خُلّار و گویش خُلّاری :

 خُلّار و گویش خُلّاری :

خُلّار «Xollâr» روستایی کوهستانی در50 کیلومتری شمال غرب شیراز است . این روستا از آبادی‌های بخش مرکزی دهستان همایجان ، از توابع شهرستان سپیدان «اردکان»می باشدکه طول جغرافیایی آن 10: 52 و عرض جغرافیایی آن 55: 29 است. اطراف این روستا را کوه ها فرا گرفته‌اند و خُلّار در دشتی  بین کوه های چال خرسی (Čâlxersi) و کُمِی (کوه می) (Komey) و کوه های سَرُو (Sarow) و تُسَر(Τosar ) قرار گرفته است.

از سال 331 پیش از میلاد مسیح ( سال مرگ داریوش سوم هخامنشی ) تا  سال 867  میلادی برابر با 254 هجری قمری ، ( سال به  سلطنت رسیدن یعقوب لیث صفّاری) دوره ی میانه ی  زبان های ایرانی به شمار می رود.(ابوالقاسمی،1381: 111) 

 زبان فارسی میانه ، شکلی از زبان فارسی است که واسطه ی مستقیم میان فارسی  باستان  و  فارسی امروزی شمرده  می شود .

(2008،Encyclopedia) این زبان ، همواره از دیدگاه دستوری و واژگانی با گویش های محلّی نواحی فارس نزدیکی داشته است ( رودیگر، 437:1385 )  و گویش خُلّاری نیز در  دسته بندی گویش ها  در ردیف گویش های جنوب غربی ایران و در زیر مجموعه ی گویش های استان فارس  قرار می گیرد (رضایی باغ بیدی، 1380: 5)  که  با توجّه به شواهد و قراین ، بازمانده ی زبان فارسی میانه است.

درباره ی پیشینه خُلّار ، فرهنگ شفاهی مردم روستا ساخت خُلّار  را به پادشاهان پیشدادی و چهار صد سال پیش از ساخته شدن شیراز ، نسبت می دهند امّا قدیمی ترین سند مکتوبی که در آن ، نام خُلّار آمده است ، متن نامه ای است از حجّاج بن یوسف در قرن اوّل هجری ، که درباره ی فارس به حاکم زیردست خود نوشته و در اغانی و تاج العروس نیز به آن اشاره شده است:

موضع بفارس یجلب مِنه العسل و مِنه حدیث الحجّاج حینَ کتب إلی عامِله بِفارس :

اِبعث اِلی مِن عسل خُلّار                          من النحل الأبکار

من الدَّستفشارِ الّذی                                 لم تمسه النّار (الحموی ،1375: 380)

برایم از خُلّار عسلی بفرست / از زنبورهای جوان / عسلی غلیظ  و در عین حال نرم / که آتش به آن نرسیده باشد.

به یقین می توان گفت که در اینجا خُلّار ، همان خُلّار (خلّر) امروزی است در شمال غرب گویُم ، که شراب مورد توجّه و ستایش میخواران از آنجاست. (شوارتس،1372: 173)

اثر مکتوب دیگری که در آن ، سخنی  درباره ی «خلّار» آمده است:«خمریات ابونواس» شاعر معروف ایرانی عرب زبان (متوفّی198  هـ .ق -810  م) است که او در خمریات خود می‌گوید: اسم بهشت نزد فارسیان خلّار است.(همان )

پس از آن در آثار جغرافی دانان متقدّم مانند: اصطخری ، ابن حوقل ، مقدّسی ، قدامه ، ابن البلخی ، حمد الله مستوفی و ... به نام خُلّار و توضیحاتی درباره ی شهرت شراب ، انگور ، عسل و سنگ آسیای آن برمی خوریم.

نوشته شده در ۱۳٩۱/۱۱/٢٢ساعت ۱۱:٢٠ ‎ق.ظ توسط fateme moradi نظرات (22)