۱۳۹۴ اسفند ۲۱, جمعه

شبرم، شُبرُم، گاو کشک، گاو نیطوسک، گاو طانیطومک

شبرم . [ ش ِ رَ ] (اِ) و در عربی شُبرُم ضبط شده است . گیاهی است شیردار و آن بیشتر در صحرا و کنارهای جویها روید و رنگ ساق آن به سرخی مایل است . گویند اگر گاو آن را بخورد بمیرد و گوسفند رامضرت نرساند و آن را به شیرازی گاو نبطونک خوانند. (برهان ). درختی است خاردار که وبا را دفع سازد. (منتهی الارب ). درخت خاردار. (از اقرب الموارد). گیاهی خاردار و گیاهی دیگر که دانه ای دارد، مانند نخود و بیخ آن درشت پرشیر و مسهل است . (ناظم الاطباء). گیاهی است که دانه ای مانند نخود دارد بیخ آن درشت پرشیر و تمامه ٔ آن مسهل است و استعمال شیر آن خطرناک است . (منتهی الارب ). گیاهی است که دانه ای چون عدس دارد و برگش شبیه به برگ ترخون است و این کلمه فارسی است . (از اقرب الموارد( :
وان گل نار بکردار کفی شبرم سرخ
بسته اندر بن او لختی مشک ختنا
سمن سرخ بسان دو لب طوطی نر
که زبانش بود از زر زده در دهنا
منوچهری دامغانی
/////////////
شبرم، گاو کشک: Euphorbia pithyusa



گاوکشک: چون گاو بخورد می میرد و گوسفند را مضرت ندارد. نباتی است که در بوستانها و کشت زارها روید و ساق آن راست و با زغب و گره دار بقدر ذرعی شبیه به نی و شیردار و برگ آن شبیه به طرخون و برگ کاج و گل آن بنفش و دانه آن شبیه به عدس و مایل به سفیدی و زردی و بیخ آن سطبر و پر شیر و قوی تر از ثمر آن و ثمر آن قوی تر از برگ آن.
طبیعت آن در سوم گرم و در آخر دوم خشک و در دوم گرم و در سوم خشک نیز گفته اند و شیر آن تا چهارم گرم و خشک است.
خواص آن: از سموم کشنده و مسهل بسیار قوی بلغم و سودا و زردآب است که با ضروری قبض همراه می باشد و باز کننده دهنده رگ ها و گرفتگی های مجاری و مدر اخلاط از نسوج بدن و با اعمال بعدی موافق است. برای معالجه استسقای بلغمی و قولنج و درد مفاصل نافع است ضماد آن جهت اورام و قولنج سخت مفید است. برای گرم مزاج ها و اشخاص ضعیف ایجاد تب گرم و ضعف اشتها می نماید مصلح آن خوردن روغن گاو و آَبگوشت چرب است. مقدار خوراک مجوز شربت آن تا یک دانگ(78/0گرم) و مشهور است که یک مثقال(69/4 گرم) آن گاوی را می کشد  نیم مثقال(34/2گرم) شیر آن نیز کشنده است
از: مخزن الادویه، تألیف مرحوم سید محمد حسین عقیلی علوی خراسانی شیرازی
/////////////
شبرم‌: نباتیست که در بوستان و کنار جویها و صحراها روید و مؤلف گوید به شیرازی گاو نیطوسک و گاو طانیطومک نیز گویند بدان سبب که اگر گاو بخورد بمیرد و گوسفند هرچه بخورد هیچ مضرت بوی نرسد بهترین وی سبک‌وزن بود که لون ساق وی بسرخی زند و بدترین انواع وی پارسی بود صاحب منهاج گوید گرم است در اول درجه دویم و خشک است در آخر سئوم و جیش ابن الحسن گوید گرم بود در سئوم و خشک در آخر دویم و وی از جمله یتوعات بود و لبن وی گرم و خشک بود در چهارم و صاحب منهاج گوید لبن وی قطع دندان می‌کند بی‌درد و باید که شبرم اصلاح ناکرده استعمال نکنند و اصلاح وی چنان بود که بستانند شیر تازه و شبرم تازه ناکوفته در آن خویسانند یک شبانه‌روز و زیاده رها نکنند و در آن یک شبانه‌روز دوسه نوبت شیر را تازه کنند که مصلح وی بود بعد از در سایه خشک کنند و قدری ناکوفته از وی بیامیزند با ادویه‌های مسهل ملایم مثل انیسون و رازیانه و کمون کرمانی و تربد و هلیله بعضی از این ادویه‌ها بدرستی که برخلاف شبرم بود از بهر آنکه در این داروها مزاجهای صالح بود در نفع طبائع و ابدان خلاف آنکه در شبرم است از بهر آنکه ایشان ملطف‌اند و حدت وی را زایل کنند و اگر در معالجه قولنج که سبب آن بادی غلیظ بود و بلغم استعمال کنند باید با مقل و سکنج و اشق و سرگین گرگ خلط کنند و حب سازند و اگر در معالجه سده و ورم و آب زرد بلغم و سودا استعمال کنند چون از شیر بیرون آورند خشک کنند و در آب کاشنی و آب رازیانه و آب عنب الثعلب صافی کرده خویسانند سه شبانه‌روز و بعد از آن خشک کرده حب سازند با اندکی نمک هندی و صبر و تربد و هلیله بعد از آن دوائی نیکو بود و لبن وی نشاید که قطعا بیاشامند که هیچ نیکی در وی نبود و کشنده بود و مقدار شربتی از اصلاح کرده وی با ادویه‌ها که گفته شد از دانکی تا دو دانک بود بحسب قوت و صاحب جامع گوید ما بین دو دانک بود تا چهار دانک و صاحب منهاج گوید شربتی از وی دانکی بود فی الجمله وی مغیر مزاجها بود خاصه مزاج گرم و مضر بود بمعده و جگر و باه و منی و عروق سفل منفجر گرداند و لبن وی دو درم کشنده بود و معالجه وی به مسکه و روغن گاو کنند و مؤلف گوید اگر لبن وی بر قوبای تر و خشک طلا کنند البته زایل گرداند و مجموع یتوعات این خاصیت دارد و بدل وی مازریون بود
در مخزن الادویه می‌نویسد: شبرم بضم اول و سکون با و ضم را بیونانی سطوسا و بشیرازی گاو کشک و کانیطنوسک و طانیطومک نیز نامند جهت آنکه چون گاو بخورد می‌میرد و گوسفند زیان نمی‌رسد و در ماهیت نباتیست که در بوستانها و کشتزارها روید و ساق آن راست و با زغب و گره‌دار بقدر زرعی شبیه به نی و شیردار و برگ آن شبیه بطرخون و کاج ... 
اختیارات بدیعی، ص: 246
///////////////////
Pithyusa Euphorbia L. is a flowering plant species belonging to the family Euphorbiaceae.
Description
This spurge forms small clumps, it is perennial, and recognize quickly because dead leaves, the base of the stems remain dry without falling to the ground and run down. He lives both on the mountain and coastal and even on sandy substrates areas. In this case it may be confused with Euphorbia paralias, but the character of dried leaves quoted above to distinguish them.
Flowers.

View of the plant
Distribution
It is endemic to the Mediterranean region. In Spain in the Baleares.1 Islands

Habitat
It grows in sandy and rocky shores and rocky pastures and mountain areas.

Taxonomy
Euphorbia pithyusa was described by Linnaeus and published in 1753.2 458. Species Plantarum

Etymology
Etymology
Euphorbia: generic name derives from the Greek physician of King Juba II of Mauritania (52-50 BC - 23.) Euphorbus in his honor - or in reference to his large belly - used medically as Euphorbia resinifera. In 1753 Linnaeus assigned the name to the whole género.3

pithyusa: specific name, gentile concerning the Pitiusas (Ibiza, Formentera and the islets); strictly speaking, to Ibiza.

varieties
Pithyusa Euphorbia ssp. cupanii (Guss. ex Bertol.) Radcl.-Sm. 1968
Pithyusa Euphorbia ssp. dianthifolia (Lojac.) Oudejans 1992
Pithyusa Euphorbia ssp. pithyusa
Synonymy
Tithymalus pithyusa (L.) Scop. (1771).
Galarhoeus pithyusa (L.) Haw. (1812).
Esula pithyusa (L.) Fourr. (1869) .4
Euphorbia balearica Sennen
Euphorbia balearica Willd. ex Boiss. in A.DC.
Euphorbia bianorii var. ramosa Sennen
Euphorbia bianorii var. Sennen simplex
Euphorbia bianorii Sennen
Euphorbia cupanii Bertol.
Euphorbia imbricata f. angustifolia Willk.
Euphorbia imbricata f. latifolia Willk.
Euphorbia imbricata f. parvifolia Willk.
Euphorbia imbricata auct.
Euphorbia imbricata Willk sensu.
Euphorbia knochei Sennen
Euphorbia mucronata Lapeyr.
Acutifolius Tithymalus Lam.5 6
Common name [edit]
Castilian: Large esula, more esula, spurge, turbit negro.7
See also
descriptive terminology of plants
Annex: Chronology of botany
History of Botany
Taxonomy of Euforbiáceas
Inflorescence as Ciato
Characteristics of euforbiáceas
References [edit]
Back to top ↑ Distribution in Kew
Back to top ↑ 'Euphorbia pithyusa. " Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Accessed July 7, 2012.
Back to top ↑ (Spec Pl [ed 1.].. 450)
Back to top ↑ Synonyms Kew
Back to top ↑ Synonyms Royal Botanic Gardens
Back to top ↑ Euphorbia pithyusa in PlantList
Back to top ↑ Names in Real Botanical Garden
/////////////////
Euphorbia pithyusa L., es una especie fanerógama perteneciente a la familia de las euforbiáceas.
Índice
  [mostrar] 
Descripción[editar]
Esta lechetrezna forma pequeñas matas, pues es perenne, y la reconoceremos rápidamente porque lashojas muertas, las de la base de los tallos, permanecen secas sin caer al suelo y dirigidas hacia abajo. Vive tanto en la montaña como en zonas litorales e incluso sobre sustratos arenosos. En este caso se puede confundir con Euphorbia paralias, pero el carácter de las hojas secas que hemos citado antes permite diferenciarlas.
Flores.
Vista de la planta
Distribución[editar]
Es endémica de la región del Mediterráneo. En España en las Islas Baleares.1
Hábitat[editar]
Crece en arenales y costas rocosas y en pastos y zonas pedregosas de la montaña.
Taxonomía[editar]
Euphorbia pithyusa fue descrita por Carlos Linneo y publicado en Species Plantarum 458. 1753.2
Etimología
Etimología
Euphorbia: nombre genérico que deriva del médico griego del rey Juba II de Mauritania (52 a 50 a. C. -23), Euphorbus, en su honor – o en alusión a su gran vientre – ya que usaba médicamente Euphorbia resinifera. En 1753 Carlos Linneo asignó el nombre a todo el género.3
pithyusa: nombre específico, gentilicio referente a las Pitiusas (Ibiza, Formentera y sus islotes); en sentido estricto, a Ibiza.
Variedades
Sinonimia
  • Tithymalus pithyusa (L.) Scop. (1771).
  • Galarhoeus pithyusa (L.) Haw. (1812).
  • Esula pithyusa (L.) Fourr. (1869).4
  • Euphorbia balearica Sennen
  • Euphorbia balearica Willd. ex Boiss. in A.DC.
  • Euphorbia bianorii var. ramosa Sennen
  • Euphorbia bianorii var. simplex Sennen
  • Euphorbia bianorii Sennen
  • Euphorbia cupanii Bertol.
  • Euphorbia imbricata f. angustifolia Willk.
  • Euphorbia imbricata f. latifolia Willk.
  • Euphorbia imbricata f. parvifolia Willk.
  • Euphorbia imbricata auct.
  • Euphorbia imbricata sensu Willk.
  • Euphorbia knochei Sennen
  • Euphorbia mucronata Lapeyr.
  • Tithymalus acutifolius Lam.5 6
Nombre común[editar]
  • Castellano: esula grande, esula mayor, lechetrezna, turbit negro.7
Véase también[editar]
Referencias[editar]
  1. Volver arriba↑ Distribución en Kew
  2. Volver arriba↑ «Euphorbia pithyusa». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultado el 7 de julio de 2012.
  3. Volver arriba↑ (Spec. Pl. [ed. 1]: 450)
  4. Volver arriba↑ Sinónimos en Kew
  5. Volver arriba↑ Sinónimos en Real Jardín Botánico
  6. Volver arriba↑ Euphorbia pithyusa en PlantList
  7. Volver arriba↑ Nombres en Real Jardín Botánico
Enlaces externos[editar]
Categorías: 
///////////

Euphorbia pithyusa
Estado de conservación

Preocupación menor (UICN)
Taxonomía
Reino:
Plantae
Subreino:
Tracheobionta
División:
Magnoliophyta
Clase:
Magnoliopsida
Subclase:
Rosidae
Orden:
Malpighiales
Familia:
Euphorbiaceae
Subfamilia:
Euphorbioideae
Tribu:
Euphorbieae
Subtribu:
Euphorbiinae
Género:
Euphorbia
Especie:
E. pithyusa
L.
ارسال شده توسط در