوه 8- 6 میلی‌متر و به شکل مثلث محتوی دانه‌هایی است قهوه‌ای تیره، بوی آن
شبیه تربانتین و گرانتر از سایر ارقام است.
2. نوع «هیل غراب»
یا «قاقله کبار» است که به فرانسوی آن راCardamome majus گویند. نام علمی آنElettaria majus یاAmomum subulatum Roxb . می‌باشد.
گیاه این نوع هل در
سیلان میروید، در هند نیز کاشته می‌شود. طول میوه‌اش در حدود 50- 25 میلی‌متر است
و قطر غلاف میوه آن در حدود 10- 6 میلی‌متر و در هر خانه 16- 14 دانه نامنظم به رنگ
قهوه‌ای روشن جای دارد. دانه آن معطر و خواص آن شبیه قاقله صغار است البته با کمی تفاوت.
انواع دیگری هل نیز
در بازار عرضه می‌شود که از جنسAmomum هستند از جملهAmomum
compactum ]Solant ,ex Mato
.[ که بومی هند شرقی است و در مناطق مختلفه جاوه کاشته می‌شود. میوه آن تقریبا کروی
است به قطر 15- 10 میلی‌متر و در آن 12- 9 دانه به هم فشرده به رنگ قهوه‌ای با طعم
تند و نافذ وجود دارد. از این نوع هل نیز در بازار ایران زیاد وجود دارد و پس از اینکه
غلاف سبز روشن آن شکسته شد دانه‌های به‌هم‌فشرده قهوه‌ای تیره یا سیاه هل ظاهر می‌شود،
بعضی از آنها طوری به‌هم‌فشرده است که به نظر می‌رسد یک دانه دراز است ولی وقتی که
فشار وارد شد خرد شده و دانه‌های آن که ریز و به ابعاد دانه سیاه‌دانه است از هم جدا
می‌شود. این نوع هل را در برخی کتب طب سنتی «حماما» گویند.
نوع دیگری که در بازار
عرضه می‌شودAmomum xanthoides Wall . می‌باشد، بومی برمه است و در کشور تایلند نیز میروید، دارای میوه‌های
سه‌گوش به رنگ قرمز روشن است. در هر خانه آن 18- 12 دانه نامنظم به رنگ قهوه‌ای خاکستری
جای دارد. درPentsao (کتاب طب سنتی معروف چین) آمده است که این نوع هل از ایران و آسیای
صغیر به چین وارد شده است ولی مدارک دیگری این ادعا را نشان نمی‌دهد.
مشخصات
گیاه هل گیاهی است
علفی بلند که دارای ساقه زیرزمینی منشعب ضخیم و نسبتا طویل است. از این ساقه زیرزمینی
ساقه‌های هوایی شبیه برگ به‌هم‌پیچیده به ارتفاع 3- 2 متر که از قاعده این ساقه یک
یا دو ساقه گل‌دهنده به ارتفاع تا یک متر ظاهر می‌شود. گلهای آن کوچک به طول 4- 5/
2 سانتی‌متر به رنگ سفید یا سبز روشن و
معارف گیاهی، ج2،
ص: 439
در قسمت مرکز آن به
رنگ بنفش است. میوه آن تخم‌مرغی‌شکل کوچک به طول 2- 1 سانتی‌متر (در بعضی انواع طولانی‌تر)
که به‌طور متوسط 20- 15 (در بعضی کمتر یا بیشتر) دانه به رنگ قهوه‌ای سبز، زاویه‌دار
و معطر در آن وجود دارد. هل معمولا برای اینکه عطر آن حفظ شود به صورت میوه و یا کپسول
آن نگهداری می‌شود و در مواقع مصرف کپسول را شکسته و دانه‌ها را خارج می‌سازند، پوست
کپسول آن نیز دارای اسانس است.
گیاه هل یک گیاه مناطق
حاره است که احتیاج به هوای گرم و باران متوسط سالیانه در حدود 350- 250 سانتی‌متر
دارد.
در جنگلهای هندوستان
سابقا مرسوم بود در مناطقی که گیاه هل وجود داشت درختان جنگل را می‌بریدند که نور کافی
داخل جنگل شود و به این ترتیب به گیاهان کوچک هل فرصت داده می‌شد که رشد کرده و بلند
شوند و محصول فراوان بدهند و پس از چند سال که بهره‌برداری از هل تمام می‌شد، این قطعه
را رها کرده و قطعه دیگری از جنگل را جنگل‌تراشی می‌کردند تا مزارع بزرگ وسیع هل ایجاد
شود، ولی امروزه این رویه متروک شده و هل را از طریق کاشت قطعاتی از ساقه زیرزمینی
متورم آن ازدیاد می‌نمایند و مزارع بزرگ در مناطق مناسب ایجاد میکنند.
گیاهانی که به این
ترتیب با فاصله 4- 3 متر از یکدیگر رشد می‌نمایند از سال چهارم شروع به میوه دادن میکنند
و بهره‌برداری از آنها 15- 10 سال ادامه می‌یابد و در آن زمان است که به سبب پیری نهالها
باید مزرعه را که دیگر بهره اقتصادی ندارد، ترک کرده و مزرعه دیگری ایجاد نمایند.
کپسولهای میوه وقتی
که کاملا رسید و پر از دانه شد چیده می‌شود و بهره‌برداری وقتی آغاز می‌شود که لااقل
سه چهارم میوه‌ها رسیده باشند، ولی هنوز پوست آنها سبز است و چون میوه‌ها همه در یک
زمان نمی‌رسند چیدن میوه‌ها در 6- 5 بار صورت می‌گیرد. به‌طور متوسط از هر هکتار مزرعه
هل در حدود 200- 100 کیلوگرم کپسول یا میوه خشک هل به دست می‌آید.
در حدود 80 درصد مصرف
هل دنیا از هندوستان صادر می‌شود و این مقدار در حدود 3000- 2500 تن در هر سال است
که به همین میزان نیز در داخل هندوستان به مصارف داخلی می‌رسد.
هل علاوه بر مصارف
آن به عنوان ادویه، در طب سنتی نیز کاربردهایی دارد. در حال حاضر متأسفانه از نظر طب
سنتی زیاد طرف توجه نیست ولی از نظر ادویه و سایر
معارف گیاهی، ج2،
ص: 440
مصارف غذایی بسیار
مورد توجه است. در عربستان سعودی قهوه معروفی مرسوم است که در مهمانی‌های خود می‌دهند
به نام قهوه هل. برای درست کردن قهوه هل به این ترتیب عمل می‌شود که ابتدا دانه‌های
قهوه را سرخ کرده و بو می‌دهند و آن را کوبیده و نرم کرده و آماده می‌نمایند. پس از
آن کپسولهای سبزرنگ هل را با دست شکسته و با دانه‌های هل در آب جوش می‌ریزند و کمی
هم زعفران و میخک از نظر عطر خاص به آن اضافه می‌نمایند و سپس مقداری قند و در آخر
قهوه کوبیده‌شده را به آن اضافه می‌نمایند، پس از اینکه 3- 2 دقیقه جوشید قهوه هل آماده
نوشیدن است.
معمولا برای هر فنجان
متوسط قهوه در حدود 2 قاشق چای‌خوری کپسول هل و دانه هل مصرف می‌شود.
در پوسته خارجی کپسول
میوه و همچنین در دانه‌های سیاه و قهوه‌ای ریز هل در هر دو اسانس وجود دارد که از طریق
تقطیر گرفته می‌شود. مقدار اسانس در حدود 5- 5/ 3 درصد وزن کل میوه است. از اسانس هل
در عطرسازی و برای معطر کردن توتون بعضی از انواع سیگارها نیز در تجارت استفاده می‌شود.
استاندارد در بازرگانی هل‌گونهA .subulatum عبارت است از: در تمام میوه خاکستر
6- 49/ 5 درصد، اسید غیر محلول 43/ 0- 27/ 0 درصد، اسانس 5/ 1- 5/ 0 درصد و در تخم
آن:
خاکستر 57/ 4-
45/ 3 درصد، اسیدهای غیر محلول 3/ 1- 31/ 0 درصد، اسانس 2- 9/ 0 درصد و به‌طور کلی
اسانس در هل تجارتی 8/ 4- 1 درصد می‌باشد.
ترکیبات شیمیایی
از نظر ترکیبات شیمیایی
اسانس روغنی فرّار هل عمدتا شامل مواد سینئول، ترپی‌نئول 688] و ترپینن 689]، لیمونن
و سابی‌نن است و ترپی‌نئول به صورت فورمیک اسید[690]، استیک اسید می‌باشد]G .I .M .P[
.
بررسی‌های شیمیایی
دیگری ترکیبات شیمیایی هل را چنین نشان می‌دهد: در تخم هل اولا اسانس وجود دارد که
شامل ترپی‌نئول، ترپی‌نیل استات 691]، سینئول، بورنئول و احتمالا سابی‌نن، ثانیا در
تخم هل مقداری روغن ثابت، پروتئین و کلسیم اکسالات و
معارف گیاهی، ج2،
ص: 441
سیلیس یافت می‌شود
[یونگ‌کن .
خواص- کاربرد
تخم هل «قاقله صغار»
معطر و بادشکن و محرک است و به عنوان ادویه در غذاها مصرف می‌شود. علاوه بر خواص مذکوره
[می‌نات*] هل را قاعده‌آور نیز می‌داند.
تخم هل در طب سنتی
در موارد ناراحتی‌های کبد و رحم به کار می‌رود.
هل به عنوان جزیی
از داروهایی که در استعمال خارجی برای معالجه تومور رحم به کار می‌رود، مصرف می‌شود
[پتلو*].
ریشه هل مقوی و تونیک
و ملین است. در هند از هل به عنوان مدر و محرک و بادشکن و ادویه معطر استفاده می‌شود.
هل «قاقله کبار» طبق
نظر حکمای طب سنتی از نظر طبیعت کمی گرم و خیلی خشک است. خواص آن مقوی معده و هاضمه
است و کمک به هضم غذا می‌نماید، شکم را می‌بندد بخصوص بوداده آن و در بعضی مزاجها قاقله
کبار از نظر بند آوردن شکم از نوع صغار آن بیشتر مؤثر است ولی به‌هرحال خیلی از نظر
خواص شبیه به هم هستند. دانه‌های قاقله کبار مقوی لثه و برای رفع زخمهای دهان به کار
می‌رود. مضر روده‌هاست و از این نظر باید با کتیرا خورده شود. مقدار خوراک از قاقله
کبار تا 10 گرم و جانشین آن از نظر خواص قاقله صغار است.
قاقله صغار از نظر
طبیعت گرمتر و خشک‌تر از قاقله کبار است. خواص آن محلل و خوش‌بوکننده عرق و بوی دهان،
اگر گرد کوبیده آن در بینی ریخته شود عطسه‌آور است و برای سردرد و صرع و اغما مفید
است.
گرد آن در گوش برای
تسکین درد گوش و جویدن آن موجب خوشبو شدن دهان می‌شود. اگر میوه و کپسول آن با پوست
جویده شود برای استحکام لثه مفید است و همچنین اگر گرد آن را به لثه‌ها بمالند همان
خاصیت را دارد.
هل صغار رطوبتهای
سینه، حلق و معده را خشک می‌کند. مقوی قلب است و برای خفقان سرد، تقویت معده و گرم
کردن آن و رفع دل‌به‌هم‌خوردگی و آشفتگی، قی، درد معده سرد، هضم غذا بتنهایی یا با
ادویه مناسب دیگر بسیار نافع است. بوداده و سرخ‌کرده آن برای جمع کردن و بستن شکم نافع
است و اگر با آب مصطکی و آب انار خورده شود برای قی و دل‌به‌هم‌خوردگی و تقویت معده
مفید است. اگر نیم‌کوبیده
معارف گیاهی، ج2،
ص: 442
هل
1. گلA . برگ
10. مقطع میوه 12 و 13. دانه
آن خصوصا با پوست
در گلاب یا آب، جوش داده و خورده شود برای رفع دل‌به‌هم‌خوردگی و قی مفید است و اگر
با برگ پونه و نعناع در آب جوش داده شده و 4 گرم آن با سکنجبین سه روز خورده شود برای
دردهای سرد کبد و باز کردن گرفتگی کبد مفید است. مقدار خوراک آن تا 5 گرم است.
در چین از گونهA .compactum به عنوان مقوی معده و بادشکن و ضد مسمومیت و ضد قی و تهوع استفاده می‌شود.
معمولا این هل همراه با اجزاء دارویی دیگری برای معالجه شکم‌درد، پری معده، کم‌اشتهایی،
رفع سوء هاضمه، رفع تهوع و
معارف گیاهی، ج2،
ص: 443
قطع قی [چیو* و لو*]
و بیماری‌های چشم، تب سرماخوردگی، تب مالاریایی [استوارت و نقرس [ابرت مصرف می‌شود.
در شبه‌جزیره مالایا
این هل از جاوه وارد می‌شود و به عنوان دارو برای معالجه سرفه و سرماخوردگی و ناراحتی‌های
معده و کبد و روماتیسم تجویز می‌شود [برکیل*]. در اندونزی جوشانده تمامی گیاه هل برای
تقویت عمومی و دردهای روماتیسمی و جوشانده میوه و ریشه ضخیم آن برای رفع نزله و معالجه
نوعی قولنج معده یا استوماچ کرامپ (1) که ناشی از سرماخوردگی است به کار می‌رود. دانه‌های
این هل را برای اینکه نفس شیرین شود، می‌جوند. ساقه زیرزمینی ضخیم آن را کوبیده با
زرده تخم‌مرغ مخلوط کرده و برای تسریع تولد بچه استعمال می‌نمایند [وک*].
معارف گیاهی، ج2،
ص: 445
/////////////
هل سبز (Elettaria)گیاهی است که بومی جنوب شرق آسیا است. هل درختی است از خانواده زنجبیل به صورت وحشی و
پرورشی در مناطق کوهستانی و در سایه درختان میروید. ارتفاع درخت ۳۰ تا ۵۰ سانتی‌متر
و بعضی‌ها دارای اعضاء چوبی تا ۳ متر ارتفاع و شاخه‌های هوایی و برگ‌های متناوب
نوک تیز با گلهای ریز سفید مانند گل باقلا و میوه ان کوچک ناشکوفا (پوشینه دار)
بقدر بند انگشت با پوست تیره رنگ و دانه‌های متعدد می‌باشد. هل سیاه هم از از همین خانواده محسوب می‌شود، اما
استفاده آن به‌عنوان ادویه در ایران بیشتر بصورت هل سبز است. اما در خارج از
ایران این گیاه در اشکال مختلفی اعم از پودر و روغن ارائه می‌شود که در مصارف گیاه‌پزشکی
و صنایع غذایی کاربرد دارد. هل به چای عطر ویژه‌ای می‌بخشد و طرفداران زیادی دارد
همچنین در ساخت لیکور بخصوص لیکورهای شیرین همچون لیکور موز و لیکور به مصرف
شایان توجهی دارد.
////////////////
به عربی هال و
هیل و ...:
الهال أو الهيل (في الجزيرة العربية والشام) أو الحبهان (في مصر) أو قاع القلة أو القعقلة (في المغرب العربي) (الاسم العلمي: Elettaria
cardamomum) هو اسم يُطلق على نوعين من النباتات من الفصيلة الزنجبيلية، وهما Elettaria وAmomum. كلا النوعين يأخذا شكل ثمارمثلثة في القطع
العرضي، حاملة للبذور، ولها شكل حزمي، مع
غشاء خارجي رقيق وبذور سوداء صغيره. ثمار الـ Elettaria لها لون أخضر فاتح، في حين
ثمار الـ Amomum تكون أكبر وذات لون بني غامق. وهو أيضا نبات زكي الرائحة قوي المذاق له
العديد من الاستعمالات يدخل في عمل القهوة والحساء ويعتبر من اغلى انواع التوابل
وبالاضافه إلى استعماله في الطعام فهو يعتبر معالج قوي لكثير من الامراض وله
العديد من الفوائد وهذا مااعتدنا عليه من سحر الطبيعة التي تعجزنا بفوائدها
العظيمة وراء كل نبته .
محتويات
[أظهر]
الهال نوعان:
·
Amomum، (يسمى
بالهيل الأسود، أو الهيل البني، أو الكرافان، أو هيل جافا، أو هيل بنغالي، أو هيل
سيامي، أو هيل أبيض أو أحمر) يتوزع بصورة رئيسية في آسيا وأستراليا.
الهال في القهوة[عدل]
أضاف العرب الهيل إلى القهوة، إذْ بالإضافة
إلى إكسابها طعماً ونكهة أفضل عند مزجها بمطحون حبوب الهيل، فإن الدراسات تُشير
إلى أن إحدى خصائص الزيوت الطيارة ذات الرائحة العبقة في بذوره، له ميزة إبطال
مفعول الكافيين على الجسم. ومن المعروف أن طريقة تحميص حبوب البن لإعداد القهوة
العربية تتطلب أن يكون لونها بعد التحميص باهتاً وليس بنياً غامق اللون، كما في
حمص القهوة التركية أو الأسبرسو، وكمية الكافيين في البن، كما يقول الباحثون، تقل كلما كان لون حبة
البن غامقاً، مما يعني أن بن القهوة العربية الأشهب أعلى محتوى من الكافيين مما
يُستخدم فيه البن الغامق.
مكوناتها[عدل]
وتكتسب حبوب الهال رائحتها ونكهة طعمها من
توفر زيوت ثابتة وطيّارة في بذورها، والباقي هو ما يسمى بالرماد كما هي العادة في
تسمية مجموعة من المواد الطبيعية والمعدنية المتبقية.
|
هيل
|
|
|
القيمة الغذائية لكل (100 غرام)
|
|
|
الطاقة الغذائية
|
311 كيلو جول
(74 ك.ح)
|
|
68.47 g
|
|
|
28.0 g
|
|
|
البروتين
|
|
|
10.76 g
|
|
|
ماء
|
|
|
8.28 g
|
|
|
الدهون
|
|
|
6.70 g
|
|
|
الفيتامينات
|
|
|
0.198 مليغرام (15%)
|
|
|
0.182 مليغرام (12%)
|
|
|
1.102 مليغرام (7%)
|
|
|
0.230 مليغرام (18%)
|
|
|
21.0 مليغرام (35%)
|
|
|
معادن وأملاح
|
|
|
383 مليغرام (38%)
|
|
|
13.97 مليغرام (112%)
|
|
|
229 مليغرام (62%)
|
|
|
178 مليغرام (25%)
|
|
|
1119 مليغرام (24%)
|
|
|
18 مليغرام (1%)
|
|
|
7.47 مليغرام (75%)
|
|
|
معلومات أخرى
|
|
|
[1]
النسب المئوية هي نسب مقدرة بالتقريب باستخدام التوصيات الأمريكية لنظام الغذاء للفرد البالغ. المصدر: قاعدة بيانات وزارة الزراعة الأميركية للمواد الغذائية |
|
العلاج من الامراض[عدل]
ويُعتبر الهال أحد أقدم المنتجات النباتية
التي اُستخدمت كعلاج للعديد من الأمراض، وهو ما دلت عليه مدونات الطب اليوناني
القديم وكثير من نصائح الطب الشعبي اليوم في العديد من مناطق العالم. فالوصفات
الشعبية تنصح بالهيل لاضطرابات عدد من أجهزة وأعضاء الجسم.
ويفتح الشهية ويُخفف من الغازات وحرقة
المعدة اللتين يسببهما تناول الثوم أو البصل. وهو مفيد في تنظيف الفم من الميكروبات للقضاء على التهابات الفم ومنع
تكون الرائحة غير المُحببة فيه، إضافة إلى أن اخراج زيوته الف من أعراض الجهاز
التنفسي في طرد البلغم وتسكين نوبات السعال الجاف، وكثيرون يُشيرون إلى قدراته في
مقاومة الميكروبات.
وتنصح رابطة الحمل الأميركية تناول بعض من
الهيل أو زيته للتقليل من الغثيان والقيء أثناء الحمل ولاكتساب رائحة طيبة للنفس
والفم من دون أن يكون ذلك مُضراً بالجنين.
وايضا هناك العديد من الفوائد للهيل منها[عدل]
- يستخدم في علاج
اضطرابات الهضم. - يحد من نشاط المكونات الضارة الموجودة في الهواء والماء. - يقوى
الشهية. - يسكن الألم الناتج عن المخاض. - يخفف الآلام الناتجة عن الغازات التى
يسببها تناول البصل والثوم. - يعالج حرقة الفلب والحموضة. - عند خلط بذور الهيل مع
القرنفل و الزنجبيل والكزبرة يتكون خليط رائع لعلاج حالات عسر الهضم حيث يقوى
الجهاز الهضمى ويبقى المعدة في حالة صحية دائمة ويحسن من وظائفها كما يساعدها على
تحسين عملية افراز الإنزيمات والعصارات المعوية بشكل منتظم وطبيعى ويحميها من
العدوى. - عند اضافة الحبهان للشاى يمنحه قوة لعلاج الصداع الناتج عن عسر الهضم. -
الرائحة العطرة القوية للهيل لها قدرة فعالة في علاج رائحة النفس الكريهة وذلك عند
مضغ بعض البذور لمدة قليلة. - يستخدم في علاج اضطرابات البول والإضطرابات
التناسلية. - عند خلطه مع ملعقة شاى من ورق الموز وعصير الأملا (Amla) وتناوله ثلاث مرات يوميا – يساعد
في علاج مرض السيلان. - مدر قوى للبول - يعالج التهاب المثانة - يعالج الإلتهاب
الكلوى لأنه يزيل المواد السامة منها كما يخلصها من املاح الكالسيوم واليوريا
المتراكمة التى تزيد عن حاجة الجسم. - فعال في معالجة حالات حرقان البول وعسره. -
علاج حالات الإكتئاب عند غليه واضافته للشاى. - يستخدم في علاج الضعف الجنسى
وحالات القذف الضعيفة للحيوانات المنوية. - يعطى نتائج فعالة عند خلطه باللبن وعسل
النحل. - يعالج حالات اضطرابات النطق. - عند خلطة بـ القرفة يعالج حالات التهاب
البلعوم،والحلق،واللوزتين او الجزء اللحمى من نهاية اللسان وخشونة الصوت عند
تناوله في المرحلة الغير معدية من الأنفلونزا. - يقى من الأنفلونزا. - يقى من
الفواق وذلك بعمل خليط مصنوع بواسطة غلى كمية من بذوره المطحونة مع كوب من الماء
وبه خمس اوراق من النعناع ويتم شرب هذا الخليط للتخلص من الفواق. - من المعروف عن
الهيل ان الكثير من الدول تستخدمه في اغراض كثيرة وخاصة في الطهى حيث يمنح بعض
الأطعمة مثل الكارى، الكيك، الخبز والقهوة النكهة اللذيذة. - الزيوت الأساسية
الموجودة بالحبهان تستخدم في اغراض صيدلية لصناعة بعض الأدوية. - تضاف زيوت
الحبهان على مكونات العطور لمنحها الرائحة المميزة عند اعدادها. - يتميز الحبهان
بقدرته الهائلة على تنظيف الجسم من السموم لإحتوائه على مكونات مزيلة للسموم. -
يساعد في علاج حالات التشنج العضلى والسعال والضعف العام بالجسم. - يريح المعدة من
الحموضة الزائدة. - يساعد في التخلص من رائحة الفم الكريهة. - مفيد للذين يعانون
من مختلف انواع الحساسية التنفسية. - عند الإصابة بإلتهاب الحلق عليك بتناول كمية
قليلة من هذا التابل الهائل.يقى من الفواق وذلك بعمل خليط مصنوع بواسطة غلى كمية
من بذوره المطحونة مع كوب من الماء وبه خمس اوراق من النعناع ويتم شرب هذا الخليط
للتخلص من الفواق. - تضاف زيوت الحبهان على مكونات العطور لمنحها الرائحة المميزة
عند اعدادها. - يتميز الحبهان بقدرته الهائلة على تنظيف الجسم من السموم لإحتوائه
على مكونات مزيلة للسموم. - يقوم بتحسين نشاط الدورة الدموية ووصولها إلى الرئتين.
- يساعد في التخلص من رائحة الفم الكريهة. - مفيد للذين يعانون من مختلف انواع
الحساسية التنفسية. - على الأشخاص المصابون بالغثيان والتوتر الزائد ان يستخدموا
الحبهان وسوف يحصلون على نتائج عظيمة. - يعالج قرح الفم. - يعالج العدوى البكتيرية
في مجرى البول. - يعمل الحبهان على توازن ثلاث عناصر اساسية بالجسم البشرى وهم الـkapha وvata وpitta . - يستخدم زيت
الحبهان لوقاية الجسم من البكتيريا والتعفن وذلك لأحتوائه على خصائص مضادة لهذه
المؤثرات وتعتبر مكوناته آمنة للإستخدام. - يستخدم كغسول مطهر للفم بإضافة قطرات
قليلة من الزيوت المستخلصة منه للماء حيث يحمى الفم من تسوس الأسنان ومن الجراثيم
. - يمكن اضافته لمياه الشرب لقتل الجراثيم الموجودة بها. - يضاف للأطعمة لتزويدها
بالنكهة المميزة و حمايتها من التلف. - يمكن اضافته مع مياه الإستحمام لتعقيم
وتطهير البشرة والشعر. - يتمتع الحبهان بقدرة فائقة تمنح الجسم الدفء و تعمل على
رفع حرارته بدرجة مناسبة تساعده في عملية الإفراز المنتظم للعرق. - تتوقف كمية
الحبهان المطلوبة للجسم على الحالة الفسيولوجية للشخص والأمراض التى يجب معالجتها
او الشفاء منها.
صور[عدل]
ثمرة الهيل وبذوره
ثمرة الهيل وبذورها، صورة أقرب
هيل أخضر وأسود
طريقة حفظ الهيل[عدل]
يجب أن يحفظ الهيل في وعاء مظلم لأنه حساس
للنور ويمكن أن يفسد بالضوء الساطع ..كما يجب وضع الهيل في علب من البروسلين أو
المعدن الذي لا يصدأ ويجب عدم وضعه في العلب البلاستيكية بتاتا لأنه يحتوي على بعض
المركبات الكيميائية التي تتفاعل مع البلاستيك وتضر بالصحة. ويجب إحكام إغلاق
الأواني التي تحوي الهيل من أجل إبعاده عن الرطوبة دراسات فوائد الهيل فوائد الهيل
العلاجية كشفت دراسات علمية ان الهيل له فوائد طبيه عديدة فهو أفضل وقاية من عدة
أمراض مثل تسوس الاسنان والتهاب اللثة_وحب الشباب_وقشر الشعر_ويحتوى على 15 مركبا
بعضها يحارب الجراثيم والبكتريا الجلدية والحبهان عبارة عن اشجار كبيرة والجزء
المفيد منها هو الاوراق لاحتوائها على زيت السينيول ويتم جمع الاوراق واضافتها إلى
ماء مغلى ويترك لمدة عشر دقائق ثم يصفى ويشرب ثلاثة مرات في اليوم فهو يساعد أيضا
على اخراج البلغم من الشعب الهوائية ويخفف الام المعدة ويفتح الشهية ويزيل حصى
الكلى ويقى من السلس البولى والذبحات القلبية ويمنع الضعف الجنسى استعمال الهيل
كغسول يومي يكافح الهيل بكتيريا جلدية لها دور كبير في حدوث حب الشباب .. فتلك
البكتيريا تطلق أنزيما خاصا يؤثر في الأحماض الشحمية الموجودة في الجلدوبالتالي
تؤدي إلى حدوث التهابات جلدية وحدوث حب الشباب.. وهذا النوع من البكتيريا حساس على
غسولات الهيل ، ويمكن أن تتراجع الحالة وتخف الدمامل أو النتوءات الجلدية إذا ما
خضع الإنسان لغسولات يومية متعددة من الهيل. الهيل يعالج قشرة الشعر وجد أن
للحبهان فوائد في مكافحة بعض الفطريات التي تسبب قشرة الرأس ، أو نخالية الرأس ،
ويمكن تخفيف قشرة الرأس باستخدام غسولات من الهيل لتنظيف الرأس يوميا ، وقد وجد أن
هناك بعض المواد في الهيل تساعد على دخول الأدوية والمراهم عبر الجلد وتسرع من
تأثيرها . ويرى بعض خبراء الأعشاب أن الهيل قد ينافس الأدوية المضادة للالتهاب
لأنه يقوم بالمهمة من دون كسر التوازن الموجود بين الجراثيم المتعايشة مع جلد
الإنسان والجسم بشكل عام الهيل مفيد مع الشاي الأخضر أشارت بعض الدراسات الحديثة
إلى أنه يمكن استخدام الهيل مع الشاي الأخضر من أجل الوقاية من الذبحات القلبية والسكتات
الدماغية ، كما أن المركبات الموجودة في الهيل والشاي الأخضر يمكن أن تخفض نسبة
الكوليسترول في الدم ، ويمكن أن يؤدي الهيل إلى استرخاء في العضلات الملساء
والتحريض العصبي في منطقة الحوض ، وبالتالي يمكن اعتباره مقويا جنسيا لدى بعض
الناس . لكن لوحظ أن تناول الهيل بكميات كبيرة يمكن أن يزيد من حموضة المعدة وحدوث
بعض التخريش في الأغشية المخاطية .. لذلك يجب تناول الهيل باعتدال خاصة الهيل
الطازج لأن تأثيره أقوى من المطبوخ وبالتالي فإن إمكانية تخريش جدار المعدة تكون
أعلى إذا كان طازجا . الهيل يبطيء مفعول الكافيين أكدت دراسات حديثة أن إحدي خصائص
الزيوت الطيارة ذات الرائحة العبقة في بذور الحبهان تبطئ مفعول الكافيين في الجسم
نتيجة الإكثار من شرب القهوة. وتكتسب حبوب الحبهان رائحتها ونكهة طعمها من توفر
زيوت ثابتة وطيّارة في بذورها، وأوضحت الدراسة أن الحبهان يعتبر أحد أقدم المنتجات
النباتية التي اُستخدمت كعلاج للعديد من الأمراض، وهو ما دلت عليه مدونات الطب
اليوناني القديم وكثير من نصائح الطب الشعبي اليوم في العديد من مناطق العالم،
فالوصفات الشعبية تنصح بالحبهان لاضطرابات عدد من أجهزة وأعضاء الجسم، ويوصف بأنه
يفتح الشهية ويُخفف من الغازات وحرقة المعدة اللتين يسببهما تناول الثوم أو البصل،
كما أنه مفيد في تنظيف الفم من الميكروبات للقضاء علي التهابات الفم ومنع تكون
الرائحة غير المُحببة فيه، إضافة إلي أن إخراج زيوته الطيارة من الجسم عبر
الحويصلات الهوائية في الرئة يُعطي النفس رائحة زكية، كما أنه يُفيد في تخفيف
أعراض الجهاز البولي واضطرابات البروستاتا وحرقة التبول وأيضاً لرفع المزاج وإزالة
الاكتئاب
المصادر[عدل]
·
Mabberley,
D.J. The Plant-book: A Portable Dictionary of the Higher Plants. Cambridge
University Press, 1996.
|
////////
به مصری حبّهان :
حبّهان (نطق: /ħæbːæˈhæːn/)، اسم لنوعين من النبات اسمهم العلمى اليتاريا كارداموم - الحبهان
الاخضر - Elettaria Cardamomim و اموموم-الحبهان الاسود (Amomum) - من الفصيله الخيميه اللى تبع عيلة الزينجيبيراسى (Zingiberaceae) و ابن عم الجنزبيل اللى بنتمى لنفس العيله. الحبهان موطنه الهند و
سريلانكا. بيتزرع عشان بذوره اللى ليها ريحه عطريه جامده و بتستعمل فى الطب و التتبيل.كلمة
حبهان جايه من الاسم العربى للنبات (حب الهيل) و اللى مشتق م اسم النبات بالفارسى ال
هِل. الحبهان بيتضاف فى بلاد زى الهند و العراق للشاى و بيتمسى شاى مِهِيل و بيتزوّد
فى مصر للقهوه المحوجه و ساعات بيضيفوه للاكل زى الرز و الشوربه.
به دیودهی
(مالدیوی):
ކާފޫރު ތޮޅި(ސައިންޓިފިކް ނަން: Elettaria and Amomum)ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: cardamom)އަކީ ކާފޫރުތޮޅި ގަހުގެ ވަކިއެވެ. މިއީ
ތިން އަރިޔަށް ފުއްޕުން ހުރެފައި، މަޑު، ބޯތޮށްޓެއްގެތެރޭގައި ތިންބަރިޔަށް، ކުދިކުދި ކަޅުއޮށްތަކެއް ހުންނަ ކުޑަކުޑަ ތޮޅިޔެކެވެ. މިތޮޅިއަކީ ވަހާއި ރަހައިގައި އާވިގޮތް ހުންނަ މީރުއެއްޗެކެވެ. މިއީ، ބޭހަށާއި ކާބާވަތްތަކުގެ ރަހަމީރުކުރަން ބޭނުންކުރާ އެއްޗެކެވެ . ދުފާއިރުގައި ވެސް ކާފޫރު ތޮޅި ބޭނުން ކުރެއެވެ. ފޮނި ތޮށި، ކަރަންފޫ އަދި ކާފޫރު ތޮޅި ހަދައިގެން ތައްޔާރުކޮށްފައި ހުންނަ ހަވާދަށް ދިވެހި ބަހުން ފޮނިތޮށި ހަވާދު މިހެން ކިޔައެވެ.
////////////////
به عبری:
הל (קרוי גם
קרדמון, שם מדעי: Elettaria
cardamomum), הוא צמח תבלין ממשפחת הזנגביל, המשמש לתיבול קפה ותבשילים שונים.
הוא מופיע בתערובות תבלינים שונות כגון גאראם
מסאלה וחוויאג'. צמח הקרדמון הוא רב שנתי בעל עלים גדולים, ולמעשה
ישנם שלושהצמחים שונים
הקרויים הל: הל ירוק (מכונה גם 'הל אמיתי'), הל שחור, והל
אפריקאי.
מקורו של ההל
בדרום הודו ובסרי לנקה, והוא מגודל
גם בדרום מזרח אסיה וגוואטמלה. הל היה אחד
מהתבלינים בהם סחרו הנבטים.
הל משמש גם ברפואה עממית בכל רחבי
אסיה, ובמסורות עממיות של תרופות
הסבתא. ומיוחסות לו
התכונות: מחטא, נוגד עווית, מרפה שרירים, מאלחש, מכייח, מניע ומייבש
ליחה, מעורר חיסון, משפר עיכול, מעורר תיאבון, נוגד גזים, מקדם וסת ועוד. כמו כן, הוא משמש לדחיית נמלים.
////////////
به پنجابی لاچی:
////////////
به کردی هل،
کاجیله:
Hêl, kajîle (elettaria
cardamomun) , heyl an hil gîhayekê
li rojava û başurê Hindistanê û başurê rojavayê Asyayê çê dibe. Fiqên hêlê bi qederê 1-2 cm û bi rengê kesk an
spî belek e. Riwekak ji famîleya kakule û zerdeçalan ye
Ev giha bi aliyê kurdan nexasim mintiqa Serhedê tê zanin.
Ji ber ku hêl li tehmdarkirina çayê de tê emilandin. Sera demdanek libekê tovê
hêl bes e. Tehmê çay dibe wekê tehmê bergamot an bi gotina tirkî
"tomurcuk çay".
////////////////
Elettaria cardamomum, commonly known as green or true
cardamom, is a herbaceous perennial plant in theginger family, native to southern India.
It is the most common of the species whose seeds are used as a spice calledcardamom. It is cultivated widely in tropical
regions and reportedly naturalized in Réunion, Indochina and Costa Rica.[2][3][4][5]
Contents
Elettaria cardamomum is a pungent
aromatic herbaceous perennial plant, growing to about 2–4 m (6 ft
7 in–13 ft 1 in) in height. The leaves are alternate in two
ranks, linear-lanceolate, 40–60 cm (16–24 in) long, with a long
pointed tip. The flowers are white to lilac or pale violet, produced in a loose
spike 30–60 cm (12–24 in) long. The fruit is a three-sided
yellow-green pod 1–2 cm (0.39–0.79 in) long, containing several black
and brown seeds.
The
green seed pods of the plant are dried and the seeds inside the pod are used
in Indian and
other Asian cuisines,
either whole or ground. It is the most widely cultivated species of cardamom;
for other types and uses, see cardamom.
Cardamom pods as used as spice
Ground
cardamom is an ingredient in many Indian curries and
is a primary contributor to the flavour of masala chai. In Iran,
cardamom is used to flavour coffee and tea. In Turkey, it is used to flavour
the black Turkish tea, kakakule in Turkish.
As
well as in its native range, it is also grown in Nepal, Vietnam, Thailand, and Central America. In India, the states ofSikkim and Kerala are the main producers of
cardamom; they rank highest both in cultivated area and in production. It was
first imported into Europe around 1300 BC.
Elettaria cardamomum is used as a food
plant by the larvae of the moth Endoclita hosei.[citation needed]
Cardamom plant
The
three natural varieties of green cardamom plants are:
·
Malabar (Nadan/native),
as the name suggests, is the native variety of Kerala. These plants have panicles which grow horizontally along
the ground.
·
Mysore, as the name
suggests, is a native variety of Karnataka. These plants have panicles which
grow vertically upwards. The Mysore variety has, however, declined in the past
few decades owing to the emergence of the more resistant and better yielding
'Green Gold' variety, and which is the most common form of cardamom harvested
in Kerala.
·
Vazhuka is a naturally
occurring hybrid between Malabar and Mysore varieties, and the panicles grow
neither vertically nor horizontally, but in between.
Recently,
a few planters isolated high-yielding plants and started multiplying them on a
large scale. The most popular high-yielding variety is 'Njallani'. 'Njallani',
also known as rup-ree-t, is a unique high-yielding cardamom variety
developed by an Indian farmer, Sebastian Joseph, at Kattappana in the South Indian state of
Kerala.[6][7][8][9] K. J. Baby of Idukki District, Kerala, has developed a
purely white-flowered variety of Vazhuka type green cardamom having higher
yield than 'Njallani'. The variety has high adaptability to different shade
conditions and can also be grown in waterlogged areas.[10]
1. Jump up^ Elettaria cardamomum - Köhler–s
Medizinal-Pflanzen - Franz Eugen Köhler, Köhler's Medizinal-Pflanzen
3. Jump up^ Larsen, K. (1996). A prelimanary
checklist of the Zingiberaceae of Thailand. Thai Forest Bulletin (Botany) 24:
35-49.
4. Jump up^ Dy Phon, P. (2000). Dictionnaire des
plantes utilisées au Cambodge: 1-915. Chez l'auteur, Phnom Penh, Cambodia.
5. Jump up^ Nelson Sutherland, C.H. (2008).
Catálogo de las plantes vasculares de Honduras. Espermatofitas: 1-1576.
SERNA/Guaymuras, Tegucigalpa, Honduras.
7. Jump up^ "New
cardamom variety – Njallani", National Innovation
Foundation (Idukki, Kerala, India: Department of Science and Technology)
10. Jump up^ "White
Flowered Cardamom Variety" (PDF), Fourth National
Technological Innovations & Traditional Knowledge Awards(India: National
Innovation Foundation, Department of Science and Technology)
Cardamom Flower
·
Spices
