دُلب، چنار، بلطانس

[1] - دُلب.  [ دُ ] (ع اِ) درختی است بزرگ با برگهای عریض و پهن ، این درخت بدون شکوفه و میوه است . (از اقرب الموارد). چنار. (دهار). درخت چنار را گویند و به عربی برگ آنرا ورق الدلب خوانند. (از برهان ). درخت چنار. (الفاظ الادویة). به پارسی صنار گویند و به شیرازی چنار خوانند. (از اختیارات بدیعی ). لیث گوید درخت عیشام را عرب دلب گوید و درست آن است و درخت چنار است . (از تذکره ٔ داود ضریر انطاکی ). رجوع به چنار شود. || جنسی اند ازسودان و سیاهان ، یکی آن دلبة. (از اقرب الموارد).

/////////////

دلب‌.  بپارسی چنار گویند پوست وی و جوز وی بغایت خشک بود و در درجه اول سرد بود و چوب وی سردتر بود و ورق وی چون تر بود با شراب بپزند و بر چشم ضماد کنند آب رفتن بازدارد و ورمهای بلغمی و ورمهای گرم که در زانو بود سود دهد و اگر خرد بکوبند و بر ریشهای تر افشانند خشک گرداند و سوختگی آتش را سود دارد و پوست وی چون با سرکه بپزند و بدان غرغره و مضمضه کنند درد دندان را نافع بود و سوختگی آتش را و پوست وی برص را نافع بود و طبیخ برگ وی درد چشم را سود دهد و خاکستر وی ریشها و چرکهای پلید را زایل کند و ثمر وی چون تر بود با شراب بیاشامند گزندگی جانوران را سود دهد و چون با پیه بر سوختگی آتش نهند نافع بود و غباری که بر ورق و ثمر وی نشسته بود بغایت مضر بود بحواس و شش و اواز و باید که از پی آن شیر تازه بخورند و صاحب تقویم گوید مصلح آن عود بود یا قرفه و دارچینی و جوز وی یا پیه بر گزندگی جانوران ضماد کردن نافع بود و پوست وی چون بسوزانند جلای تمام بدهد تا بحدی که برص را شفا دهد و چون ورق و ثمر وی در خانه بخور کنند خنفسا بگریزند

صاحب مخزن الادویه می‌نویسد: دلب به ضم دال بفارسی چنار و بفرنگی بلطانس نامند

لاتین‌PLATANUS ORIENTALIS  فرانسه‌PLATANE  انگلیسی ‌PLATAN

/////////////

چنار (نام علمی: Platanus) سرده‌ای از درختان بومی نیم‌کره شمالی است. درختان چنار بلند قامت بوده و ارتفاع آن‌ها به ۳۰ تا ۵۰ متر می‌رسد، در پائیز برگ‌های آن‌ها می‌ریزد و معمولاً در کنار جویبارها و زمین‌های مرطوب می‌رویند، هرچند نسبت به خشکسالی مقاومند.

گونهٔ چنار خاوری (Platanus orientalis) در ایران نیز می‌روید و بیشه‌های طبیعی آن دیده می‌شود. درخت چنار از جمله درختانی است که اگر محیط برای آن فراهم شود عمر و رشد زیادی دارد.

بیشتر درختان کهنسال در ایران چنار هستند.

زیبایی خیابان ولیعصر تهران که طولانی ترین خیابان تهران، ایران و خاورمیانه است، نیز به وجود درختان چنار فراوان در دو طرف آن است. از روزگاران گذشته درخت چنار به عنوان يکی از درختان بومی تبريز محسوب می شد و در تمامی خيابانهای بافت قديم کلانشهر تبريز پس از درختان سپيدار و تبريزی به تعداد زيادی درخت چنار وجود داشت اما امروزه به وارون دهه های سپری شده ديگر در سطح خيابانها و محيط پيرامون پارکهای کلانشهر تبريز درختان چنار آنچنانی باقی نمانده ، يک نمونه از قطع بی رويه درختان چنار در تبريز مربوط است به نابودی گسترده درختان چنار تناور و ديرپای بلوار ديرينه قدمت دانشگاه تبريز ( 29 بهمن ) بطوری که جمعيت چناران اين بلوار قدمت دار به کمتر از نصف رسيده http://www.isna.ir/fa/news/92032918028 اکنون کهنسال ترين درختان چنار تبريز با قدمت بيش از 300 سال در مجاورت استخر بزرگ پارک شاهگلی قرار دارند و پس از دو منطقه بلوار دانشگاه و خيابان امام تبريز ، درختان چنار منطقه نظامی خيابان حافظ تبريز نيز در معرض نابودی قرار دارند. همچنين يکی از ديرينه ترين و کهنسال ترين درختان چنار ايران در شهرستان اسکو واقع شده، بنابه اسناد و شواهد موجود و با بررسی های صورت گرفته ديرينگی و درازای زيست کهنه چنار پهناور و بلند شهرستان اسکو به بيش از 1200 سال می رسد. http://hamgardi.com/place/26305

///////////

الدلب (باللاتينية: Platanus) جنس من الأشجار المعمرة متساقطة الأوراق، يتبع الفصيلة الدلبية (بالإنجليزية: Platanaceae).

يضم هذا الجنس أحد عشر نوعاً من الأشجار موطنها عموماً نصف الكرة الشمالي[1]. أشهر أنواع هذا الجنس في الوطن العربي هو الدلب المشرقي (باللاتينية: Platanus orientalis). تنتشر معظم الأنواع الأخرى في المكسيك وجوارها.

ثمار الدلب المشرقي

الوصف النباتي[عدل]

الأوراق بسيطة مفصصة بشكل غائر. النبات أحادي المسكن. تملك الزهرة 3-7 كأسيات ملتحمة عند القاع. للزهرة المذكرة ما بين 3-8 أسدية. تحمل الأزهار في كرات.

أنواعه[عدل]

الدلب الأريزوني (باللاتينية: Platanus wrightii) في شمال غرب المكسيك وجنوب غرب الولايات المتحدة.

الدلب التشياباسي (باللاتينية: Platanus chiapensis) في المكسيك.

دلب جنتري (باللاتينية: Platanus gentryi)

دلب رزيدوفسكي (باللاتينية: Platanus rzedowskii) في المكسيك.

الدلب الغربي (باللاتينية: Platanus occidentalis)

الدلب الكاليفورني (باللاتينية: Platanus racemosa) في كاليفورنيا وولاية باخا كاليفورنيا في المكسيك.

دلب كِر (باللاتينية: Platanus kerrii)

الدلب المشرقي (باللاتينية: Platanus orientalis) في المشرق العربي وجنوب شرق أوروبا.

الدلب المكسيكي (باللاتينية: Platanus mexicana) في المكسيك.

الدلب الهسباني أو الدلب الهجين (باللاتينية: Platanus × hispanica) في المكسيك.

الدلب الواخاكي (باللاتينية: Platanus oaxacana) في المكسيك.

///////////

به عبری:

דֹּלֶב (הגייה מלעילית – כמו רוטֶב. ברבים: דְלבים), עץ נשיר גדול, סוג יחיד במשפחת הַדָּלְבִּיִּים (שם מדעי: Platanaceae). הדולב המזרחי צומח בארץ ישראל על גדות נחלים זורמים בגליל ובעמק החולה. הדולב המזרחי ניכר בעלים שסועים גדולים שצורתם כעין כף יד ובפירות אגוזיים שעירים.

به ترکی استانبولی چنار :

Çınar, çınargiller (Platanaceae) familyasından Platanus cinsini oluşturan uzun boylu kalın çaplı ağaç türlerinin adı.

Anavatanı Kuzey Amerika, Avrupa'nın doğusu ve Asya'dır. Çınarlar ormanlardan daha ziyade dere, ırmak ve nehir yataklarında bulunsa da esasen süs bitkisi olarak yetiştirilir. Bunlar allelerde, su başlarında, büyük çayırlık ve mesire yerlerinde gölge ağacı olarak dikilmektedir. Yaprakları tozdan ve gazlardan fazla etkilenmediklerinden büyük endüstri şehirlerinin caddelerinde, park ve bahçelerde fazla görünmektedir.

Genç yaşlarından itibaren genel olarak hızlı bir büyüme yaparlar. Uzun ömürlüdürler. Yaşlı çınarlar zamanla içleri çürüyüp boşaldığı halde yaşamlarını sürdürürler. Kütük sürgünü verme özellikleri vardır. Yetiştirilmeleri tohum ve yarı odunsu çeliklerle olmaktadır.

Çınar odunundan, alet sapları, fıçı, çıt kazığı yapımında ve mobilyacılıkta, ayrıca yakacak olarak yararlanılır. Ayrıca tanen içeren kabukları kabız yapıcı ve ateş düşürücü olarak içten, antiseptik olarak da dışarıdan kullanılır.

Türkiye'de doğal olarak yayılış gösteren tek tür, doğu çınarı (Platanus orientalis)'dır.

////////////

Platanus /ˈplætənəs/[1] is a genus comprising a small number of tree species native to the Northern Hemisphere. They are the sole living members of the family Platanaceae.

All members of Platanus are tall, reaching 30–50 m (98–164 ft) in height. All except for P. kerrii are deciduous, and most are found in riparian or other wetland habitats in the wild, though proving drought-tolerant in cultivation. The hybrid London Plane has proved particularly tolerant of urban conditions.

They are often known in English as planes or plane trees. Some North American species are called sycamores (especially Platanus occidentalis[2]), although the term sycamore also refers to the fig Ficus sycomorus, the plant originally so named, and to the Sycamore Maple Acer pseudoplatanus.[2]

Botany

Bole of an aged Platanus, in Trsteno, near Dubrovnik, Croatia

The flowers are reduced and are borne in balls (globose heads); 3–7 hairy sepals may be fused at the base, and the petals are 3–7 and are spatulate. Male and female flowers are separate, but borne on the same plant (monoecious). The number of heads in one cluster (inflorescence) is indicative of the species (see table below). The male flower has 3–8 stamens; the female has a superior ovary with 3–7 carpels. Plane trees are wind-pollinated. Male flower-heads fall off after shedding their pollen.

After being pollinated, the female flowers become achenes that form an aggregate ball. The fruit is a multiple of achenes (plant systematics, Simpson M. G., 2006). Typically, the core of the ball is 1 cm in diameter and is covered with a net of mesh 1 mm, which can be peeled off. The ball is 2.5–4 cm in diameter and contains several hundred achenes, each of which has a single seed and is conical, with the point attached downward to the net at the surface of the ball. There is also a tuft of many thin stiff yellow-green bristle fibers attached to the base of each achene. These bristles help in wind dispersion of the fruits as in the dandelion.

The leaves are simple and alternate. In the subgenus Platanus they have a palmate outline. The base of the leaf stalk (petiole) is enlarged and completely wraps around the young stem bud in its axil. The axillary bud is exposed only after the leaf falls off.

The mature bark peels off or exfoliates easily in irregularly shaped patches, producing a mottled, scaly appearance. On old trunks, bark may not flake off, but thickens and cracks instead.

Phylogeny[edit]

There are two subgenera, subgenus Castaneophyllum containing the anomalous P. kerrii, and subgenus Platanus, with all the others; recent studies in Mexico[3] have increased the number of accepted species in this subgenus. Within subgenus Platanus, genetic evidence suggests that P. racemosa is more closely related to P. orientalis than it is to the other North American species.[4] There are fossil records of plane trees as early as 115 million years (the Lower Cretaceous). Despite the geographic separation between North America and Old World, species from these continents will cross readily resulting in fertile hybrids such as the London Plane.

The 2033-year-old platanus tree Tnjri In Skhtorashen, Nagorno-Karabakh.

Fossil Platanus leaf from the Paleocene of Alberta, Canada.

Species[edit]

The following are recognized species of plane trees:

Botanic name      Common names   Distribution        Flowerheads       Notes

Platanus × acerifolia

(P. occidentalis × P. orientalis;

syn. P. × hispanica, P. × hybrida)     London Plane, Hybrid Plane           Cultivated origin  1–6       Subgenus Platanus

Platanus chiapensis          Chiapas Plane      southeast Mexico            ?         Subgenus Platanus

Platanus gentryi   Gentry's Plane     western Mexico  ?         Subgenus Platanus

Platanus kerrii     Kerr's Plane        Laos, Vietnam      10–12   Subgenus Castaneophyllum

Platanus mexicana           Mexican Plane    northeast and central Mexico        2–4       Subgenus Platanus

Platanus oaxacana            Oaxaca Plane      southern Mexico ?         Subgenus Platanus

Platanus occidentalis        American Sycamore, American Plane, Buttonwood, Occidental Plane    eastern North America     1–2            Subgenus Platanus

Platanus orientalis            Oriental Plane     southeast Europe, southwest Asia   3–6       Subgenus Platanus

Platanus racemosa           California Sycamore, Western Sycamore, Aliso          California, Baja California   3–7       Subgenus Platanus

Platanus rzedowskii          Rzedowski's Plane            eastern Mexico   ?         Subgenus Platanus

Platanus wrightii  Arizona Sycamore            Arizona, New Mexico, northwest Mexico      2–4       Subgenus Platanus

Diseases[edit]

Main article: List of Platanus diseases

Planes are susceptible to Plane Anthracnose (Apiognomonia veneta), a fungal disease that can defoliate the trees in some years. The worst infections are associated with cold, wet spring weather. P. occidentalis and the other American species are the most susceptible, with P. orientalis the most resistant. The hybrid London Plane is intermediate in resistance.

Ceratocystis platani, a wilt disease, has become a significant problem in recent years in much of Europe.[5]

Other diseases such as powdery mildew occur frequently, but are of lesser importance.

Platanus species are used as food plants by the larvae of some Lepidoptera species including Phyllonorycter platani and Setaceous Hebrew Character.

In the 21st century a disease, commonly known as Massaria disease, has attacked Plane trees across Europe. It is caused by the fungus Splanchnonema platani, and causes large lesions on the upper sides of branches.[6][7]

Uses[edit]

The principal use of these trees is as ornamental trees, especially in urban areas and by roadsides. The London plane is particularly popular for this purpose. The American plane is cultivated sometimes for timber and investigations have been made into its use as a biomass crop. The oriental plane is widely used as an ornamental and also has a number of minor medicinal uses.

Cultural history[edit]

Most significant aspects of cultural history apply to Platanus orientalis in the Old World. The tree is an important part of the literary scenery of Plato's dialogue Phaedrus. Because of Plato, the tree also played an important role in the scenery of Cicero's De Oratore.

The legendary Dry tree first recorded by Marco Polo was possibly a platanus. According to the legend, it marked the site of the battle between Alexander the Great and Darius III.

Footnotes[edit]

Jump up ^ Sunset Western Garden Book 1995.

^ Jump up to: a b Merriam Webster.

Jump up ^ Nixon & Poole 2003.

Jump up ^ Feng, Oh & Manos 2005.

Jump up ^ Pathology note 7 2008.

Jump up ^ "Massaria disease". Forestry Commission. Retrieved November 7, 2012.

Jump up ^ "Massaria disease of plane trees". Treetree. Retrieved November 7, 2012.

References[edit]

Books

Naumann, Helmut (2007). "Die Platane von Gortyna". In Kämmerer., Thomas Richard. Studien zu Ritual und Sozialgeschichte im Alten [Orient / Studies on Ritual and Society in the Ancient Near East. Tartuer Symposien 1998–2004]. Berlin, de Gruyter,. pp. 207–226.

Sunset Western Garden Book. 1995. pp. 606–607.

Journals

Feng, Y.; Oh, S.H.; Manos, P. S. (2005). "Phylogeny and Historical Biogeography of the Genus Platanus as Inferred From Nuclear and Chloroplast DNA.". Systematic Botany 30 (4): 786–799. doi:10.1600/036364405775097851.

Nixon, K. C.; Poole, J. M. (2003). "Revision of the Mexican and Guatemalan species of Platanus (Platanaceae)". Lundellia 6: 103–137.

Web

"Sycamore", Merriam-Webster Online Dictionary, retrieved 2009-08-04

"Pathology note 7" (PDF). The Research Agency of the Forestry Commission. 2008.

/////////////

Leaves and fruit of a London Plane

Scientific classification

Kingdom:           Plantae

(unranked):        Angiosperms

(unranked):        Eudicots

Order:   Proteales

Family:   Platanaceae

Genus:   Platanus

L.