شیلم، شلمک،زوان، تلخه... چرا در صفحات شمالی ایران (گیلان و مازندران) رغبت به نان کمتر بود و...

 شیلم از نظر طبیعت طبق نظر حکمای طب سنتی گرم و خشک است و مصرف داخلی آن توصیه نمی‌شود زیرا مسموم‌کننده و مخدّر است و موجب بسته شدن مجاری و درهم ریختن صدا و آواز می‌شود. نانی که با آرد گندم مخلوط با دانه‌های شیلم تهیه شود، خواب‌آور و مسکر است و سرگیجه و آشفتگی و استفراغ ایجاد می‌نماید. در هند ضماد خمیر شیلم به عنوان مسکّن در استعمال خارجی مصرف می‌شود و معتقدند که برای معالجه لکه‌های کوچک قهوه‌ای یا زردرنگ پوست که فرکل 63] نامیده می‌شود، مفید است. حکمای طب سنتی معتقدند که مصرف خارجی ضماد خمیر آن برای بیرون آمدن خار و تیغ از دست، پا و بدن نافع است و کوبیده آن مخلوط با سرکه برای تسکین درد سرین و اگر با سرکه پخته و با روغن زیتون مخلوط شود برای بیماری‌های پوستی و جرب زخمی و کچلی نافع است. مخلوط با بذر کتان اگر ضماد شود، برای رسانیدن دمل و منفجر کردن و سر باز کردن آن مفید است. اگر با سرکه مخلوط شود بسیار خواب‌آور است و درعین‌حال خطرناک است زیرا با احتمال زیاد مسمومیت ایجاد می‌کند. شیلم سابقا یعنی اوایل تأسیس دانشکده کشاورزی کرج در مزارع غلات بخصوص گندم در شمال ایران و در مازندران فراوان می‌رویید و دانه‌های آن با دانه گندم مخلوط و برداشت می‌شد و به همین علت نانی که در شمال ایران با آرد گندم درست می‌شود اغلب سرگیجه‌آور و مسکر و مسموم‌کننده بود به‌طوری که مردم محل از خوردن نان پرهیز داشتند. این امر مورد بررسی
معارف گیاهی، متن‌ج‌7، ص: 47
شیلم
Lolium temulenm
دانشکده کشاورزی کرج قرار گرفت و قبل از سال 1320 به همت و تلاش استادان آن دانشکده بخصوص با کوشش و جدیت دانشمندانه مرحوم منصور عطایی، استاد زراعت دانشکده، این مسئله مطالعه و پس از شناخت موضوع با اتخاذ تدابیر زراعی از جمله با بوجاری دانه‌های شیلم را از بذر گندم جدا ساختند و این دانه مسموم‌کننده از محصول گندم مزارع شمال ایران حذف و سالهای سال است که اثری از آن مشهود نیست. روانش شاد باد.
معارف گیاهی، متن‌ج‌7، ص: 48