خندیقون . [ خ َ ] (اِ) شراب ممزوج با ادویه ٔ عطری . (یادداشت
بخط مؤلف ). شرابی که از خمر و ادویه ترتیب دهند و از
مخترعات حکمای فرس است و قوتش تا هفت سال باقی می ماند و در دوم گرم و در آخر خشک
.... و بهترین نسخه هایی که در منهاج و غیره مذکور است این است : زنجیل 5 مثقال ، قرنفل
... 2 و نیم مثقال ، زعفران ، فلفل سیاه ، مشک دارچینی ... مصطکی هر یک ، یک مثقال
و دانگی انیسون ... از هر یک چهار مثقال ، حجرالارمنی ، لاجورد هر یک نیم مثقال ، زعفران
و مشک و لاجورد را در گلاب و آب شیرین و آب انار شیرین که از هر یک چهل و پنج مثقال
باشد حل کنند و ادویه ٔ دیگر را کوبیده ...
در هزار و سیصد و پنجاه مثقال شراب سرخ صاف بجوشانند تا بنصف رسد پس صاف کرده با گلاب
و آب میوه ها بیامیزند و نهصد و پنجاه مثقال عسل صاف را بر آتش نرمی گذارند شراب جوشانیده
ٔ مذکور را با
آبها چند جوش نرمی داده استعمال کنند و هرگاه تریاقیت عظیم مطلوب باشد قدری پادزهر
بعد از سرد شدن آن در او حل کنند. (تحفه ٔ حکیم مؤمن ).
دهخدا
خندیقون: فی( ر):( فنداذیقون). * خندیقون: الحندیقون، صوابه:
الخندیقون بالخاء، معناه: الشراب المبری‌ء .. معرب( کندیکونه)، و هو خمر القند، و هو
شراب مطیب بالأفاویة.« منافع»( ص 3)،« صیدنة»( ص 258) - خندیقون و یقال: خندیقون، فارسی،
معناه: الشراب المبری‌ء، و هو من تراکیب حکماء الفرس،-- لکن لا نعلم صاحبه، و لم یبلغ
الیونان؛ فلذلک لم یوجد فی کتبهم. و أجوده: ما عمل من الخمر، و صنعته: زنجبیل، قرنفل
و هیل بوا، زعفران فلفل أسود، مسک دار صینی ... کذا فعله ابن جزلة، و فی نسخ:( النجاشعة)
و هی تصحیف، الصواب: البخاشعة؛ أی آل بختیشوع، انظر الحجة فی« المغنی»: الفلفل و الزعفران
و القرنفل و الهیل بوا .. و هذه النسخة الأصلیة؛ کما فی« المنهاج». « تذکرة»( 1/
343) [588]
رازی، طب الملوکی
