سالیسیلیک از ریشه لاتین نام درخت بید است
( Salix spp
) چرا که اولین بار اسید سالیسیلیک به صورت طبیعی از پوست این درخت استخراج
شد.
• بید Salix alba
منبع طبیعی اسید سالیسیلیک شناخته میشود.
• هیپوکراتس (قرن پنجم قبل از میلاد) دریافت
گرد برگرفته از پوست درخت بید میتواند موجب کاهش آلام و
دردها شده و تب بیماران را کاهش دهد.
• اطباء قدیم بین النهرین و بومیان آمریکایی
نیز به اثرات پوست درخت بید واقف بوده و از آن برای کاهش تب و درد استفاده می کرده اند.
• قسمت دارویی گیاه، لایه داخلی پوست درخت
است. در سال 1826 عصاره فعال حاصل از آن توسط شیمیدان آلمانی، یوهان آندرآس بوخنر، Johann Andreas
Buchner سالیسین نامیده شد. با اکسیداسیون سالیسین اسید سالیسیلیک
به دست آمد.
اسید سالیسیلیک گیاهی از Phenylalanine (فنی لا لا
ناین) بیوسنتز میشود. که پیش ماده این سنتز اسید
شیک میک می باشد. در صنعت، اسید سالیسیلیک از واکنش شیمیایی
زیر بدست می آید:
نمک سدیمی فنل (سدیم فنولات) را با دی اکسید
کربن در فشار 100 اتمسفر و
دمای بالای 116 درجه سانتیگراد (390 کلوین)
با روشی موسوم به واکنش Kolbe-Schmitt
در حضور NaOH ( هیدراکسید سدیم، سود و آور) وارد واکنش میکنند و سدیم سالیسیلات تولید میشود اسیدی سازی این ماده با اسید سولفوریک اسید سالیسیلیک آرد.
• میوه های نارس طبیعی مانند :کیوی، بلوبری،
بل کبری، کشمش، خرما، گواوا[1]، زردآلو، فلفل
سبز، زیتون، گوجه فرنگی، قارچهای خوراکی و ... دارای
مقادیری اسید سالیسیلیک هستند.
• برخی سبزیجات و ادویه جات مقدار زیادی
اسیدسالیسیلیک دارند.
• مهمترین نقطه مشترک انسان و گیاه در مورد
هورمون اسید سالیسیلیک در قرص آسپرین متمرکز میشود.
• استیل سالیسیلیک اسید acetylsalicylic acid)) با نام اختصاری ASA و نام تجاری آسپرین یک داروی ضدالتهاب
غیراستروئیدی است که به عنوان تب بر و ضد درد استفاده میشود.
• مصارف آسپرین: مصارف امروزه آسپرین عبارتند
از: پیشگیری از بیماریهای قلبی 3۷٫6٪ ورم مفاصل ۲3٫3٪ سر درد 13٫۸٪ بدن درد 1۲٫۲٪ و
دردهای دیگر .
• زیاده روی در مصرف: موجب زخمهای سیستم
گوارشی و عدم انعقاد خون میشود.
• آسپرین را میتوان بدون نسخه پزشک از داروخانه
ها تهیه کرد.
• برخی از دانشمندان معتقدند مصرف روزانه
یک عدد آسپرین موجب افزایش طول عمر و بهبود کیفیت زندگی میشود.
اثر روی گلدهی در برخی گیاهان
اسید سالیسیلیک در برخی گیاهان گلدهی را تحریک میکند،
برای مثال در کشت بافت تنباکو، استفاده از اسید سالیسیلیک میتواند موجب گلدهی کالوس
تنباکو شود. SA
در ترکیب با کینیتین و IAA تشکیل جوانه را تحریک میکند، از آنجا که مواد دیگر سنتزی نیز میتوانند این
اثرات را تولید کنند، لذا محققین معتقدند که این اثر اسید سالیسیلیک یک اثر مستقیم
نیست. و اسید سالیسیلیک با تحریک برخی واکنشهای دیگر موجب گل انگیزی میشود. در تحقیقات
جدید اثر مثبت SA
بر روی گلدهی بنفشه آفریقایی گزارش شده است.
(Voodoo Lily
(Sauromatum guttatum این گیاه از تیره
آراسه به گیاه شیپوری افسونگر (یا جادو) معروف است. دانشمندان در اواخر قرن
هیجدهم به تولید گرما در گیاها (THERMOGENICITY) پی برده بودند. و از اولین
گیاهانی که این اثر در آنها کشف شد، آروم ها (شیپوری
ها) بودند. این گیاه پیازدار ابتدا گل تولید میکند و سپس برگها ظاهر میشوند. بوی گیاه بسیار بد و زننده برای انسان بوده و با هدف جذب(کذا!) حشرات مانند مگس تولید میشود.
امروزه ثابت شده است که فرآیند تولید گرما
علاوه بر آروم ها در بافتهای زایشی نر در تیره های دیگر گیاهی
مانند سیکاسها نیز رخ میدهد. باور عام بر این است که افزایش گرما در میتوکندری گیاه، بوسیله جابجایی الکترون در فرآیندهای شیمیایی خاصی با مصرف زیاد اکسیژن صورت میگیرد. در زمانی که اوج فرآیند تولید گرما رخ میدهد گفته میشود شدت تنفس گیاه قابل مقایسه با زمان پرواز مرغ مگس خوار است.
اثر اسید سالیسیلیک در ایجاد مقاومت به بیماریها و عوامل بیماری زا در گیاهان در برخی گیاهان مقاوم به بیماریها، این گیاهان میتوانند گسترش بیماری را به یک منطقه کوچک در اطراف نقطه آغازین نفوذ آن محدود کنند. این واکنش گیاه را "واکنش فوق " میگویند.
اسید سالیسیلیک با تحریک واکنشهای فوق حساس (Hypersensitive response) باعث جلوگیری از گسترش بیماریها میشود. واکنشهای فوق حساس (HR) عبارتند از خودکشی سریع سلولهای اطراف محلی که توسط یک عامل بیماریزا مورد صدمه واقع شده است. از آنجا که عوامل بیماری زا میتوانند در سلولهای زنده گسترش پیدا بکنند، لذا گیاه با در پیش گرفتن این تدبیر سعی در کنترل گسترش بیماری میکند. مهدی حکیمی اصل
[1] - گواوا (در چابهار به زیتون محلی نیز شناخته میشود.) (نام علمی Psidium guajava) میوه‌ای گرمسیری است. گیاه گواوا درختچه‌ای همیشه‌سبز
از خانواده میرتاسه‌است که برگ‌های دربرابر هم دراز و بیضی شکل دارد. این درختچه بومی
امریکای جنوبی و امریکای مرکزی، پرو، برزیل و مکزیک است و سال‌ها قبل به ایران وارد
شده و به گونه پرورشی در شمال و بیشتر جنوب ایران در دو استان هرمزگان و سیستان و بلوچستان
کاشته میشود.در هرمزگان به ان زیتون می گویند. گواوا درختچه‌ای همیشه سبز است و برگ‌های
آن بدون کرک یا پوشیده از کرک است و گل‌های آن خوشبو است. پوست تنه گواوا سبز یا قهوه‌ای
متمایل به قرمز است. دارای ریشه‌های سطحی است ریشه میتواند به گونه عمقی و پرپشت گسترش
پیدا کند. گل‌های آن سفید و خوشبو هستند و در بهمن و اسفند به گل می‌نشیند. میوه آن
چیزی همانند به زیتون و یا انار کوچک است. چرا که در بالای میوه تاجی از کاسبرگ‌ها
قرار دارد. میوه آن گوشتدار است. دانه‌های آن مانند دانه‌های انگور در گوشت قرار دارد.
رنگ میوه قرمز یا زرد است. میوه آن شیرین است و آن را خام یا پخته به شکل مربا و ژله
می‌خورند.
