حنطه، گندم... گل گندم شکفته گل گندم شکفته ، گل گندم یار

حنطه (اسم) [عربی: حنطَة] [hente] گندم.  گندم . [ گ َ دُ ] (اِ) پهلوی و پازند گنتم ، معربش جندم (در: جوزجندم )، کردی گَنم ، افغانی قنوم ، وخی قیدیم ، سنگلیچی و منجی غندم ، سریکلی ژندم ، ژندوم ، شغنی ژیندم ، یودغا قدوم ، بلوچی گندیم ، و رجوع شود به هوبشمان . گیلکی ، فریزندی ، یرنی و نطنزی گندم ، در دیه های گیلان گندم ، سمنانی گوندوم ، سنگسری گنوم ، سرخه یی گونم ، لاسگردی گندم ، شهمیرزادی گندوم . گیاهی است از تیره ٔ غلات ، یکساله ، با ساقه ٔ نازک بندبند و توخالی . برگهای بی دمبرگ ولی نیام دار آن ساقه را در محل گره ها میپوشاند. گل گندم از سنبله هایی تشکیل یافته که شامل سنبله های کوچکتر می باشند. (حاشیه ٔ برهان قاطع چ معین ). معروف ، و دل چاک از صفات اوست . (آنندراج ). اَسْمَران . سَمْراء. (منتهی الارب ). ام ّالطعام . (آنندراج ). بُرّ. بَغیث . گندم و گندم مخلوط به جو. تُربیَّه . حِنطه . طَعام . فوم . قَمح . مُغثَمَر. گندم ناصاف و نابیخته . نَضم . گندم گرد و پر. نَصیل . گندم صاف . (منتهی الارب ). اقسام مختلف گندم که بطورکلی در ایران زراعت میشود عبارت است از: گندم ساتی ووم ، تریتیکوم ، پوالوس یا گلابرس ، موتی کوس و اریس تس . غالباً در ایران گندم را بطور مخلوط میکارند. گندم خوشه سفید، گندم قرمز، سیاه ، سخت یا نرم بدون هیچ رعایتی نه از نظر مقاومت با حشرات و نه از حیث نتیجه و حاصل آن نسبت به منطقه ای که کاشته میشود، بطورکلی گندم را در پاییز میکارند و کود به آن نمیدهند، در جلگه ها آن را آبیاری میکنند و در تپّه ها و دامنه هایی که در پای کوه ها واقع شده است بطور دیم زراعت میشود که حاصل آن معمولاً کمتر از نوع قبلی است . در سالهائی که باران کمتر میبارد، گندم دیم خوب به عمل نمی آید. گندم را در بهار نیز میکارند و نام آن را گندم بهاره میگذارند. اگر خشکسالی و آفت نباشد برداشت حاصل گندم بطور متوسط در هر جریب از چهل وپنج تا پنجاه من است و تقریباً هر تخم آن هفت تا هشت تخم میدهد. بعضی نواحی ایران از این قاعده مستثنی است مانند اراضی سیستان و خوزستان که در این نواحی هر تخمی هفتاد تا هشتاد تخم میدهد. آفات گندم عبارت است از: زنگ ، سن وملخ که گندم را به کلی نابود میسازد. (از جغرافیای اقتصادی کیهان صص 89 - 92). گندم معمولی (تریتیکوم وولگاره ) . ساقه اش توخالی و دانه هایش برهنه است . رقمهای مختلف آن از روی طول سنبلچه و پرپشتی آنها و ریش و رنگ گل برگ (سفید و قرمز) و رنگ دانه (سفید، نخودی ، قهوه ای ، قرمز) تشخیص داده میشود. رقمهای معروف گندم معمولی عبارتند از کله گنده و گندم پروانه و گندم بردو و گندم شیشه که زودرس است و از سرما عاجز نیست لیکن محصولش نسبتاً کم و بالای ساقه اش توپر است . دانه هایش مانند شیشه شکننده است و عموماً زرد و گاهی هم بنفش رنگ میباشد و جزء گندمهای ریشدار است . گندم غلافی برخلاف گندم معمولی دارای جلد یا غلاف میباشد و به آسانی از غلاف خود بیرون نمی آید. گندمهای معروف ایران که از جنس گندم معمولی میباشد عبارتند از ساری بوغذای تبریز که نسبتاً زودرس است ، گندم قرقلچک که نه زودرس و نه دیررس میباشد و گندم خرقانی و کوسه و فراهان و حنایی که دیررس میباشد. نقاط مهم گندم خیز ایران عبارتند از آذربایجان ، خراسان ، طهران ، همدان ، عراق ، فارس ، اصفهان و کرمانشاهان .

شرایط نمو گندم : گندم در نقاطی خوب نمو میکند که لااقل حرارت متوسط سالیانه ٔ آنها 75 و 3 درجه و حرارت متوسط تابستانشان 14 درجه ٔ سانتیگراد باشد. گندم بهاره تمام مراحل نشو و نمای خود را در بهار و تابستان طی می نمایند درصورتی که گندم پائیزه یک مرحله عمر خود را در پائیز طی کرده است . هرگاه گندم پائیزه را در بهار بکارند سبز میشود، لیکن نموّش کامل نشده محصول نمیدهد. بالعکس اگر گندم بهاره را پائیز بکارند با سرمای زمستان مقاومت نکرده منهدم میشود لیکن گندم رقمهایی هم دارد که پائیزه - بهاره هستند یعنی هم میتوان بذر آن را در پاییز و هم در بهار کاشت محصول هر دو خوب و یکسان است . در جلگه یعنی نقاطی که بهارزود گرم میشود و تابستان خیلی گرم و کم باران است و در اراضی سبک شنی گرم ، گندم زودتر از معمول میرسد درصورتی که در نواحی مرطوب سواحل دریا یا نقاط سردسیر کوهستانی و در اراضی سنگین رسی محصول گندم دیرتر به دست می آید. هرگاه بذر گندم وقتی سبز شود که هوا سرد باشد (8 درجه ٔ سانتیگراد)، بعدها در برابر سرما مقاومت خواهد کرد و بالعکس اگر موقع سبز شدن آن هوا گرم باشد (18 درجه ) در مقابل سرما مقاومتش کمتر خواهد بود. سرمای اواخر بهار نمو گندم را به تأخیر می اندازد و اگر در این موقع هوا مرطوب و مه دار بشود آفت زنگ وگرده به گندم میزند. زمین گندم ، زمین رسی و رسی شنی است که سیاه خاک داشته باشد. اراضی باطلاقی و شن سبک به درد زراعت گندم نمیخورد.

گردش زراعتی : بعد از آیش ، گندم خوب میروید مخصوصاً در نواحی خشک زیرا زمین آیش بیشتر از زمین کاشته رطوبت در خود نگاه میدارد. علاوه بر این میتوان قبل از گندم در مزرعه منداب ، شلغم روغنی ، باقلا، ماش ، توتون و شاهدانه کاشت . بعد از برداشت محصول شبدر و ذرت سبز علوفه ای هم ممکن است به زراعت گندم مبادرت کرد لیکن در زمین کتان زراعت گندم چندان مناسب نیست و بدترین گردش زراعتی گندم زراعت گندم بعد از گندم یا سایر نباتات غله ای قبل یا بعد از آن است .

تهیه ٔ زمین : زمین گندم باید فاقد علف هرز باشد و قبل ازکشت بذر باید آخرین شخم را به زمین زد. بعد از برداشت محصول شلغم روغنی و منداب وقت کافی برای شخم مکررسطحی و عمیق هست درصورتی که زمین شبدر پرعلف باشد چند شخم به زمین میزنند لیکن اگر پوک و کم علف باشد یک شخم کافی است . بعد از برداشت محصول علوفه ای سبز، اگروقت باشد دو تخم و اگر نباشد یک تخم به زمین زده بعد به کشت بذر گندم اقدام مینمایند، هرگاه گندم را پس از درو نباتات وجینی بکارند یک شخم کافی است بعد ازچغندر و سایر نباتات ریشه بلند، شخم سطحی میزنند لیکن بعد از نباتات ریشه کوتاه شخم عمیق باید زد. عموماًبه زراعتهای قبل از گندم کود میدهند و گندم از پوسیده ٔ آنها استفاده میکند.

بذر گندم : دانه هایی که برای بذر انتخاب میشود باید سنگین باشد. گندم بذر را بهتر آن است که مطابق معمول بکوبند نه به وسیله ٔ ماشین خرمنکوب زیرا ماشین به گندم خراش میدهد و بعضی از دانه ها را میشکند. قسمتی که شکسته به کار بذر نمیخورد چون سبز نمیکند و قسمتی که خراش خورده ، اگر ضدعفونی بذر لازم شود، به واسطه ٔ نفوذ دوا فاسد میشود. بذرکاری پاییزه باید زود شروع شود زیرا گندم پاییزه که 10 تا 12 روزپس از کشت سبز میشود باید قبل از شروع سرما جوانه بزند و یک مرحله ٔ عمر خود را طی کند. جوانه زدن و نموگندم در حرارت متوسط 9 درجه و سبز شدن بذر آن در 5 درجه متوقف میگردد. علاوه بر این بذری که زود کاشته شود (هراکش ) از سرمای زمستان ایمن بوده و محصولش هم زیاد خواهد شد. بذر بهاره را هم باید حتی الامکان هراکش کاشت . مقدار بذری که برای پاییزکاری و بهاره کاری به طور دست پاش و با ماشین بذرافشان جهت هر یک هکتار زمین (ده هزار متر مربع) لازم است از این قرار است :

بذر، دست پاش ، با ماشین بذرافشان گندم پاییزه ، 160 - 130 کیلوگرام ، 115 - 150 کیلوگرام .

گندم بهاره ، 170 - 230 کیلوگرام ، 150 - 180کیلوگرام . درصورتی که زمین نمناک باشد بذر گندم را 4سانتیمتر ولی در اراضی سبک که نسبتاً خشک است 5 تا 6 سانتیمتر زیر خاک میکنند. فاصله ٔ دو ردیف را در کشت با ماشین در حدود 15 سانتیمتر میگیرند. در نواحی خشک و دیم فاصله را زیادتر میگیرند. بذر دست پاش را درصورتی که زمین مرطوب باشد با دندانه زیر خاک میکنند ودر اراضی خشک با گاوآهن بذر.

پرستاری گندم : در زمستان بر اثر یخ زدن و سرد و گرم شدن زمین مقداری از گندمها ریشه کن میشود. باد هم به این مسأله کمک میکند. بنابراین در بهار باید همین که مزرعه گاو آمد به زمین غلطک بزند تا علاوه بر جابه جا کردن و خاک دادن به ریشه های مزبور سله ٔ زمین هم بشکند. خوابیدگی گندمها هم به زودی مرتفع شده دوباره به حالت اول برمیگردد. درصورتی که بر اثر کثرت بذر و پرپشتی حاصل و وزش باد یا فشار رگبار گندم بخوابد و دیگر بلند نشود میتوان قبل از زمستان یا در میان زمستان یا اوایل بهار وقتی که هوا خشک است مزرعه را سرچر کرد یعنی گله ٔ گوسفند را در آن رها کرده با سرعت تمام آن را راند تا گوسفندان گندم را از ته نکنند. در بهار به جای سرچر ممکن است سر حاصل را (درصورتی که گندم 30 سانتیمتر ارتفاع داشته باشد) با داسقاله یا داس زد و اگر ارتفاع آنها 15 سانتیمتر باشد با ماشین علف دروکن یک دسته سر آنها را زد و یا آنکه به وسیله ٔ دندانه های بران گندم را تنک کرد. هرگاه گندم پاییزه از زمستان قوی و سالم نرهد باید کود طویله ٔ پوسیده به آن داد و روی آن دندانه زد تا پاجوش بزند.

آفات گندم : آفات قارچی گندم عبارتند از زنگ ، سیاهک ، سیاه دانه ، گرده و آفات حیوانیش موش صحرایی ، سوسک طلایی ، کرم چغندر، سوسک غله ، زنبور غله ، مگس گل ، غنج خاکستری ، شته ٔ برگ ، پاحبابیها، سن و ملخ ...

آبیاری : آبیاری گندم البته بسته به محل و آب و هوا و جنس زمین و نوع گندم است لیکن بطورکلی میتوان گفت که گندم آبی را 3 تا 6 مرتبه یا بیشتر آب میدهند. اولین آب را که در پاییز قبل از شروع زمستان میدهند خاک آب گویند. اول بهار هم درصورتی که زمین خشک باشد یک آب بهاره داده میشود. در موقع گل هم آبی موسوم به گل آب به زراعت میدهند. در وقت دانه بستن آب دیگری معروف به دانه آب و برای آخرین دفعه مرگ آب داده میشود.

درو: هر وقت دانه های سنبل بست و سفت شد موقع درو رسیده است . در ایران محصول خوب است وقتی یک تخم 8 تا 10 تخم بدهد. کمتر از آن متوسط و بیشتر از آن خیلی عالی است بنابراین اگر به طور متوسط در هر جریبی 50 من بذر بکارند و پنج خروار از آن محصول بردارند کاملاً راضی هستند. در اروپا از یک هکتار زمین لااقل 780 تا 1000 و به طور متوسط 1300 تا 1800 و اکثر از 1950 تا 4800 کیلوگرام محصول گندم برمیدارند یعنی به طورکلی اقل محصول (در زمینهای پست نامرغوب ) دو خروار و نیم و اکثر محصول 16 خروار است . محصول کاه یک جریب از 1800 تا 3000 و 8000 کیلوگرام است . به طورکلی باید در نواحی خشک برای صد کیلوگرام دانه دویست کیلوگرام کاه و کلش حساب کرد و در نواحی مرطوب حتی 250 تا 330 کیلوگرم است . گندم بهاره محصولش کمتر و متغیرتر از گندم پائیزه است به طوری که محصول گندم بهاره یک هکتار زمین 700 تا 1000 و 2500 کیلوگرام (حداقل 2 خروار و سی من ، حداکثر 8 خروارو سی من ) و محصول کاه آن 1000 تا 2000 و 4000 کیلوگرام میباشد. (از فرهنگ روستایی تقی بهرامی صص 1040 -1043). و رجوع به ذیل گندمیان و گیاه شناسی گل گلاب صص 292 - 294 شود :

- جوگندم ؛ جوی که به گندم شباهت دارد،و ابوریحان نویسد: خندروس به نزدیک اطبا گندم رومی را گویند و در لغت سلت را خندروس گویند و معنی سلت به پارسی جوگندم باشد یعنی جوی که به گندم شباهت دارد. (از هرمزدنامه ٔ پورداود ص 143 حاشیه ٔ1).

- دیوگندم . رجوع به همین کلمه شود.

- گل گندم . رجوع به همین کلمه شود.

- گندم آب ، گندم او ؛ در چهارمحال اصفهان ، مقداری گندم که در آب ریخته و پس از یکی دو روزآب آن را چون غذا یا دوا به بیمار دهند. (یادداشت مؤلف ). در حاشیه ٔ مثنوی چ علاءالدوله نوشته شده است ، صافی گندم که جزو بدن میشود : و اگر بیمار از ماءالعسل نفور باشد و یا اگر اسهال از حد میگذرد به عوض ماءالعسل کشکاب یا گندم آب باید داد. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ).

- گندم دراز چگل ؛ نوعی گندم که ریشه های سنبلش از گندمهای دیگر درازتر است .

- گندم دیوانه ؛ یک نوع دانه ٔ معروف به تلخ دانه که تلخک نیز گویند. (ناظم الاطباء). دَنَقة. دَوسَر. زِن ّ. سُعّ. سَعیع. سِنف . شالَم . شَولَم . شَیلَم . (منتهی الارب ).

- گندم رومی ؛ خندروس . رجوع به همین کلمه شود.

- گندم سیاه ؛قره باش . نوعی گندم که در نقاط مرطوب میروید و دانه های آن دارای نشاسته ٔ زیاد است و در ممالکی که گندم به عمل نمی آید آن را به جای گندم آرد مصرف میکنند. (از گیاه شناسی حسین گل گلاب ص 272). گندم سیاه از فامیل پولی گوناسه و اصلش از منچوری است . دانه ٔ گندم سیاه معمولی سیاه است لیکن رقمی هم دارد که رنگش خاکستری می باشد. از گندم سیاه آرد، الکل و غذاهای آردی تهیه میشود و دانه ٔ آن را به مرغان پرواری میدهند. گندم سیاه در اراضی شنی و رسی به خوبی میروید لیکن اراضی آهکی برای زراعت این نبات مناسب نیست . در گردش زراعتی هم بعد از هر زراعتی میتوان این نبات را کاشت ، در نقاط گرمسیری میتوان پس از شخم کاه بن به کشت گندم سیاه پرداخت . هرگاه به طور دست پاش بکارند 70 الی 100 و چنانچه با ماشین کاشته شود 40 الی 20 کیلوگرام بذر برای هر جریبی لازم است 5 الی 8 روز پس از کاشت دو برگ دانه سبز میشود. سرما زود به نبات گندم سیاه لطمه وارد میسازد. پس از آنکه بذر کاشته شد رطوبت زیادی لازم ندارد. بیشتر آب مورد احتیاج آن از موقعی است که سومین برگش درآمده تا کمی قبل از گل کردن آن . از این به بعد هم به آب چندان احتیاجی ندارد. بیشتر آفاتی که در غلات پیدا میشود در زراعت این نبات هم دیده میشود، مانند سیاهک ، زنگ ، سوسک طلایی و غیره . پس از آنکه اکثر دانه های گندم سیاه قهوه ای تند شدند بدون ملاحظه ٔاینکه هنوز مقداری گل به بوته های آن باشد باید عمل درو را شروع کرد. محصول دانه ٔ آن در حدود 1100 و محصول کاه آن 1000 تا 3500 کیلوگرام است . (از فرهنگ روستائی ص 1044)...

- گندم کرمانی ؛ رشته فرنگی که ورمیسل گویند. (ناظم الاطباء).

- گندمکه ؛ گندم مکه . رجوع به همین کلمه شود.

- گندم مصری ؛ بلال . ذرت . گندم مکه . رجوع به گندم مکه و ذرت شود.

- گندم مکه ؛ صنفی از حبوب شبیه به گندم است . نان آن شیرین تر از گندم و طعام اهل صفا است و بسیار از آن خورند، و آن را به عربی عَلَس گویند. (انجمن آرای ناصری ) (آنندراج ). گندمکه . گندم مکی . گندم مصری . ذرت . بلال . مؤلف هرمزد آرد: در گیلان ذرت را باباگندم گویند، همچنین مکابج (= برنج مکه ) خوانند. در آذربایجان «ذرت » را مکه نامند. در تحفه ٔ حکیم مؤمن آمده : «ذره ٔ مکه خندروس است ». در مخزن الادویه که در هند نوشته شده گوید: «خندروس و آن را خالادن و به فارسی دزه ٔ مکه وبه عربی حنطه ٔ رومیه و در تنکابن گندم مکه و به هندی جوار نامند». شک نیست که مکه و مکا در لهجه ٔ آذربایجانی و گیلکی همان «مکه » است که در تحفه ٔ حکیم مؤمن و مخزن الادویه یاد گردیده است . در منتهی الارب آمده : «علس و نوعی از گندم دوگانه در یک غلاف و آن گندم صنعاست و گندم مکه نیز گویند». در برخی از فرهنگهای فارسی گندم مکه یاد شده و عربی آن علس دانسته شده که یک گونه گندم است . مکه ندانستم چه لغتی است ، در زبانهای هند هم ریشه و بن آن دانسته نشده است . در بسیاری از زبانهای رایج کنونی هندوستان چنانکه در هندی و بنگالی و مراتی و تامیل و تلوگو (دو زبان در اویدی در جنوب ) مکه و مکای و مکی و موکه و مکه گویند... (پورداود هرمزدنامه ص 142 و 143 مقاله ٔ ذرت ).

///////////////

گندم از مهم‌ترین غلات است. این گیاه در گونه‌های وحشی و اهلی موجود است. گندم از گیاهان گلدار تک‌لپه‌ای یک ساله و تیره گندمیان و از خانواده گرامینه‌ها است.[۱]

گندم، گل آذین سنبله‌ای دارد. از هر گره آن یک برگ به وجودمی آید. سنبلچه گندم متشکل از دو گلوم و سه گلچه می‌باشد. گاهی تعداد گلچه‌ها به ۹ هم می‌رسد. دانه گندم بین دو پوشش قاشق مانند به نامهای پوشک بیرونی (لما) و پوشک درونی (پالئا) قرار گرفته‌است. برگهای گندم مانند برگهای سایر غلات (به جز ذرت و ارزن)، نازک و کم عرض بوده و زبانه‌های کوچکی دارند....

«در حدود پنج هزار سال پیش از میلاد مردم غارنشین فلات ایران بر اثر تغییراتی که از لحاظ آب و هوا و تشکیل مزارع و چمنزارها به وجود آمد به دشت‌ها روی آوردند و زندگی تازه‌ای را آغاز کردند و در تمدن آن‌ها نسبت به دوران‌های پیشین پیشرفت بیشتری دیده شد. قدیمی‌ترین مردم دشت‌نشین، مردم محل سیلک (Sialk) نزدیک کاشان بودند که آثار زندگی ایشان را در آن‌جا به دست آورده‌اند. ..... تحقیقاتی که در محل مزبور انجام گرفته است نشان می‌دهد که مردم فلات ایران به امر کشاورزی پرداختند و حیوانات اهلی را نیز پرورش دادند. در هزاره چهارم پیش از میلاد مردم دشت‌نشین فلات ایران در کار زندگی پیشرفت بیشتری کردند ... در این دوره تجارت نیز رو به پیشرفت نهاد. اما دادوستد بیش‌تر مربوط به محصولات کشاورزی مانند گندم و جو بود. مسئله دیگر که اهمیت دارد این است که کشت گندم و جو نخستین بار در ایران متداول شد.»[۸]

از حفاریهای باستانشناسی چنین استنباط می‌شود که منشاء کشت گندم یا در سوریه و فلسطین یا کمی دورتر به سمت شمال در امتداد بخش جنوبی آناتولی بوده‌است. کشت گندم از فلسطین به مصر و از شمال بین‌النهرین به ایران گسترش یافت. در ایران گندم نان برای نخستین بار تکامل یافت. گندم نان از ایران به همه سو، به جنوب بین‌النهرین، هندوستان، ترکمنستان روسیه و از آنجا به چین و جنوب روسیه گسترش یافت. در مصر باستان ۲۶٬۰۰۰ تا ۳۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع زیر کشت گندم بوده است.

///////

القمح أو الحنطة جنس نبات حولي من الفصيلة النجيلية، وينتج القمح حبوباً مركبة على شكل سنابل حيث تعتبر هذه الحبوب الغذاء الرئيسي لكثير من شعوب العالم، لا ينافسها في هذا المجال إلا الذرة والأرز، حيث تتقاسم هذه الحبوب غذاء البشر على وجه الأرض.

يزرع القمح في أكثر بلاد العالم مرة واحدة في السنة وفي بعض البلدان يزرع مرتين. والقمح له أنواع متعددة جداً، فمنها ما يصلح لعمل الخبز ومنه ما يصلح لعمل المعجنات أو المعكرونة.

يزرع القمح في كثير من دول العالم بالاعتماد على ماء المطر في السقي، وفي بلدان أخرى يزرع بالاعتماد على الري بالواسطة.

ويستخدم القمح في صنع الدقيق الذى يمكن من خلاله صنع الخبز والكعك والكثير من الأطعمة الشهية.

////////////

به مالدیوی:

ގޮދަން(ސައިންޓިފިކް ނަން: Triticum)ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Wheat)އަކީ އޮއްޓަރު ގޮވާމުގެ ބާވަތެކެވެ. ގޮދަން އާންމުކޮށް ހެދެނީ ހޫނު ހިސާބުތަކުގައެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ ގޮދަން ހެެދުނީ ފާރިސް ކަރައިގައެވެ. ގޮދަން ފުށް ހަދަނީ ގޮދަން މުގުރައިގެންނެވެ. ގޮދަން ފުށަކީ ދިވެހިންގެ ކެއުމުގައި ތަފާތު ކާތަކެތި ތައްޔާރު ކުރުމަށް ބޭނުން ކުރެވޭ އެއްޗެކެވެ. ގޮދަނުގެ ތަފާތު އެތައް ވައްތަރުތަކެއް ހުންނަކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ. ގޮދަނުގައި ޕްރޮޓީން، ފެޓް، އަދި ކާބޯހައިޑްރޭޓް، ދަގަނޑު، އަދި ފައިބަރު ގިނަ އަދަދަކަށް އެކުލެވިގެން ވެއެވެ.

///////

به عبری:

חיטה (שם מדעי: Triticum) היא סוג במשפחת הדגניים, הכולל מינים תרבותיים חשובים ביותר כמקור מזון לאדם. חיטה הוא הגידול השני הנפוץ ביותר בעולם אחרי תירס ולפני אורז‏[1].

מינים תרבותיים של חיטה הם מרכיב המזון העיקרי בתרבויות רבות, במיוחד באזור הים התיכון, ועל כן היא נמנית בין חמשת מיני דגן; החיטה היא גם אחד משבעת המינים שנשתבחה בהם ארץ ישראל.

////////////

به پنجابی:

کنک گھآ دے ٹبر دا بوٹا تے ٹوکرہ اے۔ اے دانے دار خوراکاں چ مکی توں مگروں سب توں بوتا اگایا جاندا اے چاول دا نمبر تیجا اے۔ ایدی سب توں پہلی اگائی لیندے ایشیاء چ ہوئی۔ کنک دے دانیاں نوں پی کے اودھے آٹے نال روٹی، ڈبل روٹی، بسکٹ، نوڈلز تے ہور کھان پین آلیاں چیزاں بنائیاں جاندیاں نیں۔ اینوں ڈنگراں نوں چارے دے طور تے وی پایا جاندا اے تے ایدھیاں سکیاں ڈنڈیاں نال چھابے تے چھتاں پایاں جاندیاں نیں۔

2010 وچ کنک دی ہوند 651 ملین ٹن سی تے اینج ایہ مکی (844 ملین ٹن) تے چاول (672 ملین ٹن) مگروں تیجی وڈی دانے والی فصل اے۔ کنک اک وڈے تھاں تے اگائی جاندی اے تے ایہدا بپار ساریاں ہور فصلاں نال رلا کے وی چوکھا سی۔ انسانی کھان پین وچ کنک توں سب توں ودھ پرویٹین ملدی اے۔

//////

به پشتو:

غنم د نړۍ يو پخوانى بوټى دی چې له 6500 كالو نه پخوا په اوسني عراق، 6000 كاله پخوا په مصر كې او 3000 كاله پخوا په چين كې كرل كيدو. له تاريخ نه وړاندې غنم په اروپا او افريقا كې خپاره شوي دي. غنم په نړۍ كې په زياته پيمانه مصرفېږي چې له نيمايي نه زياته برخه وگړي له غنمو نه استفاده كوي. غنم په زياته اندازه پروتين (11 ځخه تر14 فيصده پوري)، له 63 ځخه تر 80 سلنه نشايسته، دوه سلنه شحم او د A.B.C.D.PP ويټامينونه لري. د غنمو پروټين لوړ كيفيت لري چې تر 95 سلنه پورې د وجود په ذريعه جذبېږي. د غنمو سل گرامه ډوډۍ د 245 ځخه تر 255 كالوري انرژي لري. د نرمو غنمو (Triticum vulgar) اوړه د غنمو د نورو نوعو په نسبت غوره دي. له ډوډۍ پرته له غنمو ځخه مكروني، كيك، كلچو او الكولو په جوړولو كې استفاده كيږي.

په اوسني حالت كې غنم د نړۍ په ټولو برخو كې كرل كيږي. هغه سيمې چې جگوالې يې د بحر له سطحې نه ښكته بيا تر ځلور زرو مترو پورې له بحر نه جگوالى ولري د غنمو د كر لپاره مناسبې دي. زمونږ د هېواد تقريباً په ټولو برخو كې غنم كرل كيږي چې هر كال نږدې 2.3 مليون هكتاره ځمكه نيسي. په اوسنۍ مرحله كې د غنمو حاصلات ډېر ټيټ دي ځكه چې بزگران له خپل درمند ځخه د غنمو د تخم تياروي. كيمياوي او عضوي سرې په لږې اندازې سره ځمكې ته علاوه كيږي د نامطلوبو بوټو، ناروغۍ او افتونه په ښه ډول مخنيوى نه كيږي.

په اوسني حالت كې له يو جريب ځمكې ځخه په اوسط ډول 46 منه حاصل اخستل كيږي. چې دا اندازه ډېره كمه ده كه له اصلاح شوي تخم، پرمختللې تكنالوژۍ او د كرنې له عصري لاروچارو استفاده وشي زمونږ بزگران كولاي شي له يو جريب نه د 100 ځخه تر 150 منه غنم په لاس راوړي.

/////////////

به اردو:

گندم دنیا بھر میں اگائی جانے والی فصل ہے۔ یہ گھاس کے خاندان سے تعلق رکھتی ہے اور غذائی ضروریات کو پورا کرنے کا ایک بڑا ذریعہ سمجھی جاتی ہے۔ ایک اندازے کے مطابق 2007ء میں پوری دنیا کی گندم کی پیداوار تقریباًً 607 ملین ٹن رہی، جس کی رو سے یہ مکئی اور چاول کے بعد دنیا میں پیدا ہونے والی تیسری بڑی فصل ہے۔ گندم کا بیج خوراک کے لیے استعمال کیا جاتا ہے اور اسے پیس کر آٹا تیار ہوتا ہے، جس سے روٹی، ڈبل روٹی، بسکٹ، کیک، دلیہ، پاستہ، نوڈل وغیرہ تیار ہوتے ہیں۔ گندم کے بیج کے خمیر سے نشاستہ، بیئر، شراب اور حیاتیاتی ایندھن بھی تیار کیا جاسکتا ہے۔ گندم کے پودوں کا استعمال پالتو جانوروں کے چارے کے طور پر بھی استعمال کیا جاتا ہے۔

///////////

به ترکی استانبولی:

Buğday (Triticum), buğdaygiller familyasından bütün dünyada ıslahı yapılmış tek yıllık otsu bitki cinsi. Değişik araştırmacıların yaptıkları araştırmaların ışığında buğdayın gen merkezi olarak Anadolu, Batı İran ve Kafkasya kabul edilir.

Karasal iklimi tercih eder. Buğday; un, yem üretilmesinde kullanılan temel bir besin maddesidir. Kabuğu ayrılabileceği gibi kabuğu ile de öğütülebilir. Buğday aynı zamanda çiftlik hayvanları için bir yem maddesi olarak da yetiştirilmekdedir. Hasattan sonra atık ürün olarak saman balyası çıkar. enerji miktarı 1.18dir.

///////////

Wheat (Triticum spp.) is a cereal grain, originally from the Levant region of the Near East but now cultivated worldwide. In 2013, world production of wheat was 713 million tons, making it the third most-produced cereal after maize (1,016 million tons) and rice (745 million tons). Wheat was the second most-produced cereal in 2009; world production in that year was 682 million tons, after maize (817 million tons), and with rice as a close third (679 million tons).

This grain is grown on more land area than any other commercial food.[citation needed] World trade in wheat is greater than for all other crops combined.[5] Globally, wheat is the leading source of vegetable protein in human food, having a higher protein content than other major cereals, maize (corn) or rice.[6] In terms of total production tonnages used for food, it is currently second to rice as the main human food crop and ahead of maize,[citation needed] after allowing for maize's more extensive use in animal feeds. The archaeological record suggests that this first occurred in the regions known as the Fertile Crescent.

Origin

Cultivation and repeated harvesting and sowing of the grains of wild grasses led to the creation of domestic strains, as mutant forms ('sports') of wheat were preferentially chosen by farmers. In domesticated wheat, grains are larger, and the seeds (inside the spikelets) remain attached to the ear by a toughened rachis during harvesting. In wild strains, a more fragile rachis allows the ear to easily shatter and disperse the spikelets.[7] Selection for these traits by farmers might not have been deliberately intended, but simply have occurred because these traits made gathering the seeds easier; nevertheless such 'incidental' selection was an important part of crop domestication. As the traits that improve wheat as a food source also involve the loss of the plant's natural seed dispersal mechanisms, highly domesticated strains of wheat cannot survive in the wild.

Cultivation of wheat began to spread beyond the Fertile Crescent after about 8000 BCE. Jared Diamond traces the spread of cultivated emmer wheat starting in the Fertile Crescent sometime before 8800 BCE. Archaeological analysis of wild emmer indicates that it was first cultivated in the southern Levant with finds dating back as far as 9600 BCE. Genetic analysis of wild einkorn wheat suggests that it was first grown in the Karacadag Mountains in southeastern Turkey. Dated archeological remains of einkorn wheat in settlement sites near this region, including those at Abu Hureyra in Syria, suggest the domestication of einkorn near the Karacadag Mountain Range.[10] With the anomalous exception of two grains from Iraq ed-Dubb, the earliest carbon-14 date for einkorn wheat remains at Abu Hureyra is 7800 to 7500 years BCE.

Remains of harvested emmer from several sites near the Karacadag Range have been dated to between 8600 (at Cayonu) and 8400 BCE (Abu Hureyra), that is, in the Neolithic period. With the exception of Iraq ed-Dubb, the earliest carbon-14 dated remains of domesticated emmer wheat were found in the earliest levels of Tell Aswad, in the Damascus basin, near Mount Hermon in Syria. These remains were dated by Willem van Zeist and his assistant Johanna Bakker-Heeres to 8800 BCE. They also concluded that the settlers of Tell Aswad did not develop this form of emmer themselves, but brought the domesticated grains with them from an as yet unidentified location elsewhere.

The cultivation of emmer reached Greece, Cyprus and India by 6500 BCE, Egypt shortly after 6000 BCE, and Germany and Spain by 5000 BCE. "The early Egyptians were developers of bread and the use of the oven and developed baking into one of the first large-scale food production industries."  By 3000 BCE, wheat had reached England and Scandinavia. A millennium later it reached China. The first identifiable bread wheat (Triticum aestivum) with sufficient gluten for yeasted breads has been identified using DNA analysis in samples from a granary dating to approximately 1350 BCE at Assiros in Greek Macedonia.

From Asia, wheat continued to spread throughout Europe. In England, wheat straw (thatch) was used for roofing in the Bronze Age, and was in common use until the late 19th century.

Scientific classification

Kingdom:           Plantae

(unranked):        Angiosperms

(unranked):        Monocots

(unranked):        Commelinids

Order:   Poales

Family:   Poaceae

Subfamily:          Pooideae

Tribe:    Triticeae

Genus:   Triticum

L.

Species

T. aestivum

T. aethiopicum

T. araraticum

T. boeoticum

T. carthlicum

T. compactum

T. dicoccoides

T. dicoccon

T. durum

T. ispahanicum

T. karamyschevii

T. macha

//////////////

ترانه گل گندم اثر پری زنگنه و منیر وکیلی گل گندم...

مروارید

ترانه گل گندم اثر پری زنگنه و منیر وکیلی

گل گندم شکفته ، گل گندم یار
گل گندم شکفته ، گل گندم یار
می کارم همچین و هم چون گل گندم ، گل گندم ، گل گندم یار
می کارم همچین و هم چون گل گندم ، گل گندم ، گل گندم یار
گل گندم یار ، گل گندم یار
گل گندم یار ، گل گندم یار
گل گندم یار ، گل گندم یار
گل گندم یار ، گل گندم یار
آسمون آبی و ماه می درخشد یار ، آسمون آبی و ماه می درخشد یار
حاصل من شده سبز و دگرم از چه بود ترس و هراس ای یار
حاصل من شده سبز و دگرم از چه بود ترس و هراس ای یار
گل گندم یار ، گل گندم یار
گل گندم یار ، گل گندم یار
گل گندم یار ، گل گندم یار
گل گندم ، گل گندم
می کارم همچین و هم چون گل گندم ، گل گندم ، گل گندم یار
می چینم همچین و هم چون گل گندم ، گل گندم ، گل گندم یار
گل گندم یار ، گل گندم یار
گل گندم یار ، گل گندم یار
گل گندم یار ، گل گندم یار
متن ترانه گل گندم اثر پری زنگنه و منیر وکیلی
گل گندم شکفته ، گل گندم یار
گل گندم شکفته ، گل گندم یار
می کارم همچین و هم چون گل گندم ، گل گندم ، گل گندم یار
می کارم همچین و هم چون گل گندم ، گل گندم ، گل گندم یار
گل گندم یار ، گل گندم یار
گل گندم یار ، گل گندم یار
گل گندم یار ، گل گندم یار
گل گندم یار ، گل گندم یار
آسمون آبی و ماه می درخشد یار ، آسمون آبی و ماه می درخشد یار
حاصل من شده سبز و دگرم از چه بود ترس و هراس ای یار
حاصل من شده سبز و دگرم از چه بود ترس و هراس ای یار
گل گندم یار ، گل گندم یار
گل گندم یار ، گل گندم یار
گل گندم یار ، گل گندم یار
گل گندم ، گل گندم
می کارم همچین و هم چون گل گندم ، گل گندم ، گل گندم یار
می چینم همچین و هم چون گل گندم ، گل گندم ، گل گندم یار
گل گندم یار ، گل گندم یار
گل گندم یار ، گل گندم یار
گل گندم یار ، گل گندم یار

///////////

http://www.lachini.com/_/%D9%86%D8%AA+%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C/%DA%AF%D9%84+%DA%AF%D9%86%D8%AF%D9%85
////////////